1, 2. ¿Iman pasarqan apostolkunaq tiemponpi Diosmanta willayta jark’aqtinku?

 JESUSPA discipulonkunatan qatikachayta qallarirqanku. Sauloqa juj phiña animal jinaraqmi Diospa llaqtanman phawaykurqan, sinchitan paykunata qatikacharqan, chayraykun iñiqkunaqa juj llaqtakunaman ayqekurqanku. Chayta rikuspaqa yaqapaschá wakinqa ninman: “Ñachá paykunaqa ch’innipunqakuña”, nispa (Hech. 8:3). Ichaqa, ¿chhaynachu kanman karqan? Manan.

² Chaykuna qhepallamanmi paykunaqa maychus risqanku llaqtakunapi “Diospa siminmanta allin willakuykunata” willarqanku (Hech. 8:4). ¡Admirakunapaqmi chayqa karqan! Discipulokunata qatikachaq runakunaqa yaqapaschá Diosmanta willayta sayachiyta munaspa chayta ruwarqanku, ichaqa astawanmi chay willayqa yapakurqan. Manan allinchu chay runakunaq imachus ruwasqanqa lloqsisharqan. Discipulokunata ch’eqerichispan paykunaqa aswan karu llaqtakunamanraq Diosmanta willakuyta apachisharqanku. Kay tiempopipas chaykunaqa pasashanmi, chaykunamantan kaypi astawan yachasunchis.

3. a) ¿Pin karqan Felipe? b) ¿Imaraykun Samaria llaqtapi tiyaq runakuna mana uyarirqankuchu allin willakuykunata? c) ¿Imatan Jesús willarqanña Samaria llaqtamanta?

³ Ayqekuqkunamanta jujninmi Felipe a karqan, payqa Samaria llaqtamanmi rirqan (Hech. 8:4; qhaway 59 paginapi “ Allin willakuykunata willaq Felipe” nisqa willakuyta). Chaypi tiyaq runakunaqa yaqa llapankupas manaraqmi Diospa gobiernonmanta allin willakuykunata uyarirqankuchu.  Jesusmi apostolkunata nisqa: “Aman mana judío runakunaq ñannintaqa rinkichischu, amallataq Samaria runakunaq llaqtanmanpas jaykunkichischu. Aswanpas Israel llaqtamanta chinkasqa ovejakunallamanmi rinkichis”, nispa (Mat. 10:5, 6). Chaywanpas Jesusqa allintan yacharqan imaynas qhepa tiempomanqa Samaria llaqtapi tiyaq runakunapas llapanku Diosmanta uyarinanku karqan chayta. Chaymi manaraq janaq pachaman ripushaspa payqa nirqan: “Jinan noqamanta willankichis Jerusalenpi, lliu Judeapi, Samariapi ima; kay pachaq k’uchunkunakamaraqmi chayankichis”, nispa (Hech. 1:8).

4. a) ¿Imaynatan Felipeq willasqanta Samariapi chaskirqanku? b) ¿Imaraykun chhaynata chaskinkuman karqan?

⁴ Felipeqa allintachá repararqan imaynas Samariaqa “yuraqña kasharqan cosechanapaq” chayta (Juan 4:35). Arí, Samaria runakunaqa llamp’u wayrapas phukurimushanman jinatan Felipeq willasqanta chaskirqanku. ¿Imaraykun chhaynata chaskinkuman karqan? Felipeqa manan wakin judío runakuna jinachu karqan, aswanmi paykunawan sumaqta parlarirqan, manataqmi pitapas pisicharqanchu. Manataqmi payqa fariseo runakuna jinachu karqan, llapa runatapas igual-llatan qhawarirqan. Chaymi Felipeqa tukuy sonqowan Diosmanta  paykunaman willarqan. Chaychá Samaria llaqtapi runakunaqa “llapallan runakunan tukuy yuyaywan Felipeq rimasqanta uyarirqanku” (Hech. 8:6).

5-7. ¿Imaynatan kunan tiempopas iñiqkuna ch’eqerichisqa kasqankuwan Diosmanta willakuy astawan yapakushan? Willay ejemplokunata.

⁵ Apostolkunaq tiemponpi jinan kunan tiempopas Diosmanta willakuytaqa mana pipas sayachiyta atinchu. Aswanmi iñiqkunata juj ladokunaman ch’eqechispanku astawanraq Diospa gobiernonmanta willayta ch’eqerichishanku. Chaymi Segunda Guerra Mundial nisqapipas pasarqan. Diosta wakin serviqkunatan llank’anapaq carcelkunaman aparqanku, chaypin paykunaqa Diosmanta willarqanku. Chhayna carcelpi Diosta reqsiq judío runan nin: “Chay carcelpi kaq Jehová Diospa testigonkunaqa manan manchakuqkuchu imatapas, manataqmi pisipaqkuchu. Chayta rikuspan niq kani paykunaqa Bibliapipunichá creenku nispa. Chhaynapin noqapas testigo kapurqani”, nispa.

