1. ¿Imaynanpim Diosta serviqkunaqa aywityaq sacha hina kananchik? (Qaway dibujotapas).

 WAKIN sachakunaqa llumpayta wayramuptinpas manam pakikunchu. ¿Imanasqa? Chay sachakunaqa wayramuptinmi kayman-wakman aywityan mana pakikuspallan. Hinaptinmi wayra pasaruptinqa hinalla sayan. Yaqa chaynallataqmi ima sasachakuy rikuriruptinpas Jehova Diosninchikta kusisqa hinalla servinapaqqa aywityaq sacha hina kananchik. ¿Imaynanpi? Vidanchikpi imapas cambiaruptinqa atisqallanchiktañam ruwananchik. Chaymantapas hukkunapa imayna piensasqankutawan imayna tantiasqankutam respetananchik.

2. ¿Imayna kaytam munanchik vidanchikpi imapas cambiaruptin? ¿Imamantam kay yachachikuypi yachasun?

² Diosta serviqkunaqa llapallanchikmi mana hikutakuqllaña kayta munanchik. Munanchiktaqmi uyarinakuykuq hinaspa llakipayakuq kaytapas. Kay yachachikuypim yachasunchik wakin iñiqmasinchikkuna vidankupi imapas cambiaptin chayna kayninku yanapasqanmanta. Yachasuntaqmi imaynata ñuqanchikpas qatipakunamanta. Ichaqa puntatam yachasun Jehova Dioswan Jesus mana hikutakuqllaña kasqankumanta. Chayna kasqankutam ñuqanchikpas qatipakunanchik.

3. ¿Imaynatam yachanchik Diosqa mana hikutakuqllaña kasqanta?

³ Bibliapim niwanchik Jehova Diosqa ‘hatun rumi hina’ kasqanta. Payqariki mana imapa kuyurichinanmi. Imapas ruway munasqantam mana cambianchu (Deut. 32:4). Ichaqa mana hikutakuqllañam. ¿Imaynanpim chayna kasqanta yachanchik? Watakuna pasasqanman hinam kay allpa pachapi imapas cambiaptin Jehova Diospas chayman hina imatapas tantian munayninta hinalla cumplinanpaq. Payman rikchakuqta unanchawasqanchikraykum ñuqanchikpas vidanchikpi imapas cambiaptinqa chayman hinaña imatapas ruwayta atichwan. Chaytaqa atinchik bibliapi sumaq yachachikuykunata  Jehova Dios quwasqanchikraykum, chaymi imaña kaptinpas allin tantiakuyta atinchik. Ñawpaqpi tukuy ima ruwasqanta hinaspa bibliapi yachachikuyninkunata yachaspam cuentata qukunchik Diosqa ima munasqanta mana cambiaq kaspanpas mana hikutakuqllaña kasqanta.

4. ¿Israel runakunaman ima kamachikuy qusqanwanmi yachanchik Diosqa ruway atisqallanchikta mañawasqanchikta? (Rimarimuytaq Levitico 5:7, 11 nisqanmantapas).

⁴ Jehova Diospa kamachikuyninkunaqa mana pantayniyuqmi, hinaspapas ruway atisqallanchiktam Diosqa mañawanchik. Payqa manam haykapipas mana ruway atisqanchiktaqa mañawanchikchu. Chayna kasqantam yachanchik Israel runakunaman qusqan kamachikuykunawan. Payqa manam hikutarqachu apupas, wakchapas hina chaynallata ofrenda qunankutaqa. Aswanqa atisqankuman hinalla ima ofrendatapas qunankupaqmi kamachirqa (leey Levitico 5:7, 11).

