1. ¿Imamantam wakinpiqa llamkaqmasinchikpas utaq estudiaqmasinchikpas tapuwachwan?

 ¿IMAYNATAQ tarikunki estudiaqmasiki utaq llamkaqmasiki imapas creesqaykimanta tapusuptiki? ¿Mancharikunkichu mana ima niytapas atispa? Yaqa llapanchiktam chayqa pasawanchik. Tapuwasqanchikwanmi yachachwan ima piensasqanta utaq imayna tarikusqanta. Imamantapas tapuwaptinchikmi bibliapi ima nisqanmanta willarichwan. Wakin runamasinchikmi ichaqa burlakuwananchikpaq imamantapas tapuwachwan. Chayna runakunaqa kanmi. Paykunaqa uyarinkuchá Diospa llaqtanmanta llullakunata rimaq runakunata (Hech. 28:22). Chaymantapas ‘Tukupay punchawkunapi’ kawsasqanchikraykum wakin runakunaqa kanku “acuerdoman mana yaykuqkuna” hinaspa “animal hina piña runakuna” (2 Tim. 3:​1, 3).

2. ¿Imanasqataq ancha allin llampu simi kayqa?

² Ichapas ninki: “Creesqaykunamanta pipas burlakuwaptinqa, ¿imataq yanapawanman hawkalla kanaypaq?”, nispa. Chaypaqqa yanapasunki llampu simi kaynikim, chayna kayqa ancha allinmi. Llampu simi runaqa ima niyta mana atispanpas utaq hukkuna burlakuptinpas manam chayllachu piñakun, aswanqa controlakuytam yachan (Prov. 16:32). Chayna pasasuptikiqa ichapas piensanki llampu simi kayqa sasa kasqanta. Chaywanpas atiwaqmi. ¿Imaynata? ¿Imakunataq yanapasunkiman pipas imapi creesqaykimanta peleayta munaspan tapusuptiki? Tayta-mamakuna, ¿imaynatam warmaykichikta yanapawaqchik mana peleaspalla imapas creesqankumanta willakunankupaq? Chaykunamantayá yachaykusun.

3. ¿Imanasqataq nichwan llampu simi runaqa mana manchati kasqanta? (Rimarimuytaq 2 Timoteo 2:​24, 25 nisqanmantapas).

³ Manamá piensananchikchu llampu simi runaqa manchati kasqantaqa. Pipas piñachiwaptinchik hawkalla kayqa sasam. Chaywanpas, llampu simi runaqa hawkallam. Llampu simi kaytaqa atinchik  ‘Jehova Dios atiyninwan yanapawaptillanchikmi’ (Gal. 5:​22, 23). Ñawpaq tiempopim Grecia llaqtayuq runakuna “llampu sunqu” kayta wakinpiqa tupachiqku mansoyachisqa caballowan. Mansoyachisqa caballoqa kallpasapa kaspanpas dueñonwanqa hawkallam pusachikun. ¿Imataq ñuqanchiktapas yanapawachwan llampu simi kanapaq? Kikillanchikmanta chayna kaytaqa manam atichwanchu. Jehova Diostam mañakuna atiyninwan yanapawananchikpaq. Arí, llampu simi kaytaqa atichwanmi. Achka iñiqmasinchikkunam llampu simi kayta atirqaku runakuna paykunawan atipanakuyta munachkaptinpas. Chayta qawaspam achka runamasinchikkuna testigokunamanta allintaña rimarqaku (leey 2 Timoteo 2:​24, 25). ¿Imataq yanapasunkiman llampu simi kanaykipaq?

4. ¿Imatam Isaacqa ruwarqa pozonkunata qichuptinkupas? ¿Imaynatam ñuqanchikpas qatipakuchwan?