⁶ Mayninqa qatikachaq runakuna iman Diospi iñiqman tukupunku. Chaymi pasasqa SS nisqa guardiakunamanta juj runakunawanpas. Payqa Austria nacionpi Gusen nisqa llaqtapi kaq carcelpis guardia kasqa. Payqa Franz Desch sutiyoq hermanowansi Biblia estudiayta qallarisqa. Watakunaq pasasqanman jinas paykunaqa juj asambleapi tupasqaku. Chay guardiaqa Diosmanta willaqsi kunanqa kapusqa. ¡May kusikunapaqmi chhayna willakuykunaqa riki!

⁷ Mayninqa juj lado nacionkunamanmi iñiqkunaqa qatikachasqa kasqankurayku ripurqanku. Chaymi pasarqan 1970 watakunapipas. Malaui nacionpi qatikachay kasqanwanmi wakin hermanokunaqa Mozambique nacionman ripurqanku, chaypin Diosmanta willayta qallarirqanku. Mozambique nacionpi qatikachay qallariqtinpas paykunaqa Diosmantan willashallarqanku. Hermano Francisco Coanan chay tiempota yuyarispa nin: “Arí, noqaykumanta wakintaqa askha kutitan jap’iwarqanku willashaqtiyku, chaywanpas manan sayarqaykuchu. Askhan Diospa gobiernonmanta willakuytaqa sumaqta uyarikusharqanku. Apostolkunaq tiemponpi jinan noqanchistapas Dios yanapawashanchis, paymi kallpata qowashanchis”, nispa.

8. ¿Imaynatan político runakunaq imachus ruwasqan qolqeq pisiyasqanpas yanapallarqantaq Diosmanta willay astawan yapakunanpaq?

⁸ Manan qatikachay kasqanraykullachu Diosmanta willayqa astawan yapakushan. Kay watakunapiqa imaymana cambiokunatan político runakuna ruwashanku, qolqepas pisiyashanmi, chaymantapas guerraq kasqanwan, pisi llank’ana kasqanwan iman runakunaqa llaqtankumanta juj nacionkunaman ripushanku. Chaypin Diosmanta willakuyta uyarispa Biblia estudiayta qallarinku. Chaykuna kasqanwanmi Diosmanta willakuytaqa astawanraq askha runakunaman  imaymana simi rimaykunapi willakushan. ¿Imanisunmanmi noqanchismanta? ¿Kallpachakunchischu “lliu nacionkunamanta, lliu ayllukunamanta, lliu llaqtakunamanta, lliu rimaykunamantawan” runakunaman Diosmanta willananchispaq? (Apo. 7:9).

9. ¿Pin karqan Simón? ¿Imaynapin iñiqman tukupurqan?

⁹ Felipeqa imaymana milagrokunata señalkunata iman Samariapiqa ruwarqan. Wist’ukunata iman puririchirqan, supaykunata iman qarqorqan (Hech. 8:6-8). Chayta rikuqkuna ukhupin kasharqan Simón sutiyoq runa, payqa admirasqan kasharqan Felipeq imakunachus ruwasqanta rikuspa. Chay runaqa magia nisqa cosaskunatan ruwaq. Chaywanmi runakunaqa paymanta niqku: “Kay runapiqa Diospa ancha atiyninpunin kashanman”, nispa. Felipeq imaymana milagrokuna ruwasqanta rikuspan ichaqa chay runaqa repararqan imaynapunichus Diospa atiynin chayta. Chhaynapin paypas iñiqman tukupurqan (Hech. 8:9-13). Ichaqa imaraykupunichus iñiqman tukupurqan chayqa pruebamanmi churasqa karqan. ¿Imaynata? Chayta kunan yachasun.

10. a) ¿Imatan Pedrowan Juanpiwan Samariapi ruwarqanku? b) ¿Imatan Simón ruwarqan Pedrowan Juanwan iñiqkunaman makinkuta churaykuqtinku espirituta chaskisqankuta rikuspa?

¹⁰ Apostolkunamanmi willarqanku imaynas Samariapi iñiqkuna yapakusharqanku chayta. Chaymi paykunaqa apóstol Pedrota Juantawan chayman kacharqanku. (Qhaway kay paginapi “ Pedron utilizan janaq pacha gobierno llavekunata” nisqa willakuyta). Chay iskaynin  apostolkunan mosoq iñiqkunaman makinkuta churaykurqanku, jinan paykunaqa santo espirituta chaskirqanku. b Imachus pasasqanta rikuspan Simonqa mana aguantakuyta atispa apostolkunata nirqan: “Noqamanpas chay atiyta qowaychis, chhaynapi pimanpas makiyta churaykuqtiy santo espirituta chaskinanpaq”, nispa. Qolqeta imaraqmi paykunaman munachirqan chay atiyta chaskinanpaq (Hech. 8:14-19).

