Iskay kaq hatun guerra kachkaptinmi tayta-mamay Estonia nacionmanta Alemania nacionman ripukusqaku. Chaypim ñuqaqa nacerqani. Chaymantam pasakurqaniku Canada nacionmanña, hinaspam yacharqaniku Ottawa llaqtapa hichpanpi. Yacharqanikuqa wallpakunapa kasqanpim. Wakcha kaptiykupas karqam wallpa runtullapas sapa temprano mikunaykupaq.

Huk punchawmi Jehova Diospa testigonkuna mamaypaq leeykapurqaku Apocalipsis 21:3, 4 nisqanta. Chay leeykapusqanku sunqunman chayaruptinmi mamayqa waqakururqaraq. Chaymantam tayta-mamayqa biblia estudiayta qallaykurqaku, hinaspam bautizakururqaku.

Tayta-mamayqa manam allintachu inglestaqa rimaqku, chaywanpas hinallam kallpanchakurqaku Diosmanta yachanankupaq. Papayqa Ontariopi kaq Sudbury llaqtapim niquel sutiyuq metalta chulluchiypi tukuy tuta llamkaq, chaywanpas yaqa sapa sabadom sullkay Silviatawan pusawaqku Diosmanta willakuq. Chaymantapas, sapa semanam Willakuq qillqanchikta kuska estudiaq kaniku. Tayta-mamayqa tukuy sunquywan Jehova Diosta kuyanaypaqmi yanapawarqa. Chaymi 10 wataypi kachkaspay 1956 watapi bautizakururqani. Paykuna Jehova Diosta ancha kuyasqankupi piensasqaymi kallpanchawan hinalla Diosta servinaypaq.

Colegioyta tukuruspayqa manañam tukuy sunquywanñachu Jehova Diostaqa servichkarqani. Piensarqanim precursor kaspayqa mana qullqiy kaptin huklawkunata riqsinaypaq avionwan mana viajay atinayta. Chaymi llamkayta qallaykurqani radiopi takikunata churaspay. Chaypi llamkayqa anchatam gustawaq. Ichaqa, tarden qallaykuspay tutakama llamkasqayraykum huñunakuykunamanqa manaña riyta atiqchu kani. Hinaspapas Diosta mana kuyaq runakunawanmi hukllawakuq kani. Chaykunawanmi sunquypi mana allin tarikurqani, chaymi chay llamkayta saqiruspay Diosta astawan servinaypaq kallpanchakurqani.

Chaymantam pasakurqani Ontariopi Oshawa llaqtaman. Chaypim riqsirurqani Ray Norman sutiyuq iñiqmasinchikta, paypa panin Leslita hinaspa huk precursorkunata. Llapankum kuyakuqllaña karqaku. Kusisqa kasqankuta qawaspaymi tantiakururqani Diosta astawan servinaypaq. Paykunam kallpanchawarqa precursor kanaypaq. Chaymi 1966 watapa septiembre killanpi precursor kayta qallaykurqani. Ñuqaqa Diosta chayna servispaymi kusisqa kachkarqani. Ichaqa willasqaykichikyá chaymanta imakuna pasasqanta.

Colegiopi kachkaspallayraqmi Canada nacionpi kaq betel wasiman solicitudta apachirqani chaypi yanapakunaypaq.  Chaymanta qipata precursor kachkaptiymi tawa wata betelpi yanapakunaypaq invitaruwarqa. Ichaqa Leslitam kuyarurqani, chaymi “pasakuspayqa manañachiki haykapipas tupasaqchu” nirqani. Jehova Diosta anchata mañakuruspaymi betelman rinaypaq tantiakururqani. Hinaspaymi Leslimanta despedikuykuspay llakisqallaña pasakurqani.

Betelpiqa lavanderiapim llamkayta qallaykurqani. Chaymantañataqmi secretario karqani. Lesliñataqmi Quebecpi kaq Gatineau llaqtapi precursora especial karqa. Sapa kutim piensaq kani “imataya ruwachkan” nispay. Nikuqtaqmi kani “¿allintachu kayman hamusqaywan tantiaruni?” nispay. Ichaqa manapas unaymantam Leslipa turin Raytapas betelman invitarurqaku. Hinaptinmi paywan kuska yacharqaniku. Chaynapim Lesliwanqa kaqmanta rimayta qallaykurqani. Chaymi casarakururqaniku betelman tawa wata invitawasqankupa tukuynin punchawpi, chayqa karqa 1971 watapim febrero killapa 27 kaq punchawninpi.

