Jehová Diospa Palabranqa kawsachkanmi

Tito, Filemon hinaspa Hebreos sutiyoq cartakunapa allinniqnin yachachikuymanta

ROMA llaqtapi puntata presochasqa kasqanmantam 61 kaq watapi apostol Pablo lloqsimurqa. Chaymanta qepatam Creta islaman rirqa. Chay llaqtapi cristianokuna iñiyninkupi sasachakusqankuta qawaspanmi Titota nirqa chaypi qepaspan yanapananpaq. Chaymantañam Macedonia lawmanta Titoman cartata apachirqa imaynata rurananpaq. Chay cartasqanpim qawachirqa Titoqa kamachisqan kasqanta.

Pabloqa 61 kaq watapi carcelmanta manaraq lloqsichkaspanmi Colosas llaqtapi kaq congregacionpi amistadnin Filemonman cartata apachirqa.

Hina chay watallapitaqmi Judea llaqtapi israelitakunamanpas cartata apachirqa, Cristopa yachachisqan allin kasqanta qawachinanpaq. Kay cartakunapa yachachisqanqa ñoqanchiktapas yanapawanchikmi (Heb. 4:12).

ALLINTAYÁ IÑISQAYKICHIKPI TAKYAYCHIK

(Tito 1:1–3:15)

‘Sapa llaqtapi iñiqkunapa huñunakusqankupi ancianokunata’ nombrananpaq Titoman apostol Pablo qellqaruspanmi consejarqa iñisqankupi hinalla takyanankupaq alli-allinta qaqchaspan yanapananpaq. Chaymantapas Creta lawpi cristianokunatam consejarqa ‘mana allin munapayaykunata qepanchaspa [. . .] allinta piensaspaña’ kawsanankupaq’ (Tito 1:5, 10-13; 2:12).

Astawanraqmi Pabloqa Cretapi cristianokunata consejan iñiyninkupi allinta takyanankupaq hinaspam Titota nirqa: ‘Karunchakuy mana valeq atipanakuykunamanta [. . .] leyrayku atipanakuspa piñanakuykunamanta’, nispa (Tito 3:9).

Bibliapi wakin textokunamanta tapukusqankuta contestasqanku:

1:15. ¿Imanasqataq ‘chuya sonqokunapaqqa’ ‘tukuy imapas allinlla, huchawan qanrachasqa mana iñiqkunapaqñataq’ mana? Pabloqa rimachkarqa manam Bibliapi prohibisqa kaqkunamantachu aswanqa conciencianman hina sapa cristiano tanteakunankumantam. Diospa kamachisqanman hina piensasqanchik kaptinqa allinmi kanman, mana chayna piensaqkunapaqmi ichaqa concienciankupas qanrachasqa. *

3:5. ¿Imaynanpitaq hanaq pachaman riq cristianokuna salvasqa kanku, ‘chuya espiritu huchankumanta mayllaykuptin’? Paykunataqa Diosmi ‘mayllaykun’ Cristopa yawarninwan, chaymi chuyaña kanku. Chuya espirituwanmi “mosoq runataña rurarqa” Diospa churinkunaña kanankupaq hinaptinmi paykunaqa ‘mosoq runakunaña kanku’ (2 Cor. 5:17).

Imatam yachachwan:

1:10-13; 2:15. Ancianokunaqa iñiqmasinchikkunapa mana allin rurasqankuta correginankupaqmi kallpanchakunanku.

2:3-5. Ñawpa tiempopi hinam kay tiempopipas Diosta serviq warmikunaqa manam ‘runamasinpa contranpiqa rimanankuchu, [manataqmi] tomaymanqa qokurukunankuchu, paykunaqa allin ruraytam yachachinanku’. Chaymi iñiqmasin ‘sipas warmikunata’  sapankupi consejasqankuqa allinpuni kanqa.

3:8, 14. ‘Imapas allin ruraykunallapi kayqa’ ‘allinninchikpaqmi’ chaymi yanapawasunchik Diosta allinta servinanchikpaq.

‘KUYAKUYWAN RUEGAKUYMANTA’

(File. 1-25)

Diospi ‘confiakusqanmanta hinaspa llapallan iñiqmasinkuna kuyasqanmantam’ Pablo kallpancharqa Filemonta. Chaymi Pablotapas kallpancharqa kusisqa sientekunanpaq (File. 4, 5, 7).

