1. ¿Imatam qari iñiqmasinchikkunaqa ruwanmanku tukuy ima ruwasqankupas allin qispinanpaq?

 KAMACHIQ Davidmi churin Salomonta nirqa: “Kallpanchakuspaykiyá qarinchakuy”, nispa (1 Rey. 2:​1-3). Davidpa chayna nisqantam lliw qarikunapas kasukunanku. Imapas ruwasqanku allin qispinanpaqqa Jehova Diospa kamachikuyninkunatam kasukunanku, chaynataqmi bibliapa yachachikuyninman hina imatapas ruwananku (Luc. 2:52). ¿Imanasqataq musullaraq iñiqmasinchikkunaqa allin yuyayniyuq kanankupaq kallpanchakunanku?

2, 3. ¿Imanasqataq musu iñiqmasinchikkunaqa kallpanchakunanku allin yuyayniyuq kanankupaq?

² Musu iñiqmasinchikkunaqa allin yuyayniyuq kaspankuqa familiankutapas, huñunakusqankupi iñiqmasinchikkunatapas tukuy imapim allinta yanapanqaku. Musullaraq kaspaykiqa yaqapaschá tantiakurunkiña qipakunata precursor kanaykipaq, punta apaqkunapa yanapaqnin kanaykipaq, chaymantañataq punta apaq kanaykipaq. Munankitaqchá casarakuspa churiyuq kaytapas (Efes. 6:4; 1 Tim. 3:1). Tantiakusqaykiman hina imatapas ruwanaykipaqqa hinaspa ima ruwasqaykipas allin qispinanpaqqa allin yuyayniyuqmi kanayki, chaypaqqa kallpanchakunaykim. b

³ ¿Imakunatam ruwanayki allin yuyayniyuq kanaykipaq? ¿Imakunatam allinta yachanayki? ¿Imakunatam kunanmanta ruwanaykiña chaynapi qipakunata imatapas allinta ruwanaykipaq? Chaykunamantayá yachaykusun.

4. ¿Pikunatam qatipakuwaq? (Qawaytaq fototawan dibujokunatapas).

⁴ Akllay pikunata qatipakunaykipaq. Bibliapim riman Diosman sunqu achka runakunamanta, paykunaqa tukuytam ruwarqaku Diospa runankunata allinta cuidanankupaq. Paykunamanta yachaspaykim  qatipakuwaq. Kantaqchá aylluyki ukupipas chaynataq huñunakusqaykipipas allin yuyayniyuq qari iñiqmasinchikkuna, paykunatapas qatipakuwaqmi (Heb. 13:7). Astawanraqmi qatipakuwaq tukuy imatapas allinta ruwaq Jesucristota (1 Ped. 2:21). Paykunata qatipakunaykipaqqa imayna kasqankupim yuyaymananayki (Heb. 12:​1, 2). Chaymantapas piensarinaykim: “¿Imakunatataq ruwayman paykunata qatipakunaypaq?”, nispa.

5. ¿Imatam ruwanayki allin tantiaq kanaykipaq? ¿Imanasqam chayqa ancha allin? (Rimarimuytaq Salmos 119:9 nisqanmantapas).

⁵ Kallpanchakuy ‘allin tantiaq kanaykipaq’ (Prov. 3:21). Allin tantiaq qarikunaqa imatapas manaraq ruwachkaspankum tiempochakunku allintaraq piensarinankupaq, chaymi qampas kallpanchakunayki allin tantiaq kanaykipaq. Kay tiempopiqa yaqa lliw musukunam piensasqankuman hinalla utaq munasqankuman hinalla imatapas ruwanku (Prov. 7:7; 29:11). Televisionpipas, peliculakunapipas, internetpipas tukuy mana allinkunallañam kakuchkan. Chaykunata sapa kuti qawaspaykiqa qampas chaykuna ruwaytam munawaq. Chaynaqa, ¿imatam ruwanayki allin tantiaq kanaykipaq? Chaypaqqa bibliapa yachachikuyninkunatam allinta yachanayki, hinaspapas yuyaymananaykim imanasqa allinnikipaq kasqanpi. Manaraq imatapas tantiachkaspaykim chay yachachikuykunata yuyarinayki, chaynapi ima tantiasqaykiwanpas Jehova Diosta kusichinaykipaq (leey Salmos 119:9). Imapipas allintam tantiakuna allin yuyayniyuq kanapaqqa (Prov. 2:​11, 12; Heb. 5:14). Qatiqnin parrafokunapim yachasun allin tantiaq kaspaykiqa 1) panichanchikkunawan imayna kanaykimanta chaynataq 2) imaynata pachakunaykimanta.

