1. Apocalipsis qillqapi nisqanman hinaqa, ¿imatam Diosta serviqkunawan satanasqa ruwan?

 APOCALIPSIS qillqapim willawanchik Diosninchik gobiernonta hanaq pachapi churarusqanmanta, hinaspa satanaspas kay pachaman wischumusqa kasqanmanta (Apoc. 12:1-9). Chaywanmi hanaq pachapi kaqkunaqa anchata kusikurqaku, ñuqanchikmanmi ichaqa achka sasachakuykunata apamuwarqanchik. ¿Imanasqa? Satanasmi kay pachaman piñasqallaña hamuspan Dios serviqkunata ñakarichiwachkanchik (Apoc. 12:12, 15, 17).

2. ¿Imataq yanapawasun hinalla Diosman sunqu kananchikpaq?

² ¿Imataq yanapawasunchik satanas ñakarichiwaptinchik hinalla Diosman sunqu kananchikpaq? (Apoc. 13:10). Hamuq tiempopi imakuna pasananmanta yachayninchikmi yanapawasunchik. Apocalipsis qillqapim apostol Juan willawanchik hamuq tiempopi Dios imakuna ruwananmanta. Huknin willakuymi chiqniqninkunata chinkachinanmanta willakuy. Apocalipsis qillqapim Diospa enemigonkunata ima pasananmanta willawanchik. Chaymantayá yachaykusun.

3. ¿Imawantaq Jesusqa Diospa enemigonkunata rikchanachirqa?

³ Apocalipsis qillqapim señor Jesucristo rikchanachiykunawan rimarqa (Apoc. 1:1). Diospa enemigonkunatam rikchanachirqa utaq tupachirqa ‘manchakuypaq animalkunawan’. Hukninmi karqa “chunka waqrayuq” chaynataq “qanchis umayuq”, chay manchakuypaq animalqa lamar quchamantam lluqsimurqa (Apoc. 13:1). Hukninñataqmi allpamanta lluqsimurqa ‘carnero hina iskay waqrayuq’, hinaspam cielomanta ninata wichichimurqa (Apoc. 13:11-13). Chaymantañataqmi rikurimurqa ‘pukay-pukay manchakuypaq animal’. Hawanpiñataqmi chuchumika warmi sillarayarqa.  Chay kimsa manchakuypaq animalkunaqa Diospa enemigonkunawanmi tupan, chaykunaqa ñawpaq watakunamantaraqmi Diospa contranpi kachkanku. Chaymi chaykunamanta yachayninchikqa ancha allin (Apoc. 17:1, 3).

4, 5. ¿Imaynatam Daniel 7:15-17 willakuyqa yanapawachwan Apocalipsis qillqapi manchakuypaq animalkunamanta entiendenapaq?

⁴ Allintayá yachaykusunchik chay rikchanachiykunamanta. Chaypaqqa bibliapi ima nisqantayá qawaykusun. Manchakuypaq animalkunamantaqa Daniel qillqapipas willakurqañam. Chaypim Daniel musquyninpi rikururqa ‘tawa manchakuypaq animalkuna lamar quchamanta lluqsimuchkaqta’ (Dan. 7:1-3). Danielmi willakurqa chay tawa manchakuypaq animalkunaqa gobiernokunawan tupasqanmanta (leey Daniel 7:15-17). Chaywanmi yachanchik Apocalipsis qillqapi manchakuypaq animalkunamanta willakusqanpas gobiernokunawan tupasqanta.

⁵ Kay yachachikuypim yachasunchik chay manchakuypaq animalkuna pikunawan tupasqanmanta. Yachasuntaqmi chay animalkunata ima pasananmantapas, hinaspapas chaykunamanta yachasqanchik imapi kallpanchakunanchikpaq yanapawananchikmanta.

6. ¿Pikunawantaq tupan Apocalipsis 13:1-4 nisqanpi manchakuypaq animalqa?