Filemonpa sirvienten Onesimomanta rimaspanqa, Pabloqa manam kamachirqachu Filemonta imam rurananpaqqa aswanmi ‘kuyakuywan ruegakurqa’ chayna rurasqanwanmi Pabloqa ancianokunapaq allin ejemplo. Chaymi nirqa: “Qellqamuchkaykiqa kasukunaykita hinaspa kay nimusqaykunamantapas aswanraq ruranaykita yachaspaymi”, nispa (File. 8, 9, 21).

Bibliapi wakin textokunamanta tapukusqankuta contestasqanku:

10, 11, 18. ¿Imaynanpitaq Onesimoqa ‘mana imapaq valeq’ kachkaspan ‘valeqña’ rikurirurqa? Onesimoqa sirviente kayta mana munaspanmi Colosas llaqtapi Filemonpa wasinmanta chinkakurqa Roma llaqtaman. Chay karu-karu llaqtaman viajananpaqqa patronninpa qollqentapaschá suwakurqa. Chaymi Filemonpaq ‘mana imapaq valeq’ karqa. Ichaqa Pablom Roma llaqtapi Onesimota yanaparqa cristiano kananpaq. Hinaptinmi iñiqmasin rikuriruspanqa ‘mana imapaq valeq’ kasqanmanta ‘valeqña’ karqa.

15, 16. ¿Imanasqataq Pabloqa Filemonta mana nirqachu Onesimo manaña sirvienten kananpaq? Pabloqa munarqa ‘Diospa munaychakusqanmanta willakuyta’, hinaspa Señor Jesucristomanta yachachiytam. Chaywanmi qawachirqa runakunapa leyninwan mana chaqrukuy munasqanta (Hech. 28:31).

Imatam yachachwan:

2. Filemonpa wasinpim Diosmanta yachanankupaq huñunakuyta ruraqku chaymi iñiqmasinchikkuna predicacionman lloqsinanpaq wasinchikpi huñunakuyninkupas ancha allin kanman (Rom. 16:5; Col. 4:15).

4-7. Iñiyninkupi hinaspa kuyakuyninkupi ñawpariq wawqe-paninchikkunataqa kallpanchananchikmi.

15, 16. Mana allin tiempokunawan mana hukmanyaspaqa. Onesimo hinam allinpi tukuchwan.

21. Pabloqa confiarqa Onesimota Filemon pampachanantam. Chaynam ñoqanchikpas huchallikuwaqninchik wawqe-paninchikkunata pampachananchik (Mat. 6:14).

‘YUYAYNIYOQ KASUNCHIK’

(Heb. 1:1–13:25)

Pablom kay libropi qawachin Jesucristopa wañusqanpi iñiyqa Leypa kamachisqanmantaqa aswan allin kasqanta. ¿Imaynatataq chayta qawachin? Cristianokunata Jesucristo qallarichisqanwan, Jesucristo Sacerdote kasqanwan, ofrendapi hina qokusqanwan hinaspa mosoq contratota garantizasqanwan (Heb. 3:1-3; 7:1-3, 22; 8:6; 9:11-14, 25, 26). Kaymanta yachasqankum yanaparqa Cristopi iñiqkuna Judiokunapa cheqnisqanta aguantanankupaq. Pabloqa kallpancharqataqmi iñiqmasinkuna Dios servisqankupi ‘yuyayniyoqña kanankupaq’ (Heb. 6:1).

Pabloqa qawachintaqmi iñiyniyoq kayqa ancha-ancha valorniyoq kasqanta; “mana iñiyniyoq kaspaqa Diostaqa manam agradachwanchu” nispa. Chaynaqa “intuwaqninchik huchatapas saqespayá kallpasqanchikta pacienciawan seguisunchik” (Heb. 11:6; 12:1).

Bibliapi wakin textokunamanta tapukusqankuta contestasqanku:

2:14, 15. Diabloqa ‘wañuypi munaychakuqmi’ chaynaqa ¿pitapas wañurachinmanchu? Manam. Ichaqa Eden huertapim  llullakusqanwan wañuyta qallarichirqa. Chay llullakusqanwanmi Adanqa engañarachikurqa chaymi mirayninkunaqa wañunchik (Rom. 5:12). Chaymantapas Diospa serviqninkunataqa Satanaspa kallpanchasqan runakunam Jesusta hina cheqnispa wañuchinku. Ichaqa manam pim munasqanta wañuchinanpaqqa tukuy atiyniyoqchu. Chayna kaspaqa Dios serviqkunataqa ñachiki lliwta wañurachinmanña karqa. Jehová Diosqa llaqtantam amparan, manam saqenqachu Diablopa makinpiqa.

