1. ¿Imakunatam ruwananchik allin yuyayniyuq kanapaq?

 WARMAKUNAQA mana musyayllam ratulla wiñarunku. Ichaqa, Jesusta qatipakuspa allin yuyayniyuq kanankupaqqa anchatam kallpanchakunanku (1 Cor. 13:11; Heb. 6:1). b Allin yuyayniyuq kanapaqqa tukuy imatam ruwananchik Jehova Dioswan kuyachikunapaq. Chaymantapas Diosninchiktam mañakunanchik atiyninwan yanapawananchikpaq chaynapi paypa imayna kasqanta qatipakunapaq, ima ruwaytapas yachanapaq chaynataq qipakunata imatapas allinta ruwanapaq (Prov. 1:5).

2. ¿Imatam yachachiwanchik Genesis 1:27 nisqan? ¿Imamantam kay yachachikuypi yachasun?

² Diosmi runakunataqa unanchawarqanchik qaritapas warmitapas (leey Genesis 1:27). Yachasqanchikman hinam qarikunawan warmikunaqa mana chaynallachu kanchik. Chaynatam Diosninchik unanchawarqanchik sapakama ima ruwayniyuq kanapaq, chaymi imapas ruwayninchikta allinta ruwanapaq mana chaynallatachu unanchawarqanchik (Gen. 2:18). Kunanmi yachasun sipaskuna allin yuyayniyuq kanankupaq imakunata ruwanankumanta. Hawan semanatañataqmi yachasun musuchakuna yuyayniyuq kanankupaq imata ruwanankumanta.

3, 4.  Sipas iñiqmasinchikkunaqa, ¿ima yachachikuyta leespankum chaynataq pikunata qawaspankum yachanmanku allin yuyayniyuq kayta? (Qawaytaq fototawan dibujotapas).

³ Bibliapim Diosninchik qillqachirqa payman sunqu allin yuyayniyuq achka warmikunamanta. Paykunamanta yachanaykipaq leey  jw.org niqpi “¿Qué aprendemos de las mujeres de la Biblia?” niq yachachikuyta. Kay yachachikuypaq textopa nisqanman hinam chay warmikunaqa karqaku “imapipas controlakuq hinaspa tukuy imapi Diosman sunqu”. Maymi huñunakusqaykipipas kanchá allin yuyayniyuq Diosman sunqu ñañaykikuna, paykunamantapas tukuy imatam yachawaq.

⁴ Sipasllaraq kaspaykiqa piensariy huñunakusqaykipi mayqin allin yuyayniyuq ñañaykikunata qatipakuyta munasqaykipi. ¿Imayna kasqankutataq qatipakuyta munawaq? ¿Imatam ruwawaq paykuna hina kanaykipaq? Qatiqnin parrafokunapim yachasun Diosta serviq yuyayniyuq warmikunaqa imayna kanankumanta.

5. ¿Imaynataq humilde warmiqa? ¿Imatawanraqmi ruwan humilde warmiqa?

⁵ Humildem kanayki. Humilde warmiqa utaq llampu sunquyuq warmiqa Jehova Dioswanmi kuyachikun, hukkunawanpas hawkallam kawsakun (Sant. 4:6). Humilde kasqanraykum hinaspa Diostapas kuyasqanraykum congregacionninpi punta apaqkunatapas sunqumanta yanapan, familianpipas qusanta utaq tayta-mamantam sunqumanta kasukun (1 Cor. 11:3). c

6. ¿Imaynatam paninchikkunaqa Rebecata qatipakunmanku?

⁶ Yachaykusun Rebecamanta. Payqa yachayniyuq warmim karqa, chaymi imatapas allinta tantiaq haykapi hinaspa imaynata ruwananpaq (Gen. 24:58; 27:​5-17). Chayna kaspanpas Rebecaqa respetakuq hinaspa kasukuq warmim karqa (Gen. 24:​17, 18, 65). Sichus qampas Rebeca hina humilde kaspa qarikunata kasukunki hinaptinqa familiaykipas, iñiqmasinchikkunapas allintam qawasunki.

