1. ¿Imatam huk angel niwanchik, chay nisqanqa imapaqmi kallpanchawanchik?

 SICHU huk angel rimapayasunkiman, hinaptinqa ¿allintachu uyariwaq? Arí. Yaqa chaynatam huk angel rimapayachkan ‘llapallan nacionkunata, kastakunata, tukuy rimayniyuqkunata hinaspa lliw llaqtayuqkunata’. Chay angelmi paykunata kaynata nichkan: “Diosta respetaspa hatunchaychik. Chaynaqa hanaq pachatapas, kay pachatapas, lamar quchatapas hinaspa pukyukunatapas unanchaqtayá yupaychaychik”, nispa (Apoc. 14:​6, 7). Arí, chay angelpa nisqanqa llapallanchiktam kallpanchawanchik Jehova Diosllata yupaychanapaq. Payllam chiqap Diosqa. Ancha kusisqam tarikunchik rikurichisqan templopi Jehova Diosta yupaychaspa. ¡Mayna kusikuypaqmi chayqa!

2. ¿Imamantam rimachkan Diospa rikurichisqan templo nispaqa? (Qawaytaq “ Manam chaynallachu” niq yachachikuytapas).

² ¿Imataq Diospa rikurichisqan temploqa? ¿Yaqachu runapa ruwasqan templo? ¿Bibliapa mayqin partenpitaq chay templomanta rimachkan? Diospa rikurichisqan temploqa manam ñawpaq tiempopi Israel runakunapa ruwasqanku templochu. Aswanqa chay templowanmi tupaylla-tupanachin. Diospa rikurichisqan templo nispaqa rimachkanchik munasqanman hina yupaychanapaq Jehova Diosninchik imakuna ruwarusqanmantam. Paypa munasqanman hina yupaychaytaqa atinchik ñuqanchikrayku Jesus wañukusqanraykullam. Apostol Pablom nirqa Jehova Diosqa munasqanman hina yupaychanapaq imakuna ruwarusqanmanta. Chaymanta rimasqantam leenchik Judea llaqtapi hebreo kasta iñiqkunaman cartasqanpi. b

3, 4. ¿Imanasqataq Pabloqa hebreo kasta iñiqkunaman cartarqa? ¿Imaynatam Pabloqa paykunata entiendechirqa?

³ ¿Imanasqataq Pabloqa Judeapi yachaq hebreo kasta iñiqkunaman cartarqa? Puntataqa paykunata kallpanchayta munaspanmi. Paykunaqa yaqa llapallankum manaraq Jesuspa qatiqnin kachkaspankuqa  Moisespa leyninman hina Diosta yupaycharqaku, chaymantam ichaqa manaña. Chaychusmi judia religionpi umalliqkunaqa paykunamanta burlakurqaku. Judia religionpi kaqkunapaqqariki kapurqam Diosta yupaychanankupaq templonku, animalkunata kañanankupaq altarninku chaynataq sacerdotenkupas. Jesuspa qatiqninkunapam ichaqa mana chaykunaqa karqachu. Mana chayllawanmi Diosta yupaycharqaku. Chaykunamanta burlakuptinkuchá Jesuspa wakin qatiqninkunaqa hukmanyarurqaku, hinaspapas iñiyninkupichá chiriyarurqaku (Heb. 2:1; 3:​12, 14). Chayraykuchá wakinkuqa ñawpaq judia religionninkuman kutiyta munarqaku.