⁴ Bibliapim willawanchik llampu sunqu runakunata Jehova Dios anchata valorasqanta. Rimarisun Isaacmanta. Payqa yacharqa Filistea runakunapa Guerar llaqtanpim. Chaymi Filistea runakunaqa chiqnirqaku hinaspam taytan Abrahanpa ruwachisqan pozotapas taparurqaku. Chay pozokunamanta peleananmantaqa Isaacqa huklawmanmi ripukurqa hinaspam chaypiña pozokunata uchkuchirqa (Gen. 26:​12-18). Chaypi uchkuchikusqan pozotapas “ñuqaykupam kay yakupas” nispam Filistea runakuna nirqaku. Chaynataña ruwaptinkupas Isaacqa hawkallam karqa (Gen. 26:​19-25). ¿Imaynanpitaq Isaacqa hawkalla karqa? Taytan Abrahantawan maman Saratach yuyariq hinaspachá qatipakuq. Taytanqa manam chayllachu piñakuq, piwanpas hawkalla kawsakuytam munaq. Mamanpas ‘hawkalla hinaspa llampu sunqullam karqa’ (1 Ped. 3:​4-6; Gen. 21:​22-34).

5. ¿Imaynatam tayta-mamakunaqa Maxpa tayta-mamanta qatipakunmanku churi-wawankuta yachachispanku?

⁵ Diosta serviq tayta-mamakunapas warmankutam yachachinmanku llampu simi kayqa ancha allin kasqanmanta. Rimarisunchik 17 watanpi iñiqmasinchik Maxmanta. Payqa burlakuq runakunawanmi escuelanpipas hinaspa Diosmanta willakuspanpas sapa kuti tupaq. Chaymi tayta-maman yanaparqa llampu simillawan chayna runakunata contestananpaq. Tayta-mamanmi nin: “Kunanqa warmaykuqa cuentatam qukurun chaylla piñakuruyqa facil kasqanta, llampu simi kanapaqñataq anchata kallpanchakunamanta”, nispa. Kunanqa Maxqa llampu simiñam, ¡chayqa mayna allinmi!

6. ¿Imaynatam Diosta mañakuyqa yanapawanchik llampu simiwan contestanapaq?

⁶ Kaypi piensarisun: Sichu pi runapas Jehova Diosmanta millaykunata rimanman utaq bibliapi yachachikuykunamanta burlakunman hinaptinqa, ¿imataq yanapawachwan llampu simillawan contestanapaq? Chaypaqqa manaraq imatapas nichkaspan Jehova Diosta mañakuna atiyninwan yanapaykuwananchikpaq hinaspa yachayninta quwananchikpaq, chaynapi llampu simillawan contestanapaq. Diosta mañakuchkaspapas mana llampu simiwan contestasqanchikta cuentata qukuspaqa, ¿imatam yapapaq ruwachwan? Kaqmantam Jehova Diosta mañakuna hinaspam piensana yapapi imaynataña aswan allinta contestanamanta. Chayta ruwanapaq kallpanchakuptinchikqa, Diosmi atiyninwan yanapawasun aswan allinta controlakunapaq hinaspa llampu simillawan pitapas contestanapaq.

7. Ñuqanchikwan pipas atipanakuyta munaptinqa, ¿imaynatam yanapawachwan bibliapa textonkunata yuyariyqa? (Rimarimuytaq Proverbios 15:​1, 18 nisqanmantapas).

⁷ Bibliapi hawkalla kaymanta rimaq textokunata yuyariypas yanapawasunmi pipas ñuqanchikwan atipanakuyta munaptin llampu simillawan contestanapaq. Diosninchikqa atiyninwanmi yanapawanchikman chay versiculokunata yuyarinanchikpaq (Juan 14:26). Proverbios libropi achka textokunam riman mana chaylla piñakuq kayqa ancha allin kasqanta, chaykunaqa allintam yanapawanchik (leey Proverbios 15:​1, 18). Proverbios libropiqa willawanchiktaqmi pi  piñachiwaptinchikpas hawkalla kayqa ancha allin kasqanta (Prov. 10:19; 17:27; 21:23; 25:15).

8. ¿Imatam yuyarinanchik imapas creesqanchikmanta pipas tapuwaptinchikqa?

