1-3. a) ¿Imaraykun apostolkunata aparqanku Jatun Juntaq ñaupanman? b) ¿Imatan apostolkuna rikuchinanku karqan? c) ¿Imaraykun yachananchispuni imatachus apostolkuna ruwarqanku chayta?

 JATUN Juntapi umalliqkunaqa sinchi phiñasqan apostolkunapaq kasharqanku. Chaypin uma sacerdote José Caifaspas kasharqan, payqa manan Jesuspa sutintapas rimayta munarqanchu, chaymi sinchi phiñasqa apostolkunata nirqan: “¿Manachu noqaykuqa kamachirqaykichis amaña chay runaq sutinpi yachachinaykichispaq? [...] ¿Imaraykutaq qankunari Jerusalén llaqtaman yachachikuyniykichista junt’aykachishankichis? ¿Imaraykun chay runaq wañusqanmantapas noqaykuta juchachayta munashawankiku?”, nispa (Hech. 5:28). Chaywanqa nisharqan “¡rimashallankichis chayqa castigasqan kankichis!” nispan.

² Chaywan, ¿mancharikurqankuchu apostolkuna? Manan. Apostolkunataqa kikin Jesusmi kamachirqan Diosmanta willanankupaq, chay kamachiytaqa Diosmanta chaskisqan atiywanmi Jesusqa kamachisharqan (Mat. 28:18-20). Chhaynaqa, ¿imatan ruwankuman apostolkuna? ¿Manchakuymantachu manaña Diosmanta willankuman karqan? ¿Pitataq kasukunkuman karqan? ¿Diospa munaynintachu ruwankuman icha runakunaq munaynintachu? Pedropas compañeronkunapas mana iskayaspan sut’ita rikuchirqanku Jehová Diosta kasukunankuta.

³ Apostolkunaq imachus ruwasqankuqa maytan noqanchistapas yanapawasunman, paykuna jinan noqanchispas Diosmanta runakunaman willananchis (Mat. 10:22). Yaqapaschá paykuna jina amenazasqa katiqachasqa kasunman, enemigonchiskunaqa Jehová Diosta serviyninchispi pisipananchistan munanqaku, mayninpiqa Diosmanta willasqanchistapas jark’awasunmi. Chay kaqtin, ¿imatan ruwasunman? Apostolkuna jinan qaqata sayananchis, chaypaqmi ichaqa allinta yachananchis imaraykun apostolkunata Jatun Juntaman a aparqanku chayta, chaypi kaqtinku pitan kasurqanku chaytapas.

4, 5. ¿Imaraykutaq Caifaspas saduceo t’aqamanta kaqkunapas sinchi phiñasqa kasharqanku?

⁴ ¿Yuyashanchischu imatas apóstol Pedropas Juanpas nirqanku amaña willanankupaq kamachiqtinku? Paykunan nirqanku: “Manapuni imachus rikusqaykumanta imachus uyarisqaykumantawan willaytaqa upallakusaqkuchu”, nispa (Hech. 4:20). Chhaynaqa, ¿imatan apostolkuna chay qhepaman ruwarqanku? Jatun Juntaman apasqanku qhepamanmi llapa apostolkuna jujmanta templopi Diosmanta willayta qallarirqanku, astawanqa “Salomonpa columnankuna” nisqapin willarqanku. Chayqa inti lloqsimuy ladopin kasharqan techoyoqtaqmi karqanpas, chaypin judiokunaqa juñukuqku imamantapas rimanankupaq. Chaypin apostolkunaqa imaymana milagrokunata ruwarqanku, supaykunatan wijch’urqanku onqosqakunatan qhaliyachirqanku, yaqachus jina Pedroq llanthullan tupaykuqtin pitapas qhaliyachipurqan. Chay jampisqa runakunamantan Diospa siminta askha uyarikurqanku. Chhaynapin “askha qharikunapas warmikunapas Señorpiqa iñipusharqanku” (Hech. 5:12-15).

⁵ Ichaqa Caifaspas saduceo t’aqamanta kaqkunapas sinchi phiñasqan apostolkunata carcelpi wisq’achirqanku (Hech. 5:17, 18). ¿Imaraykutaq apostolkunaq willasqankuwan sinchi phiñasqa kasharqanku? Apostolkunaqa Jesuspa kausarisqanmantan willasharqanku, paykunan ichaqa mana kausarimpuypi iñirqankuchu. Chaymantapas apostolkunaqa “Jesuspi iñispallan salvasqaqa kasunchis” nispan willasharqanku. Chaymi chay runakunaqa nirqanku: “Jinallata qhawasun chayqa, llapa runachá paypi iñipunqaku, jinaqtintaq Roma llaqta runakuna jamuspa templonchista nacionninchistawan qechupuwasunchis”, nispa (Juan 11:48). Chayraykuchá apostolkunataqa upallachiyta munasharqanku.

