1. ¿Imanasqam bibliapiqa tantamanta achka kutita willawanchik?

 BIBLIATA qillqasqanku tiempopiqa tantaqa karqa sapa punchaw mikuyninkum (Gen. 14:18; Luc. 4:4). Chaymi tantamanta bibliapi rimaspanqa wakinpiqa ima mikuymantapas rimachkan (Mat. 6:11). Tantataqa Jesuspas servichikurqam ancha riqsisqa iskay milagrokunata ruwasqanpi (Mat. 16:​9, 10). Chaymi kay yachachikuypi yachasun Juan 6 capitulopi huknin milagro ruwasqanmanta hinaspa chay ruwasqan imakunata yachachiwasqanchikmanta.

2. ¿Imanasqam waranqantin runakuna mikuyta necesitarqaku?

² Jesusmi apostolninkunapiwan llaqtan-llaqtan willakuypi purimusqankurayku pisipasqa kaspanku samariyta munarqaku. Chaymi botewan pasarqaku Galilea quchapa chimpan runapa mana kasqanman, chayqa karqa Betsaida llaqtapa hichpanmi (Mar. 6:​7, 30-32; Luc. 9:10). Chayaruptinkum ichaqa waranqantin runakuna Jesusta suyachkasqaku. Chaymi Jesusqa “samarinaykamayá suyawaychik” ninanmantaqa Diospa gobiernonmanta kuyakuywan yachachirqa hinaspa unquqkunata sanoyachirqa. Tardeña kasqanraykum Jesuspa qatiqninkunaqa ninakurqaku chay achkallaña runakuna mikuyta maypi tarinankumanta. Ichapas wakiqninkuqa imachallatapas apakurqaku, chaywanpas yaqa llapallankum llaqtachakunaman rispa mikuyta rantimunanku karqa (Mat. 14:15; Juan 6:​4, 5). ¿Imatam Jesusqa ruwarqa?

JESUSMI TANTATA ACHKAYARACHIRQA

3. ¿Imatam Jesus nirqa achkallaña runakuna mikuy necesitasqankuta qawaspan? (Qawaytaq qaranpi dibujotapas).

³ Jesusmi apostolninkunata nirqa: “¿Imapaqraqtaq rinqaku?,  qamkunayá imallatapas mikuykachiychik”, nispa (Mat. 14:16). Chaypiqa qarikunallaraqmi karqaku yaqa 5.000, warmikunatawan warmakunata yupaptinkuqa yaqa 15.000 runakunachá karqaku. ¿¡Maypimá chayna achkallay-achka runapaqqa mikuyta tarinmanku karqa!? (Mat. 14:21). Andresmi nirqa: “Kaypi kaq warmachapam kachkan cebadamanta pichqa tantan hinaspa iskay challwachankuna. Ichaqa, ¿imaynamá kaychallaqa haypanqa kaynaña runakunamanqa?”, nispa (Juan 6:9). Cebadamanta tantaqa karqa wakchakunapapas rantiy atinallanmi, challwañataqchá karqa kachiwan chakichisqa. Imayna kaptinpas, manamá chayllaqa chaynaña runamanqa haypanmanchu karqa.

4. ¿Imakunatam yachachwan Juan 6:​11-13 nisqanmanta? (Qawaytaq dibujokunatapas).

⁴ Chay runakuna imallatapas mikuykunankuta munaspanmi Jesusqa kamachirqa pastopi huñu-huñulla tiyanankupaq (Mar. 6:​39, 40; leey Juan 6:​11-13). Bibliam willawanchik Jesusqa tantamantawan challwachakunamanta taytanta mañakuspa agradecekusqanmanta. Chaytaqa ruwarqa ima mikuytapas Dioslla quwasqanchikraykum. ¿Imatam chaymanta yachachwan? Jesus hinam ñuqanchikpas manaraq mikuchkaspa Diosta agradecekunanchik sapallanchik utaq hukkunawan kaspapas. Chaymantam Jesusqa tantatawan challwata tiyaqkunaman aypurqa, hinaptinmi saksanankukama mikurqaku. Mikuy puchusqanta qawaspanmi Jesusqa qatiqninkunata nirqa ama usunanpaq huqarinankupaq. ¿Imatam chaywanqa yachanchik? Manam imanchiktapas usuchinanchikchu. Jesuspa chay ruwasqanmantam tayta-mamakunaqa churi-wawankuman yachachinmanku Diosta mañakunankupaq hinaspa hukkunaman imallatapas quykuq kanankupaq.

5. Jesuspa milagrokuna ruwasqanta qawaspanku, ¿imaynam runakuna tarikurqaku hinaspa ima ruwaytam munarqaku? ¿Imatam Jesusqa ruwarqa?

