Mozo-sipasyaq warmakunaqa soqoyarachisunkimanmi. Brasilmanta Mariam nin: “Chunka tawa watayoq warmi waway kutipakuwaptinmi rabiamanta puramenteta sonqoy rawran. Mana entiendenakuspaykum imamantapas qaparispa rimaniku”, nispa. Italiamanta Carmelatapas yaqa chaynam pasan, paymi nin: “Mozoyaq warmaywanmi imamantapas qaparinakuniku, chaymi payqa cuartonman yaykuruspan sapa kutilla punkunta wichqakamuq”, nispa.

¿Imanasqataq wakin warmakunaqa kutipakuqllaña kanku? Ichapas mana allin warmakunawan juntakusqanrayku. Bibliam yachachin amistadkunaqa allinninchikpaq otaq mana allinninchikpaq kasqanmanta (Proverbios 13:20; 1 Corintios 15:33). Warmakunaqa televisionpi otaq Internetpi tukuy mana allinkunata qawasqankuwanmi kutipakuqllaña rikurirunku.

Warmakuna mozo-sipasyaptinqa, ¿imakunapiraqmi tayta-mamaqa reparananku? Qatiqninpiyá wakinmanta yachasun.

Apostol Pablom kaynata qellqarqa: “Taksallaraq kaspayqa warma hinam rimarqani, piensarqani, yuyaymanarqani, hatunyaruspaymi ichaqa manaña warma hinañachu rurani”, nispa (1 Corintios 13:11). Chay textopa nisqanman hinam warmachakunaqa  manam yuyayniyoqkuna hinaraqchu piensanku. ¿Imakunapi?

Warmachakunaqa manaraqmi imamantapas allintachu entiendenku. Yuyayniyoq runam ichaqa imamantapas allinta entiendespa tantean. Reparantaqmi imapaq tanteasqanqa familianpa allinninpaq otaq mana allinninpaq kasqanpipas. Chayraq mozo-sipasyaqkunaqa chayna tanteaytam chayraq yachachkanku.

Mozo-sipaskunatam Biblia kallpanchan “entiendespa yachaywan” allinta tanteanankupaq (Proverbios 1:4). Bibliaqa llapanchiktam kallpanchawanchik imatapas allinta ‘entiendespa’ otaq piensarispa ruwanapaq (Romanos 12:1, 2; Hebreos 5:14). Warmakunaqa imapaqpas kikinkuña tanteakuyta yachaspaqa tayta-mamanwanmi imamantapas atipanakuyta munanmanku otaq mana yuyayniyoq hina rimanmanku (Proverbios 14:12). Chayna kaptinqa, ¿imaynatam entiendechiwaq mana sientechispalla?

Warmaykita chaynata yanapaspaqa ama piensaychu qamlla allin tanteaq kasqaykipiqa. Mana uyarisusqaykipaq rikchakusuptikipas imayna piensarichisqaykiqa allin tanteaq kananpaqmi yanapanqa. Ichapas chayna yanapasqaykiman hina warmaykiqa allin tanteakuq kanqa.

Japonmanta Kenjim nin: “Wakinpiqa churiywanmi imallamantapas piñanakuq kaniku imatapas usuchisqanmanta otaq hermananta fastidiasqanmanta. Ichaqa cuentatam qokurqani ima piensasqanmanta tapunay munasqanta hinaspa paypi reparaspa kayna ninayta: ‘Chaywanchu chaynata sientekunki’ otaq ‘chaynatachu piensanki’. Pasaq watakunata yuyarispaymi piensani warmaywan chaynata rimaspayqa manapaschá sientechinakuymankuchu karqa”, nispa.

Chayraq mozo-sipasyaq warmakunataqa yachachinam yuyayniyoq kaspanku vida pasayta yachanankupaq (Genesis 2:24). Chaypaqmi yanapana kikinku allinta tanteanankupaq otaq imatapas allinta piensaspa allin ruwaq kanankupaq. Wakin warmakuna mana allin kaqta ruwananpaq hikutaptinpas Diospa munasqanman hina uywasqa warmaqa piensanmi ima ruwasqanpas imapi tukunanpaq kasqanpi, chaymi kaynata tapukunman: “¿Imayna runataq kani? ¿Imakunataq vidaypiqa aswan valorniyoq? ¿Imatataq ruwanman pipas ñoqa hina hikutasqa kaspanqa?”, nispa (2 Pedro 3:11).