6. ¿Pikunan umallinku Diospa kamachinkunata qatikachaypi, imaraykun mana admirakunanchischu chaykunaq pasasqanwan?

⁶ Kunan tiempopas ñaupa tiempopi jinan pasashan, Jehová Diospa kamachinkunata qatikachaypiqa religionpi umalliqkunan kashanku. Paykunaqa gobiernokunata noticiakunapi willaqkunata iman tanqanku noqanchis contra imatapas ruwanankupaq. ¿Admirakunanchischu paykunaq chay ruwasqankuta rikuspa? Manan. ¿Imarayku? Noqanchisqa paykunaq pantasqa yachachisqankutan sut’iman orqoshanchis. Chaymantapas yachachisqanku mana allin kasqanta reparaspan allin sonqoyoq runakunaqa Diosman qayllaykapushanku (Juan 8:32).

7, 8. a) ¿Imatan apostolkuna ruwarqanku angelpa kamachisqanta uyarispa? b) ¿Imakunatan tapukunanchis?

⁷ Yaqapaschá carcelpi kaspa apostolkunaqa tapukuqku imas paykunamanta kanqa chayta (Mat. 24:9). Chay tutan ichaqa paykunaq mana piensasqanku pasarqan. “Jehová Diospa angelninmi [...] carcelpa punkunkunata  kicharqan” (Hech. 5:19). b Jinaspa paykunata kamachirqan: “Temploman rispa runakunaman willamushallaychis”, nispa (Hech. 5:20). Chayta uyarispan apostolkunaqa allinta ruwashasqankuta repararqanku, jinaspan imaña kaqtinpas aswan ganaswanraq willayta qallarirqanku. Arí, mana manchakuspan “paykunaqa illarimuyllata temploman jaykurqanku, jinaspa yachachiyta qallarirqanku” (Hech. 5:21).

⁸ ¿Imatan yachasunman apostolkunaq chay ruwasqankumanta? Paykuna jina qatikachasqa kaqtinchis, ¿listochu kashanchis mana manchakuspa iñiywan willashanallanchispaq? Apostolkunaq tiemponpi jinan kay tiempopipas angelkuna chay llank’ayta umallishanku. Paykunaq yanapayninwanqa allintapunin llapa runakunaman “Diospa gobiernonmanta” willasun (Hech. 28:23; Apo. 14:6, 7).

9-11. a) ¿Imatan apostolkuna ruwarqanku Jatun Junta amaña predicanankupaq niqtinku? b) ¿Apostolkunaq ima ruwasqankutan kunan tiempokamapas cheqaq cristianokuna qatikushanchis?

⁹ Caifaspas juj umalliqkunapas listoñan kasharqanku apostolkunata juzganankupaq, chaymi oficialkunata kacharqanku apostolkunata carcelmanta apamunankupaq. Chay umalliqkunaqa manan yacharqankuchu apostolkuna manaña carcelpi kashasqankuta, oficialkunaqa carcelman chayaspankuqa “carceltan tarirqanku allin wisq’asqata, guardiakunatapas punkukunapi sayashaqta”, apostolkunan ichaqa mana chaypichu kasharqanku (Hech. 5:23). Chayta yachaspa chay umalliqkunaqa maytachá admirakurqanku. Chay qhepamanmi templopi capitanqa jujmantan apostolkunata templopi Jesusmanta willashaqta tarirqan, jinan oficialninkunawan kuska Jatun Juntaman aparqan.

 ¹⁰ Qallariypi yachamusqanchis jina, chaypin chay umalliqkunaqa apostolkunata sinchi phiñasqa kamachirqanku amaña Jesusmanta rimanankupaq. ¿Imanirqankutaq apostolkuna? Llapa apostolkunaq rantinpin apóstol Pedroqa mana manchakuspa nirqan: “Noqaykuqa kamachikuq Diostan ñaupaqtaqa kasukunayku, runakunata kasukunaykumantaqa”, nispa (Hech. 5:29). Chayta nisqankuwanmi apostolkunaqa llapa iñiqkunapaq juj allin ejemplota saqesharqanku. Autoridadkunata kasukunchisña chaypas manan paykunaqa Diospa munayninta ruwananchistaqa jark’awasunmanchu, nitaqmi Diospa contranpi imatapas ruwachiwasunmanchu (Rom. 13:1). Chhaynaqa, ¿imatan ruwasunman may llaqtapipas may nacionpipas gobiernokuna jark’awaqtinchis? Chhaynapi tarikuqtinchisqa jujniraykunamantan Diospa gobiernomanta willashanallanchis.

