1, 2. ¿Imanasqataq kuyapayakuq kananchik?

¿IMANASQATAQ ancha kuyakuq kayqa allin? Ancha kuyakuq kaspaqa bibliapa nisqanman hinam kawsakusunchik. Proverbios qillqapim niwanchik: ‘Ama qunqaspamá kuyapayakuq kanki. [...] Hinaptinqa Diospa chaynataq runakunapa favorecesqanmi kanki’, nispa. Nintaqmi: ‘Kuyapayakuq runaqa kikintapas allintam ruwakun. [...] Allin ruwayta munaspan kuyapayakuq runaqa chiqap kawsaytam tarinqa’, nispa (Prov. 3:3, 4; 11:17; 21:21).

² Proverbios qillqapa nisqanman hinaqa, ¿imanasqataq ancha allin kuyapayakuq kayninchik? Chayna kaspaqa Jehova Diospa ancha kuyasqanmi kasun. Chaymantapas, allinninchikpaq kasqanraykum hukkunawanpas allin amistadta armasun. Hinaspapas hamuq tiempopim wiñaypaq kawsakusun. Chayraykum Jehova Diospa nisqanta kasukunanchik, paymi niwanchik: ‘Kuyapayakuq hinaspa llakipayakuqyá kaychik’, nispa (Zac. 7:9).

3. ¿Imamantam kay yachachikuypi yachasun?

³ Kay yachachikuypim yachasun kaykunamanta: ¿Pikunatataq anchata kuyananchik? ¿Imatam Rut sutiyuq libro niwanchik ancha kuyapayakuq kaymanta? ¿Imaynatam kunan tiempopipas chayna kuyapayakuq kachwan? ¿Imanasqataq chayna kayqa kikinchikpaqpas ancha allin?

4. ¿Imaynatam Jehova Diospa kuyapayakuq kasqanta qatipakuchwan? (Rimarimuytaq Marcos 10:29, 30 nisqanmantapas).

⁴ Pasaq yachachikuypi yachamusqanchikman hinam  Jehova Diosqa kuyaqninkunata hinaspa serviqninkunata anchata kuyapayan (Dan. 9:4). Chaymi ñuqanchikpas Efesios 5:1 nisqanta kasukuyta munanchik. Chaypim nin: “Qamkunaqa kankichik Diospa kuyasqan churinkunam, chaynaqa paytayá qatipakuychik”, nispa. Chayraykum iñiqmasinchikkunataqa anchata kuyananchik (qaway Marcos 10:29, 30).

5, 6. ¿Imaraykutaq pipas empresapi llamkapakun?

⁵ Kuyapayakuy ima ninan kasqanmanta allinta entiendespanchikqa iñiqmasinchikkunatapas anchatam kuyasun. Chaymanta astawan yachanapaqyá empresapi llamkaqmanta rimasun.

⁶ Empresapi llamkaq runaqa ichapas dueñontaqa mana riqsinmanchu achka wata llamkachkaspanpas. Chaymantapas, chay empresapi imapas tantiasqankuwanqa ichapas mana acuerdopichu. Mana acuerdopi kaspanpas qullqita necesitasqanraykum hinalla llamkan, manam sunqumanta llamkayta munasqanraykuchu nitaq yanapakuyta munasqanraykuchu.

7, 8. (1) ¿Imaynatam sunqumanta kuyakuq kasqanchikta qawachichwan? (2) ¿Pikunamantam kay yachachikuypi rimasun?

⁷ Ñuqanchikqa manam rimamusqanchik llamkapakuq runa hinachu kanchik. Chay runaqa ruwayninkunata allinta ruwaspanpas manam sunqumantachu llamkan. Ñuqanchikmi ichaqa sunqumanta munasqanchikrayku hinaspa kuyakuq kasqanchikrayku imatapas ruwanchik. Ñawpaq tiempopi Diospa serviqninkunapas manam obligasqa hinachu kuyakuqqa karqaku, aswanqa sunqunkumantam. Chaynam karqa kamachiq Davidpas. Payqa Jonatantam tukuy sunqumanta kuyarqa taytan Saul wañurachiyta munaptinpas. Jonatan wañukuptinpas Davidqa anchata kuyasqanraykum Jonatanpa churin Mefi-bosetta yanaparqa (1 Sam. 20:9, 14, 15; 2 Sam. 4:4; 8:15; 9:1, 6, 7).

⁸ Bibliapi Rut libromanta yachaspanchikmi astawan entiendesun kuyapayakuq kay imayna kasqanmanta. ¿Imakunatam yachachwan Rut libropi rimaq Rutmanta, Noemiymanta hinaspa Boozmanta? ¿Imaynatam paykunamanta yachasqanchik yanapawachwan iñiqmasinchikkunata sunqumanta kuyanapaq? *

9. ¿Imanasqataq Noemiyqa piensarqa Dios contranpi kasqanta?

