1. ¿Imapaqmi Jehoas, Uzias hinaspa Josias akllasqa karqaku warmallaraq kaspankupas?

 WARMACHALLARAQ kachkaptiki Israel runakunata kamachinaykipaq akllasqa kaspaykiqa, ¿imaynataq tarikuwaq karqa? ¿Imayna kamachiqtaq kawaq karqa? Bibliapim willawanchik Juda nacionta kamachiq warmakunamanta. Paykunam karqaku 7 watayuq Jehoas, 16 watanpi Uzias hinaspa 8 watayuq Josias. ¡Warmallaraq kachkaspa kamachiq kayqa mayna sasachá karqa! Chayna tarikuspankupas yanapasqam karqaku allinta kamachinankupaq hinaspa imatapas allinta tantianankupaq.

2. ¿Imapitaq yanapawasun Jehoasmanta, Uziasmanta hinaspa Josiasmanta yachasqanchik?

² Kamachiqkuna mana kaptinchikpas paykunamanta yachasqanchikqa allintam yanapawasun. Qatipakuchwanmi allinta tantiakusqankuta, mana allinta tantiakusqankutañataqmi mana. Paykunamantam yachasun allin amistadta maskaymanta, humilde kaymanta hinaspa Jehova Diospa yachachikuyninta sapa kuti maskaymanta.

3. ¿Imakunatam Jehoasqa ruwarqa Jeoyadata kasukusqanrayku?

³ Jehoas hinayá allinta tantiakuy. Wawachallaraq Jehoas kachkaptinmi taytan wañukurqa, hinaptinmi sacerdotekunata kamachiq Jeoyada churinta hina uywakurqa. Paymi Jehova Diosmanta allinta yachachirqa. Jehoasqa allintam imapaqpas tantiakuq Jeoyadapa consejasqankunata kasukusqanrayku. Chaynata kasukusqanraykum tantiakurqa Diosta servinanpaq, kamachisqan runakunatapas yanaparqam Jehova Diosta yupaychanankupaq. Chaymantapas, Diospa wasintam allichachirqa (2 Cron. 24:​1, 2, 4, 13, 14).

4. ¿Imaynatam yanapawanchik Jehova Diospa kamachikuyninkunata yachayqa? (Rimarimuytaq Proverbios 2:​1, 10-12 nisqanmantapas).

⁴ Ichapas tayta-mamayki utaq mayqin iñiqmasinchikpas Jehova  Diosta kuyaspa kasukunaykipaq yachachisuchkanki, ¡chayqa mayna allinmi! (leey Proverbios 2:​1, 10-12). Tayta-mamaqa warmankumanmi Jehova Diosmanta tukuyta ruwaspa yachachinmanku. Rimaykusunchik iñiqmasinchik Katiamanta. Paytaqa allinta tantiakunanpaqmi papan yanapaq. Papanqa escuelaman warmanwan risqanpis sapa punchaw leenapaq textopa ima nisqanmanta rimapayaq. Katiam nin: “Chaynata rimapayawasqanqa escuelaypi ima sasachakuy kaptinpas allinta tantiakunaypaqmi yanapawarqa”, nispa. Tayta-mamaykiqa nisunkichá bibliapi kamachikuykunaman hina imatapas ruwanaykipaq, chaywanqa piensankipaschá kusisqa kawsakunaykita mana munasqankuta. ¿Imataq yanapasunki chaynata mana piensanaykipaq? Chaypaq rimaykusunchik iñiqmasinchik Anastasiamanta. Paytaqa tayta-mamanqa manam kamachiyllachu kamachiq, aswanqa entiendechiqkum imanasqa kasukunanmanta. Anastasiam nin: “Chaywanmi cuentata qukurqani tayta-mamayqa kuyawasqanrayku imapas mana pasaruwananpaq kamachiwasqanta”, nispa.

5. ¿Imaynam tayta-mamaykipas, Jehova Diospas tarikunqaku allinta tantiakuptikiqa? (Rimarimuytaq Proverbios 22:6; 23:​15, 24, 25 nisqanmantapas).

