1. ¿Imakunapin ñaupa tiempo iñiqkunawan igual kanchis?

 PAYKUNAQA tukuy sonqonkuwanmi Diospa siminta willaqku, sonqomantan yuyaychaytapas, Diospa espiritunpa yanapaynintapas chaskikuqku. Qatikachasqaña jark’asqaña karqanku chaypas, manapunin upallakurqankuchu. Imaymana bendicionkunatan Diosmantapas chaskirqanku. Chhaynan karqanku ñaupa tiempopi Jesusta qatikuqkunaqa, kay tiempopi Jehová Diospa testigonkunapas igualmi kallankutaq.

2, 3. ¿Imaraykun Hechos libro jujniray wakin librokunamanta?

² Hechos libropi imachus willasqanta yachasqanchisqa maytachá kallpachawarqanchis. Chay libroqa jujniraymi juj librokunamantaqa. Chayllapin willashan ñaupa tiempopi iñiqkuna imakunatachus ruwarqanku chayta, chaymantapas Diospa yuyaychasqanmi chay libroqa kashan.

³ Hechos libropin willashan 95 runakunamanta, 32 nacionkunamanta, 54 llaqtakunamanta, 9 islakunamantawan. Willashanmi imaynas religionpi umalliq runakunaqa jatunchakuq karqanku, imaynas wakin político runakunapas dios jinaraq qhawarikuqku chaykunamanta. Willashanmi común runakunamanta, iñiqkunata qatikachaq runakunamantapas. Willashallantaqmi imaynas chay tiempopi iñiqkunaqa qatikachasqaña kaspapas, imaymana ñak’ariypiña tarikuspapas allin willakuykunataqa willashallarqanku chaytapas.

4. ¿Imaraykun nisunman: “Ñaupa tiempo iñiqkunawanqa juj sonqollan kanchis”, nispa?

⁴ Yaqa iskay waranqa watañan pasarun apóstol Pedroq jinallataq Pabloq, munasqa médico Lucaspa, sumaq sonqo Bernabepa, mana manchakuq Estebanpa, yanapakuq Dorcaspa, sumaqta chaskikuq Lidiaq, jinallataq paykuna jina juj iñiqkunaq wañupusqanku tiempomanta chaypas, paykunawanqa juj sonqollan noqanchisqa kanchis. ¿Imarayku? Paykuna jinan noqanchispas kamachisqa kanchis Cristopaq discipulokunata maskhananchispaq (Mat. 28:19, 20). ¡May munaymi chay ruwaypi yanapakuyqa ¿riki?!

5. ¿Imaynatan qallarikurqan allin willakuykuna willay?

 ⁵ Imanispachus Jesús qatikuqninkunata kamachirqan chaypi piensarisun. Paymi nirqan: “Atiytan chaskinkichis santo espíritu qankunaman chayamuqtin, jinan noqamanta willankichis Jerusalenpi, lliu Judeapi, Samariapi ima; kay pachaq k’uchunkunakamaraqmi chayankichis”, nispa (Hech. 1:8). Chaypi nisqan jina, ñaupaqtaqa Jerusalenpi willanankupaqmi espirituqa atiyta qorqan (Hech. 1:1-8:3). Chaymantataq “lliu Judeapi, Samariapi ima” willanankupaq atiyta qorqan (Hech. 8:4–13:3). Chaykuna qhepamantaq espirituqa paykunaman atiyta qorqan chay allin willakuykunata “kay pachaq k’uchunkunakamaraq chayachinankupaq” (Hech. 13:4-28:31).

6, 7. ¿Imaraykun nisunman “Diosmanta willanapaqqa ñaupa iñiqkunamantaqa aswan allin preparasqan kashanchis”, nispa?

⁶ Ñaupa tiempopi iñiqkunaqa manan junt’asqa Bibliayoqchu karqanku. Mateo libroqa 41 watapi jinan qelqasqa karqan. Pabloq qelqasqan cartakuna Hechos libroq qelqakusqan ñaupaqtaña tukukurqan chaypas, manan chaytaqa maymanpas apayta atirqankuchu, chhaynapi munaqkunaman qhawachinankupaq. Chaymantapas manan paykunaqqa ima qelqankupas karqanchu chhaynapi munaq runakunaman saqenankupaqqa. Arí, iñiqman tukupuq judío runakunaqa reqsirqankun Diospa simintaqa, paykunaqa sapa semananmi chay qelqaq leekusqanta sinagogakunapi uyariqku (2 Cor. 3:14-16). Chhaynaña karqan chaypas paykunaqa leeshanallankun karqan Diospa simintaqa, paykunaqa yaqapaschá umallankumanta chaykunata runakunaman willaqku.

