1. ¿Imaynatam qawachinchik iñiqmasinchikkunawan kuyanakusqanchikta?

DIOSPA serviqninkunaqa enterun allpa pachapim huk ayllu hinalla kanchik hinaspa kuyanakunchik (1 Juan 4:16, 21). Kuyanakusqanchiktaqa qawachinchikmi yanapanakuspanchik. Qawachinchiktaqmi kuyakuywan rimanakusqanchikwan utaq imatapas ruwasqanchikwan. Hukkunawan kuyapayakuq hinaspa entiendiq kaspaqa Jehova Diostam qatipakuchkanchik (Efes. 5:1).

2. ¿Imayna kaspam Jesusqa Jehova Diospa kuyakuq kasqanta qatipakurqa?

² Taytantam Jesusqa imapipas allinta qatipakurqa, payqa runakunatam anchata kuyarqa, chaymi nirqa: “Ñuqamanyá hamuychik llapallan hukmanyasqakuna hinaspa llasaq qipiyuqkuna, ñuqam samaykachisqaykichik”, nispa. Nirqataqmi: “Ñuqaqa kani llampu sunqu hinaspa humillakuqmi”, nispa (Mat. 11:28, 29). Jesusta qatipakuspa runakunapa imayna  tarikusqanpi yuyaymanaspaqa, Jehova Diospa chaskisqanmi kasun hinaspapas kusisqam tarikusun (Sal. 41:1). Chaynaqa, yachasunyá imaynatam ñuqanchikpas sunqumanta entiendiq kachwan ayllunchikwan, iñiqmasinchikkunawan hinaspa Diosmanta willakusqanchik runakunawanpas.

3. ¿Imaynatam qusaqa warminwan kawsakunan? (Qaway 27 kaq paginapi fotokunata).

³ Ayllupiqa qusaqa warminwanmi hinaspa churinkunawanmi entiendiq kananku (Efes. 5:25; 6:4). Bibliam qusakunata nin: “Qusakunaqa warmikichik imayna kasqanta entiendespayá kawsaychik”, nispa (1 Ped. 3:7). Warmichanta entiendiq qusaqa yachanmi warmichanwan mana chaynalla kasqanta, chaymi payqa mana ninchu paymanta aswan allin kasqantaqa (Gen. 2:18). Chaymantapas warmichanpa imayna sientikusqanpim piensan, hinaspapas respetuwan hinaspa kuyakuywanmi paywan riman. Canada nacionmanta huk iñiqmasinchikmi nin: “Qusayman ima llakiymantapas willaptiyqa, payqa manam niwanchu: ‘¿Chayllamantachu hukmanyarunki?’, nispaqa. Payqa sumaqtam uyariwan. Hinaspapas, imapipas corregiwaspanqa kuyakuywanmi rimapayawan”, nispa.

4. ¿Imaynatam qusaqa warminta kuyasqanta hinaspa entiendiq kasqanta qawachinman?

⁴ Warminta kuyaq hinaspa imayna sientikusqanta entiendiq qusaqa manam huk warmikunawanqa asikachananchu, nitaq huk warmikunataqa munapayananchu. Chaytaqa manataqmi ruwananchu internitta utaq celularta servichikuspanpas (Job 31:1). Qarikunaqa warminkupaq sunquyuqllam kananku payta kuyasqankurayku, Diosta kuyasqankurayku hinaspa mana allinta chiqnisqankurayku (qaway Salmo 19:14; 97:10).

5. ¿Imaynatam warmikunaqa qusanwan entiendiq kanmanku?

⁵ Haykam warmiyuq kaqkuna Jesusta qatipakuptinkuqa warmichankum qusankuta ‘anchata respetanqa’ (Efes. 5:22-25, 33). Respetasqanraykum paypas qusanpa imayna sientikusqanpi piensanqa. Entiendiqmi kanqa qusan Diospa llaqtanpi achka ruwayniyuq kaptin hinaspa sasachakuykunarayku hukmanyasqa kaptin. Gran Bretaña lawmanta kaq huk iñiqmasinchikmi nin: “Warmichayqa chayllam musyan imapas kasqanrayku hukmanyasqa tarikusqayta. Hinaptinmi payqa Proverbios 20:5 nisqanta kasukuspan mana hikutawanchu chaylla imatapas willanaypaqqa, aswanmi suyan chaymantaña willanaypaq. Imatapas mana willanay kaptillanmi manaqa willanichu”, nispa.

6. ¿Imaynatam warmakunaman llapanchik yachachichwan hukkunawan entiendiq kanankupaq, hinaspa imapaqmi chayqa warmakunata yanapanqa?