⁴ Chaymantapas, Pabloqa cartataqa apachirqa bibliapi musuq yachachikuykunata utaq sasa entiendena yachachikuykunata entiendenankupaqmi. Paykunaqa chaykunata entiendenankupaqmi mana kallpanchakuchkarqakuchu. Chay yachachikuykunaqa karqa ‘yuyayniyuqkunapaq mikuy’ hinam (Heb. 5:​11-14). Chay tiempopim wakin iñiqkunaqa Moisespa chaskisqan kamachikuykunata hinalla kasukuchkarqaku. Chaymi Pablo paykunata yuyarichirqa, huchankurayku animalkunata Israel runakunapa Diospaq kañasqankuqa mana sumaqta pampachasqanta. Chayraykum nirqa Moisespa chaskisqan kamachikuykunaqa manaña valesqanta. Chayta entiendenankupaqmi Apostol Pabloqa bibliapi wakin sasa yachachikuykunamanta sumaqta entiendechirqa. Yachachirqam Jesuspa wañukusqanraykulla “Diospa rikurichimusqan allin kaqta” chaskinankumanta. Chayraykum Diosman asuykuyta atinmanku karqa (Heb. 7:​18, 19).

5. ¿Imatam entiendenanchik munasqanman hina Jehova Diosta yupaychanapaqqa? ¿Imaynanpitaq allinta entiendenanchik?

⁵ Hebreo kasta iñiqmasinkunatam Pablo entiendechirqa ñawpaqta judia religionpi kaspa Diosta imayna yupaychasqankumantaqa, Jesuspa qatiqninña kaspanku Diosta imayna yupaychasqanku aswan allin kasqanta. Nirqam judia religionpi kaqkunapa Diosta imayna yupaychasqankuqa ‘hamuq kaqkunapa llantuyllan’ kasqanta. Hinaspam nirqa: “Chaykunaqa Cristopim cumplikun”, nispa (Col. 2:17). Kaypi piensarisun, imapapas llantuyninta qawaspaqa manam nichwanchu chaynapuni imapas kasqantaqa. Judia religionpi Diosta imayna yupaychasqankuqa llantuy hinallam karqa. Cristom chayamuspan yachachiwarqanchik imaynata Diosta allinta yupaychanapaq. Chayqa Diospa rikurichisqan templom. Chaymi allinta entiendenanchik huchanchik qalaypaq pampachasqa kananpaq imakunata Dios ruwasqanta, chayta entiendespallam Jehova Diosninchiktaqa munasqanman hina yupaychayta atisun. Chaymi qatiqninpi yachasun ‘llantuyqa’ judiokunapa Diosta imayna yupaychasqankuwan tupasqanta. ‘Hamuq kaqñataq’ Jesuspa qatiqninkuna Diosta imayna yupaychasqankuwan tupasqanta. Chaypaqyá hebreo kasta iñiqkunaman Pablopa  ima nisqanmanta yachaykusun. Chayqa yanapawasunmi Diospa rikurichisqan templo ima kasqanta allinta entiendenanchikpaq, hinaspapas yachasunmi Diosta yupaychanapaq imayna yanapawasqanchikmanta. 

6. ¿Imapaqmi Israelpa mirayninkunaqa Diospa carpanta servichikuqku?

⁶ Ñawpaq tiempopi. Diospa rikurichisqan templo ima kasqanta entiendechinanpaqmi Pablo rimarqa Moisespa ruwachisqan carpamanta. Chay carpatam ruwarqaku Jesuspa tiemponmanta ñawpaqtaraq 1512 watapi (qawaytaq “Llantuymanta hinaspa hamuq kaqkunamanta” niq yachachikuytapas). Chay carpapim Israelpa mirayninkuna huñunakuspanku Diosta yupaychaqku. Chaynataq Jehova Diospaqpas animalkunata wañuchispa kañapuqku (Ex. 29:​43-46). Chay carpataqa sapa astakuyninkupim apaqku (Ex. 25:​8, 9; Num. 9:22). Chay carpapim Jehova Diosta yupaycharqaku yaqa 500 wata. Chaymantaqa Jerusalen templopiñam Diosta yupaycharqaku. Carpapi Diosta imayna yupaychasqankuqa llantuy hinallam karqa, qipa punchawkunata Jesuspa qatiqninkuna Diosta imaynata yupaychasqankum aswan allinqa karqa.

