Kallpanchakunanchikmi limpio kanapaq

Waranqantin watakunañam runakunaqa tukuy rikchaq onqoykunawan ñakarichkanku. Unay watam runakunaqa piensarqaku chay onqoykunaqa Diospa castigon kasqanta. Ichaqa onqoykuna imanasqa kasqanta unay tiempoña estudiaqkunam cuentata qokurunku imaymana onqoykuna rikurichiqkunaqa wasillapi kasqankuta.

Chaykunaqa kasqa ukuchakuna, ratakuna, cucarachakuna hinaspa chuspikunam. Chaymantapas estudiaqkunaqa yacharunku runakunaqa mana limpio kasqankurayku onqoykunawan hapichikusqankuta. Cheqapmá, limpiolla kawsayqa yanapawasunchikmi sanolla kawsanapaq.

Sapakama llaqtapim runakunaqa tanteasqankuman hina limpio kawsanankupaq kallpanchakunku. Kawsasqanchik lawpiqa manapaschá limpio yaku nitaq desagüepas kanchu. Chayna kaptinpas kallpanchakunanchikmi limpiolla kawsanapaq. Chaynatamá ñawpa tiempopipas israelitakunaqa rurarqaku. Chunniqninta purisqankurayku limpiolla kawsanankupaq sasaña kaptinpas, limpiollam kawsarqaku Diospa leyninkunata kasukuspanku.

Hinaptinqa, ¿imanasqataq limpio kananchik? ¿Imanintaq Diosqa limpio kaymanta? ¿Imaynatataq wasipi lliw kaqkuna yanapakunmanku onqoykunawan mana hapichikunankupaq?

CAMERÚN llaqtapi, Max sutiyoq wakcha warmacham escuelanmanta wasinman kutichkan yakunayasqa hinaspa yarqaymanta. * Wasinman chayaruspanmi allqonta abrazaykun hinaspam mochilanta mikunanku mesapi churaykuspan mikuy qaramunankuta suyachkan.

Mamanñataqmi wawan chayaramusqanta uyariruspan chayraq yanusqan frijoltawan arrozniyoqta qaraykurqa. Ichaqa mikunanku mesapi warmanpa mochilanta rikuykuspanmi wawanta qawarispan nirqa: “¡Max!”, nispa. Chaynata niptinmi warmaqa yachanña ima rurananta. Chaymi payqa mesamanta mochilanta asurichispa kallpaylla rin makin mayllakuq. Kutispanñataqmi mamanta nin: “Pampachaykuway mamay qonqarusqanim”, nispa.

 Kay warmipa rurasqanmi qawachiwanchik lliw mamakunapas familianku sano hinaspa limpio kawsakunankupaq yanapay atisqankuta, llapallankutaqmi yanapakunankupas. Limpio kanapaqqa pacienciawanmi kallpanchakunanchik, astawanraqmi warmachakunata sapa kuti yuyarichinapaqqa.

Max warmachapa maman yachasqanman hinaqa imaymanawanmi mikunapaq kaqkunaqa qachachakunman. Chaymi payqa mikunata llapchananpaqqa manam makillantachu lavakun, mikuytaqa imawanpas tapaykunmi chuspikuna mana tiyananpaq. Wasi limpio hinaspa mikuypas waqaychasqa kaptinqa ukuchakuna, ratakuna nitaq cucarachakunapas manam yaykunqachu wasimanqa.

Kay warmiqa Diosta agradayta munasqanraykutaqmi kallpanchakun limpio kananpaq. Paymi nin: “Diospa serviqninkunatam Biblia niwanchik chuya kaychik ñoqapas chuya kasqayrayku nispa” (1 Pedro 1:16). Nintaqmi: “Limpio kayqa tupanmi Dios serviyninchikwan. Chaymi wasiy limpio kananta munani hinaspa familiay allin allichasqa kanankutapas. Llapaykumá kallpanchakuniku chayna kanaykupaqqa”, nispa.

Familiapiqa lliwmi yanapanakunanku

Maxpa maman nisqanman hina familiapiqa llapankum yanapanakunanku wasi limpio kananpaqqa. Wakin familiakunaqa wasinkupa ukuntawan hawanta imayna allichanankumanta rimarinankupaqmi huñunakunku. Chayna ruraymi familiataqa yanapan huñulla kanankupaq chaynataq sapakamata yuyarichin imapi yanapanankuta. Ejemplopaq, mayor warmankunatam mamaqa yachachinman imanasqam makinkuta lavakunanku bañomanta lloqsispanku, manaraq mikuspanku, hinaspa qollqeta hapiruspanku, paykunapas sullkankunatam chaynata yachachinanku.