⁶ Tayta-mamakuna kikinkupura entiendiq kaspankuqa, qatipakunankupaq hinam warmankunapaqqa kanqaku. Chaywanpas paykunaqa yachachinankum warmankuta hukkunawan entiendiq kanankupaq. Yachachinmankum huñunakuykunapi mana kallpakachanankupaq. Yachachinmankutaqmi mikunankupaq huñunasqa kaptinku, puntataraq hukkuna qarakunankuta suyanankupaq. Llapanchikmi warmachakunamanqa yachachichwan. Chaymi huk warmacha allin kaqkunata ruwaptinqa utaq imapipas yanapaykuwaptinchikqa alabaykunanchik  allinta ruwasqanmanta. Chayqa allinta tarikunanpaqmi warmataqa yanapanqa, hinaspapas manam qunqanqachu bibliapa kayna nisqanta: “Imapas quqmi aswan kusisqaqa imapas chaskiqmantaqa”, niqta (Hech. 20:35).

7. ¿Imaynatam Jesusqa mana uyariy atiq runawan entiendiq karqa, hinaspa imatam chaymanta yachachwan?

⁷ Huk kutipim Decapolis lawpi Jesus kachkaptin ‘mana uyariq chaynataq mana rimaq runata payman pusamurqaku’ (Mar. 7:31-35). Jesusqa runakunamanta karuniqman pusaruspanmi chaypi hampiykurqa. ¿Imanasqataq runakunapa qayllanpiqa mana hampirurqachu? Jesusqa musyarqachá mana uyariy atiq runaqa, runakunapa qayllanpi kayta manchapakusqanta. Ñuqanchikqa manam runakunata hampiytaqa atinchikchu. Ichaqa musyakunanchikmi iñiqmasinchikkuna imayna tarikusqanpi. Apostol Pablom kaynata qillqarqa: “Sunqumanta kuyanakuspayá llapallanchik kallpanchanakusun kuyakuq hinaspa allin ruwaq kananchikpaq”, nispa (Heb. 10:24). Jesusqa entiendiqmi karqa mana uyariy atiq runawan. ¿Imaynatam Jesusta qatipakuchwan?

8, 9. ¿Imaynatam yuyaq hinaspa unquq iñiqmasinchikkunawan entiendiq kachwan? Willarimuy iñiqmasinchikkunamanta.

⁸ Yuyaq hinaspa unquq iñiqmasinchikkunawan entiendiq kasun. Diospa runankunaqa riqsichikunchikmi kuyakuq kasqanchikwan (Juan 13:34, 35). Iñiqmasinchikkunata kuyasqanchikraykum, huñunakuyman hinaspa Diosmanta willakuq lluqsinankupaq yuyaqkunata hinaspa unquqkunata yanapanchik, Diospaq anchata ruwayta mana atiptinkupas (Mat. 13:23). Michael iñiqmasinchikmi mana puriyta atinchu, ichaqa kusisqam tarikun ayllunpa hinaspa iñiqmasinkunapa yanapasqanwan. Paymi nin: “Yanapawasqankuraykum yaqa lliw huñunakuykunaman riyta atini, hinaspa Diosmanta willakuqpas lluqsini. Ñuqataqa anchatam kusichiwan achka runakunapa kasqanpi Diosmanta willakusqay”, nispa.

⁹ Achka betel wasikunapim yuyaqña hinaspa unquq iñiqmasinchikkuna kanku. ¿Imaynatam chaypi cuentallikuqkunaqa paykunata kuyasqankuta, hinaspa paykunawan entiendiq kasqankuta qawachinku? Paykunam tukuyta ruwanku yuyaq iñiqmasinchikkuna cartakunawan utaq telefonuwan Diosmanta willakunankupaq. 86 watayuq Bill iñiqmasinchikmi karu llaqtakunapi yachaq runakunaman Diosmanta willakun cartata apachispan, paymi nin: “Agradecikunim cartata ruwanaypaq yanapawasqankumanta”, nispa. Yaqa 90 watayuq Nancy iñiqmasinchikpas ninmi: “Cartakunata runakunaman apachispayqa Diosmantam willakuchkani. Runakunaqa Diosmanta imam kaqtam yachananku”, nispa. 1921 watapi naceq Ethel iñiqmasinchikpas ninmi: “Tukuy imaymi nanawan. Wakinpiqa pachakuytapas sasachakunim”, nispa. Chaywanpas ancha kusisqam tarikun telefonuwan Diosmanta willakuspan, wakin runakunawanqa ñam bibliata estudiachkankuña. 85 watayuq Barbara iñiqmasinchikñataqmi nin: “Unqusqayraykum sasachakuni sapa kuti Diosmanta willakuq lluqsinaypaq, ichaqa telefonuwan Diosmanta willakuspaymi  achka runakunata Diosmanta yachachini. Jehova Diostam agradecikuni”, nispa. Yaqa huk watapim yuyaqña iñiqmasinchikkunaqa 1.228 horakunata Diosmanta willakurqaku, 6.265 cartakunata qillqarqaku, 2.000 runakunata telefonuwan qayarqaku hinaspa 6.315 qillqakunata aypurqaku. ¡Mayna kusisqachá Jehova Diosqa tarikun! (Prov. 27:11).