⁶ ¿Pikunawantaq tupan manchakuypaq qanchis umayuq animalqa? (Leey Apocalipsis 13:1-4). Bibliapim willawanchik chay manchakuypaq animalqa tigre kaqlla kasqanmanta, chakinkunañataq ukumaripa chakin hina kasqanmanta, siminñataq leonpa hina kasqanmanta chaynataq qanchis umayuq, chunka waqrayuq kasqanmanta. Danielqa musquyninpim rikurqa tigreta, leonta, ukumarita. Apocalipsis qillqapiñataqmi willawanchik chay animalkunaqa huk cuerpollapiña kasqankumanta. Chaywanmi yachanchik manchakuypaq animalmanta Apocalipsispi willakusqanqa enteron pachapi kamachiqkunawan tupasqanmanta. Chayraykum manchakuypaq animalqa atiyniyuq (Apoc. 13:7). Chay manchakuypaq animalqa ñawpaqmantaraqmi runakunapi munaychakuspan ñakarichichkan (Ecl. 8:9). *

7. ¿Pikunawantaq tupan chay manchakuypaq animalpa qanchis umankunaqa?

⁷ ¿Pikunawantaq tupan chay manchakuypaq animalpa qanchis umankunaqa? Apocalipsis 13 capitulopi rikuriq manchakuypaq animalmantam Apocalipsis 17 capitulopi imayna kasqanmanta willawanchik. Apocalipsis 17:10 willawanchik pikunawan tupasqanmanta. Chaypim nin: “Chaymantapas kachkantaqmi qanchis kamachiqkuna: Pichqam chinkarunña, hukninmi kachkanraq, hukninñataqmi manaraq rikurimunraqchu, rikuriramuspanqa manañam unaypaqñachu kanqa”, nispa. Chay animalpa umankunaqa qanchis kamachiqkunawanmi tupan. Chay gobiernokunaqa Jehova Diosta yupaychaqkunatam ñakarichirqaku. Apostol Juanpa tiemponpiqa chay gobiernokunamanta pichqaqa manañam gobiernarqakuñachu. Chay gobiernokunaqa karqaku Egiptota, Asiriata, Babiloniata, Medopersiata, Greciata kamachiqkunam. Suqta kaqñataqmi Juanpa tiemponpiqa kamachichkarqaña, chayqa karqa Roma nacionta kamachiqmi. ¿Mayqantaq qanchis kaqqa?

8. ¿Pikunawantaq tupan chay manchakuypaq animalpa qanchis kaq umanqa?

⁸ Chay manchakuypaq animalpa qanchis kaq umanqa Danielpa willakusqanman hinam ‘señorpa punchawninpi’ utaq kay tukupay tiempopi kamachiqkunawan tupan (Apoc. 1:10). Chaykunaqa kanku Gran Bretañata hinaspa Estados Unidosta kamachiqkunam. Chayraykum ninchik Apocalipsis 13:1-4 nisqanpi chay manchakuypaq animalpa qanchis kaq umanqa paykuna kasqankuta.

9. ¿Piwantaq tupan manchakuypaq iskay waqrayuq animalqa?

 ⁹ Apocalipsis 13 capitulopim willawanchik Gran Bretañatawan Estados Unidosta kamachiqkuna imakunata ruwanankumanta. Chaypim nin: “Chaymantapas rikurqanim kay pachamanta lluqsimuchkaq manchakuypaq huk animaltapas, chay animalqa kasqa carnero hina iskay waqrayuqmi, rimarqapas mancharikuypaq culebra hinam. […] Iskay waqrayuq animalqa hatun milagrokunatam ruwan, chaymantapas runakuna qawachkaptinmi hanaq pachamantapas kay pachaman ninata wichichimun”, nispa (Apoc. 13:11-15). Chay manchakuypaq animalmantam Apocalipsis 16, 19 capitulokunapi nin “Diosmanta willakuq tukuq” kasqanta (Apoc. 16:13; 19:20). Gran Bretañata chaynataq Estados Unidosta kamachiqkunamanta rimaspanmi Daniel nirqa admirakuypaqta tukuy imata purmachinankumanta (Dan. 8:19, 23, 24). Chaynatamá iskay kaq hatun guerrapi chay kamachikuqkunaqa ruwarqaku. Chay guerrapaqmi chay iskaynin nacionmanta yachaysapa runakuna ruwarqaku bomba atomica nisqankuta. Chay bombakunapa tuqyasqanmi tuparqa manchakuypaq animalpa cielomanta ninata wichichimusqanwan.