⁵ Bibliapi nisqanman hina tayta-mamaykipa kamachisusqaykita kasukuspaykiqa paykunatam anchata kusichinki, Jehova Diostaqa astawanraqmi kusichinki. Chayna kaspaykiqa, paywanmi wiñaypaq kuyachikunki (leey Proverbios 22:6; 23:​15, 24, 25). Arí, Jehoas hina kasukuq kaspaykiqa tayta-mamaykitam hinaspa Jehova Diostam kusichinki.

6. ¿Pikunapa umachasqantam Jehoasqa kasukurqa, chayrayku imapim tukurqa? (Rimarimuytaq 2 Cronicas 24:​17, 18 nisqanmantapas).

⁶ Jehoaspa mana allinta tantiasqantaqa amayá qatipakuychu. Jeoyadapa wañukusqan qipatam, Jehoasqa mana allin amistadkunawanña hukllawakuyta qallaykurqa (leey 2 Cronicas 24:​17, 18). Juda nacionpi Diosta mana kasukuq kamachiypi yanapaqkunapa umachasqantañam Jehoasqa kasukuyta qallaykurqa. Paykunata kasukuyninqa manam allinchu karqa ¿aw? (Prov. 1:10). Ichaqa paykunatamá uyarirqa. Primon Zacariaspa corregisqantapas manam kasukurqachu, aswanmi wañuchinankupaq kamachirqa (2 Cron. 24:​20, 21; Mat. 23:35). ¡Jehoasqa mana allin runam rikurirurqa! Warma kaspanqa allin runam karqa. Ichaqa tiempo pasasqanman hinam mana allin runakunawan umachachikusqanrayku Diosta qipancharurqa hinaspam primontapas wañurachirqa. Chaymanta qipallatam kikintapas runankunalla wañurachirqa (2 Cron. 24:​22-25). Jehoasqa manam chaynachu tukunman karqa Jehova Diosta hinaspa payta serviq runakunata hinalla kasukuspanqa. ¿Imatam yachachisunki paymanta yachasqanchikqa?

7. ¿Imayna amistadkunatataq akllakunayki? (Qawaytaq fototapas).

 ⁷ Jehoas hina mana tukunapaqqa kaytam ruwananchik. Jehova Diosta tukuy sunqunkuwan kuyaqkunallatam amistadninchikpaqqa akllananchik. Diosta kuyaq amistadninchikqa manam wiñaymasillanchikchu kanan. Jehoaspa amistadnin Jeoyadapas yuyayniyuq señorñam karqa. Amistadnikikuna imayna kasqanpi piensariy. ¿Yanapasunkichu Jehova Diospi astawan hapipakunaykipaq? ¿Kallpanchasunkichu kamachikuyninkunata kasukunaykipaq? ¿Willasunkichu Diosmanta hinaspa bibliata estudiasqanmanta? ¿Munanchu Dios kasukuyta? ¿Pantaptikipas corregiykusunkichu icha munasqallaykitachu nisunki? (Prov. 27:​5, 6, 17). Amistadnikikuna Diosta mana kasukuspanqa sasachakuymanmi apasunki, chayraykum paykunamantaqa karunchakunayki. Diosta kuyaspa kasukuqkunam ichaqa allin kawsakunaykipaq yanapasunki, chayna amistadnikikunamantaqa amayá karunchakuychu (Prov. 13:20).

8. Internetta servichikuspaykiqa, ¿imakunapim piensarinayki?

⁸ Allinmi familianchikwan hinaspa amistadninchikkunawan rimanapaq internetta servichikuyqa. Ichaqa yaqa llapankum fotonkuta utaq videonkuta internetpi churanku imapas rantisqankumanta utaq ruwasqankumanta alabanankuta munasqankuraykulla. Internetta servichikuspaykiqa kaykunapi piensariy. ¿Hukkuna alabawanantachu munani? ¿Imaraykutaq fotoyta churani? ¿Hukkunata kallpanchanaypaqchu icha alabawanankuta munaspaychu? ¿Diosta mana kasukuq runakuna hinañachu piensani, rimani, imatapas ruwani? Diospa llaqtanpi punta apaq iñiqmasinchik Nathan Knorrmi niwarqanchik: “Amayá imatapas ruwaychikchu runakuna alabasunaykichikta munaspaqa, chayqa yanqapaqmi. Aswanqa imatapas ruwaychik Jehova Diosta kusichinaykichikpaqyá, chaywanqa iñiqmasikichikkunapas kusikunqam”, nispa.