6. Allin tantiaq musuqa, ¿imakunatam mana ruwanqachu paninchikkunata respetaspanqa?

⁶ Diospa munasqanman hina allin tantiaq kaspaykiqa warmikunatam respetanki. Kaypi piensariy, huk qari iñiqmasinchiktam huk panichanchik sunqunta suwanman, chaymi astawan riqsiyta munanman, chayqa manam huchachu. Ichaqa, chay panichanchikwan mana casarakuyta piensaspanqa manam imatapas ninanchu, ruwananchu nitaq qillqapayananchu paywan kayta munasqanta piensachinanpaqqa. Yanqapas-yanqa paninchikkunawan mana asikachaq musu iñiqmasinchikqa allin tantioyuqmi kachkan (1 Tim. 5:​1, 2). Casarakunanpaqña piwanpas riqsinakuq musuqa manam nunca sapallanqa riqsinakusqan  sipaswanqa kananchu, chaynapi iskayllankuta pipas qawaspa sipasmanta mana hukmanta piensanankupaq. Riqsinakusqan panichanchikta astawan riqsiyta munaspanqa yuyayniyuq iñiqmasinchikpa compañasqanmi haykapipas kananku (1 Cor. 6:18).

7. Allin tantiaq musuqa, ¿imaynatam pachakunqapas, ñachqakunqapas?

⁷ Chaymantapas Diospa piensasqanman hina piensaq musu iñiqmasinchikqa imaynata pachakunanpaq hinaspa imaynata ñachqakunanpaqmi allinta tantiakunqa. Pachata ruwaq wakin runakunaqa huchapakuqkunam chaynataq Diosta mana kasukuqkunam kanku. Chaymi pachataqa chayna runakunapaq hina ruwaspanku rantikunku. Arí, chay pacha ruwasqankuqa tiquy-tiquymi, chaymi chay ruwasqanku pachata churakuq qarikunaqa warmi hinaña rikukunkupas. Allin yuyayniyuq kayta munaq musu iñiqmasinchikqa bibliapa nisqanman hinam pachakunqa. Chaymantapas, congregacionninpi allin yuyaywan pachakuq iñiqmasinchikkunatam qatipakunqa. Kaykunapim piensarinman: “Imayna pachakusqayta hukkuna qawaspankuqa, ¿ninmankuchu allin tantiaq kasqayta? ¿Hukmanchu sientekunmanku? ¿Imayna pachakusqaywanqa sutillachu cuentata qukunqaku Diosta serviq kasqayta?”, nispa (1 Cor. 10:​31-33; Tito 2:6). Allinta tantiaspa imatapas ruwaq musukunaqa hukkunapa allin qawasqanmi kanku, hanaq pachapi taytanchikpapas kuyasqanmi kanku.

8. Imatapas ruwananpaq niptinkuqa, ¿imaynatam huk musuqa chayta ruwanan confianza runa kayta munaspanqa?

⁸ Kallpanchakuy confianza runa kanaykipaq. Chaypaqqa imatapas ruwanaykipaq pipas nisuptikiqa kallpanchakunaykim tiempollanpi tukunaykipaq (Luc. 16:10). Chaymantapas Jesusta qatipakuy. Payqa manam hawanpi-ukunpichu imatapas ruwaq, aswanqa Diospa tukuy ima kamachisqankunatam sasaña kaptinpas allinta ruwarqa. Jesusqa runakunatam anchata kuyarqa, astawanraqmi qatiqninkunataqa. Chaymi runakunata kuyasqanrayku paykunarayku wañurqa (Juan 13:1). Qampas musu iñiqmasilláy, Jesus hinayá kallpanchakuy pipapas imapas kamachisusqaykita tiempollanpi tukunaykipaq. Imayna ruwayta mana yachaspaykiqa ruway yachaq iñiqmasinchikta tapukuy yanapaykusunaykipaq. Ichaqa, amayá cumplinaykiraykullaqa imatapas ruwaychu (Rom. 12:11). Aswanqa kallpanchakuy lliw imapas kamachisusqaykita allinta ruwanaykipaq, chaytaqa ruway ‘Jehova Diospaq hinayá, amayá runapaq hinachu’ (Col. 3:23). Chaymantapas, yuyarinaykim pantaq kasqaykita. Chaymi imapipas pantaruspaykiqa mana hatuntukuspa pantasqaykikunata riqsikunayki (Prov. 11:2).

