1, 2. (1) ¿Imatam wakin autoridadkunaqa iñiqmasinchikkunata ruwarqaku? ¿Imatataq iñiqmasinchikkunaqa ruwarqaku? (2) ¿Imaynanpitaq ñakarichiwaptinchikpas kusisqa kachwan? (Qaway qaranpi kaq fotokunata).

 KUNANQA 30 nacionkunapi kaq autoridadkunam harkakunku Diosmanta yachachinanchikta. Chay nacionkunapiqa wakinpim iñiqmasinchikkunata carcelman churarunku. ¿Imaynanpi? Bibliata estudiaspanku leesqankuraykum, Diosmanta willakusqankuraykum, huñunakusqankuraykum chaynataq autoridadkunata mana yanapasqankuraykum. Chayna sasachakuypiña kaspankupas iñiqmasinchikkunaqa Diosman sunqum kachkanku. * Chaywanqa ancha kusisqam tarikunku.

² Chay sasachakuypi tarikuq iñiqmasinchikkunapa fotontaqa qawarqanchikpaschá, paykunaqa kusisqallañam kachkanku. Kusisqaqa kachkanku paykunawan Jehova Dios kusisqa kasqanraykum (1 Cron. 29:17a). Jesuspas nirqam: “Mayna kusisqam allin ruwasqankumanta ñakarichisqa kaqkunaqa [...]. Anchatayá kusikuychik, qamkunapaqmi [...] hatun premioykichik kachkan”, nispa (Mat. 5:10-12).

3. ¿Imatataq apostolkunaqa ruwarqaku Hechos 4:19, 20 nisqanman hinaqa ñakarichisqa kaspanku? ¿Imaynanpitaq chaynata nirqaku?

³ Apostolkuna hinam iñiqmasinchikkunapas ñakarichkanku Diosmanta willakusqankurayku. Apostolkunataqa achka kutipim juezkunaman apachirqaku, hinaspankum nirqaku ‘Jesuspa sutinpi amaña’ yachachinankupaq (Hech. 4:18; 5:27, 28, 40). ¿Imatataq ruwarqaku apostolkunaqa? (Leey  Hechos 4:19, 20). Paykunaqa yacharqakum Jesusqa llapallan runakunaman paymanta willakunankuta munasqanta (Hech. 10:42). Chaymi Pedrowan Juanpas llapallan apostolkunapa rantinpi nirqaku autoridadkunata kasukunankumantaqa Diosta kasukunankupaq hinaspa Jesusmanta hinalla willakunankupaq. Chay nisqankuqa “¿imatataq chaytaqa niwankiku? ¿Diosmantapas aswan atiyniyuqpaqchu hapikunkichik?” nichkanmankupas hinam karqa.

4. ¿Imatam apostolkunaqa ruwarqaku Hechos 5:27-29 nisqanman hinaqa? ¿Imaynatam paykunata qatipakuchwan?

⁴ Apostolkuna chaynata nisqankumantapacham wakin Diosta serviqkunapas ‘runakunamantaqa Diosta kasukunku’ (leey Hechos 5:27-29). Diosman sunqu kasqankumanta maqaparuptinkum apostolkunaqa ‘judiokunapa cortenmanta kusisqallaña pasakurqaku Jesuspa sutinrayku pinqaypi churasqa kasqankumanta’, hinaspankum hinalla willakurqaku (Hech. 5:40-42).

5. ¿Imakunamantataq kunan yachasun?

⁵ Apostolkunataña qatipakuspapas ichapas nichwan: “¿Imaynatataq autoridadkunata kasukunaypaq niwachkaptinqa runakunamanta puntata Diosta kasukuyman? (Rom. 13:1). ¿Imaynatataq ‘autoridadkunatawan kamachiqkunata’ kasukunaypaq niwachkaptinqa apostol Pablopa nisqanman hina Diosman sunqu kayta atiyman?”, nispa (Tito 3:1). Chaykunamantam kunan yachasun.

6. (1) ¿Pikunataq kanku Romanos 13:1 nisqan ‘autoridadkunaqa’? ¿Imaynataq kananchik paykunawan? (2) ¿Imaynataq kanku llapallan autoridadkuna?