Wasita limpianapaqqa kamachinakunankum ima ruranankuta. Sapa semana limpianapaq hinaspa watapi huk otaq iskay kutita enteron wasita limpianapaqpas arreglokunatam ruranmanku. ¿Imanichwantaq wasinchikpa kasqan callemanta? Estados Unidos nacionmanta rimaspanmi ecologista Stewart Udall runa nirqa: “Sumaqllaña jardinkunaqa chinkachkanmi, ichaqa astawanmi qawakun basurakunallaña”, nispa.

 Llaqtaykipipas, ¿chaynachu? África central nisqa wakin llaqtankunapiqa huk runam campanata tocastin callen-callen purin. Chaymi lloqsiq runakunata yuyarichin callenkuta pichanankupaq, basurankuta hoqarinankupaq hinaspa punkunkupi huertachankutapas allichanankupaq.

Allpantinpim gobiernokunaqa mana imatapas rurayta atinkuñachu imaymana basurakunawan. Wakin llaqtakunapi basura hoqarichiyta autoridadkuna mana atiptinkum callekunapi astawan huñukurun. Chaymi llaqtapi runakuna yanapanankutaña mañakunku. Cheqap cristianokunaqa kasukuspankum yanapakunku (Romanos 13:3, 5-7). Paykunaqa mana respetanapaq hina kamachikuykunatapas kasukunkum, manataqmi suyankuchu huk runaraq ima ruranankuta yuyarichinantaqa. Munankupunim sumaqpi kawsakuyta, chaymi pipas manaraq imatapas nichkaptin limpiaypi yanapakunku. Kikinchikmanta hinaspa familianchikmantam limpio kaytaqa qallarinanchik, chayta ruraspaqa allin runa hinaspa runamasinchiktapas respetasqanchiktam qawachisunchik. Chaynaqa, limpio kaspanchikqa kawsasqanchik law sumaqllaña qawakunanpaq hinaspa onqoykuna mana mirananpaqmi yanapachkanchik.

Cuerponchikpi limpio kayqa Diostam hatunchan

Limpio hinaspa allin allichasqa kaptinchikqa qawawaqninchikkunam ñoqanchikmantawan Dios yupaychasqanchikmanta allinta rimanqaku. Chaynam karqa toulouse (Francia) llaqtapi Jehová Diospa testigonkunapa asambleanku qepata 15 allin allichasqa mozo-sipaskuna restaurante nisqaman mikuq risqankupi. Yuyaq warmi-qari tiyasqankupa hichpanpi tiyaykuptinkum yuyaqkuna piensarqaku ima chaqwachiki qallaykunqa nispa. Ichaqa admirakurqakum chay mozokuna allin runakuna hinaspa respetowan rimanakusqankumanta. Pasakuptinkuñataqmi chay yuyaqkuna felicitarqaku allin portakusqankumanta, hukninkutam nirqa: “Qamkuna hina allin portakuqkunaqa manaña kasqantam piensarqaniku”, nispa.

Chaynallataqmi Jehová Diospa testigonkunapa cuentallikunanku hatun wasipa oficinanpi, qellqakuna rurananku sitiopi hinaspa cuartonkupipas limpio kasqankutam qawachinku. Chaypi kaqkunaqa pachankupiwan cuerponkupim limpio kananku. Perfume nisqankuta servichikuspankupas bañakunkupunim. Chaymantapas tardenkuna otaq semana tukuytam limpio hinaspa allin allichasqa lloqsinku vecinonkunaman Diosmanta yachachinankupaq, limpio kasqankuqa yanapanmi predicasqankuta uyarinankupaq.

Diosman “rikchakuqyá kaychik”

Bibliaqa cristianokunatam kallpanchan ‘[Diosman] rikchakunankupaq’ (Efesios 5:1). Payqa tukuy imapim chuya, chaymi Isaias revelacionninpi qawarqa angelkuna Diosmanta kayna niqta: “Chuyam, chuyam, chuyam” kanki nispa (Isaias 6:3). Chaymi Diosqa serviqninkunata kamachin chuya otaq limpio kanankupaq, kaynata nispa: “Chuya kaychik ñoqapas chuya kasqayrayku”, nispa (1 Pedro 1:16).

