Aylluykita kallpanchay ‘sumaq palabrakunawan’

SAPA minuto pasaptinmi, Davidqa suyaspan astawan hukmanyachkarqa. Señoran Dianata wasinmanta hawapi suyaspanmi, relojninta sapa kuti qawarqa. Wasinmanta señoran lloqsiramuptinmi, Davidqa mana aguantaspan llumpayta piñakururqa.

Piñakuspanmi nirqa: ¿imanasqataq kaynatañaqa suyachiwanki? ¡Qamqa sapa kutim punchawyanki! ¿Manachu chulla kutillapas utqayman allichakuwaq?, nispa.

Señoranmi waqayta qallaykuspan wasinman kallpayllaña kutikurqa. Hinaptinmi Davidqa mana allin rimasqanmanta musyakururqa. Piñarikusqanwanmi astawan mana allinta rurarurqa. ¿Imatataq ruranman? Llakiwan hapichikuspanmi, wasinman allillamanta rirqa señoranwan rimananpaq.

¿Manachu kayqa cheqaptapuni pasakun? ¿Haykapillapas pesakurqankichu rimasqaykimanta? Mana piensarispa rimaspaqa, imatapas rimarunchikmi hinaspañataq pesakunchik. Chayraykum Bibliaqa kaynata nin: “Contestananpaqmi sumaqta piensan allin kawsaq runaqa”, nispa (Proverbios 15:28).

Chayna kaptinpas, wakinpiqa sasam allinta piensaspa rimayqa, aswanraqmi piñasqa, manchakuywan otaq nanaywan kaspanchikqa. Imayna sientekusqanchikmanta familianchikman willakuy munasqanchikmi, tukurunman hukkunaman tumpaypi otaq mana allin rimaypipas. Chaymi pitapas hukmanyachinman otaq piñarachinmanpas.

¿Imataq yanapawasun rimasqanchik allin kananpaq? ¿Imatam rurachwan imayna sientekusqanchik mana controlawananchikpaq? Allin consejokunatam tarichwan Salomonpa qellqasqankunapi.

Piensasun imata ninapaq chaynataq imayna ninapaqpas

Waspiy hinalla kawsayninchik kasqanmanta, Eclesiastes libro qellqasqanpim Salomonqa sonqomantapuni kaymanta rimarqa. Paymi nirqa: ‘Vidaytapas cheqnipakururqanim’ nispa, nirqataqmi “¡chinkaruq waspiy hinallam tukuy imaqa!”, nispa (Eclesiastes 2:17; 12:8). Arí, Eclesiastes libropiqa manamá Salomonpa mana allin pasasqankunamanta willakuychu qellqasqa kachkan. Manam runapa vidanpi mana allin kaqkunallatachu qellqarqa, aswanmi kay libropa tukuyninpi nisqanman hina “sumaq palabrakuna tariypi rirqa cheqap kaqman hina sumaqllataña allinta qellqananpaq” (Eclesiastes 12:10).

Salomonqa yacharqam imayna sientekusqan controlananta. Sapa kutichá kaynata tapukurqa: “¿Cheqapchu kanman rimanaypaq kayna piensasqay? Kaynata niptiyqa, ¿imaynatam wakinkuna sientekunqaku? ¿Allinchu paykunapaq kanqa? ¿Munanqakuchu? Salomon ‘sumaq palabrakunata’ hinaspa cheqap kaqkunata  rimaspanqa, manam saqerqachu imayna sientekusqan yuyayninta hukmanyachinantaqa.

Chayna qellqasqanqa manam allin librollapichu tukurqa, aswanmi Diospa yachaynin qellqasqa kachkan imayna vidanchik kasqanmanta yachananchikpaq (2 Timoteo 3:16, 17). Sichu Salomonta qatipakusun controlakuspan cuidadollawan kayna rurasqanta, ¿atichwanchu ayllunchikwan allin rimariyta? Qawasun huk ejemplota.

Imayna sientekusqanchikta controlasun

Piensarisun, huk warmacham wasinman hukmanyasqallaña chayaykamun estudiasqanmanta libretanta apamuspan. Libretanta taytan qawaykuspanmi rikurun huknin cursopi mana atisqanta, hinaspam chaylla piñakuruspan yuyarirun achka kutipi tareankunata churin mana rurasqanta. Munanmá niyta: “¡Qellapunim kanki! ¡Chaynalla kaspaykiqa, manam imatapas haypankichu!”, nispa.