7. ¿Imaynatam sipas iñiqmasinchikkunaqa Esterpa hina mana hatuntukuq kanmanku?

⁷ Mana hatuntukuqmi kanayki. Bibliapim niwanchik: “Mana hatuntukuq runam ichaqa yachayniyuq kanqa”, nispa (Prov. 11:2). Bibliapi rikuriq Esterpas chayna mana hatuntukuqmi karqa. Kamachiq Asueropa warmin kananpaq akllaruptinkupas payqa manam hatuntukuytachu qallaykurqa. Chaymantapas, primon Mardoqueopa imapas  nisqantam sumaqta uyariq hinaspam kasukuq (Est. 2:​10, 20, 22). Qampas Ester hina mana hatuntukuq kanaykipaqmi kallpanchakuwaq, chaypaqqa manaraq imatapas tantiachkaspaykim allin yuyayniyuq iñiqmasinchikkunata tapukuwaq hinaspam imapas nisusqaykita kasukuwaq (Tito 2:​3-5).

8. 1 Timoteo 2:​9, 10 nisqanqa, ¿imatam paninchikkunata yuyarichin?

⁸ ¿Imaynataraqtaq yachanchik Esterqa mana hatuntukuq kasqanta? Esterqa kuyayllapaq sipasmi karqa. Chayna kaspanpas manam payqa hukkuna hinachu payllataña qawanankupaq imatapas ruwaq (Est. 2:​7, 15). ¿Imaynatam qampas Esterta qatipakuwaq? Chaypaqyá leeykusun 1 Timoteo 2:​9, 10 nisqanta. Leesqanchikman hinam apostol Pabloqa paninchikkunata yuyarichin allin yuyaywan hinaspa ama pitapas hukmanta piensachinankupaq hina pachakunankupaq. Anchatam kusikunchik allin yuyaywan pachakuq paninchikkunamanta, paykunaqa qatipakunapaq hinamá kanku.

9. ¿Imatam yachawaqchik Abigailmanta?

⁹ Allin tantiaqmi kanayki. Allin tantiaq warmiqa yachayniyuqmi, yachanmi imam allin utaq mana allin kasqanta hinaspam allin kaqta ruwan, chaynam karqa Abigailpas. Paymi yacharurqa mana allinta qusan tantiarusqanta, cuentatam qukururqa chayrayku familian llumpay sasachakuypi tarikunanmanta. Chaymi Abigailqa imata ruwananpaq chaylla allinta tantiarqa. Chayraykum familianpas hinaspa sirvientenkunapas mana wañuchisqachu karqaku (1 Sam. 25:​14-23, 32-35). Ñuqanchikpas allin tantioyuq kaspaqa yachasunmi haykapi rimayta hinaspa haykapi upallalla kayta. Hukkunatapas vidankuman mana chapukuspallam sumaqllata yanapasun (1 Tes. 4:11).

10, 11. ¿Imapaqmi yanapasunki allin leeyta hinaspa allin qillqayta yachayqa? (Qawaytaq fototapas).

¹⁰ Panichanchikkunapas vida pasanankupaqmi ima ruwaytapas yachanankupaq kallpanchakunanku. Warmallaraq kaspa ima ruwaytapas yachasqaykiqa yanapasunkim vida pasanaykipaq. ¿Imakunatam yachawaq?

¹¹ Allin leeyta hinaspa allin qillqaytam yachanayki. Wakin llaqtakunapiqa kaynatam ninku: “¡Imapaqtaq warmiqa leeyta hinaspa qillqaytaqa yachanqa!”, nispa. Diosta serviqkunapaqmi ichaqa, leeyta hinaspa qillqayta yachayqa ancha allinmi (1 Tim. 4:13). d Chaynaqa, kallpanchakuyá leeyta hinaspa qillqayta yachanaykipaq. Chayqa yanapasunkim llamkayta tarispa vidata pasanaykipaq. Yanapasunkitaqmi bibliata allinta estudianaykipaq hinaspa runamasinchikkunaman Diosmanta allinta yachachinaykipaqpas. Chaymantapas, bibliata leespaykiqa hinaspa nisqankunapi yuyaymanaspaykiqa Jehova Dioswanmi astawan kuyachikunki, chayqa imamantapas aswan allinmi (Jos. 1:8; 1 Tim. 4:15).