11. ¿Imanirqanmi Pedro Simonta, imanirqantaqmi chay runa?

¹¹ Apóstol Pedron chay runata nirqan: “Diospa gratislla qokuyninta qolqewan rantiyta munasqaykirayku chay qolqeyki qanwan kuska chinkachun. Manan qanpaqqa imapas kay ruwanapiqa kanchu, Diospa ñawinpaqqa manan allinchu sonqoykiqa kashan”, nispa. Chaymantataq kamachirqan: “Pesapakuy kay mana allin ruwasqaykimanta, jinaspa Jehová Diosmanta rogakuy, ichapas sonqoykiq mana allin munasqanmanta perdonasqa kawaq”, nispa. Simonqa manan millay runachu karqan, payqa allin kaqtan ruwayta munasharqan. Kay kutipin ichaqa mana allin yuyaywan ruwarqan. Chaymi payqa apostolkunata valekurqan: “Ama jinachu kaychis, qankuna Jehová Diosmanta rogapuwaychis llapa chay nisqaykichiskunamanta ama mayqenpas chayamuwananpaq”, nispa (Hech. 8:20-24).

12. ¿Imaninanmi simonía nisqa simi? ¿Imatan wakin religionkunapi ruwanku?

¹² Pedroq nisqanqa llapanchistan yanapawasunman. Manan ruwanachu simonía nisqata. ¿Imataq chayri? Simonwan imachus pasasqanmantan latín rimaypi rijurimurqan simonía nisqa rimay. Chayqa Diospaq llank’aykunapi ima puestotapas rantiymanta vendeymantawanmi rimashan. Chaytaqa ruwallankupunin pantasqa religionpi  kaqkunaqa. Chaymanta rimaspan 1878 watapipas juj libropi nirqan: “Allintachus yachasunman curakunaq juñunakusqankuta chayqa allintan reparasunman imaynas paykunaqa vendenakunku ima puestotapas chayta. Chaytaqa kunankamapas ruwashallankun. Mayninqa mana p’enqarikuspan chaykunata vendenakunku rantinakunku ima”, nispa.

13. ¿Imakunatan mana ruwananchischu simonía nisqaman ama urmananchispaq?

¹³ ¿Imatan ruwasunman ama chay simonía nisqaman urmananchispaq? Yaqapaschá pipas Diospa llaqtanpi ima llank’anatapas chaskinanrayku mayqen hermanomanpas ancha valeq regalota qonman otaq nishuta payta alabanman. Chay ruwayqa manan allinchu kanman. Noqanchischus Diospa llaqtanpi ima ruwaypipas nombrasqa kashanchis chayqa, manan kaqniyoq iñiqmasikunamanchu sayapakunanchis. Sichus chaykunata ruwasunman chayqa, simonía nisqatachá ruwashasunman. Llapanchismi yachananchis k’umuykukuq kayta, wawa jina kaytapas. Diospa llaqtanpi ima ruwaytaña munanchis chaypas espirituq imachus nisqantan suyakunanchis (Luc. 9:48). Diospa llaqtanpiqa manan pipas kananchu “pay kikinta jatunchakuyta munaq runaqa” (Prov. 25:27).

14, 15. a) ¿Pin karqan Etiopía llaqtapi reinaq kamachin? ¿Imaynatan Felipe payta tarirqan? b) ¿Imaynatan chaskikurqan Diosmanta willakuyta? c) ¿Imaraykun nisunman “manan payqa chay ratulla imapas yachasqanraykuchu bautizakurqan” nispa? (Willakuyta qhaway).

¹⁴ Chaymantataq Jehová Diospa angelnin Felipeta nirqan Jerusalenman riq ñanninta Gaza llaqtaman rinanpaq. Payqa tapukusharqanchá, “¿imaraykutaq chaymanri rishani?”, nispa. Chayllamanmi yacharqan imaraykuchus chay ladoman risharqan chayta. Chayman rishaspan tarirqan Etiopía llaqtamanta reinaq kamachinta. Chaypin carretanpi payqa  tiyashasqa “profeta Isaiaspa qelqasqanta alto kunkawan leespa” (qhaway 63 paginapi “ Etiopía ladomanta eunuco nisqa runa” nisqa willakuyta). Santo espirituq kallpachasqanmi Felipeqa chay carretaman qayllaykurqan, chaypin payqa chay runata tapurqan: “¿Entiendeshankichu imachus leesqaykita?”, nispa. Paytaq nirqan: “¿Imaynapitaq entiendeyman mana pipas yachachishawaqtinri?”, nispa (Hech. 8:26-31).