¹¹ Chay umalliqkunaqa sinchitan colerarqanku apostolkunaq mana manchakuspa rimasqankuta uyarispa, chaymi chay runakunaqa apostolkunata wañuchiyta munasharqanku (Hech. 5:33). Apostolkunaqa wañuchisqa kanankupaqmi piensasharqanku. Ichaqa, chayllamanmi admiranapaq jina Jehová Dios paykunata yanaparqan.

12, 13. a) ¿Imanispan Gamaliel yuyaycharqan Jatun Juntapi umalliqmasinkunata, imatan chay runakuna ruwarqanku? b) ¿Imaynatan Jehová Dios kunan tiempo yanapawashanchis? c) ¿Imatan Jehová Dios ruwanqapuni ima ñak’ariypipas tarikuqtinchis?

¹² Jatun Juntapi jujnin umalliq Gamaliel c sutiyoq runan jatarispa rimarirqan, payqa lliu runaq respetasqanmi karqan. Chay Juntapi umalliqmasinkunapas respetaqkun paytaqa, chaychá payqa “kamachikurqan apostolkunata juj ratulla jawaman orqonankupaq” (Hech. 5:34). Chay runan willarqan ñaupaqpi runakuna jatariqtin imachus pasarqan chayta. Willarqanmi imaynas runakunaqa jatariqku, umalliqninku wañupuqtintaq ch’in kapuqku chayta. Chaymantataq allinta piensarichiq jina apostolkunamanta rimapayarqan. Nirqanmi: “Ama imanaychispaschu chay runakunataqa. Imachus yachachisqanku imachus ruwasqankupas runakunallamanta jamushan chayqa, chinkapullanqan. Diosmantachus jamushan chayqa, manan chinkachiyta atinkichischu [...], yaqapaschá qankuna Diospa contranpi jatarishawaqchis”, nispa (Hech. 5:38, 39). Chaypi umalliqkunaqa kasukurqankun chay runaq nisqanta, chaywanpas waqtaykurqankun apostolkunata, “kamachirqankutaq amaña Jesuspa sutinpi rimanankupaq” (Hech. 5:40).

¹³ Jehová Diosqa yaqapaschá mayninpiqa Gamalielwan jina yanapachiwasunman, chhaynapi llaqtan ñaupaqllaman rishananpaq (Prov. 21:1). Payqa espiritunwanmi tanqanman manqen autoridadtapas jueztapas chhaynapi munaynin ruwakunanpaq (Neh. 2:4-8). Mayninpin ichaqa  jinallata qhawanqa chanin kaq ruwakunanrayku ñak’arinanchista (1 Ped. 3:14). Chhayna kaqtinqa manan kayta qonqananchischu Diosqa yanapawasunmi aguantananchispaq, chaymantapas manan ima ruwasqa armapas imanawasunpaschu nitaqmi jark’awasunchu Diospa kamachiwasqanchista junt’ananchistaqa (Isa. 54:17; 1 Cor. 10:13).

14, 15. a) ¿Imatan apostolkuna ruwarqanku waqtasqa kashaspanku, imaraykun chayta ruwarqanku? b) Juj iñiqmasi imakunapichus tarikusqanta willay.

¹⁴ ¿Waqtasqa kaspankuchu apostolkuna manaña Diosmanta willarqanku, ch’inchu kapurqanku? Manan, aswanmi paykunaqa “Jatun Juntaq ñaupanmanta kusisqa ripurqanku” (Hech. 5:41). ¿Kusisqa? ¿Imaraykutaq kusisqari kasharqanku? Manan soq’achikuyta munaspachu, aswanpas paykunaqa kusisqan kasharqanku Jehová Diosta tukuy sonqonkuwan servisqankurayku yachachiqninku Jesustapas kasukusqankurayku ima (Mat. 5:11, 12).