 ⁵ Runakunam ancha admirasqallaña karqaku Jesuspa imayna yachachisqanwan hinaspa milagrokuna ruwasqanwan. Paykunaqa yacharqakum huk profetata kachamunanmanta Moisesman Diospa prometesqanta, chayraykuchá yachayta munarqaku chay profeta Jesus kasqanta (Deut. 18:​15-18). Chayna kaptinqa ichapas piensarqaku Jesusqa enteron nacionpi runakunaman mikuyta quspa allin kamachiq kananta. Chayraykuchá paykunaqa ‘kamachiqninku kananpaq hapiruyta munarqaku’ (Juan 6:​14, 15). Judiokunaqa Roma nacionpa munaychakusqanmi karqaku. Jesusmi ichaqa mana pipa rantinpipas kamachiq kaytaqa munarqachu. Bibliapim niwanchik Jesusqa ‘urquman sapallan pasakusqanmanta’. Hikutaptinkupas manamá politicaman chaqrukuytaqa munarqachu. ¡Chay ruwasqanqa qatipakunapaqmi!

6. ¿Imaynatam Jesusta qatipakuchwan? (Qawaytaq dibujotapas).

⁶ Kunanqa manamá pipas niwasunchu tantata achkayachinanchikpaqqa utaq unquqkunata hampinanchikpaqqa. Manataqmi hikutawasunchu autoridad kananchikpaqpas. Chaywanpas yaqapaschá ñuqanchikrayku imatapas ruwanankuta piensaspanku hikutawachwan pimanpas votananchikpaq utaq imawanpas yanapananchikpaq. Chayna kaptinqa Jesustam qatipakunanchik. Payqa manapunim politicamanqa chaqrukurqachu, chaymi nirqa: “Gobiernoyqa manam kay pachapi kamachiqkunapa hinachu”,  nispan (Juan 17:14; 18:36). Ñuqanchikqa Jesuspa imayna piensasqantawan imayna ruwasqantam qatipakunchik. Jesus hinataqmi Diospa gobiernollanman sayapakunchik, chay gobiernomanta runakunaman willakunchik hinaspa Diosta mañakunchik payña kamachimuwananchikpaq (Mat. 6:10). Qatiqninpiyá hinalla yachaykusun tantata Jesuspa achkayachisqan imata yachachiwasqanchikmanta.

‘TANTAWAN MILAGRO RUWASQAN IMA NINAN KASQANMANTA’

7. ¿Ima milagrotawanmi Jesusqa ruwarqa, imaynam apostolninkuna tarikurqaku? (Rimarimuytaq Juan 6:​16-20 nisqanmantapas).

⁷ Achkallaña runakunaman mikurachispanmi Jesusqa apostolninkunata nirqa Capernaum llaqtaman botewan kutinankupaq. Payñataqmi urquman pasakurqa kamachiq kananpaq mana churarunankupaq (leey Juan 6:​16-20). Apostolkuna richkaptinkum llumpay wayra qallakaykamuptin olakuna boteta aytinyachiyta qallaykurqa. Chaymantam Jesusqa paykunaman asuykurqa yaku hawanta puristin. Hinaspanmi Pedrotapas nirqa paypas yaku hawanta asuykunanpaq (Mat. 14:​22-31). Boteman Jesus qispiruptinmi wayraqa hawkayarurqa. Chaymi apostolninkunaqa admirasqallaña nirqaku: “Qamqa Diospa churinmi kanki”, nispa (Mat. 14:33). a Chaywanpas manam allintaraqchu entiendechkarqaku yaku hawanta purisqan achka runakunaman mikuchisqanwan imayna tupasqantaqa. Admirasqallaña imanasqa kasqankumantam Marcospas kaynataraq nirqa: “Manam yacharqakuchu tantawan milagro ruwasqan ima ninan kasqantaqa, paykunaqa rumi sunqu hinaspa mana entiendeqmi karqaku”, nispa (Mar. 6:​50-52). Chaynaqa, manamá allintachu entienderqaku Jesus milagrokunata ruwananpaq Jehova Dios tukuy atiyta qusqantaqa. Chaymanta qipallatam Jesusqa kaqmanta rimarqa tantawan milagro ruwasqanmanta. ¿Imatam chaywanqa yachachiwanchik?

8, 9. ¿Imanasqataq achkallaña runakuna Jesusta maskaq rirqaku? (Rimarimuytaq Juan 6:​26, 27 nisqanmantapas).