Manaraq piñakuynin controlachkaptinmi, taytaqa tapukunman: “¿Cheqapchu kanman chayna piensasqay?”, nispa. Kayna tapukusqanmi yanapanqa piñakuyninta controlaspan, imanasqa chaykuna pasasqanta allinta entiendenanpaq (Proverbios 17:27). ¿Cheqaptachu warmaqa mana imapaq valeq kanqa huk cursollapi mana atisqanwan? ¿Llapanpichu qella kanman? ¿Ichapas wakin yachachikuykunata mana entiendesqanrayku tareantaqa mana rurarqachu? Bibliaqa sapa kutim niwanchik imakunatapas allinta tanteaspa imam kaqta qawananchikpaq (Tito 3:2; Santiago 3:17). Churinta kallpanchananpaqqa ‘cheqap kaqman hinam’ rimapayanan.

Allin palabrakunawan rimasun

Churinta ima ninanpaq tantearuspanqa, taytaqa tapukunmanmi: “¿Imaynatam churiyman allin rimayllawan willayman kaymanta?”, nispa. Manamá facilchu sumaq palabrakunawan rimayqa. Tayta-mamakunaqa allintam yuyarinanku mozo-sipaskunaqa yaqa llapanpim piensanku, pantaq kaspankuqa mana imapaq valeq kasqankuta. Ichapas ima pantarusqanpi llumpayta piensaspa chay mana allin rurasqanta hatunyarachinman hinaspa mana allinpaqña qawakunman. Chaymi churinta piñasqallaña rimapayaspanqa, astawan piensachinman mana allinllaña ruraq kasqanpi. Colosenses 3:21 kaynata nin: “Tayta-mamakuna, ama piñachiychikchu wawa-churikichikta chaynapi ama hukmanyarunankupaq”, nispa.

Sapa kuti hinaspa haykapipas nisqa rimaykunaqa, llapanpipas rurachkanman hinam qawachin otaq imatapas hatunyachinmi. Churinta: “Haykapipas manam imapaqpas valenkichu” niptinqa, ¿imaynataq churinqa allin ruraq kasqanpiqa piensanman? Mana allin rurasqallanmanta niptinqa, mana imapaq valeq kasqantachá piensanqa. Chayna nisqanqa manayá hukmanyanallapaqchu, aswanqa manam cheqapchu.

Yaqa llapanpim aswan allin kanman allin kaqkunamanta rimayqa. Ejemplopaq churasqanchik taytaqa ichapas kaynata ninman: “Churillay, llakisqatam qawachkayki kay cursopi mana salvasqaykirayku. Yachanim yaqa llapanpiqa kallpanchakunkim tareaykikunata ruranaykipaq. Rimaykusunyá huk ratollapas imatam rurachwan sasachakusqaykita imayna allicharunapaq”, nispa. Taytaqa tapunmantaqmi churinta ima sasachasqanmanta yachananpaq hinaspa allinta tanteaspa imayna yanapananpaqpas.

Chayna kuyakuywan hinaspa allinta piensaspa rimaymi allinta yanapanman, piñakuspa imakunatapas rimaymantaqa. Bibliam nin: “Miel hina miskillañam kuyakuywan pipapas rimasqanqa. Runapa sonqonpaqpas chaynataq tullunkunapaqpas hampi hinaraqmi chaykunaqa”, nispa (Proverbios 16:24). Churikuna hinaspa llapallan ayllupas allinmi tarikunqaku, hawkayay hinaspa kuyakuy kaptinqa.

“Runaqa riman sonqonpi llimpariqmantam”

Yuyarisun qallariypi rimasqanchik Davidmanta. ¿Manachu allin kanman karqa, señoranta piñasqallaña rimananmantaqa ‘sumaq palabrakunawan’ hinaspa cheqap kaqwan rimariyninqa? Kayna pasaptinqa qosam kaynata tapukunman: “Señorayqa cheqaptam kallpanchakunan  imam horapi chayananpaq ichaqa, ¿cheqaptachu sapa kuti punchawyan? ¿Allinchu kanman imayna kasqanmanta kunan rimanaypaq? Sichu piñakusaq otaq mana allin rurasqanmanta qaqchasaq, ¿atisaqchu yanapayta kallpanchakunanpaq?”. Manaraq rimachkaspa kaynata tapukuspanchikqa, manachá imayna rimasqanchikwanqa ayllunchiktaqa hukmanyachisunchu (Proverbios 29:11).

