BIBLIAPIM Mardoqueomanta riman Ester sutiyuq qillqapi. Mardoqueoqa kawsakurqa Jesuspa tiemponmanta yaqa 500 wata ñawpaqtam Persia nacionta kamachiq Asueropa tiemponpi. Kunanqa achkam ninku Asueroqa Jerjes I kasqanta. Mardoqueoqa karqa Babiloniaman apasqa judiokunamanta hukninmi, payqa kamachiq Asueropa wasinpim llamkarqa. Huk kutipim Mardoqueoqa kamachiq Asuerota wañuchinankumanta yacharuspan Esterman willaykuspa salvaykurqa, chaymi kamachiq Asueroqa anchata agradecekuspan lliw runankunata nirqa Mardoqueotaqa anchata respetanankupaq. Chaymantañataqmi Asueroqa judiokunapa chiqniqnin Haman sutiyuq runata wañuchinankupaq kamachirqa, hinaspam Mardoqueotaña paypa rantinpi autoridad kananpaq churarqa. Chaymi Mardoqueoqa judiokunata kamachirqa chiqniqnin runakunata wañuchinankupaq (Est. 1:1; 2:5, 21-23; 8:1, 2; 9:16).

1900 watamanta hanaymanmi ñawpaq runakunata estudiaq runakuna nirqaku bibliapi Ester qillqaqa yanqa kasqanta, nirqakutaqmi Mardoqueo sutiyuq runaqa mana kasqanmantapas. 1941 watapim ichaqa rumipi hina qillqasqata huk sutita tarirurqaku. ¿Ima sutitaq karqa?

Chay sutiqa Marduka niq sutim karqa, chay sutitam quechuapiqa Mardoqueo nispa qillqanku. Chay Marduka sutiyuq runas kasqa Susa llaqtapi autoridad, ichapas kanman karqa kamachiqpa imankunatapas yupaq. Chay sutimantam allin yachaq Arthur Ungnad sutiyuq runapas nirqa: “Bibliallapim hinaspa chay tarisqallankupim Mardoqueo sutiqa rikurin”, nispa.

Chaynata niptinmi Persia rimaypi ñawpaq qillqakunapa ima ninan kasqanmanta astawan yachayta munarqaku. Tablillas de Persepolis nisqantapas tarirurqakum Persia nacionpi kaq qullqi waqaychananku wasipi. Chay tablillas de Persepolis nisqanqa karqa Jerjes I sutiyuq kamachiqpa tiemponpi kaqmi. Chayqa elamita rimaypim qillqasqa karqa, chaypiqa Ester qillqapi kaq achka sutikunam rikurin. a

Tablillas de Persepolis nisqankupim achkapi riman Mardukaqa Jerjes I sutiyuq kamachiqpa tiemponpi Susa llaqtapi qillqaq kasqanmanta, chay qillqakunapiqa nintaqmi huk rimaykunatapas yachasqanmanta. Chayna nisqanqa bibliapi nisqanman hinam. Mardoqueopas Jerjes I sutiwan riqsisqa kamachiq Asueropa wasinpim llamkarqa, hinaspapas achka rimaytam rimarqa hinaspa Susa llaqtapi kamachiqpa wasin punkupi tiyarqa (Est. 2:19, 21; 3:3). Chay punkuqa karqa hatu-hatunmi, chaypiqa kamachiqta yanapaq runakunallam llamkaqku.

Marduka sutiyuq runamanta imam nisqankuqa Ester qillqapi Mardoqueo sutiwanmi tupan. Hina chay tiempollapim hinaspa chay llaqtallapim kawsakurqaku, hina chay wasillapitaqmi llamkarqakupas. Chaynaqa, Marduka sutiyuq runaqa yaqachusmi bibliapi Mardoqueo sutiyuq runa.