⁸ Mikuchisqan achkallaña runakunaqa astawanqa mikusqa kayta munaspallankum Jesustaqa qatirqaku. Paqarintin Jesuswan apostolninkuna pasakuptinkum paykunapas Tiberiadesmanta hamuq boteman qispirurqaku, hinaspankum Capernaum lawman pasarqaku Jesusta maskaq (Juan 6:​22-24). Ichaqa, ¿Diospa gobiernonmanta Jesuspa willakusqanta uyarinankuraykuchu rirqaku? Manam. Rirqakuqa Jesus mikuchinanta munaspankum. ¿Imaynatam chayta yachanchik?

⁹ Capernaum llaqtapa hichpanpim chay achkallaña runakunaqa Jesuswan tupanakururqaku. Chaypim Jesusqa paykunata nirqa ‘saksanankukama’ tantata mikusqankuraykulla maskasqankuta. Nirqataqmi: “Llamkaychikqa amayá ismuruqlla mikuypaqchu, aswanqa mana ismuspa wiñaypaq kawsachikuq mikuypaqyá”, nispa (leey Juan 6:​26, 27). Nirqataqmi chay mikuyta taytan Dios qunanmantapas. Wiñaypaq kawsachikuq mikuymanta rimaptinqa admirakurqakuchá. ¿Ima mikuytaq chayqa karqa hinaspa imaynatam tarinmanku karqa?

10. ¿Imaynatam wiñaypaq kawsakuyta haypananku karqa?

¹⁰ Yaqachusmi chay judiokunaqa piensachkarqaku Moisespa chaskisqan kamachikuyman hina imatapas ruwaspanku chay mikuyta tarinankuta. Jesusmi ichaqa nirqa: “Diosqa munan paypa kachamusqan runapi iñinaykichiktam, chaytapunim payqa munan”, nispa (Juan 6:​28, 29). Wiñaypaq kawsakuyta haypanankupaqqa Diospa kachamusqan  Jesuspim iñinanku karqa. Chaytam Jesusqa ñawpaqtapas nirqaña (Juan 3:​16-18, 36). Chaymantapas Jesusqa kaqmantam rimarqa wiñay kawsayta haypanapaq imata ruwanamanta (Juan 17:3).

11. ¿Imaynatam yachanchik judiokunaqa wiksallankupi piensasqankuta? (Rimarimuytaq Salmos 78:​24, 25 nisqanmantapas).

¹¹ Chay judiokunaqa manam creerqakuchu Jesuspi iñinankupaq Diospa munasqantaqa. Chayraykum Jesusta nirqaku: “¿Ima milagrotataq ruwanki rikuspayku qampi iñinaykupaq?”, nispa (Juan 6:30). Chaymantam nirqaku Moisespa tiemponpi runakuna Dios milagrota ruwaptin maná sutiyuq mikuyta mikusqankumanta (Neh. 9:15; leey Salmos 78:​24, 25). Arí, paykunaqa ima mikuytapas Jesus qunallantamá munachkarqaku, chaymi hanaq pacha chiqap tantamanta Jesus kaqmanta rimaptin mana imatapas tapurqakuchu. Chay tantaqa wiñaypaq kawsakuyta haypanapaqmi karqa (Juan 6:32). Paykunaqa wiksallankupi piensasqankuraykum wiñaypaq kawsakunankupaq Jesuspa yachachisqanta entiendenankupaqqa mana imatapas ruwarqakuchu. ¿Imatam chay pasasqanmanta yachachwan?

¿IMATAQ ASWAN ALLIN ÑUQANCHIKPAQ?

12. ¿Imaynatam yachanchik Jesuspaqqa Diosta kasukuynin hinaspa paywan amistadnin aswan allin kasqanta?

¹² ¿Imatam yachanchik Juan 6 capitulopa nisqanmanta? Ñuqanchikpaqqa imamantapas aswan allinqa kanan Diosta kasukuymi hinaspa paywan kuyachikuymi. Chaytam Jesuspas nirqa rumita tantayarachinanpaq satanas tentaptin (Mat. 4:​3, 4). Ancha riqsisqa yachachikuyninpipas nirqam Dios maskayta necesitasqanchikta (Mat. 5:3). Chaymi nikunanchik: “¿Sapa punchawchu Dioswan kuyachikunaypaq kaqkunata ruwachkani icha munasqay kaqkunallatachu?”, nispa.

13. (1) ¿Imanasqataq mana nichwanchu mikuspa kusirikuyqa mana allin kasqanta? (2) ¿Pablopa ima nisqantam kasukunanchik? (Rimarimuytaq 1 Corintios 10:​6, 7, 11 nisqanmantapas).