12. ¿Imatam yachachisunki Proverbios 31:26 nisqanqa?

¹² Hukkunawan rimaytam allinta yachanayki.  Jesuspa qatiqninkuna kasqanchikraykum hukkunawan allin rimayta yachananchik. Chayta imaynata ruwanapaqmi Santiago niwarqanchik: “Chaylla uyariqyá kaychik, rimaychikpas allinta tantiaspayá”, nispa (Sant. 1:19). Pipas imatapas willawaptinchik sumaqta uyariykuptinchikqa cuentatam qukunqa imayna tarikusqanta entiendey munasqanchikta (1 Ped. 3:8). Imapas nisusqaykita mana sumaqta entiendespaykiqa sumaqllata tapuykuy astawan yachaykunaykipaq. Hinaspa manaraq imatapas nichkaspayki sumaqta tantiay ima ninaykipaq (Prov. 15:28). Chaypaqmi tapukunayki: “¿Kay nisqayqa ciertochu? ¿Allinchu sientekunqa? ¿Kallpanchanqachu icha hukmanyachinqachu?”, nispa. Iñiqmasinchikkunawanpas, runamasinchikkunawanpas allinta rimaq ñañaykikunata qawariy hinaspa kuyakuywan rimasqankuta qatipakuy (leey Proverbios 31:26). Paykunawan hukllawakunaykipaq kallpanchakuy. Hinaspa imamanta rimasqankuta hinaspa imaynata rimasqankuta qatipakuy. Qampas chay iñiqmasinchikkuna hina kuyakuyllawan rimaspaykiqa hukkunawanmi allinlla kawsakunki.

13. ¿Pikunam yachachisunkiman wasipi imapas ruwayta? (Qawaytaq fototapas).

¹³ Wasikipi kaqkunatam atiendeyta yachanayki. Yaqa lliw llaqtapim warmikuna wasipi imapas ruwaykunataqa astawan ruwanku. Chaykunata allinta ruwanaykipaqmi mamayki utaq yuyayniyuq iñiqmasinchik yachachisunkiman. Iñiqmasinchik Cindim willakun: “Mamaymi yachachiwarqa miskichata yanukunaypaq, wasiyta sumaqta pichakunaypaq, pachakunata sirayta chaynataq rantipakuyta. Wasipi imapas ruwayta yachaspaykiqa kusisqam tarikunki. Chayna yachachiwasqanraykum Diosninchiktapas astawan serviyta atirqani. Tukuy chaymantam mamayta anchata agradecekuni. Mamayqa yachachiwarqataqmi iñiqmasinchikkunatapas sumaqta atiendenaypaq. Chayraykum Diosman sunqu achka turi-ñañanchikkunata riqsirurqani, paykunamantapas tukuy imatam yacharqani”, nispa (Prov. 31:​15, 21, 22). Anchatam kusikunchik Diospa llaqtanpi allin yuyayniyuq paninchikkuna kasqanmanta. Paykunaqa anchatam kallpanchakunku ayllunkutapas, iñiqmasinchikkunatapas allinta atiendenankupaq, chayraykum qatipakunapaq hina kanku (Prov. 31:​13, 17, 27; Hech. 16:15).

14. ¿Imatam yachawaq iñiqmasinchik Crispa nisqanmanta? ¿Imata ruwanaykipaqmi astawan tiempochakunayki?

¹⁴ Vida pasanaykipaqmi ima ruwaytapas yachanayki. Allin yuyayniyuq iñiqmasinchikkunaqa kikinkumanta llamkaspa vida pasaytam yachanku. Yachankutaqmi kapuqllankuwan kawsakuytapas (Filip. 4:11). Iñiqmasinchik Crismi nin: “Estudiasqay colegiopiqa vidata pasanaykupaqmi huk ruwaykunatapas profesorniykuqa yachachiwaqku. Hinaptinmi tayta-mamay niwarqa contabilidad nisqankuta estudianaypaq, chaynapi maypi kaspaypas negociante runakunata yanapaspay qullqichayuq kanaypaq”, nispa. Chaymantapas, yachanaykim ganasqayki qullqita allinta servichikuytapas (Prov. 31:​16, 18). Imatapas rantinaykipaq mana manukuptikiqa chaynataq kapuqllaykiwan kawsakuyta yachaptikiqa tiempoykim kanqa Diospa llaqtanpi ima ruwaypipas yanapakunaykipaq (1 Tim. 6:8).