⁹ Rut sutiyuq libropim willawanchik Noemiymanta, llumchuynin Rutmanta hinaspa Booz sutiyuq runamanta. Boozqa karqa Jehova Diosta kuyaq runam hinaspa Noemiypa qusanpa ayllunmi. Israel nacionpi llumpay yarqay kasqanraykum Noemiyqa qusanpiwan hinaspa iskay wawankunapiwan Moab nacionman ripukurqaku. Chaypi kachkaptinkum qusan wañukurqa. Chaymantam iskay wawankunapas casarakururqaku, ichaqa paykunapas wañukurqakum (Rut 1:3-5; 2:1). Chaykunawanmi Noemiyqa ancha-ancha llakisqa karqa, chayna tarikuspanmi piensarqa Jehova Dios saqirusqanta. Chaymi kaynata nirqa: ‘Tayta Diospa piñakuyninmi ñuqapa contraypi kachkan. Tukuy atiyniyuq Diosmi sinchita llakichiwarqa’, nispa. Nirqataqmi : ‘Tayta Diosmi contraypi sayarirqa, tukuy atiyniyuqmi llakichiwarqa’, nispa (Rut 1:13, 20, 21).

10. ¿Mana allinkunata nisqanraykuchu Jehova Diosqa Noemiyta saqirurqa?

 ¹⁰ ¿Jehova Diosqa mana allinkunata nisqanraykuchu Noemiytaqa saqirurqa? Manam, aswanqa ancha ñakarisqanta qawaspanmi llakipayariykurqa. Jehova Diosqa yachanmi ‘yachayniyuq runapas ñakarispanqa sonso runa hinaña kasqanta’ (Ecl. 7:7). Noemiyqa pipas yanapanantam necesitarqa, chaynapi Jehova Dios yanapasqanta entiendenanpaq. ¿Imaynatataq Diosqa yanaparqa? (1 Sam. 2:8). Ruttam kallpancharqa ancha kuyakuywan yanapananpaq. Payqa kuyakuywan hinaspa pacienciawanmi suedran Noemiytaqa yanaparqa sunqunpi hawka tarikunanpaq hinaspa Diospi kaqmanta hapipakunanpaq. ¿Imatam Rutmanta yachachwan? Chaymantayá qatiqninpi yachaykusun.

11. ¿Imanasqataq achka iñiqmasinchikkuna llakisqa kaqkunata yanapanku?

¹¹ Kuyapayakuq kaspaqa llakisqa tarikuq iñiqmasinchikkunatam yanapasun. Imaynam Rutpas Noemiyta yanaparqa, chaynam kunan tiempopi iñiqmasinchikkunapas llakisqa kaqkunata tukuy sunqunkuwan yanapanku. Anchata kuyasqankuraykum yanapanankupaq tukuyta ruwanku (Prov. 12:25; 24:10). Chaynata ruwaspankum apostol Pablopa nisqanta kasukuchkanku. Paymi nirqa: ‘Hukmanyasqakunatayá kallpanchaychik, mana kallpayuqkunatayá yanapaykuychik hinaspa llapallanwanpas pacienciakuychik’, nispa (1 Tes. 5:14).

12. ¿Imaynatam allinta yanapachwan llakisqa iñiqmasinchikkunata?

¹² Yaqa llapanpim llakisqa iñiqmasinchikkunataqa astawan yanapachwan willawasqanchikta allinta uyariykuspa hinaspa ancha kuyasqanchikta nispa. Jehova Diosqa anchatam iñiqmasinchikkunataqa kuyan, chaymi qawamuchkan paykuna yanapasqanchikta (Sal. 41:1). Proverbios 19:17 nisqanpim kaynata nin: ‘Tayta Diosmanmi prestan wakcha runaman quykuq runaqa. Chayna ruwasqanmantam paymanpas tayta Dios pagapunqa’, nispa.

13. ¿Imatam Rutqa ruwarqa suedranta anchata kuyasqanrayku? (Qaway qaranpi kaq dibujota).

