‘¿Qamkunapi pitaq yachayniyoq hinaspa allin entiendeq runa?’

“Qamkunapi pipas yachayniyoq hinaspa allin entiendeq runa kaspaqa allinta portakuspayá hinaspa llampu sonqo kaspayá reqsichikuchun yachayniyoq kasqanta.” (SANT. 3:13.)

1, 2. ¿Imatam nichwan runakunapa qayllanpi yachayniyoq kaqkunamanta?

SICHU pipas tapusunkiman pim kanman ancha yachayniyoq runa nispa, ¿pimantam piensawaq? ¿Taytaykipi? ¿Mamaykipi? ¿Yuyaq runapi? ¿Universidadpi yachachiq profesorpi? Wakinpiqa imayna uywasqa kasqanchikman hinaspa imayna tarikusqanchikman hinam tanteanchik pim yachayniyoq kasqanmanta. Ichaqa, Diosta serviqkunaqa astawanmi yachayta munanchik Jehová Diospa qayllanpi pim yachayniyoq kasqanmanta.

² Manam runakunapa qayllanpi lliw yachayniyoq kaqkunachu, Diospa qawasqanman hinaqa yachayniyoq kanku. Ejemplopaq, Jobmi rimarqa yachayniyoqmi kaniku niq runakunawan hinaspam kaynata nirqa: “Manam huk yuyayniyoqtapas tariymanchu qamkunapiqa”, nispa (Job 17:10). Apostol Pablopas, Diospa yachachikuyninta qepanchaq runakunamantam kaynata qellqarqa: “Yachaysapa tukuspankupas mana umayoqmi rikurirunku”, nispa (Rom. 1:22). Chaynataq kikin Jehová Diospas Isaiaswanmi kaynata nirqa: “¡Ay, imaynaraq kankichik kikillaykichikpaq yachaysapa tukuqkuna [. . .]!”, nispa (Isa. 5:21).

3, 4. ¿Imatam necesitanchik yachayniyoq kananchikpaq?

³ Qawasqanchikman hinaqa, yachananchikmi imata ruraspa cheqap yachayniyoq kanamanta, chaynapi Diospa favorninta chaskinanchikpaq. Proverbios 9:10 kaynata nin: “Yachayniyoq kanapaqqa Tayta Diostam respetana tukuymanta puntataqa. Entiendeq kanapaqqa. Chuya Diostam reqsina tukuymanta puntataqa”, nispa. Yachayniyoq runaqa Diostam respetanan hinaspa kamachikuyninkunatapas kasukunanmi. Chaypaqqa manam Diospa kasqallantachu nitaq kamachisqallantachu yachananchik. Santiagom kaypiqa allinta yuyaymanachiwanchik (leey Santiago 3:13). Qawasun kayna nisqanta: “Allinta portakuspayá [. . .] reqsichikuchun yachayniyoq kasqanta”. Arí, yachayniyoq kasqanchiktam qawachinanchik tukuy ima rurasqanchikpi hinaspa rimasqanchikpipas.

⁴ Cheqap yachayniyoq kanapaqqa, yuyaywan allin tanteaqmi kana hinaspa allintam servichikunanchik lliw yachasqanchikkunata chaynataq entiendeq kasqanchiktapas. ¿Imaynatam rurasqanchikkunawan qawachinchik yachayniyoq kasqanchikta? Santiagom willawanchik imakunata ruraspa pipas yachayniyoq kasqanta qawachinanmanta. * ¿Imaynatam Santiagopa nisqan yanapawanchik wawqe-paninchikkunawan hinaspa huk runakunawanpas allin kananchikpaq?

Imayna kawsasqanchikmi qawachin yachayniyoq kasqanchikta

5. ¿Imaynatam portakun yachayniyoq runaqa?