5. Rimarimuy Jehova Diosqa humilde kasqanrayku pita uyarisqanmanta chaynataq pikunata llakipayasqanmanta.

⁵ Jehova Diosqa humilde kasqanraykum serviqninkuna imatapas niptinqa sumaqta uyariykun hinaspam llakipayasqanrayku chayman hina wakinpiqa ruwaykapun. Chayna kasqanmi sutilla karqa Sodoma llaqtapi mana allin runakunata chinkachinanpaq kaptin. Chaymi angelninkunawan serviqnin Lotta nichirqa urqukunapa kasqanman ayqikunanpaq, ichaqa Lotqa chayman riytaqa nisyutam manchakurqa. Chaymi Diosta mañakullarqa Zoar llaqtachaman familianpiwan ayqikunanpaq. Ichaqa chay llaqtatapas chinkachinanpaqmi Diosqa tantiarurqaña. Munaspanqa Diosqa Lottam hikutanman karqa munasqanman hina kasukunanpaq. Ichaqa manam chaytachu ruwarqa, aswanqa uyariykuspam saqirqa Zoar llaqtachaman rinanpaq. Chaymi chay llaqtachataqa mana chinkachirqachu (Gen. 19:18-22). Achka watakuna pasaytañataqmi Jehova Diosqa Ninive llaqtapi yachaqkunata llakipayaykurqa. Paymanta willakuq Jonastam kacharqa chay llaqtapi runakunaqa mana allin ruwasqankurayku chinkachisqa kanankumanta willananpaq. Chayta uyariruspankum Ninive llaqtapi runakunaqa wanakurqaku, hinaptinmi Jehova Diosqa chayta qawaspan llakipayaykurqa hinaspam paykunata pampachaykurqa (Jon. 3:1, 10; 4:10, 11).

6. ¿Imaynanpim yachanchik Jesusqa taytan hina mana hikutakuqllaña kasqanta?

⁶ Jesuspas taytan hina mana hikutakuqmi, chayna kasqanmi sutilla karqa kay allpa pachapi willakuptin. Jesustaqa Jehova Diosqa kachamurqa chinkasqa ovejakuna hina kaq Israel runakunallaman Diosmanta willananpaqmi. Chaywanpas Jesusqa huk kutipim huklaw nacionniyuq warmita yanapaykurqa. Chay warmim Jesusta mañakullarqa demoniopa ñakarichisqan warmi wawallanta sanoyaykachinanpaq, hinaptinmi Jesusqa anchata llakipayasqanrayku wawanta sanoyaykachirqa (Mat. 15:21-28). Huk kutipiñataqmi Diosmanta willakuyta qallarisqan qipata Jesusqa kaynata nirqa: ‘Runakunapa qayllanpi negawaqniytaqa ñuqapas negasaqmi’, nispa (Mat. 10:33). Ichaqa, ¿yaqachu Jesusqa Pedrota negarurqa kimsa kutikama mana riqsisqanta nichkaptinpas? Manam. Jesusqa yacharqam Pedroqa chay ruwasqanmanta wanakusqanta chaynataq Diosman sunqu kasqanta. Chaymi kawsariramuspan Pedroman rikuriykurqa. Yaqachá nirqa pampachaykusqanta hinaspa hinalla kuyasqantapas (Luc. 24:33, 34).

7. Filipenses 4:5 nisqanman hinaqa, ¿imayna runa kasqanchikwan riqsiwananchiktam munanchik?

 ⁷ Qawamusqanchikman hinam Jehova Dioswan Jesusqa mana hikutakuqllaña kanku. Ñuqanchikpas chayna kananchiktam Diosninchikqa munan (leey Filipenses 4:5). Nikusun: “¿Imayna kasqaytataq wakinkuna ninku? ¿Yaqachu ninku mana hikutakuq kasqayta hinaspa hukkunapa niwasqanta allin kaptinqa ruwaykapuq kasqayta? ¿Icha riqsiwanku hikutakuqllaña hinaspa terco runa kasqaywanchu? ¿Sapa kutichu pitapas hikutani munasqayman hinapuni imatapas ruwananpaq? ¿Icha hukkunata uyariykuqchu kani hinaspa nisqankutapas ruwaykapunichu allin kaptinqa?”, nispa. Mana hikutakuq kaspaqa Jehova Diosman hinaspa Jesusmanmi astawan rikchakuchkanchik. Kunanñataq rimaykusun vidanchikpi imapas cambiaruptinqa atisqallanchikman hina ruwanamanta. Yachaykusuntaqyá hukkunapa imayna piensasqankutawan imayna tantiasqankuta mana ñuqanchik hina piensaptinkupas respetanamanta.