7. ¿Ima watamantam kachkan Diospa rikurichisqan temploqa?

⁷ Kunan tiempopi. Diospa carpanqa karqa ‘hanaq pachapi kaqkunapa llantuynin’ hinallam, hinaspapas chay carpaqa tupan kunan tiempopi Diosta imaynata yupaychasqanchikwanmi. Chaymi Pablo nirqa: “Chay punta carpaqa kunan tiempokunapaq rikchanachiymi”, nispa (Heb. 8:5; 9:9). Chaywanmi yachanchik hebreo kasta iñiqkunaman Pablo qillqaptinqa Diospa rikurichisqan temploqa ña kasqantaña. Chay templotaqa kikin Diosmi rikurichirqa 29 kaq watapi. ¿Imanasqam chaynata ninchik? Chay watam Jesus bautizakurqa, Diospa atiyninta chaskirqa hinaspa Jehova Diospa rikurichisqan templopi “sacerdotekunapa kamachiqnin” kananpaq Diospa churasqan karqa (Heb. 4:14; Hech. 10:​37, 38). c

8, 9. Hebreos 7:​23-27 nisqanman hinaqa, ¿imapim mana chaynallachu ñawpaq tiempopi sacerdotekunapa kamachiqninqa kay tiempopi sacerdotekunapa kamachiqnin Jesuswan?

⁸ Ñawpaq tiempopi. Sacerdotekunapa kamachiqninmi llaqtapa rantinpi Diospa qayllanman asuykuq. Punta kaq sacerdotekunapa kamachiqninmi karqa Aaron, paytam Jehova Dios akllaykurqa carpanta qispirachiptinku. Ichaqa Pablom nirqa: “Sacerdotekunaqa wañuruqlla kasqankuraykum mana unaytachu servikurqaku, chaymi paykunapa rantinpiqa hukkunaña sacerdote karqaku”, nispa (leey Hebreos 7:​23-27). d Chaymantapas sacerdotekunapa kamachiqninqa ñuqanchik hina pantaq runallam karqa, chaymi kikinpa huchanmantapas Diospaq animalkunata kañanan karqa. Sacerdotekunapa kamachiqnin Jesucristom ichaqa mana pantaq.

⁹ Kunan tiempopi. Sacerdotekunata kamachiq Jesucristoqa ‘Jehova Diospa hatarichisqan chiqap carpapim servikuchkan, manam runapa ruwasqan carpapichu’ (Heb. 8:​1, 2). Pablom nirqa: “Jesuspa rantinpim ichaqa mana pipas sacerdoteqa kanmanchu, payqa wiñaypaq kawsakuqmi”, nispa. Chaymantapas nirqam ‘Jesusqa mana qachachasqa kasqanta hinaspa huchasapakunamanta rakisqa kasqanta’. Nirqataqmi ‘Jesusqa mana sacerdotekuna hinachu sapa punchaw nakasqa animalkunata huchanrayku Diosman qusqanta’. Chaymantapas, ¿imatam nichwan Diospa carpanmanta hinaspa chaypi animalkunata kañasqankumanta? ¿Imawantaq tupanman? Chaymantayá kunanñataq yachaykusun.

10. ¿Imawanmi tuparqa broncemanta altarpi animalkunata kañasqankuqa?

¹⁰ Ñawpaq tiempopi. Diospa carpanpa ñawpaqninpim churarqaku broncemanta altarta, chaypim Jehova Diospaq animalkunata kañapuqku (Ex. 27: 1, 2; 40:29). Ichaqa chay animalkunata kañasqankuqa manam huchankutaqa qalaypaqtaqa pampachaqchu (Heb. 10:​1-4). Broncemanta altarpi animalkunata huchankurayku Diospaq sapa kuti kañasqankuqa tuparqam unay wata qipata Jesusña huchanchikrayku wañunanwan. Paypa wañukusqanmi ichaqa huchanchikta qalaypaqta chinkachin.