⁵ Qawasqanchikman hinam, Santiagoqa tupachin yachayniyoq kaytaqa allin portakuywan. Yachayniyoq kanapaqqa Jehová Diostam respetana, chaymi yachayniyoq runaqa kallpanchakun Diospa kamachisqanman hina kawsananpaq. Manam pipas yachayniyoqchu nacerqanchik, ichaqa  yachayniyoq kaytaqa atichwanmi Bibliata sapa kuti estudiaspa hinaspa yuyaymanaspapas. Biblia estudiayninchik hinaspa yuyaymanayninchikmi yanapawanchik Efesios 5:1 nisqanpi: “[Diosman] rikchakuqyá kaychik” nisqanta kasukunapaq. Jehová Diosta allinta qatipakuspaqa, aswan allintam portakusun, paypa yachachikuyninkuna ancha allin kasqanrayku (Isa. 55:8, 9). Chaymantapas payta qatipakuptinchikmi, mana iñiq runakunapas qawanqaku mana paykuna hina kasqanchikta.

6. ¿Imanasqataq llampu sonqo kayqa qawachin Jehová Dios qatipakusqanchikta, hinaspa imaynataq llampu sonqo runaqa?

⁶ Santiagopa nisqanman hinaqa Jehová Diostam qatipakusun ‘llampu sonqo kaspanchik’. Llampu sonqo runaqa humildem, ichaqa chayna kasqanqa manam harkanchu mana allin ruraykunata permitinanpaqqa. Jehová Diosqa tukuy atiyniyoq kaspanpas llampu sonqom, chaymi asuykuytaqa mana manchakunchikchu. Jesucristom allintapuni qatipakurqa Taytanpa llampu sonqo kasqanta, chaymi kaynata nirqa: “Hamuychik ñoqaman llapallan pisipasqakuna hinaspa qepichkaq hina ñakariqkuna, ñoqam samachisqaykichik. Llasawaqniy yugoyta apaspayá ñoqamanta yachaychik, ñoqaqa kani llampu sonqo humillakuqmi, chaynata ruraspaqa tarinkichikmi samayta”, nispa (Mat. 11:28, 29).

7. ¿Imanasqataq Moisesqa allin ejemplo llampu sonqo kasqanwan?

⁷ Bibliaqa willawanchikmi llampu sonqo runakunamanta, paykunamanta hukninmi Moises karqa. Achka rurayniyoq kachkaspanpas, “Moisesmi karqa chay tiempopi llapallan runakunamantapas ancha humillakuq runa” (Num. 11:29; 12:3). Yuyarinanchiktaqmi Jehová Diosmi kallpata qorqa munayninta rurananpaq. Diosqa llampu sonqo runakunatam servichikun munayninta ruranankupaq.

8. ¿Imaynatam pantaq runakuna kaspapas ‘llampu sonqo kasqanchikta’ qawachichwan?

⁸ Chaynaqa, pantaq runakuna kaspanchikpas atichwanmi ‘llampu sonqo kaytaqa’. Ichaqa, ¿imaynatam chayna kasqanchikta astawan qawachichwan? Jehová Diospa chuya espiritunpa rurunmi llampu sonqo kayqa (Gal. 5:22, 23). Chaynaqa Jehová Diostayá mañakusun chuya espiritunta qowananchikpaq hinaspa kallpanchakusun chayna kanapaq. Segurom kachwan, Jehová Diosqa yanapawasunmi astawan llampu sonqo kanapaq. Salmistam niwanchik imanasqam kallpanchakunanchik chayna kanapaq, paymi nirqa Diosqa ‘humildekunatam [. . .] kawsachin munasqanman hina’, nispa (Sal. 25:9).

9, 10. ¿Imanasqataq sasachakunchik llampu sonqo kanapaq?

⁹ Ichapas sasa kanman aswan llampu sonqo kananchikpaq kallpanchakuyqa. Yaqapaschá sasachawanchik imayna uywasqa kasqanchik. Ichapas runakuna kallpanchawanchik mana llampu sonqo kananchikpaq, hinaspa niwanchik piñakuq kaspam piñakuq runakunataqa hawkayachina nispa. Ichaqa, ¿yachayniyoqchu kasunchik chaynata ruraspa? Sichu wasikipi qonqaymanta imapas kañakuyta qallaykunman, ¿imaynatam ninata amachawaq: gasolinawanchu icha yakuwanchu? Gasolinawan amachayta qallaykuptikiqa aswanraqchá kañakunman, yakuwanmi ichaqa amachayta atiruwaq. Chaymi Biblia niwanchik: “Allin simillawan contestaq runaqa runamasinpa piñakusqantam tanichin. Nanay simiwan contestaq runam ichaqa astawanraq runamasinta piñachin”, nispa (Pro. 15:1, 18). Hinaptinqa sichu hamuq punchawkunapi iñiqmasinchikpas otaq pi runapas rimasqanwan piñachiwaptinchikqa, llampu sonqolla kaspa kutichisun, chaynatam qawachisun yachayniyoq kasqanchikta (2 Tim. 2:24).