9. ¿Imanasqam musu iñiqmasinchikkunaqa vida pasanankupaq ima ruwaytapas yachananku?

⁹ Allin yuyayniyuq Diosta serviq kanaykipaqqa vida pasanaykipaqmi ima ruwayllatapas yachanayki. Ima ruwaytapas yachaspaykiqa maymi huñunakusqaykipipas allintam yanapakunki, llamkaytapas tarinkim, qullqichaykipas kanqam, familiaykitapas mantienenkim, hukkunawanpas allinllam kawsakunki. ¿Ima ruwaykunatam yachawaq?

10, 11. ¿Imanasqam musu iñiqmasinchikkunaqa allin leeyta hinaspa allin qillqayta yachananku? Chayta yachaspaqa, ¿imaynatam iñiqmasinkunata yanapanqaku? (Rimarimuytaq Salmos 1:​1-3 nisqanmantapas, qawaytaq fototapas).

 ¹⁰ Allin leeyta hinaspa allin qillqaytam yachanayki. Bibliapim nin Diospa palabranta sapa punchaw leeq hinaspa nisqankunapi yuyaymanaq runaqa kusisqa kawsakusqanta, nintaqmi tukuy ima ruwasqanpas allin kasqanmanta (leey Salmos 1:​1-3). Bibliata sapa punchaw leesqanraykum Diospa imayna piensasqanta yachan, chaymi allinta yuyaymanaspan imatapas tantian (Prov. 1:​3, 4). Congregacionkunapim chayna qari iñiqmasinchikkunata necesitanchik. ¿Imanasqa?

¹¹ Sapa congregacionpim necesitakun bibliawan allinta yachachiq hinaspa allinta consejakuq qari iñiqmasinchikkuna (Tito 1:9). Allin leeyta hinaspa allin qillqayta yachaspaykiqa huñunakuykunapim sumaqta yachachinki, allintataqmi rimarinkipas, chaykunawanmi iñiqmasinchikkunata kallpanchanki. Chaymantapas, qillqanchikkunamanta hinaspa bibliamanta yachasqaykitam anotakuwaq. Anotakuwaqtaqmi huñunakuykunapi hinaspa hatun huñunakuypi uyarisqayki yachachikuykunatapas. Chay anotakusqaykiqa yanapasunkim Diospi astawan hapipakunaykipaq hinaspa iñiqmasinchikkunatapas kallpanchanaykipaq.

12. Hukkunawan rimaspaykiqa, ¿imaynatam allinta entiendewaq?

¹² Hukkunawan rimaytam allinta yachanayki. Diosta serviq qarikunaqa hukkunawanmi allin rimayta yachananku, chayqa ancha allinmi. Hukkunawan allinta rimay yachaqqa pipapas imapas nisqantam sumaqta uyariykun hinaspam kallpanchakun imayna piensasqanta hinaspa tarikusqanta entiendenanpaq (Prov. 20:5). Hukkuna imayna tarikusqantaqa entiendewaqtaqmi uyanta utaq makinta qawaspayki chaynataq imayna rimasqanta uyarispayki. Chayta yachanaykipaqqa hukkunawan kuska kanaykipaqmi tiempochakunayki. Sichu piwanpas internetllanta utaq mensajellanta parlanki, hinaspaqa hukkunawan uyapura tuparuspam allin parlayta sasachakunki. Chay mana pasasunaykipaqmi tiempochakunayki hukkunawan kuska kaspa parlanaykipaq (2 Juan 12).