¹⁵ Ñaupa tiempopi iñiqkuna jinan kay tiempopi iñiqkunapas kusisqa kanku Diosmanta willasqankurayku qatikachasqa kaspanku (1 Ped. 4:12-14). Manan pipas munasunmanchu k’amisqa kaytaqa cheqnisqa kaytaqa ni qatikachasqa kaytapas, chaywanpas Diosta tukuy sonqo servinanchisraykun llapa chaykunata aguantanchis. Kunanqa Henryk Dornik sutiyoq hermanonchismanta yachasun, payqa unaymi ñak’arisqa comunista nisqa autoridadkunaq makinpi. 1944 watapis agosto killapi autoridadkuna nisqaku paywan wayqenpiwan sinchi llank’ana campokunaman apasqa kanankupaq. Paykunamantan juj willakuypi nisqa: “Manan kay runakunataqa imatapas jark’ayta atisunmanchu, paykunaqa sufrispan kusisqa kanku”, nispa. Chaymanta rimashaspan Henryk nirqan: “Noqamanqa manan sufriychu gustawan aswanpas k’amisqaña, ñak’arichisqaña kaspapas, tukuy sonqowan Diosta servispaymi kusisqa kasharqani”, nispa (Sant. 1:2-4).

16. a) ¿Imaynatan apostolkuna rikuchirqanku llapa runakunaman Diospa simin willay munasqankuta? b) ¿Apostolkunaq imayna forma willasqankutan kunan tiempopas ruwashanchis?

¹⁶ Apostolkunaqa manan tiempota usuchirqankuchu, paykunaqa  mana manchakuspan sapa p’unchay “templopi, wasin-wasinta rispa ima Cristo Jesusmanta allin willakuykunata” willasharqanku (Hech. 5:42). d Chay iñiqkunaqa llapa runakunamanmi willayta munasharqanku, Jesuspa yachachisqanman jinan llapa wasikunaman chayaqku (Mat. 10:7, 11-14). Chhaynata ruwaspachá paykunaqa Jerusalén llaqtamanqa yachachisqankuta junt’achirqanku. Noqanchispas paykuna jinan runakunamanqa Diospa siminta willashanchis, llapa llaqtakunamanmi llapa wasikunamanmi rishanchis. Llapa runan yachanan Diospa gobiernonmanta allin willakuykunataqa. ¿Bendecishanchu Jehová Dios chay ruwasqanchista? Arí bendecishanmi, waranqa-waranqanpin runakuna Diosman asuykapushanku. Paykunamanta wakinqa wasin-wasinta purisqanchispin Diosmantaqa yacharqanku.

17-19. a) ¿Iman iñiqkunata t’aqanachisharqan? b) ¿Imatan apostolkuna ruwarqanku chayta allichanankupaq?

¹⁷ Ñaupa tiempopi iñiqkunamanqa juj mana allin ruwaymi jaykusharqan, ¿iman chay kanman karqan? Ñaupaqkunapi yachamusqanchis jina, askhan chayraq bautizakurqanku wakinqa juj llaqtakunamantan karqanku, paykunaqa Jerusalenllapiraqmi kasharqanku Jesuspi iñiymanta astawan yachanankupaq. Chay iñiqkuna allin mijusqa p’achasqa ima kanankupaqmi chay llaqtayoq iñiqkunaqa imachus kaqninkuta vendesparaq  apostolkunaman chayta aparqanku (Hech. 2:44-46; 4:34-37). Chay qosqankuta rakinakushaqtinkun juj problema paqarirqan, hebreo rimaq viudakunallan mijuyta chaskikusharqanku griego rimaq viudakunamanmi ichaqa mana qosharqankuchu (Hech. 6:1). Chhaynapin t’aqanakuy paqarisharqan.

¹⁸ Chayta reparaspan apostolkunaqa allichayta munasharqanku. Ichaqa paykunaqa llapa iñiqkunatataq juj t’aqa umalliqkuna jina atiendesharqanku chayqa, manan chaytawan ruwayta atisharqankuchu. Chaymi nirqanku: “Noqaykupaqqa manan allinchu kanman Diospa simin yachachiyta saqespa mijuykunata rakiyqa”, nispa (Hech. 6:2). Chaymantataq wakin discipulokunata kamachirqanku qanchis umalliqkunata ajllanankupaq. Chay umalliqkunaqa “espirituwan yachaywan” iman junt’a kashananku karqan (Hech. 6:3). Chayta atiendenankupaq churasqa umalliqkunaqa manan mijunallatachu servinanku karqan. Paykunan mijuykunatapas rantinanku karqan paykunan qolqetapas jap’inanku karqan, imakunapas imapis gastakushan chaytapas qhawarinanku karqan. Chaymi chaypaqqa allin yachayniyoq allin yuyayniyoq iñiqkuna kananku karqan. Chay ajllasqakunaqa griego sutiwan sutichasqa hermanokunan karqanku, viudakunapaqqa facilchá karqan paykunata kasukuyqa. Chay umalliqkunatan apostolkunaqa Diosmanta mañakuspa ajllarqanku, paykunatan churarqanku chay ruwaykunata qhawarinankupaq. e