¹⁰ Yachamusqanchikman hinaqa, mana allin ruraq runakunaqa manam kuyakuqchu, llampu sonqochu nitaq hawkalla kayta munaqchu. Chaymi cristianokunaqa maypipas tupanchik mana kuyakuq hinaspa hatunchakuq runakunawan. Chayta yachaspanmi Santiagoqa iñiqmasinkunata nirqa chaykunamanta cuidakunankupaq. ¿Imatawanmi yachanchik Santiagopa nisqanmanta?

Mana yachayniyoqkuna imayna kasqankumanta

11. ¿Imaynataq kanku mana yachayniyoq runakunaqa?

¹¹ Santiagom allinta rimarqa imakunataq yachaywan mana tupasqanta (leey Santiago 3:14). “Envidianakuykuna” hinaspa ‘kikillanchikpaq imatapas munayqa [“contrallapi churakuyqa”,  NM]’ kay pachapi kaqkunamantam, manam Diosmantachu. Qawasun runakunapi chaykuna kaptin ima pasasqanmanta. Jerusalen llaqtapim tarikun Santo Sepulcro sutiyoq Iglesia, runakunam piensanku Jesusta wañuchisqanku hinaspa pampasqanku sitiopi chay iglesia rurasqa kasqanmanta. Chaymi, soqta grupo cristiano tukuqkuna chay iglesiata munaychakuspanku paykunapura sapa kuti liryanakuypi kanku. 2006 watapim, Time sutiyoq revista willakurqa imaynas chay religiosokunaqa ñawpaqpi “unayta maqanakurqaku [. . .] hinaspam hatun candelerokunawanpas chuqanakurqaku”, nispa. Kikinkupura mana confianakuspankum iglesiapa llaventapas musulman religionniyoq runaman hapirachirqaku.

12. ¿Imataq pasanman mana yachayniyoq runa kaptinchik?

¹² Jehová Diospa llaqtanpiqa manam haykapipas chayna liryanakuyqa kananchu. Ichaqa, pantaq kaspankum wakin wawqe-paninchikkunaqa piensasqankuman imaynatapas hapipakunku, chaymi piñanakuypas kanman. Punta cristianokunapa tiemponpim, apostol Pablo Corinto llaqtapi iñiqmasinkuna chayna kasqankuta yachaspam, paykunaman kaynata qellqarqa: “Qamkunaqa aychallapiraq kaspam envidianakunkichik hinaspa liryanakunkichik. Chaykunata ruraspaqa ¿manachum aychaman hinallaraq hinaspa runakunapa rurasqanman hinallaraq kawsachkankichik?”, nispa (1 Cor. 3:3). Chayna piñanakuyninkum unay tiemporaq chay congregacionpi karqa. Kunan tiempopi cristianokunaqa cuidakunanchikmi chayna piñanakuykuna congregacionpi mana kananpaq.

13, 14. ¿Imakuna kaptinmi Diosta mana reqsiq runakuna hina imatapas ruranchikman?

¹³ Chayna liryanakuyqa otaq envidianakuyqa congregacionpiqa qallaykunmanmi yanqakunallamanta. Ejemplopaq, huñunakunapaq Salonta ruraptinkum wakinpiqa imayna rurakunanpaq mana kaqllatachu piensanku. Chayraykum, huk kaqnin ichapas piñakurunman piensasqanman hina mana rurakuptin, hinaspa mana allinta rimayta qallaykunman imayna ruranapaq tantearusqankumanta. Hinaspa manañapas munanmanchu Salon ruraypi yanapayta. Chayna ruraqkunaqa qonqachkankum congregacionpi imatapas allinta ruranapaqqa, ancha allinqa manam imayna rurakunanpaq tanteaychu, aswanqa wawqe-paninchikkunawan hawkalla kaymi. Jehová Diosqa bendecinmi hawkalla kayninchikta, manam piñanakusqanchiktachu (1 Tim. 6:4, 5).

