Ñawpaqmantaraq willakusqankum kay tiempopi cumplikuchkan

BIBLIAQA ninmi kay Pachata Dios Gobiernamuptin wiñaypaq kusisqa kawsakuymanta (Daniel 2:44). Diosta imayna mañakunankupaqmi hatiqninkunata Jesus kaynata yachachirqa: “Munasqaykiyá rurasqa kachun kay pachapipas hanaq pachapi hina”, nispa (Mateo 6:10). Chaymantapas, Olivos moqopim yachachirqa Diospa Munaychakunanpaq tiempo manaraq chayamuchkaptin tukuy ima pasakunanmanta. Chay nisqankuna cumplikusqanwanmi Diosta manchakuq runakuna sutillata yachanmanku ima tiempokunapi kawsasqankuta. Hinaptinqa, ¿kay qatiqnin yachachikuykuna qampaq cumplikuchkanmanchu?

Nacionkunapi guerrakuna. Jesusmi nirqa: “Huk nacionmi peleanqa huklaw nacionwan chaynataq huk gobiernopas huklaw gobiernowan”, nispa (Mateo 24:7). 1914 watapi punta kaq hatun guerrapa ñawpaqninkunataqa manam kunan tiempopi hinachu guerrakunaqa karqa. Chay guerrapi peleaspankupas hukniraq hinaspa manchakuypaq armakuna ruraytam qallarirqaku. Chaymantapas, avionkunata servichikuspankum bombakunata kacharirqaku llapa runakunata wañuchinankupaq. Rurasqanku armakunawan peleasqankupim yaqa 35 millon soldadokuna wañurqaku otaq herido qeparqaku. Chaymantapacham guerrakunaqa  astawan yapakurqa. Chaymi karqa allpantinpi iskay kaq hatun guerrapas. Huk runapa nisqanman hinam mana haykapipas yachachwanchu chay guerrakunapi hayka soldadokuna hinaspa sapaq runakunapas wañusqankutaqa. Kay tiemponchikpipas guerrakunaqa hinallam kachkan.

Kaypi-chaypi yarqaykuna. Jesusmi nirqa: ‘kanqam muchuykuna’, nispa (Mateo 24:7). 2005 watapim revista Science nirqa: “854 millon runakunam eqoyachkanku mikuymanta”, nispa. Naciones Unidas nisqañataqmi 2007 watapi nirqa 33 nacionkunapi runakuna yarqaypi kasqankumanta. ¿Chaynachu kanman mikunankupaq kawsay achkanpi kachkaptin? Yarqaymantaqa kachkanku carrokunapaq etanol (gasolina hina) nisqata ruranankupaq kawsaykunata servichikuptinkum. Hatun nacionkunapipas tukuy imapa precion wicharisqanwanmi achka runakuna imam necesitasqankuta manaña rantiyta atinkuñachu aswanqa mikunallankutaña.

Manchakuypaq terremotokuna. Jesusmi nirqa: ‘Kanqam manchakuypaq terremotokuna’, nispa (Lucas 21:11). ¿Niwaqchu ñawpa tiempomantaqa kay tiemponchikpi temblorkuna runakunata astawan ñakarichisqanta? Temblorkuna estudiaq Rajender Chadha runam 2007 watapi nirqa: “Manam pipas yachanchu imanasqa allpantinpi temblorkuna astawan kasqanta”, nispa. Chaymantapas terremotokunawanmi achka runakuna ñakarinku peligro sitiokunapi kasqankurayku. Temblorkunamanta Estados Unidos nacionpi estudiaqkunapa nisqankuman hinam, 2004 watapi océano Índico nisqapi terremoto kaptinmi lamar qochapa olankuna hawaman lloqsiramusqanwan “achka runakuna wañururqaku pasaq tiempopi terremotokunamantaqa”.

Mana hampiy atina onqoykuna. Jesusmi nirqa: ‘Onqoykunam’ kanqa, nispa (Lucas 21:11). Enteron pachapi chayllaraq rikurimuq hinaspa ñawpaqmantaraq kaq mana hampiy atina onqoykunam kunan tiempopi achka runakunata ñakarichichkan. Paludismo otaq malaria nisqa onqoyta allpantinpi chinkachinankupaq tanteasqanku tiempo cumplikuruptinpas manam chinkachiyta atirqakuchu, hampikunawan mana chinkay atiqña rikurirusqanrayku. Chaymantapas millonninpi runakunam wañuchkanku ñawpaqmantaraq kaq tuberculosis onqoywan, chaynataqmi sida hinaspa chayllaraq rikurimuq onqoykunawanpas. Organización Mundial de la Salud nisqanman hinam, “iskay waranqa millon masnin runakuna allpantinpi tuberculosis onqoywan kachkanku”. Nintaqmi sida onqoy kasqanrayku tuberculosis onqoypas astawan mirasqanta. Mayna llakikunapaqmi, sapa minutom soqta chunka runakuna chay sasa hampina onqoywanqa contagiakuchkanku. 2007 watapi Europa lawpi tuberculosis onqoy ‘mana hampiy atina’ rikurirusqanmantam New Scientist nisqa revista willakurqa.

Mana allin ruraykuna. Jesusmi nirqa: “Tukuy mana allin ruraqkuna llumpayta miraruptinmi achkaqpa kuyakuyninpas chiriyarunqa”, nispa (Mateo 24:12). Apostol Pablopas willarqam Diospa Gobiernon kay pachapi mana allinkunata manaraq chinkachichkaptin runakunapa kawsaynin hinaspa portakuynin mana allinllaña kananmanta. Nirqam: “Runakunam kanqaku kikillanpaq  munaqkuna, qollqella kuyaqkuna, hatun tukuspa alabakuqkuna, Dios insultaqkuna, mama-taytanku mana kasuqkuna, mana reqsikuqkuna, huchallapi purikuqkuna, mana kuyakuqkuna, mana pampachay munaqkuna, runakunapa contranpi rimaqkuna, mana controlakuqkuna, mana llakipayakuqkuna, allin kaqkunapa contranpi kaqkuna, runamasin traicionaqkuna, loco hina ruraqkuna, hatun tukuqkuna hinaspa Dios yupaychayta qepaman churaspanku kikinkupa munasqallanpi purikuqkuna. Yanqallam Diosta serviq tukunqaku, aswanqa sonqonkuwanqa manam creenqakuchu”, nispa (2 Timoteo 3:1-5). ¿Manachu tukuy chaykuna kay tiempopi astawan qawakuchkan?

Jesuspas, Pablopas tukuy imakuna pasananmantaqa manam lliwtachu nirqaku. Nisqankunam ichaqa kay tiempopi sutilla cumplikuchkan. Hinaptinqa, ¿imatam nichwan hamuq tiempomanta? Cristopa imayna rikurimunanmanta Isaias willakuspanpas nirqataqmi Diospa Gobiernon kamachimuptin kay Allpa pachapi achka bendicionkuna kananmantapas. Chaykunamanta qatiqnin yachachikuypi qawasun.

[6 kaq paginapi dibujo]

“Huk nacionmi peleanqa huklaw nacionwan”

[7 kaq paginapi dibujo]

‘onqoykunam’ kanqa

[Reqsikunchikmi]

© WHO/P. Virot