9. ¿Imatam Uziasqa ruwarqa Jehova Dios yanapaptin? (Rimarimuytaq 2 Cronicas 26:​1-5 nisqanmantapas).

⁹ Uzias hina allinta tantiakuy. Kamachiq Uziasqa warma kaspanqa humildem karqa, chaymi Diostapas kasukurqa. Payqa 68 watam kawsakurqa, Diosta kasukusqan watakunapiqa Jehova Diosmi yanaparqa (leey 2 Cronicas 26:​1-5). Uziasqa Dios yanapaptinmi chiqniqnin nacionkunata vencerqa, chaymi Jerusalenpiqa hawka kawsakurqaku (2 Cron. 26:​6-15). Uziasqa maynatachá kusikurqa Dios yanapaptin ima ruwasqanpas allin kasqanrayku (Ecl. 3:​12, 13).

10. ¿Imam Uziasta pasarurqa manaña humilde kasqanrayku?

¹⁰ Uziaspa mana allin tantiasqantaqa amayá qatipakuychu. Uziasqa rey kasqanraykum hukkunata kamachiyllapi karqa. Chayraykupaschá piensarurqa imapas munasqanta ruwayqa allin kasqanta. Huk punchawmi, Diospa wasinman yaykuruspan inciensota altarpi quntichiyta munarqa. Chaytaqa kamachiqkunaqa manam ruwananchu karqa, aswanqa sacerdotekunallam (2 Cron. 26:​16-18). Sacerdotekunata kamachiq Azarias chayta ama ruwananpaq niptinmi Uziasqa llumpayta piñakururqa. Hinaspam mana kasukuspan inciensota quntichiyta munarqa. Chayraykum Uziastaqa Jehova Dios lepra unquywan hapirachirqa. Uziasqa unay wata Dios servisqantamá yanqacharurqa (2 Cron. 26:​19-21). ¡Manamá chaynachu tukunman karqa hinalla humilde kaspanqa!

11. Imatapas ruwaspanqa, ¿pitam hatunchan humilde runaqa? (Qawaytaq fototapas).

¹¹ Uziasqa munayniyuq kamachiq rikuriruspanmi qunqarurqa ima ruwayninpipas Jehova Dioslla yanapasqanta. ¿Imatam yachachwan Uziaspa vidanmanta? Manam qunqananchikchu ima ruwayninchikpas allin kananpaqqa Dioslla yanapawasqanchikta. Imapas ruwasqanchikmanta alabakunamantaqa Jehova Diostam hatunchananchik  (1 Cor. 4:7). b Tukuy tiempom humilde kananchik. Riqsikunanchiktaqmi pantaq kasqanchiktapas, chaymi pipas corregiykuwaptinchikqa uyarikunanchik. 60 wata masniyuq iñiqmasinchikpas ninmi: “Manam piñakunichu pantasqaymanta pipas corregiykuwaptinqa, aswanmi riqsikuni pantaq kasqayta hinaspaymi aswan kallpanchakuni allin kaqtaña ruwanaypaq”, nispa. Tukuy tiempo humilde kaspanchikqa hinaspa Jehova Diosta kasukuspanchikqa allinllam kawsakusun (Prov. 22:4).

12. ¿Imatam Josiasqa ruwarqa warmallaraq kaspanpas Jehova Diosta astawan kasukunanpaq? (Rimarimuytaq 2 Cronicas 34:​1-3 nisqanmantapas).