8. ¿Imakunata yuyariymi yanapawasun vidanchikpi imapas cambiaptin Diosninchikta hinalla kusisqa servinapaq? (Qaway willakuytapas).

⁸ Vidanchikpi imapas cambiaruptinqa atisqallanchikta ruwananchikpaqmi kallpanchakunanchik. Wakinpiqa qunqayllamantam llumpayta unquruchwan, utaqmi qullqinchik manaña haypawachwanchu. Chaymantapas sasachakuchwanmi nacionninchikpi kamachiqkuna peleayllapiña kaptinku imapas precioyakuruptin. Chayna sasachakuykunapi tarikuptinchikqa vidanchikqa manam ñawpaqpi hinañachu kanman. Chayqa hukmanyachiwanchikmanmi (Ecl. 9:11; 1 Cor. 7:31). Sasachakuchwantaqmi Diospa llaqtan huk ruwaypiña yanapakunapaq niwaptinchikpas. Chay sasachakuykuna kaptinqa kaykuna yuyariymi yanapawachwan Diosninchikta hinalla kusisqa servinapaq: 1)  Yuyariy manaña ñawpaqpi hina kasqaykita, 2) piensay kunanpas hinaspa hamuq tiempopipas imakuna ruway atisqaykipi, 3) astawan yuyaymanay ima allin chaskisqaykipi hinaspa 4) wakinkunata imallapipas yanapaykuy. b Qatiqninpiyá yachaykusun kaypi nisqanqa iñiqmasinchikkunata yanapasqanmanta.

9. ¿Imatam casarasqa iñiqmasinchikkuna ruwarqaku qunqayllamanta llakipi tarikuspanku?

⁹ Yuyariy manaña ñawpaqpi hina kasqaykita. Emanueltawan Franciscatam huklaw nacionman Diosmanta willakunankupaq mandarqaku. Chay nacionman chayaruspankum chay nacionpi yachaq runakunapa idiomanta yachayta qallaykurqaku. Hinaspapas congregacionninpi iñiqmasinchikkunata allinta riqsinankupaqmi kallpanchakurqaku. Chayta ruwachkaptinkum coronavirus unquy rikuriramurqa, hinaptinmi iñiqmasinchikkunawanqa manaña kuskaqa huñunakurqakuchu. Chaymantapas iñiqmasinchik Franciscapa mamanmi qunqaymanta wañukullarqa. Chay pasaruptinmi Franciscaqa familianwan kuska kayta munarqa, ichaqa chay unquy kasqanraykum mana atirqachu viajaytapas. Chayna llakipi tarikuptin, ¿imataq Franciscata yanaparqa? Qusanpiwan kuskam Jehova Diosta mañakullarqaku yachayta quspa sapa punchaw paykunata kallpanchananpaq. Jehova Diosqa tiempollanpim mañakusqankuman hina yanapaykurqa. Arí, chaypaqqa llaqtanpa ruwasqan sumaq yachachikuykunatam servichikurqa. Huk kutipim kallpanchasqa tarikurqaku huk videonchikta qawaruspanku. Chay videonchikpim huk iñiqmasinchik kaynata nirqa: “Ñawpaqta imayna kawsakusqanchikta yuyarinamantaqa kallpanchakunanchik kunan imapas ruwasqanchikwan kusisqa kanapaqmi”, nispa. c Chaymantapas tantiakururqakum celularwan Diosmanta sumaqchata willakunankupaq. Chaymi huk runamasinchikman bibliamanta yachachiyta qallaykurqaku, hinaspapas iñiqmasinchikkunapa kallpanchasqankuta hinaspa imapas kuyakuywan  qusqankutam chaskikurqaku. Llakipayakuqllaña warmi iñiqmasinchikmi huk watapuni sapa punchaw mensajechata celularnintakama qillqaq huk textota sumaq yachachikuyniyuqta. ¿Imatam paykunamanta yachachwan? Ñawpaqta vidanchik imayna kasqanta manaña yuyarayaspaqa imapas ruway atisqallanchikwanmi kusikusun.