Chaymantam niwarqaku Quebec llaqtapi frances rimaypi yanapakunaykupaq. Watakuna pasayllatam niwarqa llaqtan-llaqtan watukuq kanaypaq. 28 watallaypiraq kasqayraykum mana chaypaq hinachu hapikurqani, ichaqa Jeremias 1:7, 8 nisqanmi anchata kallpanchawarqa. Lesliqa ñawpaqtas carrowan risqanpi iskay kutipi accidente pasarusqa, chaymi mana puñuyta atiqchu. Chaymi llaqtan-llaqtan watukuspayku imayna kanaykupi piensaq kani. Ichaqa Leslim niwarqa: “Imata ruwanapaqpas Jehova Dios niwachkaptinchikqa ¿manachu kasukunanchik?”, nispa. Chaymi “arí” nispayku 17 wata llaqtan-llaqtan watukuq karqaniku.

Llaqtan-llaqtan watukuq kaspay tukuy ima ruwayniyuq kasqayraykum Leslipaqqa manaña anchatachu tiempochakuq kani. Chayna kasqaytaqa cambianaymi karqa. Huk lunes punchaw tempranotam punkuykuta takaykamurqa, kichaykuptiyqa manam pipas kasqachu. Aswanqa canastallam mantelniyuq, frutayuq, quesoyuq, tantayuq, botella vinoyuq hinaspa copayuq kachkasqa. Kachkasqataqmi papelchapas, chaypim nisqa: “Esposaykita pusay pasearichiq”, nispa. Chay punchawqa sumaqmi karqa puririkuq rinapaq. Ichaqa yachachinaypaq preparakunayraykum Leslita nirqani mana riy atinaymanta. Payqa “arí” nispanpas puririkuq rinaykumantam tumpa llakisqa karqa. Yachachinaypaq preparakuyta qallaykuspaymi hukman tarikurqani, hinaspam yuyarirurqani Efesios 5:25, 28 nisqanta. Chaypi ima nisqanwanmi piensarqani “Jehova Dioschusmi yuyarichiwachkan warmichay imayna sientekunanpi piensanaypaq” nispa. Diosta mañakuruspaymi Leslita nirqani: “Hakuchik purikuq”, nispay. Hinaptinmi payñataq anchata kusirikururqa. Carrowanmi pasarqaniku mayupa patanpi sumaq sitioman, chaypim mantelta mastaykuspayku chaypa hawanpi mikunaykupaq tiyaykurqaniku. Chay punchaw kusisqallaña chisyasqaykutaqa manam qunqanikuchu. Tiempoqa karqaraqmi discursokunata preparakunaypaqpas.

Iñiqmasinchikkunataqa watukurqaniku Columbia Britanica llaqtamanta Terranova llaqtakamam. Paykunata watukuspaykum kusisqallaña karqaniku. ¡Warma kachkaspallaraq piensasqayman hinamá viajachkarqani! Wakinpim piensaq kani galaad escuelaman riyta, ichaqa manam anchatachu munaq kani huklaw nacionpi  misionero kaytaqa. Piensarqanim misionero kanaypaq hina mana kasqayta. Chaymantapas, Africa nacionman rinaypaq niwanankumantam manchakurqani. Piensarqanim chaypiqa unquykunallaña hinaspa guerrakunallaña kasqanta. Ñuqaqa maymi kasqaypim kusisqa karqani.

1992 watapiqa Union Sovieticapi kaq wakin nacionkunapiqa kaqmantam manaña pakakuspa Diosmanta willakuyta qallaykurqaku. Chaymi tapuwarqaku Estonia nacionpi misionero kanaykumanta. Qunqaymanta niwasqankuraykum Jehova Diosta mañakurqaniku, chaymi kaqmanta nirqaniku: “Imatapas ruwananchikpaq Jehova Dios niwachkaptinchikqa ¿manachu kasukunanchik?”, nispayku. Chaymantam Estonia nacionpi misionero kanaykupaq “arí” nirqaniku. Hinallaraqmi yuyachkani “antis mana Africaman rinaykupaqqa niwankuchu” nispa piensasqayta.

Estoniaman chayaruspaykuqa chayllam estonio idioma yachayta qallaykurqaniku. Manaraqpas unay kachkaptiykum llaqtan-llaqtan watukuq kanaykupaq niwarqaku. Chaymi watukurqaniku Baltico lamar quchapa hichpanpi kimsa nacionkunata hinaspa Rusia nacionpi Kaliningrado llaqtapi kaq iñiqmasinchikkunata. Llapanmi karqa 46 congregacionkuna hinaspa grupokuna. Chayraykum yachanayku karqa leton, lituano hinaspa ruso idiomakunata. Chaykunata yachayqa sasam karqa. Ichaqa iñiqmasinchikkunam anchata kallpanchawarqaku hinaspa yanapawarqaku. 1999 watapim tantiarurqaku Estonia nacionpi betel wasi kananpaq, chaymi betelmanta cuentallikurqaniku Toomas Edur, Lembit Reile hinaspa Tommi Kauko sutiyuq iñiqmasinchikkunapiwan.