¹³ Arí, Diostaqa mañakuchwanmi imapas necesitasqanchikta, hinaspam chaykunawan kusikuchwan (Luc. 11:3). Bibliapim niwanchik mikuywan tomayqa kusisqa kanapaq yanapawasqanchikta hinaspa Diosmanta hamusqanta (Ecl. 2:24; 8:15; Sant. 1:17). Chayna kaptinpas manam imapas necesitasqanchikta maskayllamanñachu qukurunanchik. Chaytam apostol Pablopas iñiqkunaman yuyarichirqa judiokuna Diosta imayna yupaychasqanku tukunanpaqña kachkaptin. Paykunamanmi qillqarqa Sinai urqupi hinaspa huklaw chunniqkunapi Israel runakuna imayna kasqankumanta. Nirqataqmi Israel runakuna hina mana allin kaqkunata ama munapayanankupaqpas (leey 1 Corintios 10:​6, 7, 11). Paykunamanmi Jehova Diosqa milagrota ruwaspan mikuchirqa. Ichaqa manam Diospa qusqanwanqa kusisqachu karqaku, aswanqa imata mikunankupi umayuqlla kasqankuraykum mikuy munayninkuqa mana allinña rikurirurqa (Num. 11:​4-6, 31-34). Hina chaynallataqmi pasarqa qurimanta torota yupaychaspanku mikuspa, tomaspa kusirikuptinkupas (Ex. 32:​4-6). Chaykunamanta yuyarichispanmi Pabloqa iñiqmasinkunaman qillqarqa. Chayqa karqa Jerusalen llaqta hinaspa templo chinkachisqa kananpaq hichpaykamuchkaptinñam. Ñuqanchikpas tukuy mana allinkunapa chinkanan tiempopa hichpallanpiñam kawsachkanchik, chayraykum Pablopa nisqanta kasukuyninchikqa ancha allin.

14. ¿Imatam biblia niwanchik hamuq tiempopi mikuy imayna kananmanta?

¹⁴ ‘Kay punchawpaq tantaykuta quwayku’ nispa Jesus yachachispanqa nirqataqmi ‘Diospa munasqan kay pachapipas hanaq pachapi hina ruwasqa kananmantapas’ (Mat. 6:​9-11). Bibliam niwanchik Diospa munaynin cumplikuptinqa  kay pachapi tukuy imakuna sumaqllaña qispinanmanta. Isaias 25:​6-8 nisqanpim willawanchik Diospa gobiernonpiqa miskillaña mikuykunapas kananmanta. Salmos 72:16 nisqanpiñataqmi willawanchik: “Kay allpa pachapim kawsaykuna achkallaña qispinqa. Urqukunapa puntankunapipas achkallañam kanqa”, nispa. ¿Munachkankiñachu tukuy chaykunawan gustasqayki mikuyta utaq mana haykapipas ruwasqayki mikuyta yanukuyta? ¿Munachkankiñachu kikikipa plantakusqayki uvaspa rurunta mikuykuyta? (Is. 65:​21, 22). Llapallanchikmá chay bendicionkunataqa chaskisun.

15. ¿Imatam entiendenanku kanqa kawsarimuqkuna? (Rimarimuytaq Juan 6:35 nisqanmantapas).

¹⁵ (Leey Juan 6:35). Kaqmanta rimarisun tantawan hinaspa challwawan milagrota Jesus ruwaspan mikuchisqan runakunamanta. Ichapas paykunamanta wakiqninkuqa kawsarimunqaku ñawpaqta mana iñiyniyuq kaspankupas. Kawsarimuptinkuqa riqsiykusunchá (Juan 5:​28, 29). Chaypichá “ñuqam kani kawsay qukuq tantaqa. Pipas ñuqaman hamuqtaqa manapunim yarqanqachu” nispa Jesuspa nisqanta entiendenanku kanqa. Arí, lliw runakunarayku vidanta Jesus qusqantam creenanku kanqa. Chayna iñiyniyuq kanankupaqmi yachachisun kawsarimuqkunaman hinaspa chay tiempopi naceqkunaman. Jehova Diosta riqsinankupaq hukkunata yanapaymi anchata kusichiwasun chay tiempopi ima mikuymantapas astawanqa.

16. ¿Imamantam qatiqnin yachachikuypi yachasun?

¹⁶ Kaykamam yacharamunchik Juan 6 capitulopa partellanmantaraq. Chaywanpas Jesusqa achkataraqmi rimanan karqa wiñaypaq kawsakuymantaqa. Chaymanta yachayninkuqa ancha allinmá karqa judiokunapaqqa, chaynataqmi ñuqanchikpaqpas. Chaymi qatiqnin yachachikuypipas chay capitulomanta hinalla yachachkasun.