10. ¿Imatam iñiqmasinchik Cristinaqa ruwarqa musuq congregacionpiña kaspan?

¹⁰ Piensay imakuna ruway atisqaykipi hinaspa yuyaymanay ima allin kaqkuna chaskisqaykipi. Rimarisunchik Rumania nacionmanta kaspanpas Japon nacionpi yachaq iñiqmasinchik Cristinamanta. Payqa ancha llakisqam tarikurqa ingles rimaypi congregacionnin manaña kaptin. Ichaqa manam yuyarayarqachu ñawpaq congregacionnintaqa, aswanqa kallpanchakurqam japones rimaypiña chayna rimayniyuq iñiqmasinchikkunawan kusisqa willakunanpaq. Chay iñiqmasinchikqa ñawpaq llamkaqmasintam ruegakullarqa japones rimayta astawan yachaykachinanpaq. Yachachinanpaqmi qurqa japones rimaypi biblianchikta hinaspa Kusisqa kawsakunapaq niq folletonchikta. Hinaptinmi chay warmiqa “allinmi” niykurqa. Chayraykum iñiqmasinchik Cristinaqa japones rimayta allinta yacharurqa. Chay llamkaqmasinpas bibliamantam astawan yachayta munarqa. ¿Imatam iñiqmasinchik Cristinamanta yachachwan? Vidanchik cambiaruptinqa piensananchik imakuna ruway atisqanchikpim hinaspa ima allin kaqkuna chaskisqanchikpim, hinaspaqa bendicionkunatam chaskichwan.

11. ¿Imatam huk casarasqa iñiqmasinchikkuna ruwarqaku qullqimanta sasachakuypi tarikuspanku?

¹¹ Wakinkunata imallapipas yanapaykuy. Diosmanta willakuyninchikta harkakusqanku nacionpi yachaq huk casarasqa iñiqmasinchikkunam qullqimanta sasachakurqaku nacionninkupi qullqi manaña imapaqpas haypakusqanrayku. ¿Imatam ruwarqaku chayna tarikuspanku? Imapas kapusqallankuwan kawsakunankupaqmi kallpanchakurqaku. Chaymantapas sasachakuyninkupi umayuqlla kanankumantaqa, Diosmanta astawan willakunankupaq hinaspa runamasinchikkunaman yachachinankupaqmi astawan kallpanchakurqaku (Hech. 20:35). Qusanmi nirqa: “Diosmanta willakuyllapi umayuq kasqaykuraykum manaña piensarqanikupaschu sasachakuyniykupiqa”, nispa. ¿Imatam paykunamanta yachachwan? Vidanchik cambiaptinqa kaytam yuyarinanchik: Hinallam kallpanchakuna hukkunata astawan yanapananchikpaq, chaytam astawan ruwachwan Diosmanta willakuspa.

12. ¿Imatam yachanchik Pablopa Diosmanta imayna willakusqanmanta?

¹² Diosmanta willakuspanchikpas manam chaynallatachu lliw runamasinchikkunamanqa yachachina. Runamasinchikkunaqariki sapakamam creenciayuq, costumbreyuq hinaspa imaymana genioyuq kanku. Chaynaqa, ¿imaynanpim apostol Pablota qatipakuyninchik allin kanman? Payqariki manam chaynallatachu sapa runaman yachachiq. Paytam Jesus akllarurqa ‘huklaw nacionniyuqkunapaq apostol kananpaq’ (Rom. 11:13). Chayna kamachisqa kasqanraykum Pabloqa willakurqa judiokunaman, griegokunaman, yachaysapakunaman, chakra runakunaman, riqsisqa autoridadkunaman hinaspa kamachiqkunaman. Llapallankuta sumaqta entiendechinanpaqmi Pabloqa tukuyta ruwarqa ‘tukuy rikchaq runakunata yanapananpaq’ (1 Cor. 9:19-23). Pabloqa allinta yachachinanpaqqa puntatam yuyaymanaq runakuna ima creesqankupi hinaspa ima costumbreyuq kasqankupi. Ñuqanchikpas Diosninchikmanta aswan allinta willakunapaqqa manaraq lluqsichkaspanchikmi yuyaymanananchik runakunapa imayna tarikusqankupi hinaspa ima necesitasqankupi.