10. ¿Imawantaq tupan pukay-pukay ‘manchakuypaq animalqa’? (Rimarimuytaq Apocalipsis 13:14, 15; 17:3, 8, 11 nisqanmantapas).

¹⁰ Kunanñataqyá yachaykusun pukay-pukay manchakuypaq animalmanta. Apocalipsis qillqapim nin chayqa punta kaq manchakuypaq animalpa rikchaynin kasqanta chaynataq pusaq kaq kamachiqwan tupasqanta (leey Apocalipsis 13:14, 15; 17:3, 8, 11). * Chay kamachiqmantam Apocalipsis qillqapi nin rikurimusqanmanta, chinkarusqanmanta chaynataq kaqmanta rikurimusqanmanta. Chayqa tupan Sociedad de las Naciones nisqan organizacionwanmi. Chayqa chinkarurqa iskay kaq hatun guerrapim, chaymantam rikuriramurqa Organizacion de las Naciones Unidas nisqan sutiwanña. Chay organizacionqa tukuytam ruwan gobiernokuna munasqankuman hina kamachinankupaq.

11. ¿Imatam ruwanqa manchakuypaq animalman rikchakuq organizacionqa? ¿Imanasqataq mana manchakunanchikchu?

¹¹ Chay organizacionqa llulla rimaykunawanmi runakunata engañaspan Jehova Diospa contranpi churanqa. Chaywanmi enteron pachapi kamachiqkunata huñunqa tukuy atiyniyuq Diospa piñakuynin punchawpaq utaq Armagedonpaq (Apoc. 16:13, 14, 16). Ichaqa chay punchawtaqa manam manchakunanchikchu. Jehova Diosqa paypi hapipakuqkunataqa chayllam libraykuwasunchik (Ezeq. 38:21-23).

12. ¿Imataq pasanqa chay manchakuypaq animalkunataqa?

¹² ¿Imataq pasanqa chay manchakuypaq animalkunataqa? Apocalipsis 19:20 nin: ‘Yuraq caballopi sillakuqmi manchakuypaq animalta hinaspa Diosmanta willakuq tukuqta hapirurqa. Diosmanta willakuq tukuqqa manchakuypaq animalpa marcan chaskiqkunata hinaspa rikchaynin yupaychaqkunatam pantachirqa, pantachirqaqa chay animalpa qayllanpi milagrokunata ruwaspanmi. Chay manchakuypaq animalqa Diosmanta willakuq tukuqpiwanmi azufrewan rupachkaq quchaman kawsaqlla wischusqa karqaku’, nispa. Chaywanmi entiendenchik chay gobiernokuna kamachichkaptinkuraq Jehova Dios wiñaypaq puchukachinanmanta.

13. ¿Imawanmi sasachakunchik Jehova Diosta yupaychaqkunaqa?

¹³ Chaykunamanta yachasqanchik, ¿imapaqtaq yanapawasunchik? Ñuqanchikqa Jehova Diosllapim hapipakunanchik chaynataq munaynintam ruwananchik (Juan 18:36). Chaypaqqa manam politicamanqa yaykunanchikchu nitaq mayqinmanpas sayapakunanchikchu. Chayqa sasam runamasinchikkuna politicokunallamantaña  rimasqankurayku. Ñuqanchikpas mana musyakustinmi rimasqanchikwan utaq imatapas ruwasqanchikwan sayapakuyta qallaykuchwan. Paykunaman sayapakuspanchikqa manchakuypaq animalpa marcanwanmi marcarachikuchwan, chayqa politicaman yaykuymi utaq paykunaman sayapakuymi (Apoc. 13:16, 17). Chay manchakuypaq animalpa marcanta chaskiqkunaqa Jehova Diostam qipanchanku. Manataqmi chaskinqakuchu wiñay kawsakuytapas (Apoc. 14:9, 10; 20:4). Chaynaqa, amayá mayqin gobiernomanpas sayapakusunchu maynataña hikutawaptinchikpas nitaq imawanña sasachawaptinchikpas.