¹⁹ ¿Chay qanchis hermanokuna mijuykunata rakinankupaq churasqa kasqankuraykuchu manaña Diosmanta willananku karqan? Manan. Chay runakuna ukhupin kasharan Esteban payqa mana manchakuspan llapa runakunaman Diosmanta willarqan. Chay hermanokuna ukhupin kashallarqantaq Felipepas, paytan Bibliapi sutichakun “allin willakuykunata willaq Felipe” nispa (Hech. 6:8-10; 21:8). Chhaynaqa, chay umalliqkunaqa Diospa gobiernonmantan willashallarqanku.

20. ¿Imakunatan Diospa llaqtanpi ruwakushan apostolkunaq tiemponpi jina?

²⁰ Kay tiempopipas apostolkunaq tiemponpi jinan ruwakushan  Jehová Diospa llaqtanpiqa. Pipas Diospa llaqtapi ima ruwaypipas yanapakunanpaqqa allintan qhawarikun Bibliaq nisqanman jinachus kausashan allin yuyaywanchus kausashan, Diospa munayninman jinachus imatapas ruwan chaykunata. Chaymantataq Umalliq T’aqaq yuyaychaykuna churasqanman jina chay runata ajllakun umalliq kananpaq otaq yanapakuq qhari kananpaq (1 Tim. 3:1-9, 12, 13). f Chhaynaqa, pipas Diospa llaqtanpi imata ruwananpaqpas nombrasqa qanqa chayqa, santo espiritun chaytaqa ruwashan. Chay ajllasqa hermanokunaqa imaymana ruwaypin yanapakunku. Umalliqkunamanta rimasun, paykunaqa yaqapaschá mayninqa rimanakunanku qanqa kuraq hermanokunata imayna yanapanankupaq, wakinqa yaqapaschá juñunakuna wasikuna ruwaypi yanapakunku, wakintaq asambleakuna aparikunanpaq imayna ruwaypi yanapakunku, wakintaq hospitalkunapi doctorkunawan rimanankupaq churasqa kanku (Sant. 1:27). Yanapakuq qharikunapas otaq siervo ministerial nisqakunapas imaymanapin yanapakunku. Ichaqa manan nombrasqa kasqankuraykuchu chay iñiqmasikunaqa chayllataña ruwanku, t’aqallankutaqmi tiempotaqa allin willakuykunata willanankupaqpas (1 Cor. 9:16).

21, 22. ¿Imaraykun nisunman Jehová Diosqa bendecirqanmi ñaupa tiempo iñiqkunata nispa?

²¹ Kaypi yachasqanchis jina Jehová Diospa yanapayninwanmi ñaupa tiempopi iñiqkunaqa aguantarqanku jujkunaq qatikachasqanta cheqnisqanta ima. Diospa yanapayniwanmi allicharqanku paykuna ukhupi t’aqanakuy paqarisqantapas. Arí, Diosqa yanapasharqanpunin paykunataqa, Bibliapipunin nin: “Chhaynapin Diospa siminqa lliuman ch’eqerisharqan, Jerusalén llaqtapi iñiqkunapas askhamanmi tukupusharqanku; sacerdotekunapas askhan iñipusharqanku”, nispa (Hech. 6:7). Chaykunaqa imaymanapi ñauparisqankumanta wakin willakuykunallan kashan (Hech. 9:31; 12:24; 16:5; 19:20; 28:31). Kunan tiempopas maytan kusikunchis imaynatas juj lado nacionkunapi Diosmanta willay aparikushan chayta yachaspaqa ¿riki?

²² Kunanqa apostolkunaq tiemponman kutisun, chay tiempopi religionpi umalliqkunaqa manan jinallachu karqanku, paykunaqa sinchi phiñasqan kasharqanku. Imaymana ñak’ariymi iñiqkunataqa suyasharqan. Qatiqnin capitulopin yachasunchis Estebanmanta. Payqa ajllasqa qanchis hermanokunamanta jujninmi karqan, paytan chay runakunaqa sinchita ñak’arichirqanku.