11. ¿Imanasqam Jesusqa altarpa hawanpi churakuchkanmanpas hina wañurqa? (Rimarimuytaq Hebreos 10:​5-7, 10 nisqanmantapas).

¹¹ Kunan tiempopi. Jesusqa yacharqam lliw runakunapa huchanrayku wañunanpaq Jehova Dios kay allpa pachaman kachamusqanta (Mat. 20:28). Chaymi Jesusqa bautizakusqanwan Diospa makinpi churakuchkarqa taytanpa ima munasqanta ruwananpaq (Juan 6:38; Gal. 1:4). Chayqa karqa altarpa hawanpi churakuchkanmanpas hinam. ¿Imawantaq chay altarqa tupan? Diospa ima ruway munasqanwanmi. Jehova Diosqariki munarqa mana huchayuq churin kay allpa pachaman hamuspan ñuqanchikrayku wañunantam. Arí, Jesusqariki huchanchikraykum cuerponta “huk kutillata wiñaypaq” qurqa, chaynapi haykam paypi iñiqkuna huchankumanta qalaypaq pampachasqa kanankupaq (leey Hebreos 10:​5-7, 10). Kunanñataqmi yachaykusun Diospa carpanmi uku law cuartokunapi kaqkuna imakunawan tupasqanta.

12. ¿Pikunallataq yaykuqku Chuya sutiyuq cuartoman? ¿Pillataq yaykuq Chuyay-chuyay sutiyuq cuartomanqa?

¹² Ñawpaq tiempopi. Jerusalenpi Diospa templonpa ukunqa yaqa chaynallam karqa chunniqpi Diospaq carpa ruwasqankuwanqa. Chay carpaqa iskay cuartoyuqmi karqa. Punta cuartopa sutinmi karqa “Chuya”, uku lawpañataqmi “Chuyay-chuyay”. Chay cuartokunataqa rakirqa hatun cortinam (Heb. 9:​2-5; Ex. 26:​31-33). Chay Chuya sutiyuq cuartopim karqa qurimanta candelabro,  incienso kañana altar hinaspa Diospaq sapaqchasqa tantata churana mesa. Chuya cuartomanqa yaykuqku ‘sacerdote kanankupaq akllasqa kaqkunallam’ Diospaq imam ruwanankuta ruwaq (Num. 3:​3, 7, 10). Chuyay-chuyay sutiyuq cuartopiñataqmi karqa qurimanta ruwasqa Diospa baulnin. Chaywanmi yacharqaku Jehova Dios paykunawan kasqanta (Ex. 25:​21, 22). Cortinata pasaspam Chuyay-chuyay cuartomanqa yaykuq sacerdotekunata kamachiqlla. Chay cuartomanqa yaykuq watapim huk kutillata hucha pampachana punchawpi. Chay punchawmi kikinpa huchanmanta hinaspa Israelpa lliw mirayninpa huchanmanta animalkunapa yawarninta aparikuspan chay cuartoman yaykuq (Lev. 16:​2, 17). Unay watakuna pasaytam Jehova Diosqa atiyninwan runankunata entiendechirqa carpanpi tukuy ima kaqkunaqa imawan tupasqanta (Heb. 9:​6-8). e

13. ¿Imawantaq tupan Chuya cuartoqa? ¿Imawantaq tupan Chuyay-chuyay cuartoñataq?