⁶ (Leey Romanos 13:1). Kay leesqanchikpi ‘autoridadkunamanta’ rimaspanqa rimachkan runakunata kamachiq autoridadkunamantam. Diosta serviqkunaqa chay autoridadkunatam kasukunanchik. Paykunamriki imapas allin kananpaq ­yanapakunku, leykunata cumplichinku, wakinpiqa Diospa runankunatapas yanapanku (Apoc. 12:16). Chayraykum pagananchik impuestota, tributota, hinaspapas paykunatam respetananchik (Rom. 13:7). Ichaqa chay autoridadkunaqa munayniyuqqa kanku Dios  ­munaptillanmi. Chayna kasqantam Jesuspas nirqa Poncio Pilato tapuptin. Pilato Jesusta wañuchinankupaqpas utaq kacharinankupaqpas makillanpi kasqanta niptinmi Jesusñataq nirqa: “Chayna munayniyuq kayta Dios mana qusuptikiqa manam imanawankimanpaschu”, nispa (Juan 19:11). Pilato hinam kunan tiempopi autoridadkunapas Dios quptillan munayniyuqqa kanku.

7. ¿Imaynallanpitaq autoridadkunataqa kasukunanchik? ¿Imatataq paykunaqa yachananku?

⁷ Diosta serviqkunaqa autoridadkunapa niwasqanchiktam kasukunanchik, ichaqa Diospa kamachiwasqanchikkunawan tupaptillanmi. Diospa mana munasqanta ruwanapaq niwaptinchikqa utaq Diospa munasqanta ruwanapaq harkakuwaptinchikqa manam kasukunanchikchu. Wakinpiqa musu-sipaskunatam hikutanku militar kanankupaq. * Wakinpiñataqmi biblianchiktawan wakin qillqanchikkunata qichuwanchik, manataqmi munankuchu willakunanchiktawan huñunakunanchikta. Wakin autoridadkunañataqmi iñiqmasinchikkunata ñakarichinku. Ichaqa paykunataqa Jehova Diosmi qawamuchkan, paymanmi cuentata qunqaku (Ecl. 5:8).

8. ¿Chaynallachu Jehova Dioswan autoridadkunaqa? ¿Imaynanpitaq chaytaqa yachananchik?

⁸ Autoridadkunaqa wakin runakunamantaqa aswan atiyniyuqmi kanku imatapas ruwanankupaq, chaywanpas pantaqmi kanku, manataqmi llapallanmanta atiyniyuqchu kanku. Paykunamantaqa kanraqmi qalaypaq mana pantaq chaynataq aswan atiyniyuq, payqa Jehova Diosmi. Achka kutipim bibliapipas Jehova Diosmanta rimaspan nin: ‘Hanaq pacha Dios’, nispa (Dan. 7:18, 22, 25, 27).

9. ¿Imatam Danielqa qawarqa musquyninpi hina?

⁹ Diosmanta willakuq Danielmi musquypi hina qawarqa Jehova Diosqa wakin autoridadkunamantaqa aswan atiyniyuq kasqanta. Puntatam qawarqa manchakuypaq tawa animalkunata. Chay animalkunaqa tuparqa ñawpaq tiempopiwan kunan tiempopi kamachiqkunawanmi. Chay kamachiqkunaqa Babiloniata, Medopersiata, Greciata, Romata chaynataq Reino Unidowan hukllawasqa Estados Unidosta kamachiqkunam. Kay qipa kaqqa kunanmi kamachichkan (Dan. 7:1-3, 17). Chaymanta qipamanmi Danielqa Jehova Diosta qawarqa kamachinanpaq tiyananpi tiyachkaqta (Dan. 7:9, 10). Danielpa chay qawasqanwanmi yachanchik Diosqa autoridadkunamantaqa aswan atiyniyuq kasqanta.

10. ¿Pikunamantaq Jehova Diosqa atiyta qun Daniel 7:13, 14, 27 nisqanman hinaqa? ¿Imayna kasqantataq chaywan yachanchik?