⁷ Kay tiempopin ichaqa mana chhaynachu, llapanchispan Biblianchis kan. Bibliata explicaq librokunapas, revistakunapas, juj qelqakunapas askhan kan. Chaymantapas 240 nacionkunapin Diosmantaqa willashanchis, askha rimaykunapitaqmi willashanchispas.

8, 9. a) ¿Imakunatan ñaupa tiempo iñiqkuna ruwarqanku santo espirituq yanapasqan? b) ¿Imakunatan allin yuyayniyoq junt’aq kamachi ruwashan Diospa espiritunpa yanapayninwan?

⁸ Qatikuqninkunata kamachishaspan Jesusqa paykunata nirqan: “Atiytan chaskinkichis santo espíritu qankunaman chayamuqtin”, nispa. ¿Imatan chaywan nisharqan? Diospa espiritunpa yanapayninwanmi paykunaqa llapa kay pachaman allin willakuykunata chayachinanku karqan. Arí, espirituq yanapasqanmi Pedropas Pablopas onqosqakunata qhaliyachirqanku, supaykunata qarqorqanku, wañusqakunatapas kausarichirqanku. Ichaqa chaykunamanta aswan jatun ruwaypin Diospa espiritunqa paykunata yanaparqan. Chay espirituq yanapasqanmi apostolkunapas wakin iñiqkunapas cheqaq yachachikuyta llapa runakunaman chayachirqanku, chhaynapi chay runakuna wiñay kausayta tarinankupaq (Juan 17:3).

⁹ Pentecostés Fiesta p’unchaypin 33 watapi Cristota qatikuqkunaqa  “espirituq rimachisqanman jinan juj rimaykunapi rimayta qallarirqanku [...] Diospa admiranapaq ruwasqankunamanta” (Hech. 2:1-4, 11). Kay tiempopiqa manan chhayna milagrokunaqa kanñachu. Ichaqa chay espirituq yanapayninwanmi allin yuyayniyoq junt’aq kamachiqa Bibliamanta willaq imaymana qelqakunata orqomushan; askha rimaykunapin chay qelqakunataqa orqomushan. Chay qelqakunamanta wakinmi kashan Qhawaq revista, ¡Rijch’ariy! revista ima, chay revistakunataqa sapa killanmi waranqa-waranqanpi orqokamushan. Chaymantapas jw.org paginapin askha qelqakuna, revistakuna ima kashan, waranqa más rimaykunapin kashan. Chaykunaq yanapayninwanmi lliu ayllukunamanta, lliu llaqtakunamanta, lliu rimaykunamantawan runakunaman Diospa admiranapaq ruwasqankunata willakushan (Apo. 7:9).

10. ¿Imaynatan Biblia t’ijray aparikushan 1989 watamantapacha?

¹⁰ Chaymantapas allin yuyayniyoq junt’aq kamachiqa 1989 watamantapachan astawanraq tanqarishan Biblia t’ijrayta. Paykunaq yanapayninwanmi Mosoq Pacha Biblia nisqa Bibliaqa iskay pachaj más rimaykunapiña kashan, waranqa-waranqanpitaqmi orqokamushanpas. Chaykunaqa manan runaq kallpallanwanqa atikumanchu karqan, Diospunin espiritunwan llapa chaykunata ruwachishan.

11. ¿Imaynatan aparikushan qelqanchiskuna t’ijray?

¹¹ Qelqanchiskunaqa askha rimaykunapin lloqsimushan, chaykuna t’ijrayqa 150 más nacionkunapin aparikushan, askha hermanokunataqmi chaypiqa yanapakushanku. ¡May admirakunapaqmi llapa chaykuna aparikusqanqa ¿riki?! Noqallanchismi Diospa espiritunpa yanapayninwan allin willakuykunata llapa runakunaman chayachishanchis. Noqallanchismi willashanchis Jehová Diosmantapas, ajllasqan kamachikuqmantapas, jinallataq janaq pachapi churasqan gobiernomantapas (Hech. 28:23).