Bibliam willawanchik Josey sutiyoq mozomanta, payqa allin tanteakuqmi karqa. Paywan puñunanpaq Potifarpa señoran hikutaptinmi Joseyqa kaynata nirqa: “¿Imaynataq kay mana allinta ruraspayqa Diospa contranpiqa huchallikuyman?”, nispa (Genesis 39:9). Huchapakuymanta Diospa Leeynin manaraq qellqasqa kaptinpas Joseyqa Diospa piensasqanman hinam piensarqa. “Imaynataq kay mana allinta ruraspayqa” nisqanwanmi qawachirqa Diospa piensayninman hina piensasqanta (Efesios 5:1).

Chaynam warmaykipas tanteakuq kayta yachachkan, chayqa allinninpaqmi warmamasinkuna imatapas ruwananpaq hikutaptinqa yachanqam imayna tanteakuyta (Proverbios 1:10-15). Chayna tanteakuyta yachasqanwanmi hina imatapas niptikiqa wakinpiqa kutipakusunki.

 “Warmakunaqa hukta-hukta creeruspam wayrawan apachikuchkaq hina runakunapa yachachisqanwan aysachikunku” (Efesios 4:14). Chaymi wiñasqankuman hina allin tanteakuq kanankupaq yanapanayki, chaynata uywasqaykiqa tukuy vidanpi allinta kawsananpaqmi yanapanqa.

República Checa nisqa nacionmanta Ivanam nin: “Ima niwasqankuta uyarinaypaq tiempochakuptiymi warmi warmaykunaqa uyariwanankupaq kallpanchakunku paykunapa piensasqanwan piensasqay mana tupaptinpas. Chaymantapas manam obliganichu piensasqayman hina piensanankupaqqa, aswanqa piensasqankuman hina tanteanankupaqmi saqeni”, nispa.

Taksallaraq warmachakunaqa munasqanta tayta-maman qonanpaqmi hikutaspan puramenteta waqan otaq pampapi pitititin chaynallataqmi chayraq mozo-sipasyaq warmakunapas munasqanta ruwananpaq tayta-mamanta sapa kuti hikutanku. Warmaykikuna chaynata ruwasuptikiqa allin tanteoyoq kay. Mana rabiachisunaykirayku munasqanta ruwananpaq saqespaykiqa kaynata piensananpaqmi yachachichkanki: “Hikutaspayqa munasqaytam ruwasaq” ninanpaq. Chaynaqa, ¿imatataq ruwawaq? Jesuspa yachachisqanman hina “arí” nispaykiqa chay nisqaykita cumpliy, “manam” nispaykipas chaynata ruway (Mateo 5:37). Nisqaykiman hina ruwaptikiqa warmaykikunaqa manam hikutasunkichu.

Ichaqa entiendeq kay. Imanasqa wasiman tutataña kutimunanpaq warmaykipa nisusqaykita uyariy. Entiendeq kaspaykiqa manam warmayki munasqanta ruwananpaqchu saqechkanki aswanqa Bibliapa nisqantam kasukuchkanki: ‘Lliw runakunawanyá reqsichikuy kuyakuq sonqo otaq entiendeq kasqaykita’, nisqanta (Filipenses 4:5).

Lliw tayta-mamam pantaq kanku, chaymi Biblia nin: “Llapallanchikmi achkaqpi pantaq kanchik”, nispa (Santiago 3:2). Qam sientechispaykiqa warmayki pampachaykusunaykipaq niy. Pantasqaykita reqsikuspa humillakuptikiqa paypas chayna kaytam yachanqa.

Japonmanta Kenjim nin: “Piñanakusqaykumanta rabiay pasaruptinmi imapas nisqaymanta pampachaykuwananpaq churiyta nini. Chaynata ruwaptiymi paypas hawkayan hinaptinmi sumaqllata rimaniku”, nispa.