14. ¿Pitataq apostol Juanqa rikururqa? ¿Imanasqataq ima rimaytapas mana atirqachu? (Rimarimuytaq Apocalipsis 17:3-5 nisqanmantapas).

¹⁴ Apostol Juanmi qanchis umayuq manchakuypaq animalpa hawanpi tiyachkaqta chuchumika warmita rikururqa. Apostol Juanqa chaywan admirasqa kaspanmi ima niytapas mana atirqachu (Apoc. 17:1, 2, 6). ¿Imawantaq chay warmiqa tupan? Bibliapim nin: “Urkunpiñataqmi mana entiendey atina niq suti qillqasqa kasqa: ‘Hatun Babilonia, llapallan chuchumika warmikunapa chaynataq kay pachapi tukuy millakuypaq kaqkunapa maman’”, nispa (leey Apocalipsis 17:3-5).

15, 16. ¿Imawantaq tupan manchakuypaq animalpi sillarayaq chuchumika warmiqa?

¹⁵ ¿Imawantaq tupan manchakuypaq animalpi sillayaraq chuchumika warmiqa? Chay warmiqa gobiernokunawanmi huchapakun. Chaymi mana nichwanchu paypas huk nacionpi gobiernasqanmantaqa (Apoc. 18:9). Chay manchakuypaq animalpi sillarayasqanwanmi yachanchik enteron pachapi gobiernokunata kamachiyta munasqanta. Chaymantapas payqa manam enteron pachapi hatun negociantekunawanchu tupan (Apoc. 18:11, 15, 16).

¹⁶ Bibliapim tupachin huchapakuq warmiwan taytacha-mamacha yupaychaqkunata chaynataq aychankupa munasqanman hina kawsakuqkunata (1 Cron. 5:25; Sant. 4:4). Diosman sunqu kaqkunatañataqmi tupachin mana huchapakuqwan (2 Cor. 11:2; Apoc. 14:4). Ñawpaq Babilonia llaqtapiqa taytacha-mamachakunata yupaychaspankum Diosmanta pantay yachachikuykunata yachachirqaku. Chaywanmi yachanchik bibliapi ‘hatun Babilonia’ nisqanqa enteron pachapi pantay religionkuna kasqanta (Apoc. 17:5, 18; qawaytaq “¿Qué es Babilonia la Grande?” niq yachachikuyta. Chayqa kachkan jw.org nisqanpim).

17. ¿Imataq pasanqa pantay religionkunawanqa?

¹⁷ ¿Imataq pasanqa pantay religionkunawanqa? Apocalipsis 17:16, 17 nin: “Rikusqayki chunka waqrakunam manchakuypaq animalpiwan chuchumikata chiqninqaku hinaspam mana imayuqta chaynataq qalallata saqirunqaku, aychantapas mikurunqakum hinaspapas ninawanmi pasaypaqta kañaykunqaku. Chaynaqa kanqa paykunapa sunqunman chaynata ruwanankupaq Dios churasqanraykum, chaymantapas llapallankum hukllata piensaspanku manchakuypaq animalman atiyta qunku kamachinanpaq, atiytaqa qunku Diospa rimasqan cumplikunankamam”, nispa. Kaypi nisqanman hinam Jehova Diosqa chay manchakuypaq pukay-pukay animalman rikchakuq Naciones Unidas nisqanku organizacionta valekunqa pantay religionkunata qalaypaq chinkachinankupaq (Apoc. 18:21-24).

18. ¿Imaynam kananchik pantay religionkunapa yachachisqanwan?