Chaypim riqsirqaniku pasaq watakunapi Siberiaman apasqa achka iñiqmasinchikkunata. Carcelpi ñakarichisqa kaspankupas chaynataq familiankumanta rakisqa kaspankupas manam Jehova Diospaqqa haykapipas piñakurqakuchu. Hinallataqmi mana hukmanyaspanku kusisqa willakurqaku. Iñiqmasinchikkunapa chayna kasqankum yanapawarqaku ima kaptinpas aguantanaykupaq chaynataq kusisqa kanaykupaq.

Unay wataña mana samasqaykuraykum Lesli llumpay pisipasqa tarikurqa, chayqa karqa fibromialgia sutiyuq unquymi. Manam cuentata qukurqanikuchu chay kasqanmantaqa. Chayraykum Canada nacionman kutiyta piensarqaniku. Chaymi betel wasipi cuentallikuqkunapaq escuelapaq invitawasqankuman riytaqa manaña piensarqanichu, chay escuelaqa karqa Patterson (Nueva York) llaqtapim. Ichaqa Jehova Diosta achka kutikama mañakuruspaykum chay escuelaman rinaypaq tantiarurqani. Chayna tantiarusqaykuraykum Jehova Dios bendeciwarqaku. Chay escuelapi kachkaptiymi Lesliqa doctorkunawan atiendechikurqa. Allinyarusqanraykum kaqmanta betelman kutirqaniku.

2008 watapi Estonia nacionmanña kutiruptiykum huk tuta Estados Unidos nacionpi betel wasimanta qayaykamuwarqa Republica Democratica del Congo nacionman rinaykumanta tapuwananpaq. Paqarintillan contestanaykupaq niwaptinmi mana ima niytapas atirqanichu. Chay tuta hawka puñunanraykum Leslimanqa mana willarqanichu. Ñuqam ichaqa tukuy tuta mana puñurqanichu Africaman riyta manchakusqaymanta Jehova Diosman willaspay.

Paqarintinmi Lesliman willaykurqani, chaymi nirqaniku: “Jehova Diosmi Africaman rinanchikpaq niwachkanchik, ¿imaynanpimá mana allin kananchikmantaqa  nichwan manaraq richkaspaqa?”, nispayku. Chaymi 16 wata Estonia nacionpi kasqaykumanta Republica Democratica del Congo nacionpa capitalnin Kinsasaman avionwan rirqaniku. Chaypi betelqa suma-sumaq huertayuqmi kasqa hawka tiyakunapaq hina. Cuartoykuman chayaruptiyku Leslipa punta kaq churasqanmi karqa Canada nacionmantaraq apamusqan tarjetacha. Chay tarjetachapim nirqa: “Maypipas plantasusqaykipiyá waytay”, nispa. Chaywanqa nichkarqa maypi kaspapas kusisqa kanamantam. Iñiqmasinchikkunata riqsisqaykuwan, runamasinchikkunata yachachisqaykuwan hinaspa misionero kay ancha kusikunapaq kasqanwanmi cuentata qukururqaniku Africapi kusisqa kanaykumanta. Tiempopa pasasqanman hinam Africapi kaq 13 betel wasikunata watukurqaniku. Chay viajasqaykupim qawarqaniku sumaq llaqtakunata hinaspa runakuna imayna kawsakusqankuta. Manamá piensasqayman hinachu Africaqa manchakuypaq kasqa. Jehova Diostam anchata agradecekurqaniku Africaman rinaykupaq niwasqankumanta.

Chay nacionpiqa mana haykapipas mikusqayku mikuykunatam mikurqaniku, wakinpim mikurqaniku urukunata, chaykunata mikuytaqa manamá piensarqanikuchu. Ichaqa iñiqmasinchikkuna miskillataña mikusqankuta qawaspaykum malliykurqaniku, hinaptinmi miski kasqa.

Guerrata ruwaq soldadokunapa kasqanku llaqtakunatam viajarqaniku iñiqmasinchikkunata kallpanchaq, hinaspaykum aparqaniku imapas necesitasqankuta. Chaypi iñiqmasinchikkunaqa wakcha kachkaspankupas Jehova Diostam tukuy sunqunkuwan kuyarqaku, manataqmi iskayrayarqakuchu wañuqkuna kawsarimunanmantaqa, hinaspapas Diospa llaqtanpi punta apaqkunapa nisqantam kasukuqku. Chayna kasqankuta qawaspaykum ancha kallpanchasqa tarikurqaniku. Wakin iñiqmasinchikkunaqa wasinkutapas chaynataq tarpukusqankutapas lliwmi pierderurqaku. Chaywanmi cuentata qukururqaniku tukuy imapas kapuwasqanchikkunaqa puyu hina chaylla chinkaruq kasqanta. Cuentatataqmi qukururqaniku Jehova Diosta serviyninchik imamantapas aswan allin kasqanta. Iñiqmasinchikkunaqa sasachakuykunapi kaspankupas manam chayllapiñachu piensaqku. Chayna kasqankum kallpanchawaqku ima sasachakuypi kaspapas utaq unquspapas mana hukmanyanaykupaq.