10. Iñiqmasinchikkuna mana sasachakuspanku huñunakuykunapi allinta uyarinankupaqqa, ¿imatam ruwananchik?

¹⁰ Huñunakuykunapi iñiqmasinchikkunapa allinninta maskasun. Iñiqmasinchikkunapa allinninta maskasqanchikraykum paykunataqa mana sasachasunchu huñunakuykunapi allinta uyarinankupaq. Chaypaqqa tiempuwanmi huñunakuykunaman chayananchik. Wakinpiqa imapas kasqanraykuchá tiempuwanqa mana chayasunchu. Sichum sapa kuti huñunakuyman mana tiempullanpichu chayanchik hinaspaqa kaytam tapukunanchik: “¿Imatam ruwayman tiempullanpi huñunakuyman chayanaypaq, chaynapi iñiqmasiykunata mana sasachanaypaq?”, nispa. Yuyarinanchiktaqmi Jehova Dioswan Jesus huñunakuykunaman rinanchikpaq niwasqanchiktapas (Mat. 18:20). Chaymi paykunata anchata respetasqanchikrayku huñunakuykunamanqa tiempullanpi chayananchik.

11. ¿Imanasqataq huñunakuypi yachachiq iñiqmasinchikkunaqa 1 Corintios 14:40 nisqanta kasukunanku?

¹¹ Iñiqmasinchikkunapa allinninta maskasqanchiktapas qawachichwanmi kay kamachikuyta kasukuspanchik: “Tukuy imayá  allin ruwasqa kachun amayá chaqwa-chaqwachu”, niqta (1 Cor. 14:40). Huk rimaypiqa ordenninpi hinaspa respetuwanmi imatapas ruwananchik. Chaymi huñunakuypi yachachiq iñiqmasinchikkunaqa tupasqan tiempullanpi yachachinanku, chaywanqa qawachinmi qatiqnin yachachiq iñiqmasinpi hinaspa lliw iñiqmasinkunapi piensasqanta. ¿Imanasqa? Wakin iñiqmasinchikkunaqa ichapas huñunakuy tukuytaqa karu-karutaraq rinanku wasinkuman chayanankupaq, wakinkuñataq carrotaraq suyananku wasinkuman rinankupaq, wakin iñiqmasinchikkunapaqqa qusan utaq warminpas manam testiguchu, chayraykum wasinkupi tiempullanpi kananku.

12. ¿Imanasqataq iñiqkunapi punta apaqkunataqa ‘anchata kuyananchik’? (Qaway: “Kuyapayakuqyá kasun Diospa llaqtanpi achka ruwayniyuq kaq iñiqmasinchikkunawan”, niq willakuyta).

¹² Iñiqkunapi punta apaqkunaqa Diospa llaqtanpi imatapas allinta ruwanankupaqmi kallpanchakunku, chaymantapas kusikuywanmi Diosmanta willakunku. Chaymi paykunataqa respetananchik hinaspa kuyananchik (qaway 1 Tesalonicenses 5:12, 13). Agradecikunchikmi tukuy ima ruwasqankumanta ¿aw? Chaynaqa, paykunatayá kasukusun hinaspa yanapasun. Paykunaqariki cuidawaqninchikkunam hinaspapas cuidawasqanchikmantam cuentata qunqaku (Heb. 13:7, 17).

13. ¿Imaynam Jesusqa runakunawan karqa hinaspa imatam paymanta yachachwan?

¹³ Diosmanta willakuq Isaiasmi Jesusmanta nirqa: ‘Chitqasqa suqusllatapas manam pakinqachu, wañunayachkaqña rataq mecherutapas manam wañuchinqachu’, nispa (Is. 42:3). Jesusqa runakunatam anchata kuyarqa, chaymi runakunapa imayna tarikusqankuta entiendiq. Payqa allintam entiendirqa chitqasqa suqus hina utaq wañunayachkaqña rataq mechero hina tarikuqkunataqa. Chaymi Jesusqa paykunawan entiendiq, kuyapayakuq hinaspa pacienciakuq karqa. Warmachakunapas Jesuswanmi kuska kayta munaqku (Mar. 10:14). Ñuqanchikqa manam Jesus hinaqa runakunapa imayna sientikusqanta yachaytaqa atichwanchu, nitaq yachachiytapas atichwanchu. Chaywanpas kallpanchakuchwanmi Diosmanta willakusqanchik runakunawan entiendiq kananchikpaq. Piensarinanchikmi imaynata, imay horata hinaspa hayka unayta rimananchikmanta.