¹³ Kunan tiempopi. 144.000 iñiqkunatam Jehova Diosqa akllarun churin Jesuswan hanaq pachapi sacerdote kanankupaq, paykunatam Diosqa chuya churinkunata hinaña qawan (Apoc. 1:6; 14:1). Kay allpa pachapiraq kachkaptinkum chay iñiqkunata Diosqa atiyninwan akllarun chuya churinkuna hinaña kanankupaq. Carpa ruwasqankupi Chuya cuartoqa tupan chuya churinkuna hinaña kanankupaq akllasqa kasqankuwanmi (Rom. 8:​15-17). Chuyay-chuyay cuartoñataqmi tupan Jehova Diospa yachasqan hanaq pachawan. Chay cuartokunata rakiq ‘cortinañataqmi’ tupan aycha kayninpi Jesuspa cuerponwan. Aycha cuerponpiraq kachkaspanqa Jesusqa manam atirqachu hanaq pachaman yaykuytaqa, chaynapi taytanpa rikurichisqan templopi sacerdotekunapa kamachiqnin kananpaq. Ichaqa Jesus ñuqanchikrayku wañukusqanwanmi hanaq pachapaq kaqkunapas hanaq pachaman riyta atinqaku. Hanaq pachapi kawsakunankupaqqa manam aycha cuerpoyuqchu kananku (Heb. 10:​19, 20; 1 Cor. 15:50). Jesusqa kawsariramuspanmi hanaq pachaman kutikurqa, hinaspam Diospa qayllanman asuykurqa. Chaypim hanaq pachapaq kaqkunapas llapallanku Jesuswan kuska huñunakunqaku.

14. Hebreos 9:​12, 24-26 nisqanman hinaqa, ¿imanasqataq Jesuspa wañukusqanrayku Diosta yupaychasqanchikqa aswan allin carpapi Diosta yupaychasqankumantaqa?

¹⁴ Jehova Diostaqa munasqanman hina yupaychaytaqa atinchik ñuqanchikrayku Jesus wañukusqanraykullam, hinaspa sacerdotekunapa kamachiqnin kaspa yanapawasqanchikraykullam. Chayqa carpapi Diosta yupaychasqankumantapas aswan allinmi. ¿Imanasqam chaynata ninchik? Chunniqpi ruwasqanku Diospa carpanpi Chuyay-chuyay cuartoqa runapa ruwasqallanmi karqa, hinaspapas chay cuartomanqa sacerdotekunapa kamachiqninmi animalkunapa yawarllanwan yaykuq. Jesusmi ichaqa aswan Chuyay-chuyay cuartomanraq yaykurqa. Chaynata nispaqa rimachkanchik hanaq pachaman rispa Jehova Diospa qayllanman asuykusqanmantam. Hinaspam Diospa qayllanpi favorninchikpi kachkan mana pantaq cuerponta wañuyman entregasqanrayku, chaynapi ‘kikinpa wañukusqanwan huchanchikta chinkachinanpaq’ (leey Hebreos 9:​12, 24-26). Arí, Jesuspa wañukusqallanmi huchanchiktaqa qalaypaq chinkachin. Kunanñataqmi yachasun Jehova Diospa rikurichisqan templopiqa hanaq pachapaq kaqkunapas, kay allpa pachapi wiñaypaq kawsakuyta suyaqkunapas llapallanchik Jehova Diosta yupaychay atinanchikmanta.

15. ¿Pikunam yanapakuqku Diospa carpanpa pationpi?

¹⁵ Ñawpaq tiempopi. Diospa carpanpiqa karqataqmi patiopas. Chay patioqa karqa hatun telakunawan muyuriqnin harkachisqam. Chaypim sacerdotekuna Diospaq ima ruwaypipas yanapakuqku. Chay patiopiqa karqataqmi animalkuna kañananku broncemanta altarpas chaynataq broncemanta lavatoriopas. Chay lavatoriopim sacerdotekuna mayllakuqku Diospaq imatapas manaraq ruwachkaspanku (Ex. 30:​17-20; 40:​6-8). Qipakunata ruwasqanku templopipas karqam hawa lawpi kaq patio. Chaypim mana sacerdote kaqkunapas Jehova Dios yupaychayta atiqku.