Chaymantam niwarqaku Hong Kong betelmanña rinaykupaq. Manam haykapipas piensarqanikuchu Asia  lawman riytaqa. Ñawpaqkunatapas Jehova Dios yanapawasqankuraykum manaña manchakurqanikuchu mayman riytapas. Chaymi 2013 watapi iñiqmasinchikkunamanta waqaspa despidikuykuspayku Africamanta pasakurqaniku.

Hong Kong llaqtapiqa tukuy lawmanta achkallaña runakunam karqa, chaymi amañayniykuqa sasa karqa. Sasataqmi karqa chino cantones idiomata yachaypas, ichaqa iñiqmasinchikkunam kusikuywan chaskiykuwarqaku. Chay llaqtapiqa mikuypas miskillañam karqa. Betel wasipiqa llamkaymi astawan yapakurqa, hinaspapas wasikunamanta pagaymi llumpayta subikururqa. Chaymi Diospa llaqtanpi punta apaqkuna tantiarurqaku huklawmanña astakunaykupaq hinaptin yaqa llapan wasikunata rantikunankupaq. Chaymi 2015 watapi Corea del Sur nacionmanña rinaykupaq niwarqaku, chaypim kunankama kachkaniku. Kaypipas Coreano idiomata yachayqa sasam kasqa, manaraq allinta rimaptiykupas iñiqmasinchikkunaqa sapa kuti aswan allinta rimasqaykutam nillawanku.

Wakinpiqa sasam amistadta armayqa, ichaqa cuentatam qukuruniku wasinchikman pi iñiqmasinchiktapas chaylla invitaspaqa aswan riqsinakunamanta. Cuentatataqmi qukuruniku lliw iñiqmasinchikkunaqa chaynalla kasqankuta, chaynataq mayqan iñiqmasinchikwanpas amistadta armay atiqta Jehova Diosqa unanchawasqanchikta (2 Cor. 6:11).

Yacharunikutaqmi Jehova Dios hina lliw iñiqmasinchikkunata maymantaña kaptinkupas allinpaq qawanamanta, chaynataq Jehova Dios kuyawasqanchikta hinaspa imayna yanapawasqanchikta qawanamantapas. Llakisqa kaspaykuqa utaq iñiqmasinchikkuna hukmanta qawawasqankuta piensaspaykuqa amistadniykupa tarjetakuna utaq cartakuna quwasqankutam leeq kaniku kallpanchasqa kanaykupaq. Cuentatamá qukurqaniku Jehova Diosqa mañakusqaykuman hina yanapawasqankuta hinaspa kallpanchawasqankuta.

Tiempopa pasasqanman hinam yacharurqaniku ocupasqallaña kaspapas iskayniyku kuska kanaykupaq tiempochakuyniyku ancha allin kasqanmanta. Yacharurqanikutaqmi pantasqanchikkunamanta asikuy allin kasqantapas, astawanraqmi huk idiomata yachaspaqa. Sapa tutam manaraq puñuchkaspayku yuyariniku chay punchaw ima kusichiwasqankupi hinaspam Jehova Diosta chaymanta agradecekuniku.

Manam haykapipas piensarqanichu misionero kaytaqa utaq huklaw nacionkunapi yachaytaqa. Chaywanpas yacharunim Jehova Dios yanapawaptinchikqa imapas atinalla kasqanta, tukuy chaykunam anchata kusichiwan. Diosmanta willakuq Jeremias hinam nini: “Jehova Dioslláy, qam pantarachiwaptikim munasqaykiman hina ruwarqani”, nispa (Jer. 20:7). Arí, Jehova Diosqa mana piensasqayku kaqkunatam quwarqaku hinaspam bendeciwarqaku. Warmachallaraq kachkaspay piensasqayman hinataqmi avionpipas viajarqani, chay piensasqaymantaqa aswan achka nacionkunataraqmi riqsirqani. Achka nacionkunapi betel wasikunatam rirqaniku. Warmichay Leslitapas anchatam agradecekuni tukuy imapi yanapawasqanmanta chaynataq kusikuywan imatapas ruwasqanmanta.

Sapa kutim yuyariniku Jehova Diosta kuyaspayku imatapas ruwasqaykuta. Kunan tiempopi allin kaqkunata chaskisqanchikmi qawachiwanchik hamuq tiempopi wiñaypaq kawsakuyqa imayna kananta. ¡Mayna sumaqraq kanqa makinta kicharispan llapallan kawsaqkunaman munasqanchikta Jehova Diospa quwaptinchikqa! (Sal. 145:16).