Familiapaq consejokuna

Warmanchikkunawan rimanapaq

“Wawayku manaraq 16 watayoq kaptinqa qosaypaqpas chaynataq ñoqapaqpas manam sasachu karqa warmaykuwan rimayqa, kunanñataqmi cuartonpi wichqakuruspan ñoqaykuwanqa rimaytapas munanñachu.” (MEXICOMANTA, MÍRIAM.)

“Warmaykuna taksa kaspanqa ima nisqaytapas uyariwaqmi kunan mozo-sipasyacharuspankuqa manañam kasuwanñapaschu.” (AUSTRALIAMANTA, SCOTT.)

MOZO-SIPASCHAÑA wawa-churikikuna kaptinqa kay tayta-mamakuna hinapaschá sientekunki. Wawa-churiki taksa kaptinqa carreterapi carrokuna pasanakuchkaq hinapaschá mana sasachakuspalla rimaq karqankichik. Kunan mozo-sipasyacharuptinñataq manaña chaynachu. Italia nacionmanta Angelam nin: “Waway taksallaraq kaspanqa tapupayawaqmi, kunanqa ñoqañam rimapayanay, mana chayqa manam imamantapas rimanakunikuchu”, nispa.

Angelapa wawan hinapaschá taksa kaspanqa qampa wawa-churikikunapas rimaysapa karqa, kunan mozo-sipasyacharuspanñataq manaña chaynachu, rimapayaptikipas manam allintachu contestasunki. Tapunkipaschá churikita: “¿Imaynataq karqanki kunan punchaw?” nispa, payñataq contestasunki, “imaynapas”. Otaq wawaykita tapunki: “¿Imata escuelapi rurarqankichik?” nispa, wawaykiñataq contestasunki hombronta chintichispan “ni imatapas”, nispa. Willasunaykipaq hikutaptikiqa aswanraqmi mana imatapas rimarinchu.

Manam lliw mozo-sipasyaqkunachu piensasqankuta mana willakuqqa kanku. Ichaqa manam tayta-mamankupa munasqanman hinachu piensanku. Nigeria nacionmanta Ednam willakun: “Wawayta kamachiptiymi niwaq ‘¡Ama rimapayawaychu!’”, nispa. Chaynallataqmi México nacionmanta Ramonpas 16 watayoq churinmanta willakun: “Imapas rurananpaq kamachiptiy kikinpa munasqallanta ruraptinmi, sapa punchaw piñachinakuniku”, nispa.

Mozo-sipasyachachkaq mana kasukuq warmakunawan rimayqa tukurunmanmi tayta-mamapa paciencianwanpas. Bibliam nin: “Runapa ruray munasqanmi mana qespinchu mana consultaspa rurasqanrayku”, nispa (Proverbios 15:22). Rusia nacionmanta warmisapa Annam nin: “Wawaypa imam piensasqanta mana yachaspaymi mana ima ruraytapas atinichu”, nispa. Mozo-sipasyaptin wawa-churinkuwan parlarinakunankupaqmi tayta-mamakunaqa sasachakunku. ¿Imanasqa?

Imam sasachawanchikman

Parlarinakuyqa uyarinakuymi manam yanqa rimayllachu, Jesusmi nirqa: “Runaqa riman sonqonpi llimpariqmantam”, nispa  (Lucas 6:45). Uyarinakuspam yachasunchik willakuqpa sentimientonta hinaspa reqsichikusuntaqmi imayna kasqanchiktapas. Taksachankupi rimaysapa warmachakunapas mozo-sipasyachaspankuqa imam pasasqanta penqakuspankum manaña tayta-mamankumanqa willakunkuchu. Mozo-sipaskunapa imayna portakusqankumanta estudiaqkunam ninku; paykunaqa piensanku imayna kasqankutapas runakuna qawapayasqantam hinaspam penqakusqankurayku tayta-mamankumantapas karunchakunku.

Mozo-sipaschakuna tayta-mamankuwan rimanakuynintaqa sasachantaqmi munasqankuman hina imapas rurasqanku. Wiñasqankuman hinam tayta-mamankupa manaña kamachisqan kayta munanku ichaqa manamá sapallan kawsananpaqqa tiemponpiraqchu. Astawanraqmi tayta-mamanpa yanapakuyninta necesitanku. Chayraqmi vidan pasayta yachachkanku. Mozo-sipaschakunaqa wiñasqankuman hinam imam ruranankuta sapallankupi tanteanku tayta-mamanman manaraq willachkaspa.

Amistadninkunamanmi ichaqa willakun. México nacionmanta Jessicam nin: “Waway taksacha kaspanqa ima sasachakuynintapas ñoqamanmi willawaq, kunanqa amigallanmanmi willakun”, nispa. Wawa-churiki chayna kaptinqa ama piensaychu “negasusqaykipaqqa”. Runakunam ninku; mozo-sipaschakunaqa mana uyariqtukuspankupas tayta-mamanpa consejasqantaqa allinpaqmi hapin amistadninkunapamantaqa. Chayna kaptinqa, ¿imaynatataq rimapayanakuwaq mozo-sipas wawa-churikikunawanqa?