¹⁴ Piensarisun kay ejemplopipas. Huk congregacionpim kanman huk anciano unay wataña, ichaqa wakin ancianokunam qawanku Bibliapa nisqanman hina anciano kananpaq manaña cumplisqanta. Congregacionkunata watukuq superintendente chayaramuspanmi, yacharun ñawpapi paywan wakin ancianokuna rimasqankuta, ichaqa hinalla kaptinmi paypas tantearun manaña anciano kananpaq. ¿Imaynatam chayta qawanqa kay anciano? ¿Hawkallachu hinaspa humillakuspachu chaskikunqa Bibliapa nisqanman hina ancianokunapa chayna tanteasqankuta? ¿Kallpanchakunqachu yapatawan anciano kananpaq Bibliapa nisqanman hina imatapas rurananpaq? ¿Icha manaña anciano kasqanmanta piñakuruspanchu envidiakunqa wakin ancianokunamanta? ¿Imanasqamá anciano kananpaq hinalla cumplisqanta hikutakunqa lliw ancianokuna mana chayna kasqanta qawachichkaptinkuqa? Allin yuyayniyoqmá kanman, humillakuspa ancianokunapa tanteasqanta hinaspa consejo qosqanta chaskiyninqa.

15. ¿Imanasqataq anchata interesawananchik Santiago 3:15, 16 nisqan?

 ¹⁵ Huk ruraykunapipas kanmanmi envidianakuywan piñanakuyqa, chaymi kallpanchakunanchik mana chaynakunata ruranapaq (leey Santiago 3:15, 16). Kaymanta rimaspanmi Santiago nirqa, kaykunaqa ‘kay pachapi runakunamanta’ kasqanta ichaqa manam Diospa yachachisqanman hinachu, chaymi animalkunapa rurasqanman hina rikchakun. Nirqataqmi Diablomantam nispa, kaynataqa nirqa demoniokunapa rurasqanku hina kaptinmi. Hinaptinqa manamá haykapipas cristianokunaqa chayna kananchikchu.

16. ¿Imatam llapallanchik rurananchik, hinaspa imaynatam chay rurayta atichwan?

¹⁶ Llapallanchikmi congregacionpiqa qawakunanchik imayna kasqanchikta, hinaspam kallpanchakunanchik mana allin rurayninchikkunata chinkachinapaq. Aswanraqmi ancianokuna chayta rurananku, congregacionpi yachachiq kasqankurayku. Ichaqa, manamá facilchu chay rurayqa; pantaq kaptinchik hinaspa mana allin runakunapa kasqanpi kawsasqanchikrayku. Kaytaqa tupachichwanmi, mitupi hinaspa lluchkapi wichayman puriyta munasqanchikman. Sichu hapipakunapaq mana imapas kaptinqa urmaruchwanmi. Diosta serviqkunapas hapipakuchkaq hinam, Bibliapa yachachisqankunaman sujetakunchik, chaskinchiktaqmi enteron pachapi wawqe-paninchikkunapa yanapakuynintapas, chaymi Diosta hinalla servichkanchik (Sal. 73:23, 24).

Sumaq kayniyoq kasqankutam yachayniyoqkunaqa qawachinku

17. ¿Imatam ruranku yachayniyoqkunaqa tentacionkuna kaptin?

¹⁷ Leey Santiago 3:17. Kunanñataq rimasunchik ‘Diosmanta yachayniyoq kaqkunapa’ ima sumaq kayniyoq kasqankumanta. Hukninqa Diosllapaqña kawsakuymi otaq chuya kaymi ima rurasqanchikpipas hinaspa imanasqa rurasqanchikpipas. Chaymi cristianokunaqa mana allin ruraykunataqa chaylla qepanchananchik, chayna ruraqyá kasunchik. Ejemplopaq, moqonchikpi kaq ankuta huk doctor uchuy martillochawan waqtaykuptinmi, chakinchikqa chaylla ñawpaqman haytarun. Kikillanmantam haytarun, manam piensaspachu kuyuchinchik. Chaynallataqmi, ima tentacion kaptinpas chuya sonqo hinaspa Bibliapa nisqanman hina allin concienciayoq cristianoqa, mana allin ruraykunataqa chayllam qepanchan (Rom. 12:9). Bibliapim tarinchik Diosta serviqkuna chayna rurasqankumanta, ejemplopaqmi kanku señorninchik Jesucristo hinaspa Jacobpa churin Joseypas (Gen. 39:7-9; Mat. 4:8-10).