13. Hukkunapa imayna piensasqankuta respetaspaqa, ¿imatam mana ruwayta munasunchu? (Rimarimuytaq 1 Corintios 8:9 nisqanmantapas).

¹³ Mana hikutakuq kaspaqa hukkunapa imayna piensasqankutam respetasun. Wakin warmi iñiqmasinchikkunam pintapakuyta gustanku, wakinñataqmi mana. Wakin iñiqmasinchikkunañataqmi aschalla trago tomaytaqa mana hukmantachu qawanku, wakinkuñataqmi malliykuyllatapas munankuchu. Llapallanchikmi sanolla kayta  munanchik, ichaqa manam chaynallatachu hampikunchik. Sichu piensasun ñuqanchikpa piensasqanchik hukkunapa piensasqanmantaqa aswan allin kasqanta hinaspaqa, hukkunatam hikutasun ñuqanchik hinapuni imatapas ruwanankupaq. Chayna kaspaqa hukkunatam Diosmanta karuncharachichwan, iñiqmasinchikkunawanpas rakinasqam kachwan. Manamá chay ruwaytaqa munanchikchu ¿aw, wawqi-panillaykuna? (Leey 1 Corintios 8:9; 10:23, 24). Diosninchikpa yachachikuyninkunata kasukuspaqa ima kaptinpas allintam tantiasun, hinaspapas hawkallam kawsakusun. Qatiqninpiyá yachaykusun imakuna kaptin chayta ruwanamanta.

14. ¿Bibliapa mayqan yachachikuyninkunataq yanapawasun imayna pachakunapaq hinaspa imayna chukchanchik kananpaq?

¹⁴ Imayna pachakusqanchikmantawan imayna chukchanchik kasqanmanta. Jehova Diosqa manam niwanchikchu imay colorwan, imayna pachawan pachakunapaqqa, aswanqa bibliapim yachachiwanchik payta hatunchanapaq hina pachakunamanta. Niwanchiktaqmi ‘allin yuyaywan hinaspa ama pitapas hukmanta piensachinapaq hina pachakunapaq’ (1 Tim. 2:9, 10; 1 Ped. 3:3). Chaynaqa, manamá munanchikchu imayna pachakusqanchikrayku runakuna qawapayawananchiktaqa. Bibliapi yachachikuykunaqa punta apaqkunatapas yanapanmanmi hukkunata imayna pachakunankumanta, imayna ñachqakunankumanta piensasqankuman hina ama hikutanankupaq. Huk congregacionpim wakin musu iñiqmasinchikkuna chukchankuta kachiy-kachiyta waqtallanta ruturachikurqaku, uma chawpinkupiñataqmi hatun chukchata chapra-chaprata saqirachikurqaku. Chaytam ruwarqaku mana Diosta serviq musukunata qatipakuspanku. Chayta qawaspam punta apaqkunaqa chay musukunata rimapayayta munarqaku. Ichaqa manchakurqakum imayna rimapayayta, chaynapi paykuna kamachisqantaña mana piensanankupaq. Chaymi llaqtan-llaqtan watukuqta tapukuptinku chay musukunata kaynata ninankupaq nirqa: “Ñawpaqmanta yachachimuptiki uyariqkuna ima nisqaykita allinta uyarinankumantaqa, chukchayki imayna kasqanta astawan qawaptinkuqa, ¿manachu imayna rutukusqaykita cambianayki kanqa?”, nispa.  Chayna nisqallankuwanmi musukunaqa cuentata qukururqaku chukchanku imayna rutuchikusqankuqa mana allin kasqanta. d

15. ¿Bibliapi mayqin kamachikuykunataq hinaspa mayqin yachachikuykunataq yanapawanchik imawan hampichikunamanta sapakama tantiakunapaq? (Rimarimuytaq Romanos 14:5 nisqanmantapas).