15, 16. ¿Imaynanpitaq soltera iñiqmasinchikkunaqa qatipakunapaq hina kanku? (Rimarimuytaq Marcos 10:​29, 30 nisqanmantapas).

¹⁵ Sichu kunanmanta Jehova Diospa imayna kasqanta qatipakunki, ima ruwayllatapas yachanki, hinaspaqa qipa punchawkunatam allin kawsakunki. ¿Imakunatam kunanmanta ruwawaq?

¹⁶ Sapallaykiraq kanaykipaqmi tantiakuwaq. Wakin llaqtakunapiqa musu-sipaskunatam hikutanku casarakunankupaq. Chaywanpas, wakin sipas iñiqmasinchikkunaqa Jesuspa nisqanman hinam kikinkumanta tantiakurunku mana casarakunankupaq (Mat. 19:​10-12). Wakinmi ichaqa casarakuyta munaspankupas manaraq atinkuraqchu. Chayna kaptinqa yuyariy, sapallaykiraq kaptikipas Diosqa wakin iñiqmasinchikkunata hinam anchata kuyasunki. Enteron pachapi soltera iñiqmasinchikkunaqariki qatipakunapaq hinam kanku huñunakusqankupi allinta yanapakusqankurayku. Paykunaqa kuyakuqllañam kanku hinaspam hukkunatapas sunqumanta yanapanku, chayraykum iñiqmasinchikkunaqa hermanankupaq utaq mamankupaq hapinku (leey Marcos 10:​29, 30; 1 Tim. 5:2).

17. Tukuy tiemponkuwan Diosta serviyta munaspankuqa, ¿imatam ruwanmanku sipas iñiqmasinchikkunaqa?

¹⁷ Tukuy tiempoykiwan Jehova Diosta servinaykipaqmi tantiakuwaq. Enteron pachapim waranqantin warmi iñiqmasinchikkuna Diosmanta willakuchkanku (Sal. 68:11). Kunanmantam tantiakuwaqña qampas imata ruwaspa tukuy tiempoykiwan Diosta servinaykipaq. Tantiakuwaqmi precursora kanaykipaq, huñunakuna wasi ruwaypi yanapakunaykipaq utaq betelpi yanapakunaykipaqpas. ¿Imatataq ruwawaq chaykunapi yanapakuyta munaspaykiqa? Jehova Diostam mañakuspa niwaq imapi yanapakuy munasqaykimanta. Chaymantapas, tukuy tiemponkuwan yanapakuq iñiqmasinchikkunatam tapukuwaq. Paykunam nisunki chaypi yanapakunaykipaq imakunata ruwanaykimanta. Chay nisusqaykitayá papelpi qillqay hinaspa chayman hina ruway. Tukuy tiempoykiwan Diosta servispaykiqa Diospa llaqtanpim tukuy imapi astawan yanapakunki, chaywanqa kusisqallañam tarikunki.