⁸ Allin yuyayniyuq kayninchikpas utaq cuentata qukuyninchikpas yanapawasunmi haykapipas llampu simi kanapaq (Prov. 19:11). Chayna kaspaqa manam chayllachu piñakusun pipas imapi creesqanchikmanta burlakuptinqa. Wakinkuqa imamantapas tapuwaspanchikqa manam niwanchikchu imanasqa tapuwasqanchikta. Chaymi manaraq imatapas nichkaspa yuyarinanchik imanasqa tapuwasqanchikta mana yachasqanchikta (Prov. 16:23).

9. ¿Imamantam Gedeonqa cuentata qukururqa hinaspa llampu simillawan Efrain aylluta rimapayarqa?

⁹ Rimarisun Gedeonmanta. Huk kutipim, Efrain ayllumanta runakuna Gedeonta piñasqallaña nirqaku imanasqa peleaq rinankupaq paykunatapas mana pusasqanmanta. ¿Imanasqataq chayna piñasqa paykunaqa karqaku? ¿Humillasqa hinachu tarikurqaku? Imayna kaptinpas, Gedeonqa cuentatam qukururqa imanasqa piñasqa kasqankuta. Chaymi allin tarikunankupaq llampu simillawan rimapayarqa. Hinaptinmi ‘Efrain aylluqa hawkayarurqaku’ (Juec. 8:​1-3).

10. Pipas imapas creesqanchikmanta tapuwaptinchikqa, ¿imatam yuyarinanchik? (Rimarimuytaq 1 Pedro 3:15 nisqanmantapas).

¹⁰ Wakinpiqa ichapas llamkaqmasinchik utaq  estudiaqmasinchik tapuwachwan imanasqa bibliapi kamachikuykunaman hina kawsakusqanchikmanta. Bibliata kasukuy imanasqa ñuqanchikpaq ancha allin kasqanta nispanchikpas respetananchikmi imayna piensasqankuta. Manam hikutanachu ñuqanchik hina piensanankupaqqa (leey 1 Pedro 3:15). Kaytam yuyarinanchik: Imapas creesqanchikmanta tapuwasqanchikqa allinmi imayna piensasqankuta yachanapaq utaq imapas llakichisqankuta yachanapaq. Chaynata piensaspaqa manam piensasunchu tapuwaspanchik burlakuy munawasqanchikta. Burlakuspa tapuwaptinchikñapas hawkalla kaspam llampu simillawan contestana. Chayna kasqanchikta qawaspanqa ichapas imayna piensasqanta cambianman. Kunanmantam tantiakunanchik pitañapas llampu simillawan contestanapaq, insultawaptinchikñapas utaq burlakuwaptinchikñapas (Rom. 12:17).

11, 12. Pipas imamantapas tapuwaptinchikqa, ¿imatam puntata ruwananchik bibliapa nisqanta manaraq willachkaspa? Rimarimuy santokuymanta hinaspa qarimasillanwan utaq warmimasillanwan kakuqkunamanta. (Qawaytaq fototapas).

¹¹ Llamkaqmasinchikqa tapuwasunchá imanasqa pipa santokusqan punchawtapas mana yuyarisqanchikmanta. Hinaptinqa, ¿imatam yuyarinanchik manaraq imatapas nichkaspa? Payqa piensanpaschá santokuspa kusisqa kananchikta religionninchik mana munasqanta. Utaqchá payqa llakikun pipa santontapas mana ruwasqanchikrayku llamkaqmasinchikkunawan mana allin apanakunamanta. Chay pasawaptinchikqa puntatam agradecekuykuchwan llamkaqmasinkuna allinlla kananta munaspa tapuykuwasqanchikmanta, hinaspam nichwan ñuqanchikpas llamkaqmasinchikkunawan allinlla kay munasqanchikmanta. Chaynata niptinchikqa hawkayaykunqachá hinaptinqa santokuymanta bibliapa ima nisqantam munaptinqa leeykapuchwan.