¹⁰ (Leey Daniel 7:13, 14, 27). Leesqanchikman hinaqa Diosmi autoridadkunamanta atiyta qichuruspan aswan atiyniyuqkunaman qurqa. ¿Pikunataq paykunaqa kanku? Paykunaqa kanku ‘runapa churinman’ rikchakuq Jesucristowan “hanaq pacha Diospa akllasqan” kaqkunam utaq 144.000 akllasqakunam, paykunallam wiña-wiñaypaq kamachiqkunaqa kanqaku (Dan. 7:18). Yachasqanchikman hinaqa Diosllamá tukuy atiyniyuqqa, chayraykum chaykuna ruwaytaqa atin.

11. ¿Imatawantaq Danielqa nirqa Jehova Dios tukuy atiyniyuq kasqanmanta?

¹¹ Danielpa musquypi hina qawasqanqa tupanmi ñawpaqta nisqanwan, nirqam: “Diospaqa  munayllanmi [...] kamachiqta churayninpas utaq kamachisqanmanta hurquruyninpas”, nispa. Chaymantapas nirqaraqmi “hanaq pacha Diosqa runakunata kamachiq kasqanta hinaspa munasqanta pitapas kamachiq kananpaq churasqanta” (Dan. 2:19-21; 4:17). ¿Haykaqllapas Jehova Diosqa chayta ruwarqachu? Awriki.

12. ¿Pikunatataq Jehova Diosqa hurqurqa kamachiq kasqanmanta? (Qaway dibujota).

¹² Jehova Diospa autoridadkunamanta aswan atiyniyuq kasqanqa achka kutipim qawakurqa. Huk kutipim Egipto nacionta kamachiq runankunata ñakarichirqa, manam kachariyta munarqachu, ichaqa Diosmi runankunata hurquruspan Egipto nacionta kamachiqtaqa Puka lamar quchapi hiqiparachispan wañurachirqa (Ex. 14:26-28; Sal. 136:15). Babiloniata kamachiq Belsasarpas “hanaq pacha Diosmantam” asikurqa, hinaspanmi Jehova Diosta yupaychananmantaqa ‘taytacha-mamachakunata yupaycharqa’ (Dan. 5:22, 23). Ichaqa Diosmi pinqayman churarurqa. Media runakunawan Persia runakunam Belsasarta ‘chay tutalla’ wañurachispanku paykunaña kamachiyta qallaykurqaku (Dan. 5:28, 30, 31). Palestinata kamachiq Herodes Agripapas apostol Santiagotam wañurachirqa. Chayna wañuchinanpaqmi apostol Pedrotapas carcelman churarachirqa. Ichaqa Diosmi harkakururqa. Chaymantam Herodesqa ‘Diospa angelnin castigaruptin’ wañururqa (Hech. 12:1-5, 21-23).

13. ¿Pikunatataq Jehova Diosqa chinkarachirqa hukllawasqa kachkaptinkupas?

¹³ Jehova Diosqa hukllawasqa kamachiqkunamantapas aswan atiyniyuqmi. Israel runakunaraykum pelearqa 31 hukllawasqa Canaan nacionta kamachiqkunawan, chaynapi suyasqanku allpaman yaykunankupaq (Jos. 11:4-6, 20; 12:1, 7, 24). Manam chayllachu, Israel runakunawan peleaq hamuq Ben-adadtawan 32 kamachiqkunatapas Jehova Diosqa wañurachirqam (1 Rey. 20:1, 26-29).

14, 15. (1) ¿Imatam nirqaku kamachiq Nabucodonosorwan kamachiq Dario Jehova Diosmanta? (2) ¿Imatam nirqa Salmos qillqaq Jehova Diosmanta chaynataq runankunamanta?

¹⁴ Jehova Diospa tukuy atiyniyuq kasqanqa tukuy imapim qawakun. ­Babiloniata  ­kamachiq Nabucodonosortapas Dioslla hatunchana kasqanta mana riqsikuspan hatuntukuyta qallaykuptinmi Jehova Diosqa locoyarachirqa, chaymanta allinyaruspanñam hanaq pacha Diosta hatuncharqa, hinaspanmi riqsikurqa paylla wiñaypaq kamachiq kasqanta. Nirqataqmi Diostaqa mana pipas harkakuyta atisqanta (Dan. 4:30, 33-35). Diosman sunqu Daniel leonkunapa kasqanmanta lluqsiramuptinmi kamachiq Dariopas nirqa: “Ñuqa Dariom kamachikichik Danielpa yupaychasqan Diosta llapallaykichik manchakunaykichikpaq, payqa wiña-wiñaypaq kawsakuq Diosmi, payqa wiña-wiñaypaq kamachiqmi, paypa rantinpiqa manam pipas hatarinqachu”, nispa (Dan. 6:7-10, 19-22, 26, 27).

