1, 2. (1) ¿Imata ruwananpaqmi Jehova Diosqa Salomonta akllarqa? (2) ¿Imatam Davidqa yacharqa?

JEHOVA DIOSMI Salomonta akllarqa Jerusalen llaqtapi templonta hatarichinanpaq, chayqa hatunllay-hatun wasim kanan karqa. Chay wasiqa ancha riqsisqam kanan karqa hinaspapas sumaqllaña kasqanwanmi llapallan nacionkunapi riqsichikunan karqa. Chaymantapas Jehova Diosta yupaychanapaq kasqanraykum allin qispichisqa kanan karqa (1 Cron. 22:1, 5, 9-11).

² Davidqa yacharqam churin Salomon warmallaraq kasqanta hinaspa mana ancha experienciayuq kasqanmantapas, ichaqa manam iskayrayarqachu churinta Jehova Dios yanapananmantaqa. ¿Yaqachu Salomonqa mana manchakuspam “arí, ruwasaqmi” ninman karqa? ¿Icha warmallaraq kasqanraykuchu manchakuywan aysachikunman karqa? Ruwasqan allin qispinanpaqqa, Salomonqa mana manchakuqmi kanan karqa hinaspapas anchatam llamkanan karqa.

3. ¿Imakunata ruwaspanmi Davidqa mana manchakuq kasqanta qawachirqa?

 ³ Davidpa mana manchakuq kasqanta yachaspanchá Salomonqa qatipakurqa. Davidqa mozollaraq kaspanmi mana manchakuspan leonwan hinaspa ukumariwan pelearqa taytanpa ovejankunata mikuruyta munaptin (1 Sam. 17:34, 35). Chaymantapas mana manchakuspam hatunkaray Goliat sutiyuq runawan pelearqa. Jehova Diospa yanapakuyninwanmi Goliatta huk rumichallawan vencerurqa (1 Sam. 17:45, 49, 50).

4. Salomon manchakuywan aysachikuspanqa, ¿imatam mana ruwanmanchu karqa?

⁴ Davidqa mana manchakuq kaspanmi kallpancharqa churin Salomonta paypas mana manchakuq kaspa templota hatarichinanpaq (qaway 1 Cronicas 28:20). Manchakuywan aysachikuspanqa manachá Salomonqa Diospa templontaqa ruwachinmanchu karqa, chayqa aswan mana allinmi kanman karqa mana allinta qispichinanmantaqa.

5. ¿Imapaqtaq ñuqanchikpas mana manchakuq kananchik?

⁵ Salomon hinam, ñuqanchikpas Jehova Dios yanapaykuwananchikta munanchik, chaynapi llamkay quwasqanchikta mana manchakuspa allinta ruwananchikpaq. Chaymi kay yachachikuypi yachasunchik ñawpaq tiempopi mana manchakuq runakunamanta. Paykunamanta yachaspa yuyaymanasun imaynatam mana manchakuq kachwan hinaspa imakunatam ruwachwan.

6. ¿Imatam Joseymanta yachachwan?

⁶ Jacobpa churin Joseyqa mana manchakuq kasqantam qawachirqa patronninpa warmin paywan puñunanpaq hikutaptin. Payqa yacharqachá chay warmipa munasqanta mana ruwaptinqa sasachakuykunapi tarikunanmanta, chaywanpas payqa mana manchakuspam chaylla paymanta ayqikurqa (Gen. 39:10, 12).

7. ¿Imaynatam Rahabqa mana manchakuq kasqanta qawachirqa? (Qaway 27 kaq paginapi dibujota).