¹⁸ Chaykunamanta yachasqanchik, ¿imapaqtaq yanapawasunchik? Kallpanchakunanchikmi Jehova Diosta munasqanman hina yupaychananchikpaq (Sant. 1:27). Chaynaqa, amayá qawasunchu nitaq uyarisunchu pantay religionkunapa yachachisqantaqa, amataqyá costumbreman hina ruwasqanku fiestakunapipas purisunchu nitaq aychankupa munasqankuman hina kawsakusqankutapas qatipakusunchu. Amataqyá layqakunapa imapas ruwasqankupiqa creesunchu. Chaymantapas runamasinchikkunatayá hinalla kallpanchasun  pantay religionkunamanta lluqsikunankupaq. Manachayqa paykuna wañuruptinkum huchayuq kachwan (Apoc. 18:4).

19. ¿Pitaq ‘manchakuypaq hatu-hatun culebraqa’?

¹⁹ Hina Apocalipsis qillqapim nin: “Rikurqanim nina kaqllaña colorniyuq mancharikuypaq hatu-hatun culebrata”, nispa (Apoc. 12:3). Chay manchakuypaq culebraqa Jesuswan chaynataq angelninkunawanmi pelearqa (Apoc. 12:7-9). Chaymantapas Jehova Dios yupaychaqkunatam llumpayta ñakarichin, hinaspapas gobiernokunamanmi atiyta qun (Apoc. 12:17; 13:4). ¿Piwantaq tupan chay manchakuypaq culebraqa? Bibliapim nin: ‘Chay manchakuypaq culebraqa diablowan hinaspa satanaswan sutichasqa ñawpaqmantaraq kaq culebram’, nispa (Apoc. 12:9; 20:2). Satanasmi munaychakuchkan Jehova Diospa contranpi kaqkunamanta.

20. ¿Imataq pasanqa satanastawan demoniokunataqa?

²⁰ ¿Imataq pasanqa chay manchakuypaq culebrataqa? Apocalipsis 20:1-3 nin: “Chaymantam rikurqani hanaq pachamanta uraykamuchkaq huk angelta, uraykamuchkasqaqa uku-ukuman chinkaykuq uchkupa llaventa aparikuspa chaynataq hatu-hatun cadenata aparikuspam. Chay angelmi mancharikuypaq culebrata hapiruspan cadenawan watarurqa waranqa watapaq, chay mancharikuypaq culebraqa diablowan hinaspa satanaswan sutichasqa ñawpaqmantaraq kaq culebram. Wataruspanmi uku-ukuman chinkaykuq uchkuman wischuykurqa, hinaspam wichqaruspan suma-sumaqta segurarurqa, chaynapi waranqa wata tukurunankama nacionkunata amaña pantachinanpaq. Waranqa wata tukuruptinmi ichaqa pisi tiempollapaq kacharisqa kanqa”, nispa. Chaymantapas ninmi: ‘Azufreyuq ninapa rupasqan quchamanmi wischusqa kanqa’, nispa. Chaywanqa wiñaypaq chinkananmantam nichkan (Apoc. 20:10). ¡Mayna kusisqachá kawsakusun satanaswan demoniokuna manaña kaptinqa!

21. ¿Imanasqataq kusichiwanchik Apocalipsis qillqapi willakuykunata entiendesqanchikqa?

²¹ Anchatam kallpanchawanchik Apocalipsis qillqapi willakuykunamanta entiendesqanchikqa. Kunanmi yacharunchik Jehova Diospa enemigonkuna pikuna kasqankumanta chaynataq paykunata ima pasananmantapas. Bibliapim nin: “Mayna kusisqam kanku hamuq tiempopi imapas kananmanta willakuykunata kallpawan leeqkunaqa hinaspa uyariqkunaqa, chaynataq kaypi qillqasqa kaqkunata kasukuqkunaqa”, nispa (Apoc. 1:3). Qatiqnin yachachikuypim yachasunchik Diospa enemigonkuna manaña kaptinku Diosta tukuy sunqunkuwan yupaychaqkunaqa imaynaña kawsakunanchikmanta.