¹³ Ancha kuyapayakuq kay imayna kasqanmanta astawan entiendenapaq rimarisun Noemiypa qusan hinaspa iskay wawankuna wañukusqan qipata ima pasasqanmanta. Noemiymi uyarirurqa ‘llaqtamasinkunaman tayta Dios allin cosecha qusqanta’, chaymi llaqtanman kutinanpaq tantiarurqa (Rut 1:6). Payqa iskaynin llumchuyninkunapiwanmi pasarqa. Richkaptinkum Noemiyqa llumchuyninkunata kimsa kutikama nirqa llaqtankuman kutikunankupaq. Bibliam nin: ‘Suedranta Orfa muchaykuspanmi pasakurqa, Rutñataqmi suedranwan qiparurqa’, nispa (Rut 1:7-14). Llumchuynin Orfaqa Noemiypa  nisqanta kasukuspanmi llaqtanman kutikurqa. Rutmi ichaqa suedranta anchata kuyasqanrayku mana saqiyta munarqachu (Rut 1:16, 17). Rutqa manam pipas niptinchu suedrantaqa mana saqiyta munarqa, aswanqa tukuy sunqunwan anchata kuyasqanraykum. ¿Imatataq chay willakuymanta yachachwan? Qatiqninpiyá yachaykusun.

14. (1) ¿Imaynam Jehova Diospa testigonkuna kanku? (2) Hebreos 13:16 nisqanman hinaqa, ¿serviqninkunapa ima ruwasqankuwantaq Jehova Diosqa anchata kusikun?

¹⁴ Ancha kuyapayakuq kaspaqa hukkunata yanapanapaqmi tukuyta ruwasun. Ñawpaq tiempopi hinam kunan tiempopi Jehova Diospa testigonkunapas ancha kuyakuq kasqankurayku iñiqmasinkuta yanapanku mana riqsichkaspankupas. Ima desgraciapas pasaruptinqa tukuypim yanapakunku. Iñiqmasinkupa mana qullqinku kaptinpas yanapaykunkum imachallawanpas. Ñawpaq tiempopi Macedonia llaqtayuq iñiqkuna hinam ‘mana quy atisqankutawan’ qunku (2 Cor. 8:3). Arí, iñiqmasinkuta yanapanankupaqmi tukuyta ruwanku. Chaykunata serviqninkuna ruwasqankuwanmi Jehova Diosqa anchata kusikun (qaway Hebreos 13:16).

15, 16. ¿Imaynatam Rutqa pacienciakuq kasqanta qawachirqa?

¹⁵ ¿Imakunatam yachachwan Rutmantawan Noemiymanta? Chaymantayá yachaykusun.

¹⁶ Hinallayá pacienciakusun. Noemiyta riysinanpaq Rut niptinqa manam qallariypiqa munarqachu. Chaywanpas Rutqa manam hukmanyarqachu. Bibliam nin: ‘Rut manaña saqiyta munaptinmi Noemiyqa chayta yacharuspan manaña hikutarqachu’, nispa (Rut 1:15-18).

17. ¿Imataq yanapawasun pacienciakuq kanapaq?

¹⁷ ¿Imaynam kananchik? Pacienciakuqmi kananchik llakisqa iñiqmasinchikkunata yanapanapaqqa. Qallariypiqa yaqapaschá yanapananchikta mana munanqakuchu. Chaywanpas anchata kuyasqanchikraykum mana hukmanyaspa yanapasunchik (Gal. 6:2). Tiempopa pasasqanman hinam yanapananchikta munanqaku.

18. ¿Noemiypa ima nisqanwantaq Rutqa sientikurunman karqa?

¹⁸ Amayá sientikurusunchu. Noemiywan Rut Belen llaqtaman chayaruptinkum chaypi yachaq vecinankunata Noemiy kaynata nirqa: ‘Kaymantam lluqsirqani tukuy imayuq aswanqa kunanmi mana imayuqtaña Jehova Dios kutirachimuwan’, nispa (Rut 1:21). Chaynata niptinqa, ¡imaynaraq Rutqa tarikurqa! Payqa Noemiytam tukuypi yanaparqa, paywan kuskam waqarqaku, Noemiytam consuelarqa, hinaspapas karu-karutam hamurqaku. Chaywanpas Noemiyqa kaynatam nirqa: ‘Mana imayuqtañam Jehova Dios kutirachimuwan’, nispa. Tukuypi Rut yanapachkaptinpas Noemiyqa mana kaqpaqta hinam hapirqa. Chaywanqa yaqapaschá Rutqa sientikurunman karqa. Sientikurunanmantaqa hinallam Noemiyta yanaparqa.

19. ¿Imataq yanapawasun mana sientikuruspanchik iñiqmasinchikkunata yanapanapaq?

¹⁹ ¿Imaynam kananchik? Ichapas llakisqa iñiqmasinchikqa yanapachkaptinchikpas qallariypiqa sientichiwananchikpaq hina imatapas niwachwan. Ichaqa manam sientikurunanchikchu, aswanqa Jehova Diostam mañakunanchik hinalla yanapananchikpaq (Prov. 17:17).