18. ¿Imaynatam qawachinchik a) hawkalla kasqanchikta? b) pipas hawkalla kananta munasqanchikta?

¹⁸ Chaymantapas, ‘Diosmanta yachayniyoq kasqanchikqa’ yanapawanchikmi hawkalla kanapaq otaq mana piñakuqllaña kananchikpaq hinaspa mana chaqwa ruraq kanapaqpas. Santiagom kaynatawan nin: “Allinyanachiqkunaqa tarpuchkaq  hinam mirachinku hawkalla kawsakuyta chaynapi cosechachkaq hina allin kaqta horqonankupaq”, nispa (Sant. 3:18). Piensarisun, “allinyanachiqkunaqa” nispa Santiagopa qellqasqanpi. ¿Hawkayay maskaq kasqanchikwanchu, icha sasachakuykuna hatarichiq kasqanchikwanchu congregacionpi reqsichikunchik? ¿Sapa kutichu liryanakunchik hinaspa hukkuna piñachiqchu kanchik? ¿Imawanpas piñakuqchu kanchik? ¿Imayna kasqanchikta aguantawananchiktachu haykapipas munanchik, icha kallpanchakunchikchu rurasqanchik hukkunata sasachaptinqa chaykunapi cambianapaq? ¿Reqsichikunchikchu hawkayay munaq kasqanchikwan hinaspa hukkunapa pantasqankuta pampachaq kasqanchikwan? Sonqomantapuni tapukuspaqa, ichapas cuentata qokusun ‘Diospa yachayninman’ hina imapipas cambianapaq.

19. ¿Imatam rurananchik hukkunapa qawasqanman hina entiendeq kananchikpaq?

¹⁹ Santiagopa nisqanman hinaqa “Diosmanta yachayniyoq kaqkunaqa” entiendeqtaqmi kanankupas. Imayna ruranamanta Biblia mana niptinqa, ¿reqsichikunchikchu entiendeq kasqanchikwan, hinaspa hukkunapa munasqanman hina imatapas rurakunanta munaq kasqanchikwan? ¿Runakunata kuyapayaqchu hinaspa asuykuwananchikpaq hinachu kanchik? Kaykunam qawachiwasun entiendeq runakuna kasqanchikta.

20. ¿Imaynam kawsasunchik kay estudiopi yachasqanchikman hina sumaq kayniyoq kaspanchikqa?

²⁰ Sichu llapallanchik kallpanchakusun Santiagopa nisqanman hina chay sumaq kaykuna ñoqanchikpi kananpaq, hinaptinqa congregacionpim hawkayay kanqa (Sal. 133:1-3). Chaynaqa, llampu sonqo kaspa, hawkalla hinaspa entiendeq kaspanchikqa, hukkunawanmi allin kasunchik. Chaymantapas qawachisunmi ‘Diosmanta yachayniyoq kasqanchikta’. Kantaqmi huk yanapakuypas chayna sumaq kayniyoqkuna kananchikpaq, chaypaqqa: runakunatam qawananchik Jehová Dios hina. Kaymantam qatiqnin estudiopi yachasunchik.

[Willakuy]

¿Imatam niwaq?

• ¿Imawantaq Diospa qawasqanman hina yachayniyoq kasunchik?

• ¿Imaynatam astawan qawachichwan ‘Diosmanta yachayniyoq’ kasqanchikta?

• ¿Imaynam kanku Diosmanta mana yachayniyoq runakuna?

• ¿Ima sumaq kayniyoqkuna kanaykipaqtaq kallpanchakunki?

[Kay yachachikuypa tapukuyninkuna]

[23 kaq paginapi dibujo]

¿Imaynatam iñiqmasinchikkunapi mana entiendenakuy rikurirunman?

[24 kaq paginapi dibujo]

¿Chaypunillachu mana allin ruraykunata qepanchanchik?