¹² Yaqa chaynallatataqmi ruwachwan imapas creesqanchikmanta pipas tapuwaptinchikqa. Musu-sipas, ichapas estudiaqmasiki hukkunata ninman: “Testigokunaqa qarimasillanwan utaq warmimasillanwan kakuqkunapa contranpiqa manam kanankuchu”, nispa. Chayta uyarispaqa, ¿imatam yuyarinayki? Ichapas chaynataqa riman testigokunamanta yanqakunata uyarisqanrayku. Utaqchá pi ayllunpas utaq pi amistadninpas qarimasillanwan kakun. Chaymantapas piensanmanmi testigokunaqa qarimasillanwan kakuqkunata chiqnisqanchikta. Chaynata niptinqa sumaqllatam nichwan llapallan runakuna allinlla kanankuta ñuqanchikpas munasqanchikta hinaspa sapakama imayna piensasqankuta respetasqanchikta (1 Ped. 2:17). b Chaynata niptinchikqa ichapas uyariwanchikman bibliapa nisqanta kasukuyqa imanasqa allin kasqanmanta willaptinchik.

13. ¿Imaynatam yanapachwan “upakunallam Diospiqa creen” nispa pipas niwaptinchikqa?

¹³ Sichum pipas niwasun: “Chay creesqaykiqa pantaymi”, nispa hinaptinqa manam piensanachu: “Ah, yachaniñam imapi creesqanta”, nispaqa (Tito 3:2). Kaypi piensariy. Sichus estudiaqmasiki nisunkiman: “Upakunallam Diospiqa creen”, nispa hinaptinqa, ¿chayllachu piensawaq payqa monomanta rikurisqanchikpi creesqanta hinaspa chaymanta sumaqta estudiasqanta? Ichapas payqa chaykunamantaqa mana sumaqtaqa yachanpaschu. Chaymi atipanakunaykimantaqa aswan allinqa kanman piensarinanpaq hina tapukuyniki hinaspam pasakunayki. Chaymantam jw.org niqpi Dios unanchawasqanchikmanta yachachikuyta utaq videota celularninman apaykachiwaq. Chayta ruwaptikiqa ichapas punchawkuna risqanman hina ima videonchiktapas astawan qanwan qawayta munanman. Chayna sumaqllata rimapayaptikiqa ichapas imayna piensasqanta cambianman.

14. ¿Imaynatam iñiqmasinchik Nialqa jw.org nisqata servichikurqa estudiaqmasin testigokunamanta allintaña piensananpaq?

¹⁴ Musuchaña kaq iñiqmasinchik Nialmi testigokunamanta yanqakunata uyariq estudiaqmasinta nirqa jw.org nisqaman yaykuspa ñuqanchikmanta chiqapta yachananpaq. Nialmi nin:  “Estudiaqmasiymi sapa kuti niwaq yachaysapa runakunapa imapas nisqanpi mana creesqayta. Aswanqa cuentokunallapi creesqayta. Paypaqqa bibliaqa cuentokunamanta willakuq libro hinallam karqa”, nispa. Imapi creesqanmanta willayta munaptinmi estudiaqmasinqa rimarinantapas saqiqchu. Hinaptinmi iñiqmasinchikqa jw.org nisqapi “Bibliawan yachaysapa runakunapa nisqanku” yachachikuyta qawananpaq niykuspa pasakuq. Punchawkuna pasaytam Nialqa cuentata qukururqa chay estudiaqmasinqa chay yachachikuykunata leerusqanta. Chaymi imayna rikurisqanchikmanta willaptinpas uyarirqaña. Chaynata ruwayqa ñuqanchiktapas yanapawachwanmi.

15. ¿Imatam tayta-mamakunaqa ruwanmanku llampu simillawan warmanku pitapas contestanankupaq?

¹⁵ Tayta-mamakunaqa churi-wawankutam yachachinmanku pipas imapi creesqankumanta burlakuptin llampu simillawan contestanankupaq (Sant. 3:13). Ayllunkuwan yupaychasqanku horam wakin tayta-mamaqa chayta practicanku. Estudiaqmasinku imamantapas tapuptin imayna contestananpaqmi tayta-mamaqa warmachanwan practican. Chaymantapas yachachinkum llampu simillawan rimanankupaq hinaspa astawan yachayta munanankupaq hina willakunankupaq (qawaytaq “ Warmaykiwan practicasqaykiqa anchatam yanapanqa” niq yachachikuytapas).