¹² Josias hinayá allinta tantiakuy. Josiasqa warmallaraq kachkaspanmi Jehova Diosmanta astawan yachayta munarqa. Payqa Diospa lliw kamachikuyninkunatam kasukuyta munarqa. Josiaspa kamachisqan tiempopiqa yaqa lliw runakunam taytacha-mamachakunata yupaycharqaku. Chaymi anchata kallpanchakunan karqa runankuna Diosta yupaychanankupaq. ¡Llaqtanta chaypaq yanapaytaqa atirqamá! Manaraq 20 watanpi kachkaspanmi enteron kamachisqan lawkunapi taytacha-mamachakunata ñutupayta qallaykurqa, chaynapi llaqtan Jehova Diosllata yupaychanankupaq (leey 2 Cronicas 34:​1-3).

13. Bautizakuruspaykiqa, ¿imatam Lucas hina astawan ruwanki?

¹³ Warmachallaraq kaspaykipas atiwaqmi Josiasta qatipakuyta. ¿Imaynata? Astawan kallpanchakuy Jehova Dios imayna sunquyuq kasqanmanta yachanaykipaq. Chayqa yanapasunkim bautizakunaykipaq. Bautizakuruspaykiqa, ¿imatataq astawan ruwanki? 14 watanpi bautizakuq Lucasmi nin: “Bautizakusqaymantapacham Jehova Diosta astawan servichkani, anchatam kallpanchakuni payta kusichinaypaq”, nispa (Mar. 12:30). Bautizakuruspa serviptikiqa qamtapas Jehova Diosmi tukuy imapi bendecisunki.

14. ¿Imaynatam warmallaraq kaq iñiqmasinchikkuna Josiasta qatipakunku?

¹⁴ Jehova Diosta serviq warmachakunaqa, ¿imawanmi sasachakunku? 12 watanpi bautizakuq Yoan sutiyuq warmachatas escuelapi warmamasinkuna cigarillo electronico nisqata pitananpaq hikutanku. ¿Imatam Yoanqa ruwan chayman mana wichinanpaq? Payqa piensansi pitaspanqa ima unquywanpas hapirachikunanpi hinaspa  Dioswan amistadninta yanqacharunanpi, chaysi mana pitanchu. 14 watanpi bautizakuq Raquelpas escuelanpi sasachakuykuna kaptin imaynata atipasqanmantam nin: “Ima yachachikuypas Diospa yachachikuyninwan mana tupaptinqa Diospa yachachikuyninpim piensani. Ñawpaq tiempokunapi imakuna pasakusqanmanta yachachiptinkuqa, bibliapas chaymanta yachachisqanpim piensani. Wakinpiqa imamantapas rimaptinkum bibliapi mayqin textota leeykapunaypaq piensani”, nispa. Sasachakuynikikunaqa manapaschá Josiaspa hinachu, chaywanpas atiwaqmi pay hina yachayniyuq kaspa Diosman sunqu kayta. Kunan kaq sasachakuynikikunata atipaspaykiqa qipakunata hamuq sasachakuykunatapas atipankim.

15. ¿Ima librota tarisqankutaq Josiasta yanaparqa Jehova Diosta aswan allintaña kasukunanpaq? (Rimarimuytaq 2 Cronicas 34:​14, 18-21 nisqanmantapas).

¹⁵ 26 watanpi kachkaspanmi Josiasqa Diospa wasinta allichachiyta qallaykurqa. Diospa wasinta allichachkaspankum tarirurqaku “Jehova Diospa kamachikuyninkunamanta rimaq librota. Chayqa Moisespa chaskisqanmi karqa”. Chay libropa nisqanta yacharuspanmi Josiasqa Diospa kamachikuyninman hina imatapas aswan allintaña ruwayta qallaykurqa (leey 2 Cronicas 34:​14, 18-21). Qampas, ¿munawaqchu bibliata sapa kuti leeyta? Chayta ruwanaykipaq kallpanchakuspaykipas, ¿kusisqachu leenki? ¿Imatataq ruwanki yanapasunaykipaq kaq textokunata mana qunqanaykipaq? 13 parrafopi rimamusqanchik Lucasmi yanapaqnin textokunata cuadernonpi anotan. ¿Chaynata anotasqaykiqa qamtapas yanapasunkimanchu bibliapi yachachikuykunata utaq textokunata yuyanaykipaq? Bibliamanta astawan yachasqaykiqa yanapasunkim Diosta tukuy sunquykiwan servinaykipaq. Bibliata leespaykiqa kamachiq Josias hinam Diospa kamachikuyninman hina allin kaqkunata ruwanki.