⁷ Kunanñataq rimarisun Rahabmanta, payqa Jerico llaqtapim yacharqa. Israel nacionmanta iskay watiqaqkuna wasinman riptinkuqa, ichapas manchakuywan aysachikuspan paykunata mana yanapanmanchu karqa. Ichaqa Jehova Diospi anchata hapipakusqanraykum chay iskay runakunata wasinpi pakaykurqa hinaspa lluptinankupaqpas yanapaykurqa (Jos. 2:4, 5, 9, 12-16). Payqa manam iskayrayarqachu Jehova Diosqa chiqap Dios kasqanmantaqa hinaspa Israel runankunata chay allpakunapi yachanankupaq tukuyta ruwananmantapas. Chayraykum Rahabqa mana manchakurqachu chay llaqtapi kamachiq runataqa nitaq soldadonkunatapas. Mana manchakuq kasqanraykum aylluntin salvakurqaku (Jos. 6:22, 23).

8. ¿Imaynatam Jesuspa mana manchakuq kasqanqa apostolkunata yanaparqa?

⁸ Jesuspa apostolninkunapas mana manchakuqmi karqaku. Paykunaqa Jesuspa mana manchakuq kasqanta qawaspankum mana manchakuq kasqanta qatipakurqaku (Mat. 8:28-32; Juan 2:13-17; 18:3-5). Chay tiempopi religionpi punta apaqkuna Jesusmanta manaña willakunankupaq apostolkunata kamachiptinkum, paykunaqa mana manchakuspa hinalla willakurqaku (Hech. 5:17, 18, 27-29).

9. 2 Timoteo 1:7 nisqanman hina, ¿pitaq yanapawanchik mana manchakuq kanapaq?

⁹ Josey, Rahab, Jesus hinaspa apostolkunaqa mana iskayrayaspam Diospa munayninta ruwarqaku. Mana manchakuqmi karqaku  Jehova Diospi hapipakusqankurayku, manam kikinkupiqa hapipakurqakuchu. Chaynaqa, ñuqanchikpas sasachakuykunapi tarikuspa mana manchakuq kanapaqqa Jehova Diospim hapipakunanchik, manam kikillanchikpichu (qaway 2 Timoteo 1:7). Yachaykusunyá imakunapi mana manchakuq kananchikmanta.

10. ¿Imanasqam mozo-sipaskunaqa mana manchakuq kananku?

¹⁰ Mozo-sipaskunaqa sasachakuypi tarikuspankum, Jehova Diosman sunqu kasqankuta mana manchakuspanku qawachinanku. Chaypaqqa Salomonmanta yachaymi anchata yanapanman. Payqa mana manchakuspanmi allinta tantearqa hinaspa Diospa templontapas hatarichiyta tukuchirqa. Chayna mana manchakuq kanankupaqqa, tayta-mamakunam warmankuta yachachinanku. Ichaqa wakinpim mozo-sipaskunaqa kikinku tanteakunanku kanqa (Prov. 27:11). Tanteanankum pikuna amistadninku kananpaq, imawan kusirikunankupaq, imata ruwaspanku huchaman mana wichiykunankupaq hinaspa haykapi bautizakunankupaqpas. Allinta tanteanankupaqqa mana manchakuqmi kananku, ¿imanasqa? Satanaspa mana munasqanta ruwasqankuraykum, satanasqa manam kasukunchu Diostaqa nitaq kamachikuyninkunatapas.

11, 12. (1) ¿Imaynatam Moisesqa mana manchakuq kasqanta qawachirqa? (2) ¿Imaynatam mozo-sipaskunaqa Moisesta qatipakunmanku?

¹¹ Mozo-sipaskunaqa tanteanankutaqmi hamuq punchawkunapi imakunata ruwanankumanta. Wakin nacionkunapiqa hikutasqam kanku universidadpi estudianankupaq hinaspa allin llamkayta maskanankupaq. Wakin nacionpiñataqmi qullqi tariyqa sasa, chaymi wakin mozo-sipaskunaqa tanteanku ayllunkuta yanapanankupaq astawan llamkanankumanta. Mayqanwan sasachakuspaykipas Moisespi yuyaymanay. Payqa faraonpa warmi churinpa wasinpim wiñarqa, munaspanqa atiyniyuq apu runam kanman karqa. Yaqapaschá Egiptopi ayllunkuna hinaspa yachachiqninkuna kallpancharqaku chayta ruwananpaq. Ichaqa manamá chaytaqa ruwarqachu, mana manchakuspanmi Diosta yupaychananpaq tanteakurqa. Moisesqa Egipto nacionmantam pasakurqa tukuy imantapas saqispan, ichaqa hinallam Jehova Diospi hapipakurqa (Heb. 11:24-26). Chayta ruwasqanraykum Jehova Diosqa bendecirqa hinaspa musuq pachapipas astawanraq bendecinqa.