4:9-11. ¿Imaynatataq Diospa ‘qosqan samayman yaykunchik’? Unanchasqankunata tukuruspanmi Diosqa rurasqankunamanta samarqa munaynin cumplikunanta yachaspa (Gen. 1:28; 2:2, 3). Chay ‘samay’ punchawmanqa yaykunchik ñawpa piensayninchikta saqespa, salvawananchikpaq Jesucristopa wañusqanpi iñispam. Jehová Diospi iñispa, churinta kasukuspa hinaspa kikinchikpa munasqanchikta saqespam achka bendicionkunata chaskinchik (Mat. 11:28-30).

9:16. ¿Pitaq mosoq contrato “ruraq” runaqa? Jehová Diosmi mosoq contrato rikurichiqqa, chay contrato “ruraq” runañataqmi karqa Jesucristo. Jesusmi mosoq contratopa garantizaqnin, wañusqanwantaqmi cumplirqa chay mosoq contrato rurasqanta (Luc. 22:20; Heb. 9:15).

11:10, 13-16. ¿Imayna ‘llaqtatataq’ Abrahanqa munarqa? Rikchanachisqa llaqtallamá karqaqa. Hanaq pachapi “Jerusalen kaqlla” llaqtatam suyarqa chayqa Señorninchik Jesucristowan 144.000 hanaq pachaman riqkunam, sutichakuntaqmi ‘mosoq Jerusalen’, nispapas (Heb. 12:22; Apo. 14:1; 21:2). Chaymi Abrahanqa Diospa Gobiernonpi kawsaytam munarqa.

12:2. Ñakariyta aguantaspan ¿imatataq Jesusqa ‘ancha kusikuywan’ suyarqa? Ñakariytaqa aguantarqa Jehová Diospa sutinta chuyanchananraykum, gobiernananpaq derechoyoq kasqanta qawachinanpaq hinaspa runakunata wañuymanta salvananpaqmi. Jesusqa yacharqataqmi kamachikuq hinaspa Sacerdotekunapa jefen hina runakunapaq kananta.

13:20. ¿Imanasqataq ‘mosoq contratoqa’ wiñaypaq? Kay contratoqa: 1) manam haykapipas cambiakunqachu; 2) wiñaypaqmi kanqa, 3) Diospa piñakuynin punchaw qepatapas ‘sapaq ovejakunapaqqa’ hinallam allinninkupaq kanqa (Juan 10:16).

Imatam yachachwan:

5:14. Sapa-punchawmi Bibliata estudiananchik hinaspa kasukunanchik chayta ruraspam ‘entiendeqña kaspanchik allin kaqtapas hinaspa mana allin kaqtapas reqsisunchik’ (1 Cor. 2:10).

6:17-19. Iñiyninchik Diospa prometewasqachikpi allin takyasqa kaptinqa manachá hukmanyasunchu Diosta servisqanchikpi.

12:3, 4. Sasachakuypi kaspaqa amayá pisipasunchu nitaq sonqonchikpipas hukmanyarusunchu. Ichaqa hukniraq sasachakuykunata atipaspanchikmi kallpanchakunanchik iñiyninchikpi ñawparinanchikpaq. ‘Yawarninchikta usuchinanchik’ otaq wañunanchikña kaptinpas (Heb. 10:36-39).

12:13-15. Congregacionpi ruraykunapa contranpi rimaqkunaqa ‘qatqe sachapa sapin hinam’ kanku, manam paykuna hinaqa kananchikchu aswanqa allin ruraykunallapim kallpanchakunanchik (Heb. 12:13-15).

12:26-28. Kay pachapi tukuy mana allin ‘kaqkunam chinkachisqa’ kanqa chaynataq kamachiqkunapas. Hinaptinmi Diospa Gobiernon hinaspa serviqninkunalla ‘wiñaypaq takyachisqa’ kanqa. Chaymi Diospa Gobiernonmanta willakunanchik hinaspa chayman hina kawsananchik.

13:7, 17. Kay consejom yanapawasunchik congregacionpi ancianokunata yanapakuq kananchikpaq.

[Willakuy]