Diosqa munanmi serviqninkuna ‘humildadwan pachakunankuta’ (1 Timoteo 2:9). ‘Yuraq-yuraq linomanta’ Biblia rimaspanqa “Diosllapaqña kawsaqkunapa” ‘sumaq kawsakuyninmantam’ rimachkan (Apocalipsis 19:8). Qacha kaytañataqmi tupachin huchallikuywan (Proverbios 15:26; Isaias 1:16; Santiago 1:27).

Kunanpas wara-waranqantin runakunam kallpanchakunku sapa punchaw cuerponkupi, portakuyninkupi hinaspa iñiyninkupi chuya kanankupaq. Ichaqa Diospa kayna prometesqanwanmi kusikunku: ‘Ñoqam mosoqyachisaq tukuy imata’, nisqanwan (Apocalipsis 21:5). Chay promesa cumplikuptinmi imaymana qachachakuykuna wiñaypaq tukunqa.

[Willakuy]

 [8 kaq paginapi recuadro]

Limpio kayqa Diospa kamachikuyninmi

Israelitakuna chunniqninta riptinkum Diosqa kamachikuykunata qorqa limpio kanankupaq, chaypim nirqa hatun ispayninkuta carpankumanta karupi pampanankupaq (Deuteronomio 23:12-14). Kay kamachikuyta cumpliyqa sasapaschá karqa 3.000.000 runakuna kasqankurayku, ichaqa fiebre tifoidea hinaspa cólera onqoykunawan mana hapichikunankupaqmi allin karqa.

Chaymantapas wañukuqpa cuerponwan imankupas tupaqtinqa lavananku otaq chinkachinankum karqa. Kay kamachisqankunata mana entiendeptinkupas israelitakunataqa waqaycharqam imaymana onqoykunamanta (Levitico 11:32-38).

Diospa yachanan karpanpi manaraq imatapas rurachkaspankum sacerdotekunaqa ‘broncemanta lavatoriopi mayllakunanku’ karqa makinkutawan chakinkuta. Chay hatun lavatoriomanqa manachá facilchu karqa yaku huntachiyqa, ichaqa Diospa kamachisqanraykum chayta rurarqaku (Exodo 30:17-21).

[9 kaq paginapi recuadro]

Doctorpa consejasqan

Yaku kaptinmi kawsanchik, yaku qachachasqa kaptinñataqmi imaymana onqoykunapas hapiwachwan wakinpiqa wañunanchikkamapas. Camerún nacionmanta Jephté Mbangue Lobe doctormi kaykunata consejarqa:

“Tomanayki yakumanta iskayrayaspaykiqa timpuchiy.” Nintaqmi: “Tomanayki yakuta chuyanchanaykipaqqa servichikuwaqmi legía nisqata otaq huktapas, ichaqa tapukuspaykim chaytaqa ruranayki manachayqa wañuruwaqmi”, nispa. Kaytapas consejarqam: “Mikunaykipaq otaq bañomanta lloqsimuspaykipas makikita lavakuy yakuwan hinaspa jabonwan. Jabonqa manam achka qollqepa chaninchu. Pachaykitapas sapa kuti taqsay”, nispa.

Kaytapas nirqam: “Wasipi kaqkunaqa llapankum kallpanchakunanku wasipa ukuntawan calle lawninkunatapas limpianankupaq. Manataqmi baño limpiaytapas qonqanaykichikchu.” Warmachakunapaqmi kay qatiqnin consejopas: “Qacha pozokunapiqa mana bañakunachu onqoykuna kasqanrayku”. Chaymantapas nirqam: “Puñunaykipaq mosquiterota churakuy hinaspapas manaraq puñuchkaspa cuerpoykitawan kiruykita lavakuy”, nispa. Kay consejokunaqa yanapawanchikmi onqoykunawan mana hapichikunanchikpaq.

[8 kaq paginapi foto]

Pachanchik limpio kaptinqa manam sarna onqoykunapas hapiwasunchu

[8 kaq paginapi foto]

Cristianokunaqa wasinkupa callenkunata ­limpianankupaqmi kallpanchakunku

[8 kaq paginapi foto]

Mamakunaqa allintam yanapakunku familianku limpio kanankupaq