16, 17. ¿Imaynatam tayta-mamanwan practicasqankuqa musu-sipaskunata yanapan willakunankupaq?

¹⁶ Warmaykiwan imayna rimarinanpaq practicaspaykiqa manam imayna rimanallanpaqchu yanapachkanki, aswanqa kikinkupas manañam iskayrayanqakuchu imapas creesqankuqa chiqap kasqanmanta. Jw.org nisqapim kachkan “Los jóvenes preguntan” hinaspa “Ponlo por escrito” niq yachachikuykuna. Chaykunaqa ruwasqa kachkan musu-sipaskuna allin iñiyniyuq kanankupaqmi chaynataq imapas creesqankumanta imaynata  willakunankupaqmi. Chay yachachikuykunata hinaspa “Musu-sipaskunam tapukunku” niq yachachikuyta familianchikwan kuska estudiayqa yanapawasunmi imapas creesqanchikmanta llampu simillawan hinaspa yachayta munanankupaq hina willakunapaq.

¹⁷ Musullaraq iñiqmasinchik Mateom willakun imaynata willakunanpaq tayta-mamanwan wasinpi practicasqan anchata yanapasqanta. Ayllunwan Diosta yupaychasqanku horam tayta-mamanwan estudianku estudiaqmasinku ima tapunanmanta. Mateom nin: “Imamanta tapuwanantam musyakuni hinaspam chaymanta tayta-mamaywan astawan estudianiku. Chaymantañataqmi paykunawan practicani imaynata willakunaypaq. Imapi creesqay imanasqa chiqap kasqanmanta mana iskayrayaspayqa mana manchakuspañam imamantapas llampu simillawan willakuni”, nispa.

18. Colosenses 4:6 nisqanqa, ¿imaynata rimanapaqmi kallpanchawanchik?

¹⁸ Manam imamantapas sumaqta yachasqanchikraykuchu pipas uyariwasunqa, aswanqa sumaq simillawan rimapayaptinchikmi (leey Colosenses 4:6). Imapi creesqanchikmanta piwanpas rimayqa pelotata haywanakuy hinam. Chamqaykuptinchikqa manam chaskiwasunchu. Sumaqllata haywaykuptinchikmi ichaqa chaskiykuwaspanchik ñuqanchikwan pukllayta munanqa. Chaynallataqmi llampu simillawan imapas creesqanchikmanta willakuptinchikqa wakinqa uyariwasun hinaspam astawan yachayta munanqa. Chaynata rimachkaptinchikpas wakinqa ñuqanchikwan atipanakuytam utaq burlakuytam munanqa hinaptinqa pasakunam (Prov. 26:4). Ichaqa manamá lliw runachu chaynaqa kanku, wakinqa uyariwasunmi.

19. ¿Imanasqam ancha allin pipas tapuwaptinchik llampu simillawan rimapayayninchik?

¹⁹ Kay yachachikuypim yacharamunchik llampu simi kanapaq kallpanchakuyqa ancha allin kasqanta. Pipas imamantapas tapusuptikiqa utaq testigokunamanta mana allinta rimaptinqa Jehova Diostayá mañakuy llampu simillawan contestanaykipaq. Llampu simi kaspaqa manam piwanpas atipanakuymanqa chayasunchu. Respetowan hinaspa llampu simillawan rimapayaptinchikqa yaqapaschá testigokunamanta hinaspa bibliapa yachachikuyninkunamanta allintaña rimanqa. Chaynaqa, haykapipas pitañapas “llampu simillawanyá hinaspa respetowanyá” contestasun imamantapas tapuwaptinchikqa (1 Ped. 3:15). Arí, ¡llampu simi kanapaq kallpanchakuyqa ancha allinmi!