20. ¿Pitaq Rutta kallpancharqa Noemiyta hinalla yanapananpaq?

 ²⁰ Llakisqa kaqkunatayá kallpanchasun. Rutmi anchata kuyasqanrayku Noemiyta yanaparqa. Ichaqa paypas kallpanchaykunankutam necesitarqa. Chaymi Jehova Diosqa Boozwan Rutta kallpancharqa. Boozmi kaynata nirqa: ‘Tukuy chay ruwasqaykimantayá tayta Dios kutichipusunki, Israelpa yupaychasqan tayta Diosyá qanman llumpayta pagapusunki. Hamurqankiqa paypa waqaychasqan kanaykipaqmi’, nispa. Chayna nisqanwanqa, ¡mayna kallpanchasqachá Rutqa tarikurqa! Chaymi nirqa: “Favoreceykuwaspam consuelaykuwanki, kuyakuywan rimapayaykuwaspaykim kallpanchaykuwanki”, nispa (Rut 2:12, 13). Boozpa chayna nisqanmi Rutta anchata kallpancharqa suedran Noemiyta mana hukmanyaspan hinalla yanapananpaq.

21. Isaias 32:1, 2 nisqanman hinaqa, ¿imatam iñiqkunapi punta apaqkuna kuyakuywan ruwanku?

²¹ ¿Imaynam kananchik? Llakisqa kaqkunata kuyakuywan yanapaqkunapas kallpanchasqa kaytam necesitanchik. Boozmi Rutta kallpanchaykurqa suedran Noemiyta kuyakuywan yanapasqanmanta. Chaynallataqmi kunan tiempopi iñiqkunapi punta apaqkunapas llakisqa kaqkunata yanapaqkunata kallpanchanku, chayna kallpanchasqankum yanapanqa hukkunata hinalla yanapanankupaq (qaway Isaias 32:1, 2).

22, 23. ¿Imanasqataq Noemiyqa Diospaq manaña piñasqachu karqa? (Rimarimuytaq Salmos 136:23, 26 nisqanmantapas).

²² Tiempopa pasasqanman hinam Boozqa Noemiytawan Rutta yanaparqa mikunayuq kanankupaq (Rut 2:14-18). Chaymi  Noemiyqa kaynata nirqa: “Kawsaqkunatawan wañuqkunata imaña kaptinpas anchata kuyaq Jehova Diosyá payta yanapachun”, nispa (Rut 2:20, TNM). Qallariypiqa llakisqa kasqanraykum Noemiyqa ‘tayta Diosmi contraypi karqa’ nispan nirqa. Chaymantam ichaqa nirqa Jehova Diosqa ancha kuyakuq kasqanmanta. ¿Imanasqataq Diospaqqa manaña piñasqañachu karqa?

²³ Jehova Dios yanapasqanmantam cuentata qukurqa. Payqa llaqtanman kutimuptinpas Rutwanmi tukuypi yanaparqa (Rut 1:16). Noemiyqa cuentatataqmi qukurqa Jehova Diosqa Boozwan * yanapasqanmantapas. Arí, kuyakuywanmi Boozqa Ruttawan Noemiytaqa yanaparqa (Rut 2:19, 20). Noemiyqa yaqapaschá kaynata nirqa: “Jehova Diosqa manam saqiwarqachu, tukuy tiempom yanapawarqa”, nispa (qaway Salmos 136:23, 26). Noemiyqa tukuy sunqunwanchá Ruttawan Booztaqa agradecekurqa mana saqiruspa hinalla yanapasqankumanta. Paykunaqa kimsankum ancha kusisqa karqaku.

24. ¿Imanasqataq iñiqmasinchikkunata ancha kuyakuywan hinalla yanapananchik?

²⁴ ¿Imatam Rut sutiyuq libropi yacharunchik ancha kuyapayakuymanta? Chayna kuyakuq kaspanchikmi llakisqa iñiqmasinchikkunata mana hukmanyaspa hinalla yanapasun. Chaymantapas tukuytam ruwasun paykunata yanapananchikpaq. Iñiqkunapi punta apaqkunapas llakisqa kaqkuna yanapaqkunatam kuyakuywan kallpanchanmanku. Hukmanyasqa iñiqmasinchikkuna Jehova Diospi kaqmanta hapipakuptinkuqa anchatam kusikunchik (Hech. 20:35). Taytanchik Jehova Diosqa ancha kuyakuqmi, chaymi payta qatipakuspa ñuqanchikpas hukkunata kuyakuywan yanapanchik (Ex. 34:6; Sal. 33:22).