¹⁵ Salmos qillqaqpas nirqam: “Runakunapa mana allin tantiasqantam Jehova Diosqa pantarachirqa. Runakunapa tantiasqantam yanqacharurqa”, nispa. Nirqaraqmi: “¡Mayna kusisqam Jehova Diosta Diosninkupaq hapiq runakunaqa! ¡Mayna kusisqam Diospa akllasqan nacionqa!”, nispa (Sal. 33:10, 12). ¡Chayraykumá ñuqanchikqa payman sunqu kanchik!

16. ¿Imamantataq mana iskayrayananchikchu? ¿Imaynanpi? (Qaway dibujota).

¹⁶ Yacharunchikñam Jehova Diosqa ñawpaq tiempopi autoridadkunawan ima ruwasqanta. Ichaqa, ¿imataq pasanqa ­manapas unaymanta? ‘Llumpa-llumpay ñakariy punchawkunapim’ Jehova Diosqa serviqninkunata librawasunchik (Mat. 24:21; Dan. 12:1). Hukllawasqa nacionmanta autoridadkuna utaq Magog lawmanta Gog ñakarichiyta qallaykuwaptinchikmi Jehova Diosqa librawasunchik. Naciones Unidaspi hukllawasqa nacionkuna 193 kaspankupas chinkanqakum. Jehova Dioswan angelninkunam chinkachinqa. Kikin Jehova Diosninchikmi nin: “Chaynatam ñuqaqa llapa nacionkunapa qawasqanta riqsichikusaq tukuy atiyniyuq hinaspa  chuya kasqayta, hinaptinmi yachanqaku ñuqaqa Jehova Dios kasqayta”, nispa (Ezeq. 38:14-16, 23; Sal. 46:10).

17. ¿Imataq pasanqa llapallan kamachiqkunata? ¿Imaynataq tarikunqaku Diosman sunqu kaqkunaqa?

¹⁷ Magog lawmanta Gogpa hatarisqanqa Armagedonpim tukunqa, chaypim Jehova Diosqa chinkachinqa “enteron pachapi kamachikuqkunata” (Apoc. 16:14, 16; 19:19-21). Hinaptinmi ‘Diospa munasqanman hina kawsakuq runakunalla kay allpa pachapiqa kawsakunqaku, chaypiqa mana huchallikuq runakunallam kawsakunqaku’ (Prov. 2:21).

18. ¿Imaynataq karqaku Diosta serviqkuna? ¿Imaynanpi? (Rimarimuytaq Daniel 3:28 nisqanmantapas).

¹⁸ Ñawpaqmantaraqmi Diosta serviqkunaqa Diosta kuyasqankurayku carcelkunaman apasqa karqaku. Wakinkuñataqmi wañuypa patankunapi tarikurqaku. Hornoman wischuchikuq kimsa Hebreo musukuna hinam wañunanku kaptinpas Diosman sunqu kayta munanku (leey Daniel 3:28).

19. ¿Imaman hinataq Diosqa serviqninkunata juzganqa? ¿Imatam kunanmantapuni ruwananchik?

¹⁹ Kamachiq Davidpas yacharqam Diosman sunqu kayqa allin kasqanta, chaymi nirqa: “Jehova Diosmi lliw runapa jueznin kanqa. Jehova Diosnilláy, allin ruwaq kasqaytayá, mana huchayuq kasqaytayá qawaykullaway”, nispa (Sal. 7:8). Nirqaraqmi: “Munasqaykiman hina kawsasqayraykum chaynataq allin kaqkunata ruwasqayraykum harkasqa kasaq”, nispa (Sal. 25:21). Chaynaqa imamantapas aswan allinqa Diosman sunqu kaymi hinaspa imaña kaptinpas Diosta kasukuymi. Chayna kaspanchikqa kusisqam tarisun, hinaspapas Salmos qillqaq hinam nisun: “Jehova Diosqa yanapanqam payman sunqu kaqkunataqa”, nispa (Sal. 84:11).