12. ¿Imaynatan Pablopas juj iñiqkunapas apariqku Diosmanta willayta?

¹² Apóstol Pablota yuyarisun. ¿Ima ruwaymanmi masta qokurqan Pisidiapi kaq Antioquía llaqtapi kashaspaqa? Diospa siminmanta willaymanmi. Payqa judío runakunaman mana judío runakunaman iman willaq, chhaynapin “wiñay kausayman apaq ñanninta llapa puriy munaqkunaqa iñipurqanku” (Hech. 13:48). Watakunaq pasasqanman jinapas, Hechos librota Lucas qelqayta tukushaqtinpas chayllatapunin payqa ruwasharqan. Arí, “Diospa gobiernonmantan sut’inta” willasharqan, “mana piqpa jark’asqanmi chaykunata ruwasharqan” (Hech. 28:31). ¿Maypin Pablo chay tiempopi kasharqan? Ancha munayniyoq Roma llaqtapin kasharqan. Chhaynatan Pablopas chay tiempopi juj iñiqkunapas imaymana formapi Diosmanta willasharqanku. Paykunaqa Diospa espiritunpa yanapayninwanmi chaytaqa ruwaqku.

13. ¿Imaraykun Diospa yanapayninta mañakunapuni qatikachasqa kaspa?

¹³ Jesuspa discipulonkunaqa qatikachasqa kaspapas jark’asqa kaspapas  Diospa yanapaynintan mañakuqku. ¿Yanaparqanchu Dios paykunata? Arí, yanaparqanmi. Espirituntan paykunaman qorqan, chay atiywanmi mana manchakuspa Diospa siminta llapa runakunaman chayachirqanku (Hech. 4:18-31). Noqanchispas manan kallpallanchiswanqa ima ruwaytapas atisunmanchu, necesitanchispunin yanapayta chhaynapi mana manchakuspa willananchispaq (Sant. 1:2-8). Manachus Dios yanapawasunman chayqa, manachus espirituntapas qowasunman chayqa, manapunin ima ruwaytapas atisunmanchu. Paypa yanapaynillanwanmi imaymana jatun ruwaykunata ruwashanchis. Chhaynaqa maytaña cheqnikuwaqninchis runakuna k’amiwasun, qatikachawasun, maqawasun chaypas, manan Diospa llaqtantaqa sayachinqakuchu. Sapankanchismi Diospa yanapaynintaqa mañakunanchis, chhaynapin paymanta willashallasun (Luc. 11:13).

14, 15. a) ¿Imakunan pasarqan Estebanta wañuchisqanku qhepaman qatikachay jatariqtin? b) ¿Imaynatan Siberia ladopi runakuna Diosmanta cheqaq willakuykunata yacharqanku?

¹⁴ Diospa siminta mana manchakuspa willaqkunamanta jujninmi kashan Esteban. Payqa wañuytapas mana manchakuspan allin willakuykunataqa willarqan (Hech. 6:5; 7:54-60). Payta wañuchisqanku qhepamanmi “iñiq t’aqata sinchita qatikachayta qallarirqanku”, chhaynapin “iñiqkunaqa jinantin Judeaman Samariamanwan ch’eqerichisqa karqanku”. Chaywanpas manan tatichirqankuchu Diosmanta willaytaqa. Felipepas “Samaria llaqtaman jaykuspan Cristomanta willayta qallarirqan”, paypa willasqanwanmi askha iñipurqanku (Hech. 8:1-8, 14, 15, 25). Juj ladokunapipas chaymi pasallarqantaq. “Estebanta wañuchisqanku qhepata qatikachay kaqtin ch’eqerichisqa kaqkunan Fenicia llaqtaman, Chipre islaman, Antioquía llaqtaman ima chayarqanku, paykunaqa judiokunallamanmi allin willakuykunataqa willaqku. Antioquía llaqtaman chayaq wakin iñiqkunan ichaqa Chipremanta Cirene llaqtamantawan karqanku, paykunamanta wakinmi griego rimaq runakunaman Señor Jesusmanta allin willakuykunata willayta qallarirqanku” (Hech. 11:19, 20). Rikusqanchis jina, qatikachay kasqanwanmi askha llaqtakunaman Diosmanta willakuy chayarqan.