16. ¿Pikunataq Diosta servichkanku rikurichisqan templopa uku law pationpi? ¿Pikunataq Diosta servichkanku hawa law pationpi?

 ¹⁶ Kunan tiempopi. Kay allpa pachapiraq kaq hanaq pachapaq akllasqa kaqkunaqa Jehova Diospa rikurichisqan templopa uku law pationpim Diosninchikta servichkanku. Paykunaqa hanaq pachapi kaspankuñam Jesuswan kuska sacerdote kanqaku. Diospa carpanpi hinaspa templopi kaq lavatoriopi yakum hanaq pachapaq akllasqa kaqkunata hinaspa kay allpa pachapi wiñaypaq kawsakuyta suyaqkunata yuyarichiwanchik, Dios servisqanchikpas hinaspa ima ruwasqanchikpas paypa munasqanman hina chuya kananta. Hanaq pachapaq akllasqakunata yanapaq kay allpa pachapi kawsakuyta suyaq iñiqkunaqa, ¿Diospa rikurichisqan templopa maylawninpitaq Diosta servichkanku? Hawa law patiopim. ¿Imanasqam chaynata ninchik? Apostol Juanmi rikurqa achkallay-achka runakuna ‘tronopa ñawpaqninpi sayachkaqta’. Paykunaqa ‘tuta-punchawsi Diosta servichkanku’. Chaynatam Diosta kay allpa pachapi servichkanku. Huk rimaypiqa, Diospa rikurichisqan templopa hawa law pationpi (Apoc. 7:​9, 13-15). ¡Ancha-anchatam agradecekunchik rikurichisqan templonpi yupaychananchikpaq Jehova Diosninchik akllaykuwasqanchikmanta!

17. ¿Imakunatam llapallanchik Jehova Diospaq ruwayta atichwan?

¹⁷ Llapallanchikmi Jehova Diospaqqa tukuy ima ruwayta atichwan, chaypaqqa tiemponchiktam, kallpanchiktam chaynataq imapas kapuqninchiktam servichikuchwan, chayqa anchatam kusichiwasun. Hebreo kasta iñiqkunata Pablopa nisqanman hinam ‘tukuy tiempo Diosta hatunchananchik, Diospa sutinmanta hukkunapa qayllanpi rimananchik, chayqa animalta nakapuspa Diosman quchkachwanpas hinam’ (Heb. 13:15). Arí, Jehova Diosta tukuy kallpanchikwan servispaqa yupaychanapaq akllaykuwasqanchikmantam anchata agradecekuchkanchik.

18. Hebreos 10:​22-25 nisqanman hinaqa, ¿ima ruwaykunatam imamantapas puntapi churananchik? ¿Imakunatam mana haykaqpas qunqananchikchu?

¹⁸ (Leey Hebreos 10:​22-25). Hebreo kasta iñiqkunaman cartasqanpa yaqa tukuyninpim Pablo nirqa imakuna ruwayta imamantapas puntapi churanamanta. Chaykunamanta wakiqninmi Jehova Diosta mañakuyninchik, hamuq tiempopi allinña kawsakunamanta runamasinchikman willakuyninchik, huñunakuykunaman riyninchik hinaspa iñiqmasinchikkunawan kallpanchanakuyninchik. Chaykunapaqmi kallpanchakunanchik “Diospa punchawnin chaylla chayamunanta” yachasqanchikrayku. Apocalipsis libropa yaqa tukuyninpipas Diospa angelninmi nin: “Diosllatayá yupaychayqa”, nispa. Dios yupaychayninchik ancha allin kasqanraykum iskay kutikama chaynata nirqa (Apoc. 19:10; 22:9). Amayá qunqasunchu Diospa rikurichisqan templo imakunawan tupasqanmanta yachamusqanchiktaqa. Amataqyá haykaqpas qunqasunchu yupaychananchikpaq Jehova Dios akllaykuwasqanchikmanta agradecekuytapas.