13. ¿Imatawanraqmi musu iñiqmasinchikkunaqa yachananku? (Rimarimuytaq 1 Timoteo 5:8 nisqanmantapas, qawaytaq fototapas).

¹³ Vida pasanaykipaqmi ima ruwayllatapas yachanayki. Allin yuyayniyuq musu iñiqmasinchikqa qullqichanta ganakunanpaq hinaspa familianta mantienenanpaqmi ima ruwayllatapas yachanan (leey 1 Timoteo 5:8). Wakin nacionpiqa tayta-mamakunam utaq hukkaqnin familianmi musuchamanqa ima ruwaytapas yachachin. Wakin nacionpiñataqmi ima ruwaytapas yachanankupaqqa estudiananku. Imaynataña yachaspaykipas chay yachasqaykiqa yanapasunkim vida pasanaykipaq (Hech. 18:​2, 3; 20:34; Efes. 4:28). Allinta llamkanaykipaq kallpanchakuy, ama imatapas mana tukusqataqa saqiychu. Allin llamkaq  kaptikiqa runakunam qanmanta allinta rimanqaku, chayqa yanapasunkim ima llamkaytapas chaylla tarinaykipaq. Yachamusqanchik consejokunata kasukuspaykiqa qipa punchawkunatapas imatapas allintam ruwanki. Qatiqnin parrafokunapim chaymanta yachaykusun.

14. Precursor kaspankuqa, ¿imakunapim musukunaqa yanapakunmanku?

¹⁴ Tukuy tiempoykiwan Jehova Diosta servinaykipaqmi tantiakuwaq. Yaqa lliw allin yuyayniyuq iñiqmasinchikkunaqa musucha kasqankumantam precursorña karqaku. Precursor kaspaykiqa tukuy rikchaq runamasinchikkunatam riqsinki. Yachankitaqmi qullqichaykita allinta servichikuytapas (Filip. 4:​11-13). ¿Manachu kallpanchakuwaq precursor auxiliar kanallaykipaqraq? Achka iñiqmasinchikkunam precursor auxiliar kaspankuqa tantiakurqaku precursor regular kanankupaqña. Precursor regular kaspaykiqa yanapakuwaqmi huñunakunanchik wasikuna ruwaypipas utaq betel wasipipas.

15, 16. Punta apaq utaq punta apaqkunapa yanapaqnin kayta munaspaqa, ¿imayna kananpaqmi musu iñiqmasinchikqa kallpanchakunan? ¿Ima yachachikuykunatam chaypaqqa leenan?

¹⁵ Punta apaqkunapa yanapaqnin utaq punta apaq kanaykipaqmi tantiakuwaq. Bibliapim nin iñiqkunamanta nanachikuq kananpaq ‘pipas kallpanchakuqqa allin llamkayta munasqanta’. Chaymi lliw qari iñiqmasinchikkunaqa kallpanchakunanku punta apaq kanankupaq (1 Tim. 3:1). Punta apaq kanaykipaqqa punta apaqkunapa yanapaqninraqmi kanayki. Punta apaqkunapa yanapaqninkunaqa congregacionpi imapas ruwaypim allinta yanapakunku. Lliw punta apaqkunaqa hinaspa yanapaqninkunaqa mana hatuntukuspankum iñiqmasinchikkunapaq llamkanku hinaspa kusikuywan Diosmanta willakunku. Musuchakunaqa kallpanchakuspankuqa 17 utaq 19 watayuqllaraq kaspankupas punta apaqkunapa yanapaqninñam kanmanku. Chaynallataqmi allinta kallpanchakuq punta apaqkunapa yanapaqninqa 20 watayuqllaraq kaspanpas punta apaqña kanman.

¹⁶ Bibliapim nin punta apaqkunapa yanapaqnin kayta munaqqa utaq punta apaq kayta munaqqa imayna kananmanta. Chayna kaytaqa atinmanmi Diosninchikta, familianta hinaspa iñiqmasinchikkunata kuyaspanqa (1 Tim. 3:​1-13; Tito 1:​6-9; 1 Ped. 5:​2, 3). Paykuna imayna kanankumanta bibliapa nisqanta sumaqta entiendenankupaq kallpanchakuspankuqa hinaspa chaykunata cumplinankupaq Diosta mañakuspankuqa punta apaq utaq yanapaqninmi kanmanku. c

17. ¿Ima yachachikuykunam musu iñiqmasinchikkunata yanapanqa casarakuyta piensaptinkuqa? (Qawaytaq fototapas).