¹² Mozo-sipaskuna Moisesta qatipakuspanku Diospa munayninta astawan ruwaspankuqa hinaspa Diospa munayninta puntapi churaspankuqa, achka bendicionkunatam chaskinqaku. Paykunataqa Jehova Diosmi yanapanqa ayllunpaq imapas pisipuqninta tarinankupaq. Apostolkunapa tiemponpim, Timoteo sutiyuq mozopas Diospa munayninta ruwananpaq tanteakururqa, qampas chaytam ruwawaq * (qaway Filipenses 2:19-22).

13. ¿Imaynam huk sipas iñiqmasinchik karqa hinaspa imaynatam precursora kayta atirqa?

¹³ Rimarisun Alabama (Estados Unidos) lawpi yachaq sipas iñiqmasinchikmanta. Payqa mana manchakuqmi kanan karqa Diospaq astawan llamkananpaq. Paymi nin: “Ñuqaqa llumpay manchatim karqani. Huñunakuyman rispayqa manchakuqmi  kani chaypi runakunawan rimaytaqa. Diosmanta willakuytaqa astawanraqmi manchakuq kani, mana riqsisqay runakunata watukusqayrayku”, nispa. Tayta-mamanpa hinaspa huk iñiqmasinchikkunapa yanapakuyninwanmi manchakuyninta atipaspan precursora kayta atirqa. Payqa nintaqmi: “Satanaspa munaychakusqan pachapi kawsasqanchikraykum runakunaqa kallpanchawanchik universidadpi estudianapaq, riqsisqa runa kanapaq hinaspa kapuqniyuq chaynataq qullqiyuq kanapaqpas. Ichaqa manam lliwchu chay ruwaytaqa atinku. Yaqa llapallan runakunam chaywanqa llakisqa tarikunku hinaspa ñakarinku. Ñuqam ichaqa, Jehova Diospa munayninta ruwaspay aswan kusisqa tarikuni”, nispa.

14. ¿Imakunapim tayta-mamakunaqa mana manchakuq kasqankuta qawachinanku?

¹⁴ Diosta yupaychaq tayta-mamakunapas mana manchakuqmi kananku. Ichapas patronninku sapa kuti ninman tutankuna llamkananpaq ayllunwan Diosta yupaychananpaq kachkaptin, Diosmanta willakunanpaq kachkaptin utaq huñunakuynin kachkaptin. Chayna kaptinqa sapa kuti “manam” ninankupaqmi mana manchakuq kananku. Chayta ruwaspankum churi-wawankupaqpas qatipakunankupaq hina kanqaku. Wakin taytakunañataqmi kaywan sasachakunku: Wakin taytakunam warmanku imatapas ruwananpaq saqinku, wakin taytakunañataq mana. ¿Imatam kay iñiqmasinchikkuna ruwanmanku chayna tanteasqanmanta wakin taytakuna tapuptinku? Mana manchakuspanmi sumaqllata ninan imanasqa chaynata tanteasqanta.

15. ¿Imaynatam tayta-mamakunata yanapanman Salmo 37:25 hinaspa Hebreos 13:5?