14. ¿Imanasqataq runakunataqa sumaqllata rimapayananchik?

¹⁴ ¿Imaynatam runakunawan rimananchik? Kay tiempupi autoridadkunaqa, religionkunapi punta apaqkunaqa hinaspa llullakuq negociantikunaqa mana allin ruwasqankunawanmi runakunata ñakarichinku, chaymi runakunaqa llakisqa hinaspa qunqasqa hina tarikunku (Mat. 9:36). Chaykunaraykum achka runakunaqa piensanku piñapas llulla kasqanta, hinaspa imapas mana allinllaña kasqanmanta. Chaymi runakunawan rimaspaqa imayna rimasqanchikwan qawachikunanchik kuyakuq hinaspa llakipayakuq kasqanchikta. Runakunaqa manam bibliamanta allinta yachachisqanchikraykullachu uyariwanchik, uyariwanchiktaqmi paykunata respetuwan hinaspa kuyakuywan rimasqanchikraykupas.

15. ¿Imaynatam Diosmanta willakuspanchik runakunata respetasqanchikta qawachichwan?

 ¹⁵ Chaymantapas, Diosmanta willakusqanchik runakunataqa manam pinqachinanchikchu. Ima piensasqankumanta yachayta munaspanchikpas respetuwanmi hinaspa kuyakuywanmi tapurinanchik. Huk precursor iñiqmasinchikmi huk llaqtachapi Diosmanta willakurqa, chaypi runakunaqa yaqa lliwmi pinqapakuq kanku, hinaspapas mana riqsisqanku runakunawanqa manam chayllaqa rimankuchu. Chaymi iñiqmasinchikqa chayta yacharuspan, mana pinqachinanrayku kayna tapukuykunataqa mana tapuqchu: “¿Yachankichu Diospa sutinta? ¿Yachankichu Diospa munaychakuynin ima kasqanta?”, nispaqa. Aswanqa niqmi: “Bibliapim yacharurqani Diosqa sutiyuq kasqanta, ¿qawaykachiykimanchu?”, nispa. Runakunaqa manam chaynallachu kanchik, chaymi mana nichwanchu imayna willakunanchikmantaqa. Ichaqa haykapipas respetakuqmi hinaspa kuyapayakuqmi kananchik, chaypaqmi llaqtanchikpi runakunapa imayna kasqankuta riqsinanchik.

16, 17. (1) Runakunawan entiendiq kasqanchikta qawachinapaqqa, ¿ima horataq paykunata watukunanchik? (2) Runakunawan entiendiq kasqanchikta qawachinapaqqa, ¿hayka unaytaq paykunawan rimananchik?

¹⁶ ¿Imay horapim runakunawan rimananchik? Wasin-wasin watusqanchik runakunaqa manam piensankuchu wasinkuman rinanchiktaqa. Chaymi allin kanman imay hora allinta uyariwananchikpaq hina riyninchik (Mat. 7:12). Yachasqanchik lawpi runakunaqa, ¿imay horataq sabadonpi hinaspa domingonpi hatarinku? Inti qispimuytaña hatariptinkuqa ichapas callekunapiraq utaq carretachakunawanraq Diosmanta willakuchwan, utaq riqsisqanchik runakunataraq kaqmanta watukuchwan.

¹⁷ ¿Hayka unaytaq runakunawan rimananchik? Runakuna achka ruwayniyuq kasqankuraykum paykunawanqa mana unaytachu rimananchik. Aswanqa allinmi kanman huk ratuchalla rimayninchik unayta rimananchikmantaqa (1 Cor. 9:20-23). Paykunawan mana unayta rimasqanchikraykum huk kutikunapipas chaskiwasunchik. Diospa munasqanman hina sumaq sunquyuq kaspaqa Diospa ‘llamkaqmasinmi’ kasunchik. Diosqa ñuqanchiktapas servichikunmanmi runakunaman yachachinanchikpaq, chaynapi serviqnin kanankupaq (1 Cor. 3:6, 7, 9).

18. ¿Imaynatam Diosqa bendeciwasun runamasinchikkunawan sunqumanta entiendiq kaptinchikqa?

¹⁸ Chaynaqa, kallpanchakusunyá ayllunchikwan, iñiqmasinchikkunawan hinaspa Diosmanta willasqanchik runakunawan sunqumanta entiendiq kananchikpaq. Chayna kaptinchikqa Jehova Diosmi kunan hinaspa hamuq tiempupipas bendeciwasun. Salmo 41:1, 2 nin: ‘Mayna kusisqam wakcha runapi yuyaymanaq runaqa, paytaqa Diosmi sasachakuy tiempupipas libranqa’, nispa. Chaymantapas ‘kay pachapim ancha kusisqa kanqa’.