Entenadoyoq otaq entenadayoq familiakunapas anchatam sasachakunku imaynata sumaqllata kawsanankupaq. b Yaqa lliw asuntopim entenadokunapa taytanwan otaq mamanwan parlananku warmanta haykapi watukamunanpaq, imaynata educanankupaq chaynataq mantencionninmantapas. c Ayllukunapas otaq amistadkunapas manapaschá allinpaqchu hapinqaku entenado kaqkunataqa. Chayna kaptinpas Bibliapi yachachikuykunaqa allintam yanapanman.

Namibia nacionniyoq Juditmi nin: “Huk kutipim entenadoykunata maman nirqa, wawaykunaqa taytankupa churin kaspapas mana wawqe-paninku kasqanmanta. Chayqa llumpaytam sientichiwarqa entenadoykunatapas wawaykunata hina kuyasqayrayku”, nispa.

Familiata yanapaq doctorkunam ninku entenadokunapa mamanwan madrastra kaqkunaqa manam amistadchu kanku, chayqa familiatam anchata  sasachan nispa. Chayna tarikuspaqa, ¿imatam ruwawaq?

Kaytam ruwawaq: imapaqpas allinta tanteay. Punta kaq qosaykipa churinkuna qawanantaqa otaq yanapakuynintaqa ama harkakuychu, harkakuptikiqa wawaykikunam hukmanyarunmanku. d Manam qonqanaykichu wawaykikunaqa taytanku kuyasqankuta (Proverbios 23:22, 25). Ichaqa imapipas llumpayta metekunanpaq saqeptikiqa yapakusqayki qosaykitam hukmanyachinman. Chaymi imapaqpas allinta tanteanayki familiaykiwan hawkalla kawsakunaykichikpaq.

TAYTAPAQ CONSEJOKUNA

• Punta kaq señoraykiwan churikikunamanta rimaspaqa paykunallamanta rimaychik ama huk asuntokunamantaqa atipanakuychikchu. Ichapas punchawllapi telefonontakama warmaykichikwan rimananpaq sumaqllata niwaq. Chayna tanteanakuyqa ancha allinmi munasqan horapi otaq llumpay tutataña mana qayakamunanpaq.

• Churikikunata qam mana uywaspaykiqa paykunawan sapa kutilla parlay telefonontakama, cartantakama otaq Internetnintakama qellqaspa (Deuteronomio 6:6, 7). Wakinpiqa Internetnintakama qawanakuspam rimawaqchik. Imaynata churikikunawan parlaspaykipas kallpanchakuy imayna sientekusqankupi otaq ima necesitasqankupipas yanapanaykipaq, chaynata ruwaspaqa allinta qespinankupaqmi yanapanki. Churikikunapi chaynata interesakuspaqa astawanmi imapipas yanapayta atinki.

MADRASTRAPAQ CONSEJOKUNA

• Sumaqllata rimay entenadoykipa mamanwan. Wawankunapaqqa paylla maman kasqanta qawachiy (1 Pedro 3:8). Wawankuna qanwan kaspanku imakuna ruwasqankuta willay ichaqa astawan willay allin kaqkuna ruwasqankumanta (Proverbios 16:24). Allinpaq kaptinqa warmata imayna yanapanaykipaq tapukuy, nisuptikiqa agradecekuy.

• Mamanpa qayllanpiqa warmakunata ama llumpayta kuyaychu. Estados Unidosmanta Bertha sutiyoq madrastram nin: “Entenadoykunam mamay niwayta munarqaku. Hinaptinmi qosaypiwan nirqaniku wasillaykupi mamay niwanankupaq, mamankupa otaq paypa ayllunkunapa qayllanpiqa ama chaynata niwanankupaq. Chaymantapacham mamanku Janetwanqa allinlla kaniku. Chaymi warmakunata iskayniyku yanapaq kaniku escuelapi actuananku kaptin otaq escuelamanta maytapas rinanku kaptin”, nispa.

MAMAPAQWAN MADRASTRAPAQ CONSEJOKUNA

• Madrastra kaspaykiqa entenadoykikunapa qayllanpiqa ama mana allintaqa mamankumanta rimaychu. Chayqa paykunatam llumpayta hukmanyachinman. Chaymantapas rimasqaykiman hinam paykunapas rimanmanku (Eclesiastes 10:20). Mamanku qanmanta mana allin rimasqanta entenadoykikuna willasuptikiqa paykuna imayna sientekusqankupi piensay ama kikikipichu. Ichapas kaynata niwaq: “Anchatam llakikuni chayna nimususqaykichikwan. Yaqachusmi mamaykichikqa llumpay piñasqa kachkarqa, piñasqa kaspaqa mana piensarispam imatapas rimanchik”, nispa.  Mama kaptikipas kay consejokunaqa yanapasunkim.