¹⁵ Kay tiempopipas Unión Soviética nisqa kashaqtinmi, 1950 watapi, askha Diospa testigokuna Siberia ladoman apasqa karqanku, chaypin askha llaqtakunaman ch’eqechisqa karqanku. Paykunaqa manan ch’inchu karqanku, maymanchus chayarqanku chaypin Diosmanta willayta qallarirqanku. Manachus autoridadkunaq apasqan kankuman karqan chayqa, manachá paykunallamantaqa chay llaqtakunamanqa chayayta atinkumanchu karqan. Wakinqa 10.000 kilómetros jina karumanmi apasqa karqanku. Juj hermanoq nisqan jina, chay nacionpi gobiernon hermanokunata apachirqan juj cantonmanta juj cantonkama. Paymi nin: “¡May admirakuymi chayqa karqan! Gobiernoq yanapayninwanmi Siberia ladopi runakunaqa Diosmanta cheqaq willakuyta yacharqanku”, nispa.

16, 17. ¿Imaraykun nisunman “Hechos libropin sut’ita willashan Jehová Dios llaqtanta yanapasqanmanta” nispa?

¹⁶ Jehová Diosqa bendecirqanmi ñaupa tiempopi iñiqkunaq llank’asqanta. Yachasqanchis jina, jujkuna yanapaypiqa apóstol Pablo juj iñiqkuna iman “plantarqanku” “qarparqankupas”, “ichaqa Diosmi [paykunataqa] wiñachirqan” (1 Cor. 3:5, 6). Hechos libropin sut’ita willashan imaynas allin willakuykuna ch’eqerinanpaqqa Jehová Dios yanaparqan chayta. Chaypin nishan: “Chhaynapin Diospa siminqa lliuman ch’eqerisharqan, Jerusalén llaqtapi iñiqkunapas askhamanmi tukupusharqanku”, nispa (Hech. 6:7). Nishallantaqmi: “Chay qhepatan jinantin Judeapi, Galileapi, Samariapipas kaq iñiqkunaqa samarirqanku qatikachasqa kaymanta, iñiyninkupipas allin kallpachasqan kasharqanku; chaymantapas paykunaqa askhayasharqankun Jehová Diosta manchakuspa kausasqankurayku, santo espiritunpa kallpachasqan kasqankurayku ima” (Hech. 9:31).

¹⁷ Siria ladopi kaq Antioquía llaqtapi kaqkunapas, hebreo simita rimaqkunapas griego simita rimaqkunapas, llapankun Diosmanta cheqaq willakuytaqa uyarirqanku. Chay willakuyta apaqkunawanmi “Jehová Diosqa kasharqan”. Paykunaq willasqankuraykun “askha runakuna iñipurqanku, jinaspa Señorpa discipulon kapurqanku” (Hech. 11:21). ¿Iman pasanman karqan chay llaqtapi tiempoq pasasqanman jina? Bibliaq nisqan jina “Jehová Diospa siminqa jinantinmanmi ch’eqerisharqan, askha runakunataq iñipusharqanku” (Hech. 12:24). Apóstol Pablopas juj iñiqkunapas kallpachakusqankuwanmi “Jehová Diospa siminqa jinantinman ch’eqerisharqan”, askhan mana judío runakunaqa iñipusharqanku (Hech. 19:20).

18, 19. a) ¿Imaraykun nisunman “Jehová Diosqa noqanchistapas yanapawashanchismi” nispa? b) ¿Iman rikuchin Jehová Diosqa llaqtanta yanapashasqanta?

¹⁸ Jehová Diosqa noqanchistapas yanapawashanchismi. Paypa yanapayninwanmi askha runakuna llaqtanman jamushanku jinaspa bautizakushanku. Chaymantapas Diosqa Pabloman jina, juj iñiqkunaman jinan kallpata qowanchis, chay kallpawanmi cheqnisqaña kanchis chaypas, qatikachasqaña kanchis chaypas willashallanchis (Hech. 14:19-21). Jehová Diosqa noqanchiswanpunin kashan, payqa “pakakuna Diosmi, wiñaypaq makinkunan” yanapawashanchis (Deut. 33:27). Kaytaqa manan jayk’aqpas qonqananchischu. Payqa sutinraykun manapuni jayk’aqpas saqewasunchu (1 Sam. 12:22; Sal. 94:14).