¹⁷ ¿Imatam yuyarinayki casarakuyta piensaspaykiqa?  Jesusmi nirqa wakin allin yuyayniyuq iñiqmasinchikkunaqa solterolla kanankupaq tantiakurusqankumanta (Mat. 19:12). Casarakuyta piensaspaykim ichaqa yuyarinayki warmichaykimanta nanachikunaykita (1 Cor. 11:3). Diosqa munanmi qusaqa warmichanta kuyananta, mantienenanta, imayna tarikusqanta entiendenanta chaynataq Dios serviyninpi yanapananta (Efes. 5:​28, 29). Kay yachachikuypim yachamurqanchik qarikunaqa allin tantiaq kanankumanta, warmikunata respetanankumanta chaynataq confianza runa kanankumanta. Qampas chayna kanaykipaq kallpanchakuspaykiqa allin qusam kanki, familiaykitapas allintam cuidanki.

18. ¿Imakunatam kunanmanta huk musuqa ruwanman qipakunata allin tayta kananpaq?

¹⁸ ¿Imatam yuyarinayki churiki karuptinqa? Kaytam yuyarinayki: Casarakuruptikiqa churikim karunman, achkaqtam chayna pasarqa. Diospa imayna kasqanta qatipakuspaykiqa allin taytam kanki (Efes. 6:4). Diosqa manam pinqakurqachu churin Jesusta ‘kuyaykim’ hinaspa ‘chaskikim’ niytaqa (Mar. 1:11). Churiyuq karuspaykiqa, churikikunatam sapa kuti ninayki anchata kuyasqaykimanta, hinaspam imapas allin ruwasqankumanta alabaykunayki. Diospa imayna kasqanta huk tayta qatipakuptinqa churinkunapas allin yuyayniyuqkunam qispinqa. ¿Imakunatam kunanmanta ruwawaq allin tayta kanaykipaq? Chaypaqqa familiaykitapas, iñiqmasinchikkunatapas kuyakuywanmi yanapaykunayki. Chaymantapas, kallpanchakunaykim kuyasqaykita hinaspa valorasqaykita ninaykipaqpas (Juan 15:9). Chayna kaspaykiqa allin tayta, allin qusam kanki. Diosninchikpas, familiaykipas, iñiqmasinchikkunapas kuyasunkim.

19, 20. ¿Imakunatam musu iñiqmasinchikkunaqa ruwananku allin yuyayniyuq kayta munaspankuqa? (Qawaytaq qaranpi fotokunatapas).

¹⁹ Musu iñiqmasilláy, manam qunqayllamantachu allin yuyayniyuqqa rikurirunki, chaypaqqa kallpanchakunaykim. Allin yuyayniyuq kanaykipaqqa allin amistadniyuqmi kanayki, allin tantiaq kanaykipaqmi kallpanchakunayki, confianza runam kanayki, ima ruwaytapas yachanaykim hinaspapas qipa punchawkunapaqmi alistakunayki.

²⁰ Kunan yachasqanchik consejokunapi piensaspaykiqa ninkipaschá: “Manachusmi lliw ruwaytaqa atiymanchu”, nispa. Ichaqa amayá hukmanyaychu, Diospa yanapakuyninwanqa atinkim. Payqa yanapaytam munasuchkanki (Is. 41:​10, 13). Iñiqmasinchikkunapas warmipas, qaripas yanapaytam munasuchkanki. Diospa munasqanman hina allin yuyayniyuq runa kaspaykiqa kusisqam kawsakunki. Kuyasqa musu iñiqmasillaykuna, anchatam kuyaykiku. Chaymi taytanchikta mañakuchkaniku kallpanchakusqaykichikman hina yanapasunaykichikpaq, chaynapi punchawkuna pasasqanman hina allin yuyayniyuqña kanaykichikpaq (Prov. 22:4).