¹⁵ Imawan hampichikunamanta. Sapakamam tantiakunanchik imawan hampichikunapaqqa (Gal. 6:5). Chaypaq tantiakunanchik kaptinqa yuyarinanchikmi yawarta mana servichikunamanta hinaspa layqa ruwaykunata mana ruwanamanta Dios kamachiwasqanchikta (Hech. 15:20; Gal. 5:19, 20). Chaykunallawan mana hampichikunatam Diosqa harkakuwanchik. Chaymantaqa imawanpas hampichikuchwanmi, chayqa sapakamamantañam. Wakin iñiqmasinchikkunaqa pastillakunallawan hampikuytam munanku, wakin iñiqmasinchikkunañataqmi qurachakunallawan. Mayqinwan hampichikuy allin kasqanta piensaspanchikpas manam iñiqmasinchikkunataqa hikutananchikchu ñuqanchik hina hampikunankupaqqa. Aswanqa saqinanchikmi kikinku tantiakunankupaq. Chaypaqqa bibliapi kay yachachikuykunata yuyariymi yanapawasun: 1) Diospa gobiernollanmi ima unquytapas wiña-wiñaypaqqa chinkachinqa (Is. 33:24). 2) Sapakamam ‘mana iskayrayananchikchu’ saludninchikpaq ima allin kasqanmanta (leey Romanos 14:5). 3) Iñiqmasinchikkunapa tantiakusqankumantaqa manam mana allintaqa rimanachu, nitaq Diosmanta karunchakunankupaqqa imatapas ruwanachu (Rom. 14:13). Hinaspapas 4) imayna piensasqanchikmanta aswan allinqa iñiqmasinchikkunawan kuyanakuspa huk sunqulla kawsakuymi (Rom. 14:15, 19, 20). Kay yachachikuykunata kasukuspaqa iñiqmasinchikkunawanmi allinlla kasun, hinaspapas hawkallam kawsakusun.

16. ¿Imayna kaptinkum punta apaqkunapa mana hikutakuq kasqanku sutilla kanqa? (Qawaytaq fotokunatapas)

¹⁶ Punta apaqkunaqa mana hikutakuq kasqankuraykum qatipakunapaq hina kananku (1 Tim. 3:2, 3). Unay wataña punta apaq iñiqmasinchikqa manam piensananchu imapas tantiasqan wakin punta apaqmasinkunapa piensasqanmanta aswan allin kasqantaqa. Payqa yachanmi mayqan punta apaqtapas Jehova Diosqa atiyninwan yanapaptin allinta rimarinanmanta, hinaptin allinta tantianankupaq. Imatapas ruwanankupaq yaqa lliw punta apaqmasinkuna acuerdopi kaptinkuqa wakin punta apaqkunaqa kusikuywanmi yanapananku mana acuerdopi kaspankupas. Yanapanqakuqa chay tantiasqanku bibliapa yachachikuyninkunapa contranpi mana kasqanraykum.

17. ¿Imakunapim yanapawasun mana hikutakuq kayqa?

¹⁷ Mana hikutakuq kayqa tukuy imapim anchata yanapawasun. Mana hikutakuq kaspaqa lliw iñiqmasinchikkunawanmi allin amistad kasun, hinaspapas hawkallam kawsakusun. Chaymantapas kusisqam kasun iñiqmasinchikkunapa imayna kasqankumanta, imayna costumbrenkumanta yachaspanchik. Mana chaynalla sapakama kaspanchikpas hukllam Jehova Diosta yupaychanchik, chayqa anchatam kusichiwanchik. Astawanraqmi kusikunchik mana hikutakuq kasqanchikrayku ñuqanchikwan Jehova Dios kusisqa kasqanta yachaspanchik. Payqariki mana hikutakuq Diosmi.