Sasachakuykunata atipanapaq

Piensariy; carreterantakama carroykita unayña manejachkawaq mana sasachakuspalla. Hinaptin qonqayllamanta sasachakuypi tarikuwaq. Carroyki qaqaman mana wichiykunanpaqqa allintam manejanayki. Chaymanmi rikchakun wawa-churikuna mozo-sipasyaspanku. Wawallaraq kaptinqa manapaschá llumpaytaqa sasachakurqankichu. Kunanqa rimapayanaykipaqmi allinta tanteaspa rimanayki. Qatiqninpi tapukuykunata tapukuy:

▪ “Wawa-churiy rimayta munaptin, ¿uyarinaypaq tiempochakunichu?” Bibliam nin: “Qollqewan hapichisqa qorimanta manzanam sumaqllaña, chaynam  terminonpi rimarisqa palabrapas sumaqllaña”, nispa (Proverbios 25:11). Kay textopa nisqanpi hina necesitasqan horapi rimapayaymi allinqa. Tarpuqqa tiempollanpim cosechan mana tiemponpiqa manam. Cosechanqa poqosqatam. Wawa-churikiqa munasqan horapipaschá rimayta munan hinaptinqa ¡chay ratoyá uyariykuy! Australia nacionmanta warmisapa Frances sutiyoq warmim nin: “Warmi wawaymi puñusqay lawman hamuq puñunay horaña, puñukunay kachkaptinpas unaymi imamantapas rimaq kaniku”, nispa.

RURAWAQMI KAYTAPAS. Wawa-churikikuna mozo-sipasyacharuspan mana rimayta munaptinqa: kuskaykichik puririychik, pukllariychik hinaspapas wasipi ima ruraytapas kuskam rurawaqchik. Kaykunam warmataqa confianzapi tarichinman imam pasasqanmanta willasunaykipaq.

▪ “Wawa-churiykunapa ¿imam niy munasqanta musyachkanichu?” Job 12:11 nin: “Cheqaptapunim rinriqa musyan palabrakunata. Chaynataqmi simipas musyantaq mikuypa gustonkunata”, nispa. Kunanmi astawanraq kallpanchakunayki wawa-churikikunapa rimasqanta ‘musyanaykipaq’. Wawa-churikiqa nisunkimanpaschá: “¡Sapakutim wawata hina rimapayawanki!”, otaq “¡Manapunim uyariwankichu!”. Kayna nisusqaykikunapi cuentata qokuy imam niy munasusqaykimanta. “¡Sapakutim wawata hina rimapayawanki!” otaq “¡manapunim uyariwankichu!” nispanqa nichkanmanpaschá “manam confiankichu ñoqapiqa” nitaq “entiendewankichu imayna sientekusqayta” ninankunata. Chaynaqa wawa-churikikunapa rimasqanwan imam niy munasqantayá musyay.

RURAWAQMI KAYTAPAS. Mana allinta contestasuptikiqa niwaqmi kaynata: “Ama piñakuychu. Willariway imaynanpitaq chaynata sientichiki”. Chaynata nispayki uyariykuy, rimaypi ama llallispayki.

▪ “¿Warmaywan rimanakunaykupaqchu qekutachkani?” Bibliam nin: “Allinyanachiqkunaqa tarpuchkaq hinam mirachinku hawkalla kawsakuyta chaynapi cosechachkaq hina allin kaqta horqonankupaq”, nispa (Santiago 3:18). Imayna portakusqaykiwan hinaspa rimapayasqaykiwanmi qawachiwaq warmayki mana manchakuspa rimapayasunaykipaq. Qamqa yanapaqninmi kanki, manam juzgaqnin juez hinachu. Corea nacionmanta Kyung Joon sutiyoq runam nin: “Yachayniyoq taytaqa manam kaynataqa ninchu, ‘¿haykapikamataq uña-wawa hina kanki?’ otaq ‘¿hayka kutitataq nisqayki?’, nispaqa, ñawpata kayna rimasqaywanmi cuentata qokuni imamanta hinaspa imayna rimasqay churiykuna piñachisqanta” nispa.

RURAWAQMI KAYTAPAS. Warmayki rimapayasqaykita mana contestasuptikiqa rimapayay hukniraqninpata. Tapupayanaykimantaqa kikikipa imam rurasqaykimantaraqmi willarinayki hinaspa chayman hina cuentata qokuy. Piensasqanta yachayta munaspaqa mana penqarichiq hinallam tapuwaq, amistadnikiqa ¿imatataq kaymanta piensan?, nispa. Chaymantañam tapuwaq, ¿qamqa ima niwaqtaq kaymanta?, nispa.

Mozo-sipasyachachkaq warmanchikkunawan rimapayanakuytaqa atichwanmi. Entiendesunaykipaq hinam rimapayanayki. Experienciayoq tayta-mamakunata tapukuy (Proverbios 11:14). Wawa-churikikunawan rimaspaqa “chaylla uyariqyá kaychik, rimaychikpas allinta tanteaspayá, amataqyá piñakuqllañaqa kaychikchu” (Santiago 1:19). Ama hukmanyaspayá wawa-churikichiktaqa ‘kasukuqta uywaychik [Diospa] yachachikuyninman hina’ (Efesios 6:4).

YUYAYMANANAPAQ TAPUKUYKUNA

▪ Mozo-sipasyacharuspanqa, ¿imakunapitaq warmay cambiarun?

▪ ¿imaynatataq allinta parlapayayman wawa-churiyta?

[31 kaq paginapi recuadro]

Experienciayoq tayta-mamakunapa nisqan

“Visitay kaptinqa, qari-wawayqa parlapayakunmi. Chaymi visitay pasakuptinpas rimasqaykumantaqa hinalla rimaniku.” (ITALIAMANTA, ANGELA.)

“Wawa-churiykuta imapas rurasqanmanta kallpanchaykuptiykum mana manchakuspa willakuq kasqankutam yacharuniku.” (BRASILMANTA, DONIZETE.)

“Taksachanmanta Diospa llaqtanpi kaqkunata, tayta-mamanku imayna uywasqanmanta tapuspaymi ñoqapas allinta yacharuni.” (GRAN BRETAÑAMANTA, DAWN.)