Ichaqa, ¿imatam rurachwan ayllunchikwan rimasqanchik sapa kuti piñanakuypi tukuptin? Ichapas allin kanman imayna rimarusqanchikmanta sonqonchikpi imayna kasqanchikta yachayninchik. Piñasqa otaq hukmanyasqa kaspa rimasqanchikmi qawachinman sonqonchikpi imayna kasqanchikta. Jesusmi nirqa: “Runaqa riman sonqonpi llimpariqmantam”, nispa (Lucas 6:45). Arí, imayna rimasqanchikmi qawachin imayna tanteasqanchikta, imayna piensasqanchikta hinaspa imakuna munasqanchiktapas.

¿Suyakuywanchu hinaspa allintachu vidanchikta qawanchik? Chayna kaptinqa, sutillam qawakunqa imayna rimasqanchikpi hinaspa imamanta rimasqanchikpipas. ¿Imatapas chaynatapuni rurakunantachu munanchik hinaspa mana allinllatachu imatapas qawanchik? Chayna kaspaqa hukkunatam imayna rimasqanchikwan hukmanyachisunchik. Ichapas mana cuentata qokunchikchu imayna piensasqanchik hinaspa rimasqanchikpas mana allinllamantaña kasqanta. Piensaruchwantaqmi chayna piensasqanchik allin kasqantapas. Ichaqa cuidakunanchikmi mana engañakunanchikpaq (Proverbios 14:12).

¡Mayna allinmi Biblianchik kaptinqa! Bibliaqa yanapawanchikmi imayna piensasqanchikmanta hinaspa imakuna allin kasqanmanta yachananchikpaq, chaynataq imakunata cambiananchikpaqpas (Hebreos 4:12; Santiago 1:25). Ñawpaqpi imayna kawsaq otaq imayna uywasqa kaspanchikpas, piensasqanchiktawan rurasqanchikta cheqaptapuni cambiayta munaspanchikqa atinchikmanmi (Efesios 4:23, 24).

Bibliawan yanapachikuymantapas, kachkantaqmi huk yanapakuypas imayna rimasqanchikmanta yachanapaq: hukkunatam tapuchwan. Ejemplopaq, tapuy señoraykita otaq qosaykita hinaspa wawa-churikitapas cheqaptapuni imayna kasqaykita nisunaykipaq. Iñiyninpi allin hinaspa reqsisuqniki amistadnikiwan rimay. Humildem kananchik niwasqanchikta allinta uyarispa imayna kasqanchikta cambianapaq.

Piensarisun manaraq rimachkaspa

Imayna kaptinpas, rimasqanchikwan hukkunata mana hukmanyachiyta munaspaqa Proverbios 16:23 nisqantam kasukunanchik: “Allin yachayniyoq runaqa yachanmi imaynam rimayta. Chayna rimasqanwanmi pitapas convencechin allinta”. Sasamá imayna sientesqanchikta controlayqa. Ichaqa, hukkunata tumpanamanta otaq mana allinta qawanamantaqa imayna kasqankuta entiendenapaq kallpanchakuptinchikqa, manam sasachu kanqa allin palabrakunawan rimayqa.

Arí, llapallanchikmi pantaq kanchik (Santiago 3:2). Llapanchiktaqmi wakinpiqa mana piensarispa rimanchik (Proverbios 12:18). Diospa Palabranwan yanapachikuspaqa, yachasunmi manaraq rimachkaspa piensayta hinaspa ñoqanchikmanta puntataraq hukkunapa munasqankupi piensaytapas (Filipenses 2:4). Kallpanchakusun ‘sumaq palabrakunawan’ hinaspa cheqap kaqkunata rimanapaq, astawanqa ayllunchikwan rimaspa. Chaynapim, rimasqanchikkunaqa mana sientechinqachu nitaq hukmanyachinqachu, aswanmi hampi hina kanqa hinaspam kallpanchanqa (Romanos 14:19).

[7 kaq paginapi dibujo]

¿Imatataq rurawaq rimasqaykimanta mana ñakakunaykipaq?