¹⁵ Tayta-mamakunaqa mana manchakuq  kasqankutam qawachinku churi-wawankuta iñiyninkupi ñawparinankupaq yanapaspanku. Wakin tayta-mamakunaqa ichapas iskayrayanmanku warmanku precursor kananpaq, huk law llaqtachakunapi yanapakunanpaq, betel wasipi llamkananpaq utaq huñunakunanchik wasikunata hatarichiypi yanapakunanpaq kallpanchayta. Ichapas tayta-mamankuqa piensanmanku yuyaqyaruptinku warmanku mana uywananmanta. Ichaqa tayta-mamakuna allin yuyayniyuq kaspankuqa, mana manchakuq kasqankutam qawachinqaku. Hinaspapas manam iskayrayanqakuchu nisqanman hina Jehova Dios yanapananmantaqa (qaway Salmo 37:25; Hebreos 13:5). Tayta-mamakuna chaykunapi qatipakunapaq hina kaspankuqa, warmankutam yanapanqaku mana manchakuq kanankupaq hinaspa Jehova Diospipas hapipakunankupaq (1 Sam. 1:27, 28; 2 Tim. 3:14, 15).

16. (1) ¿Imatam wakin tayta-mamakuna ruwarqaku warmanku iñiyninkupi ñawparinankupaq? (2) ¿Imaynatam chayqa warmankuta yanaparqa?

¹⁶ Rimarisun Estados Unidos nacionpi casarasqa iñiqmasinchikmanta, paykunaqa warmankutam yanaparqaku iñiyninkupi ñawparinankupaq. Taytanmi nin: “Warmachaykuna manaraq rimachkaptin hinaspa manaraq purichkaptinmi, willarqaniku precursor kayqa hinaspa iñiqmasinchikkunata yanapayqa kusikuyta apamusqanmanta. Kunanqa chay ruwaytam munanku. Chayta ruwanankupaq kallpanchakusqankuqa yanapanmi kay pachapi kaqkunata mana munapayanankupaq hinaspa Jehova Diospa munayninta puntapi churanankupaqpas”, nispa. Iskay churiyuq iñiqmasinchikpas ninmi: “Achka tayta-mamakunam tiemponkuta, qullqinkuta hinaspa kallpankuta servichikunku warmanku estudiayman, pukllayman utaq imapas ruwayman qukunankupaq. Ichaqa aswan allinmi kanman Jehova Dioswan kuyachikunankupaq warmankuta yanapayqa. Kusikunikum warmayku Diospa llaqtanpi ñawparinankupaq kallpanchakusqankuta qawaspayku”, nispa. Manam iskayrayanchikchu iñiyninkupi ñawparinankupaq warmankuta yanapaq tayta-mamakunata Jehova Dios bendecinanmantaqa.

17. ¿Imakuna ruwaypim mana manchakuq kana?

¹⁷ Diospa llaqtanpi yanapakunapaqqa mana manchakuqmi kananchik. Wakinpim punta apaqkunaqa mana manchakuq kananku pipas huchata ruwaruptin bibliapa nisqanman hina correginankupaq utaq pitapas llumpayta unquptin yanapanankupaq. Wakinkuñataq carcelpi kaqkunata watukunku Diosmanta willakunankupaq utaq huñunakuykunata ruwanankupaq. ¿Imaynatam mana casarasqa warmi iñiqmasinchikkunapas mana manchakuq kasqankuta qawachinmanku? Precursora kaspankum, karu llaqtachakunapi Diosmanta willakuspankum, huñunakunapaq wasikuna hatarichiypi yanapakuspankum, atinmankutaqmi Diospa munaychakuyninmanta willakuqkunapaq escuelaman riytapas. Wakinkuqa atinmankum Galaad escuelaman riytapas.

18. ¿Imaynatam yuyaq iñiqmasinchikkunaqa mana manchakuq kasqankuta qawachinmanku?