¹⁵ Jinan chay runaqa Felipeta carretanman seqachirqan. Paykunaqa sumaqtan chaypi parlarqanku. Isaiasmi willarqan “ovejamanta” juj “kamachimantawan”, chaytan unay watakuna mana pipas entienderqanchu (Isa. 53:1-12). Felipen ichaqa allinta explicarqan imaynas chay ovejapas kamachipas Jesucristo karqan chayta. Chayta allinta entiendespan chay Etiopía llaqtayoq runaqa 33 watapi Pentecostés fiestapi iñiqkuna jina bautizakuyta munarqan. Mana iskayaspan chay judioman tukupuq runaqa nirqan: “¡Qhawariy! ¡Unu! ¿Atiymanñachu bautizasqa kayta, icha imatawanraqchu ruwanay?”, nispa. Jinan Felipeqa kaq ratu chay runata bautizarqan (qhaway 64 paginapi “ Askha unuq kasqanpi bautismo” nisqa willakuyta). c Chay qhepamantaq Felipe espirituq kallpachasqan kaspa Asdod llaqtaman ripurqan. Chaypin payqa Diosmanta allin willakuykunata willarqan (Hech. 8:32-40).

16, 17. ¿Imaynatan kay tiempopi angelkuna yanapakushanku Diosmanta willaypi?

 ¹⁶ Noqanchispas Felipeq ruwasqan llank’aypin yanapakushanchis. Chay llank’aytaqa maypipas ruwallasunmanmi, arí, Diosmantaqa imay ratupas rimallasunmanmi. Maymanña rishaspapas imataña ruwashaspapas rimallasunmanmi. Piwanña rimanchis chaypas allin sonqochus chay runa chayqa, manan paywanqa yanqallaqa tupasunmanchu karqan. ¿Imaraykun chayta ninchis? Bibliaq nisqan jina, angelkunan noqanchistaqa yanapawashanchis. Paykunaq yanapayninwanmi allin willakuykunata kay “pachapi llapa tiyaqkunaman, llapa nacionkunaman, ayllukunaman, rimaykunaman, llaqtakunaman” ima willamushanchis (Apo. 14:6). Chaymantapas Jesús kikinpunin nirqan imaynas angelkuna Diosmanta willaypi yanapawananchis karqan chaytaqa. Trigomanta mana allin qoramantawan rimashaspan nirqan imaynas tukukuy tiempopi cosechaqkunaqa angelkuna kananku karqan chayta. Paykunaqa imachus ruwanankuta junt’ashaspan t’irananku karqan, “llapa juchaman apaqkunata mana allin ruwaq runakunatawan” (Mat. 13:37-41). Chaymantapas juñunankun karqan Diospa gobiernonman jaykuq runakunata. Juñunallankutaqmi karqan “waj ovejakunamanta” kaq “ancha askha runakunatapas”. Paykunataqa Jehová Diosmi llaqtanman pusamunan karqan (Apo. 7:9; Juan 6:44, 65; 10:16).

¹⁷ ¿Imakunatawanmi ruwashallankutaq angelkuna? Mayninpiqa qonqayllan runakunata Diosmanta mañakushaqta tarinchis. Chaymi pasasqa iskay hermananchiskunawan. Paykunaqa juj chikuchapiwansi Diosmanta willaspa purishasqaku. Ñas chaupi p’unchayña kamushasqa, tukupunankuñas kashasqapas. Chay chikuchas ichaqa juj wasitawan takaytapuni munasqa. Pay kikinpunis phawasqa chay punkuta takaq. Chaymantas lloqsimusqa juj sipas señora, jinas hermanakunaqa qayllaykusqaku paywan rimaq. Chay señoraqa chay ratullas Diosmanta mañakusqa pipas wasinta rispa Bibliamanta yachachinanpaq; chaysi Biblia estudiayta qallaripusqaku.

18. ¿Imaraykun valorananchispuni Diospaq llank’ayninchista?

¹⁸ Jehová Diosta serviqkunaqa juj jatun llank’aytan aparishanchis. Angelkunawan kuskan Diospa siminta runakunaman willamushanchis. Mana jayk’aq ruwakusqanta jinan ruwashanchis, Chayraykun anchatapuni valorananchis chay llank’ayninchistaqa. Sichus “Jesusmanta allin willakuykunata” willashallasun chayqa, mana jayk’aq tarisqanchis kusikuytan tarisunchis (Hech. 8:35).