¹⁹ Harald Abt familiamanta juj chhikanta yachasun. Segunda Guerra Mundial nisqa kashaqtinsi hermanotaqa Diosmanta mana t’aqakuyta munasqanrayku Sachsenhausen nisqa carcelman apasqaku. Chaymantapas 1942 watapis mayo killapi Gestapo nisqapi guardiakuna maypichus esposan tiyasharqan chayta risqaku, jinaspa ususinmanta t’aqaspa hermanatapas jap’illasqakutaq. Paytaqa juj-juj carcelmansi apakachasqaku. Chay hermanan nin: “Chay watakuna carcelpi kasqaywanmi yachani  juj allin yachachikuyta: Imayniraq jatun pruebapiña kashanki chaypas, may llakiq nit’isqanña kashaki chaypas, Jehová Diospa espiritunqa kallpachasunkipunin. Manaraq jap’iwashaqtinkun juj hermana juj cartapi nimuwasqa: Ima sasachakuypiña kasun chaypas Jehová Diospa espiritunmi thaj kayta qowasun, nispa. Noqaqa, nichá imapas nisharqanin. Chhayna llakipi tarikuspayñan yacharqani chayqa cheqaqpuni kasqanta. Mayninqa imapas pasawaqtinchisraqmi allinta yachanchis Diosqa yanapakuqpuni kasqanta. Chaypunin noqataqa pasawarqan”, nispa.

20. ¿Imatan apóstol Pablo ruwarqan wasillapiña wisq’asqa kasharqan chaypas, imaynatan ejemplon yanapanman kay tiempopi iñiqkunata?

²⁰ Hechos libro tukuypin willashan imaynas Pabloqa “Diospa gobiernonmantaqa” willashallarqan chayta (Hech. 28:31). Arí, payqa wasinpiña wisq’asqa kasharqan chaypas, manaña juj ladokunaman puririyta atirqanchu chaypas, llapa visitamuqnin runakunamanmi willaq. Kay tiempopipas askha iñiqmasikunan wasillapi kashanku. Wakinqa onqosqa kasqankurayku, kuraqña kasqankurayku iman mana mayman puririyta atinkuchu, wakintaq imaymanakunaq kasqanwan mana lloqsiyta atinkuchu. Chaywanpas paykunaqa Diosmantaqa willashallankun. Llapanchismi paykunapaq Diosmanta mañapunanchis, chhaynapi allin sonqo runakuna paykunawan tupanankupaq.

21. ¿Imaraykun urgente Diospa siminta willamunanchis kashan?

²¹ Yaqa llapanchismi libre kashanchis wasin-wasinta willananchispaq, imaymana formapi willananchispaqpas. Chhaynaqa tukuy atisqanchista kallpachakusun Diospa gobiernonmanta willakuyta llapa runakunaman chayachinanchispaq. Chayta ruwasun chayqa, chay gobiernonmanta willakuy “pachantinpi willasqa kananpaqmi” yanapakusun. Rikusqanchis jinapas Cristoq chayamusqan tiempomanta señalkunaqa astawanraqmi reparakushan, chaymi urgente runakunaman willamunanchis kashan (Mat. 24:3-14). Chhaynaqa amapuni imaraykupas tiempotaqa usuchisunchu, “Señorpa llank’ananpiqa” imaymanan ruwana kashan (1 Cor. 15:58).

22. ¿Ima ruwaypin kashananchis Jehová Diospa p’unchaynin chayamunankama?

²² “Jehová Diospa jatun p’unchaynin chayamunankama” tukuy sonqomanta willashallasun (Joel 2:31). Askharaqmi kashan Berea llaqtayoq jina runakuna, chay runakunaqa “tukuy yuyaywanmi Diospa siminta chaskikurqanku” (Hech. 17:10, 11). Chayrayku apashallasun Diospa simintaqa. “¡Kusapuni, allin kamachi!” nisqa rimayta uyarinanchiskama willashallasun (Mat. 25:23). Sichus tukuy atisqanchista kallpachakusun, manataq Jehová Diosmantapas t’aqakusunchu chayqa kusisqan kasunchis. Sonqonchispas may kusisqan kanqa Diospa gobiernonmanta allin willakuykunata llapa runakunaman apasqanchisrayku.