• Entenadoykikunata kamachiy otaq corregiy imayna uywasqa kasqankuman hina. Mana atikuptinqa niy imakuna ruwanankupaq kasqanta ichaqa mamankupa contranpi mana rimaspalla. Qatiqninpi imayna rimasqankupi reparay:

  Madrastra: Roberto, ama hina kaspa pachaykita warkuy.

  Roberto: Mamaypa wasinpiqa pampakunapim saqeniku payña warkunanpaq.

  Madrastra (piñakuspan): Mana kasukuq qella warma.

  Chayna ninaykimantaqa, ¿manachu kaynata niwaq?

  Madrastra (hawkalla): Roberto, kay wasipiqa sapakamam pachanchiktaqa warkunanchik, nispa.

• Mamanwan lloqsinankupaq punchawpiqa ama imapaqpas paykunawan ruwanaykipaq tanteaychu (Mateo 7:12). Chay punchawpi imapas ruwanaykichikpaq tanteaspaqa mamankutaraq puntata tapuy warmakunaman manaraq nichkaspa.

Wawa-churinku yuyayniyoqña kaptin kaqmanta casarakuqkuna sasachakuypi kasqankumantam huk warmi willakun: “Qosaymi churinkunaman sayapakun manam imapas qokunchu imayna sientichiwasqankumantaqa chayna kasqanmi llumpayta rabiachiwan”, nispa (Step Wars). Chayna tarikuspaykiqa, ¿imatam ruwawaq casado vidaykipi mana sasachakunaykipaq?

Kaytam ruwawaq: entiendeq kay. Bibliam consejan: “Wakinkunapa allinnintam maskananchik, manam kikillanchikpa allinninchiktachu”, nispa (1 Corintios 10:24). Hukkuna imayna sientekusqankupi reparay. Ichapas entenadoykikunaqa piensan taytanku paykunata manaña kuyasqanta otaq qanwan allinlla kaspankuqa mamankuta manaña kuyanankupaq kasqanta. Ichapas taytaqa mana imatapas ninchu pasakunankuta mana munaspan.

Kuyawananchikpaqqa manam pitapas obligananchikchu, kikinkumantam kuyawananchik. Hikutaspa kuyachikuyqa manam allinchu (Cantares 8:4). Entenadoykikunawan amistadnikiqa manapaschá munasqaykiman otaq piensasqaykiman hinachu kanqa, chayna kaptinpas pacienciakunaykim.

Cheqnisuptikipas ama piensasqaykiman hinaqa imatapas niychu (Proverbios 29:11). Imapas niruyta mana aguantayta atispaqa rey David hina Diosta mañakuy: “Dios Taytalláy, qampuniyá simillay waqaychaqta churaykuy. Punku waqaychaq hina simillayta waqaychaykuy”, nispa (Salmo 141:3).

Entenadoykikunapa wiñasqanku wasipi yachaspayki otaq tiyaspaykiqa admirakunkichá imakuna kuyasqankuta qawaspayki. Chay wasipi kaqkunataqa ama llumpayta cambiaychu astawanraq cuartonkupi kaqkunataqa. Allinmi kanman huk wasipiña yachaynikichikqa otaq tiyaynikichikqa.

Canadá nacionniyoq Marianam nin: “Tayta-mamaymi wawayman regalokunata qoqku qosaypa churinkunamanñataq mana, chaymi kallpanchakuq kaniku paykunapaq regalota rantipunaykupaq, wakinpiqa manam qollqeyku kaqchu”, nispa.

Kaytam ruwawaq: wawa-churikichik kuyasqaykichikta qawachiychik. Aylluykikunaman chaynataq amistadnikikunaman qawachiy entenadoykikunapas wawaykikuna hina kasqanta (1 Timoteo 5:8). Manapaschá chayllachu kuyakuywan qawanqaku entenadoykikunataqa ichaqa niwaqmi warmachakuna mana sientekunankupaq sumaqllata parlapayanankupaq otaq imatapas igualninka qoykunankupaq.

Punta kaq señoraykipa otaq qosaykipa tayta-mamanman qawachiy willkankunaqa paykunata hinalla kuyasqankuta. Inglaterra nacionniyoq Susanam nin: “Qosaypa wañukusqanmanta wata parten pasayllatam hukwan casarakurqani, wañuq qosaypa tayta-mamanqa manam allinpaqchu qawarqaku yapakusqay qosaytaqa. Ichaqa warmachaykuna sapa kuti qayanankupaq chaynataq imawanpas yanapawasqankumanta agradecekunankupaq tanteasqaykuwanmi allinllata kawsakurqaniku”, nispa.

Ayllukunawan otaq amistadkunawan sumaqllata kawsakuyqa sasam. Ichaqa Bibliapa consejonkunata kasukuspaqa ima sasachakuykunatapas atipankim. Proverbios 24:3 nin: “Yachaywanmi [familiataqa qespichina]. Yuyaywanmi wasitaqa cimientana”, nispa.