18. Casarakuyta piensaq paninchikqa, ¿imanasqataq allinta tantiakunan piwan casarakunanpaq? (Qawaytaq fototapas).

¹⁸ ¿Imatam yuyarinayki casarakuyta piensaspaykiqa? Kay yachachikuypi yachamusqanchikman hina Diospa imayna kasqanta qatipakuspaykiqa hinaspa ima ruwaytapas yachaspaykiqa qusaykipaqmi allin warmi kanki. Casarakuyta piensaspaykiqa allintam akllakunayki piwan casarakunaykipaq. Allinta akllaspaykiqa kusisqam kawsakunki, manachayqa ñakariypim tarikunki. Chaymantapas  yuyariy, casarakuruspaykiqa akllasqayki qusaykitañam kasukunayki kanqa (Rom. 7:2; Efes. 5:​23, 33). Chaymi allinta akllanaykipaqqa kay tapukuykunapi piensarinayki: “¿Kay qawasqay musuqa Diosman sunqu allin yuyayniyuqchu? ¿Hukkunapas ninkuchu Dios serviyninta imamantapas puntapi churasqanta? ¿Allintachu imapaqpas tantian? ¿Riqsikunchu imapas pantasqankunata? ¿Wakin sipaskunatapas respetowanchu rimapayan? ¿Allintachu yanapawanqa Diosta servinaypaq? ¿Llamkakuqchu? ¿Imayna kasqayta entiendewanqachu? Congregacionpi imatapas ruwananpaq niptinkuqa, ¿allinta ruwananpaqchu kallpanchakun? Diospa llaqtanpiqa ¿imapitaq yanapakuchkan?”, nispa (Luc. 16:10; 1 Tim. 5:8). Ichaqa kayta yuyariy: Allin qusata tarinaykipaqqa qampas allin warmi kanaykipaqmi kallpanchakunayki.

19. ¿Imanasqam nichwan pipapas yanapaqnin kayqa ancha kusikunapaq kasqanta?

¹⁹ Bibliam nin allin warmiqa qusanpaq allin ‘yanapaqnin’ kasqanta (Gen. 2:18). “Yanapaqnin” nispanqa ¿nichkanchu warmikunaqa qarikunamantaqa mana ancha valorniyuq kasqanta? Manam. Pipas yanapaykuptinchikqa anchatam kusikun, chaymi yanapakuq runaqa ancha valorniyuq. Bibliam nin Jehova Diospas serviqninkunapa ‘yanapaqnin’ kasqanta (Sal. 54:4; Heb. 13:6). Allin warmiqa qusantam tukuy ima ruwasqanpi yanapan. Chaymantapas, qusanpa imapas tantiasqan allin lluqsinanpaqmi yanapakun. Chaymantapas, Diosta kuyasqanraykum qusantaqa mana pinqaypiqa qipachinchu (Prov. 31:​11, 12; 1 Tim. 3:11). Casarakuyta piensaspaykiqa kunanmantam Diosmanta astawan yachaspa paywan kuyachikunaykipaq kallpanchakunayki. Chaymantapas, wasikipipas, congregacionnikipipas yanapakuqllañam kanayki.

20. ¿Imaynam mamaqa kanan familianpas kusisqa kawsakunanpaq?

²⁰ ¿Imatam yuyarinayki wawayki karuptinqa? Kaytam yuyarinayki: Casarakuruptikiqa warmaykichikmi karunman, achkaqtam chayna pasarqa (Sal. 127:3). Chaymi kunanmanta yachanayki warma uyway imayna kasqanta. Kay yachachikuypi yachamusqanchikman hina Jehova Diospa imayna kasqanta qatipakuspaykiqa hinaspa ima ruwaytapas allinta yachaspaykiqa allin mamam kanki. Sichu kuyakuqllaña kanki, familiayki allin sientekunanpaq imatapas ruwanki chaynataq pacienciakuqllaña kanki hinaspaqa familiaykiwanmi kusisqa kawsakunki. Wawaykikunapas hawkam hinaspa kuyasqam wiñanqaku (Prov. 24:3).

21. ¿Imakuna ruwasqankuraykutaq paninchikkunata anchata agradecekunki? (Qawaytaq qaranpi kaq fotokunatapas).

²¹ Kuyasqa sipas panillaykuna, anchatam kuyaykiku Jehova Diospaq hinaspa llaqtanpaq tukuy ima ruwasqaykichikmanta (Heb. 6:10). Qamkunaqa anchatam kallpanchakuchkankichik Diospa imayna kasqanta qatipakunaykichikpaq, vida pasanaykichikpaqpas ima ruwaytapas allintam yachachkankichik, qipa punchawkunata kusisqa kawsakunaykichikpaqpas tukuytam ruwachkankichik. Panillaykuna, sapakamatam anchata kuyaykiku Diospa llaqtanpi tukuy imata ruwasqaykichikmanta.