¹⁸ Llapallanchikmi kuyanchik yuyaqña iñiqmasinchikkunata hinaspa kusikunchikmi ñuqanchikwan kasqankurayku. Yachasqanchikman hinam paykunaqa manaña ñawpaqpi hinañachu Diospaqqa llamkayta atinku, ichaqa hinallam kallpanchakuchkanku iñiqmasinchikkunata yanapanankupaq (qaway  Tito 2:3-5). Wakinpi ichapas punta apaqkuna yuyaq iñiqmasinchikkunata ninmanku sipas iñiqmasinchikta imayna pachakusqanpi yanapananpaq, chaypaqqa mana manchakuspam sipas iñiqmasinchikwan rimananku. Paykunaqa mana qaqchaspallam sumaqllata yuyaymanachinanku imayna pachakusqanwan hukkunata mana hukmanyachinankupaq (1 Tim. 2:9, 10). Yuyaq iñiqmasinchikkunapa kuyakuq kasqankuqa llapan iñiqmasinchikkunatam yanapan.

19. (1) ¿Imata ruwanankupaqmi bautizasqa qarikunaqa mana manchakuspanku kallpanchakunanku? (2) ¿Imaynatam Filipenses 2:13 hinaspa 4:13 nisqanqa bautizasqa qarikunata yanapan?

¹⁹ Bautizasqa qari iñiqmasinchikkunapas mana manchakuqmi kananku. Paykuna punta apaqkunapa yanapaqnin utaq punta apaq kaspankuqa iñiqmasinchikkunatam astawan yanapanqaku (1 Tim. 3:1). Ichaqa manam llapankuchu chay ruwaypiqa kallpanchakunku, ¿imanasqa? Ichapas ñawpaqpi imapas mana allinta ruwasqankurayku piensanku punta apaqkunapa yanapaqnin utaq punta apaq kayta mana atinankumanta. Utaq piensanku chay ruwayta mana allinta ruwanankumanta. Chayna tarikuptikiqa, Jehova Diosmi yanapasunki (qaway Filipenses 2:13; 4:13). Moisespa imayna kasqanpi yuyaymanay: Paypas Diospa kamachisqanta mana ruway atisqanpaqmi hapikurqa (Ex. 3:11). Ichaqa Jehova Diosmi yanaparqa mana manchakuspan kamachisqanta ruwananpaq. Chaynaqa, qampas mana manchakunaykipaqqa, Jehova Diospa yanapakuynintam mañakunayki hinaspa sapa punchaw bibliata ñawinchanayki. Chaymantapas allinmi kanman ñawpaq tiempopi Diosta yupaychaqkuna mana manchakuq kasqankupi yuyaymanaynikipas. Hinaspapas niwaqmi iñiqkunapi punta apaqkunata yanapasunaykipaq, niwaqtaqmi imapipas yanapakuy munasqaykita. Chaynaqa llapallan bautizasqa qarikunam kallpanchasqa kachkankichik mana manchakuspa iñiqmasinchikkunapaq astawan llamkanaykichikpaq.

20, 21. (1) ¿Imatam Davidqa churin Salomonta yuyarichirqa? (2) ¿Imamantam mana iskayrayananchikchu?

²⁰ Kamachiq Davidmi churin Salomonta yuyarichirqa templo ruwayta tukunankama Jehova Dios yanapananmanta (1 Cron. 28:20). Salomonqa yuyaymanarqachá taytanpa nisqanpi, chaymi mozollaraq kaspanpas utaq chay ruwayta mana yachaspanpas manchakuywanqa mana aysachikurqachu. Payqa mana manchakuspanmi Diospi hapipakurqa, chaymi Diospa yanapakuyninwan templota hatarichirqa qanchis wata partenpi.

²¹ Salomonta yanapasqanman hinam, ñuqanchiktapas Jehova Diosqa yanapawasun mana manchakunanchikpaq hinaspa ayllunchiktawan iñiqmasinchikkunata imapas ruwaypi yanapananchikpaq (Is. 41:10, 13). Arí, Jehova Diospaqyá llamkasun mana manchakuspa, chayta ruwaspanchikqa manam iskayrayasunchu kunanpas hinaspa hamuq punchawkunapipas tukuy imata quwananchikmantaqa. Chaynaqa, Davidpa nisqanman hinayá ruwasun, paymi nirqa: ‘Qarinchakuspayá [...] ruwaypuni’, nispa.