16. ¿Imanasqataq Josiasqa wañuyta tarirurqa? ¿Imatam chayqa yachachiwanchik?

¹⁶ Josiaspa mana allin tantiakusqantaqa amayá qatipakuychu. Yaqa 39 watanpi kachkaspanmi Josiasqa mana allinta tantiakusqanrayku wañuyta tarirurqa. Yanapaykunanpaq Jehova  Diosta mañakunanmantaqa kikillanpim hapipakurqa, chayraykum wañururqa (2 Cron. 35:​20-25). ¿Imatam yachachwan Josiasmanta? Hayka watayuqña kaspapas, hayka wataña testigo kaspapas Diospa yachachikuynintam hinalla maskananchik. Chaypaqqa paytam sapa kuti mañakunanchik, bibliatam estudiananchik chaynataq allin yuyayniyuq iñiqmasinchikkunapa consejawasqanchiktam kasukunanchik. Chaynata ruwaspaqa manam llumpay sasachakuypiqa kasunchu, aswanqa kusisqam kawsakusunchik (Sant. 1:25).

17. ¿Ima ruwaytam warmakunaqa atinmanku Jehoas, Uzias hinaspa Josias hina?

¹⁷ Warmakuna, qamkunaqa atiwaqchikmi Diospa llaqtanpi imapipas yanapakuyta, chayqa kusichisunkichikmi. Qamkunapas Jehoas, Uzias hinaspa Josias hinam atiwaqchik allin tantiakuyta hinaspa Jehova Dios kusichiyta. Bibliaqa willawanchiktaqmi paykunaqa pantaruspanku sasachakuypi tarikusqankumanta. Pantarusqankutaqa manañam qatipakunaykichu, aswanqa allin kaqkunata ruwasqallankutam, hinaspaqa allinmi kawsakunkichik.

18. ¿Pikunatam warmakuna qatipakunmanku kusisqa kawsakuyta munaspankuqa? (Qawaytaq dibujotapas).

¹⁸ Bibliaqa willawanchiktaqmi huk warmakunamantapas. Paykunaqa taksankumantam Jehova Diosta maskarqaku hinaspam kusisqa kawsakurqaku, huk kaqninmi karqa David. Davidqa warmachallaraq kaspanmi tantiakururqa Jehova Diostawan kuyachikunanpaq, yuyayniyuq kaspanñataqmi Israel nacionpa kamachiqnin karqa. Wakinpi pantaspanpas, payqa wañukunan punchawkamam Diosman sunqu karqa, chaymi Diospas nirqa payman sunqu kasqanta (1 Rey. 3:6; 9:​4, 5; 14:8). Davidmanta astawan yachasqaykiqa yanapasunkim Jehova Diosta tukuy sunquykiwan servinaykipaq. Kallpanchakuwaqtaqmi Marcosmanta hinaspa Timoteomanta yachanaykipaqpas. Paykunaqa warma kasqankumantapacham tantiakururqaku Diosta servinankupaq. Chaymi wañukunanku punchawkama tukuy sunqunkuwan servirqaku. Jehova Diosta kusichisqankuraykum kusisqa kawsakurqaku.

19. ¿Imaynam kawsakunki Jehova Diospi hapipakuspaykiqa?

¹⁹ Yuyayniyuq kaspayki, ¿imayna kawsakuytataq munanki? Chayqa kanqa kunanmanta ima ruwasqaykimantam. Kikillaykipi hapipakunaykimantaqa Jehova Diospim hapipakunayki, hinaptinqa payqa yanapasunkim allinta tantiakuspa kusisqa kawsakunaykipaq (Prov. 20:24). Atinkimá kusisqa kawsakuytaqa. Jehova Diosqa manamá qunqanqachu paypaq ima ruwasqaykitapas. Kuyakuq taytanchik Jehova Diosta servispaqa allinmi kawsakunki.