1, 2. a) ¿Imaraykun Saulowan Bernabewan viajasqanku juj viajekunamanta jujniray kanan karqan? b) ¿Imaraykun nisunman “paykunaq ruwasqankuwanmi Hechos 1:8 nisqan junt’akusharan” nispa?

 SIRIAPI kaq Antioquía llaqtapiqa jatun p’unchaymi kasharqan iñiqkunapaqqa. Llapa yachachiqkuna profetakuna ukhumantan Saulota Bernabetawan ajllarqanku, allin willakuykunata karu llaqtakunaman apanankupaq (Hech. 13:1, 2). a Paykunataqa Santo espirituq yanapayninwanmi ajllarqanku, manan chayllaraqchu Diosmanta willaqkunataqa juj llaqtakunaman kachasharqanku. Ñaupaqkunapipas kacharqankuñan, ichaqa iñiqkunaq kasqan llaqtakunamanmi kacharqanku (Hech. 8:14; 11:22). Kay kutipin ichaqa Diosmanta mana jayk’aq willakusqan llaqtakunaman kachasharqanku. Paykunawan kuskatan Juan Marcostapas kacharqanku chhaynapi paykunata yanapananpaq.

² Chunka tawayoq wata ñaupaqtan Jesusqa qatikuqninkunata nirqan: “Noqamantan willankichis Jerusalenpi, lliu Judeapi, Samariapi ima; kay pachaq k’uchunkunakamaraqmi chayankichis”, nispa (Hech. 1:8). Jesuspa chay nisqanqa junt’akurqanmi, chay junt’akunanpaqmi yanapakusharqanku Bernabepas Saulopas. Paykunan karu llaqtakunapi Diospa siminta willarqanku. b

3. ¿Imaraykun sasa karqan apostolkunaq tiemponpi viajay?

³ Kay tiempopiqa imaymanakunañan kan karu llaqtakunata viajanapaq.  Kashanmi carrokuna avionkuna chaykuna jina jujkunapas, chaykunawanmi pisi tiempollapi may karu llaqtatapas chayasunman. Apostolkunaq tiemponpin ichaqa mana chaykunaqa kaqchu, paykunaqa chakillapin puriqku karu llaqtakunata; ñankuna purisqankupas millay rumi-rumin kaq. Chay ñannintan paykunaqa 30 kilómetro jina karuta puriqku, paykunapaqqa sasapunin chayqa karqan. c Saulopas Bernabepas chhayna karu llaqtakunatan viajananku karqan Diosmanta willamunankupaq, paykunaqa yacharqankun karu llaqtakunata puriyqa sasapuni kasqanta (Mat. 16:24).

4. a) ¿Imaq yanapayninwanmi Bernabetapas Saulotapas ajllarqanku, imaynatan chayta wakin iñiqkuna qhawarirqanku? b) ¿Imaynatan rikuchisunman Diospa llaqtanpi encargasqa kaqkunata apoyasqanchista?

⁴ ¿Imaraykun Diospa espiritun Bernabeta Saulotawan ajllanman karqan? (Hech. 13:2). Bibliaqa manan chaytaqa willanchu, ichaqa espirituq yanapayninwanmi paykunaqa ajllasqa karqanku. Manataqmi Antioquía llaqtapi profetakunapas ni yachachiq iñiqkunapas paykuna ajllasqa kanankutaqa jark’akurqankuchu, aswanmi apoyarqanku Saulta Bernabetawan. “Paykunaqa ayunarqankun Diosmantapas mañakurqankun, iskayninkuman makinkuta churaykuspataq kacharqanku” (Hech. 13:3). Maytachá Bernabewan Saulowanqa kusikurqanku iñiqmasinkuq chay ruwasqankuta rikuspankuqa. Noqanchispas chhaynatan apoyananchis Diospa llaqtanpi encargasqa hermanonchiskunataqa, paykunamanta wakinmi kashan iñiq t’aqapi umalliqkuna. Invidiakushanamantaqa Diospa llaqtanpi llank’asqankumantan aswanpas paykunataqa munakuywan rikunanchis (1 Tes. 5:13).

5. ¿Imaynatan Chipre llaqtapi Diosmanta willakurqan?

⁵ Saulowan Bernabewanqa Seleucia llaqtamanmi ñaupaqtaqa rirqanku, chayqa cercallan kashan Antioquía llaqtamantaqa. Chaymantataq Chipre llaqtaman barcopi chimparqanku, Chipreqa Seleucia llaqtamantaqa 200 kilometropi jinan kashan. d Bernabeqa Chipre llaqtamantan karqan, payqa maytachá munasharqan llaqtanpi allin willakuykuna willayta. Chaychá paykunaqa Salamina llaqtallamanraq chayashaspa “judiokunaq sinagogankunapi Diospa siminta willayta qallarirqanku” (Hech. 13:5). e Chaymantataq Chipre islata cantonmanta cantonkama purirqanku, paykunaqa Diospa siminta willan-willanpunichá chaypiqa purirqanku, manan yachakunchu maymanta maykama purisqankuta. Ichaqa yaqachus jina 220 kilometrosta jina purinkuman karqan.

6, 7. a) ¿Pin karqan Sergio Paulo, imaraykun Bar-Jesús sutiyoq layqa runa mana munarqanchu Diosmanta yachananta? b) ¿Imaynatan Saulo chay layqaq mana allin ruwasqanta sayachirqan?

 ⁶ Chipre llaqtapi runakunaqa layqakunaq nisqanman jinan imatapas ruwaqku, chaytaqa allintan repararqanku Bernabepas Saulopas. Pafos llaqtaman chayaspankun paykunaqa “tuparqanku Bar-Jesús sutiyoq layqa runawan”, payqa judío runan kasqa falso profetataqmi kasqapas. “Jinaspapas payqa provinciapi kamachikuq yachaysapa Sergio Paulo runapaqmi llank’aq”. f Chay tiempopi allin educasqa Roma runakunaqa layqakunaman ch’aska qhawaqkunaman iman riqku ima ruwanankupaqpas. Chaywanpas Sergio Pauloqa maytapunin munasharqan Diospa simin uyariyta. Chayqa manan gustarqanchu Bar-Jesús runamanqa paytan nillaqkutaq Elimas nispa, chayqa “layqa ninantan nin” (Hech. 13:6-8).

⁷ Chay layqaqa jark’akurqanmi Sergio Paulo Diosmanta yachananta, manapunin munasharqanchu iñiqman tukupunantapas (Hech. 13:8). ¿Imatan Sauloqa ruwanman karqan? Bibliapin nin: “Chaymi Pablo nisqa Sauloqa santo espirituwan junt’a kaspa payta allinta qhawaykurqan, jinaspa nirqan: ¡Yau engañaq, tukuy mana allin kaqta ruwaq  runa! Qanqa Saqraq wawanmi kanki, tukuy chanin kaqta cheqnikuqmi kanki, ¿jayk’aqkaman Jehová Diospa chanin ñanninkunata q’ewinki? Jehová Diosmi kunan castigasunki, ñausayaspaykin juj tiempo intiq k’anchayninta mana rikunkichu, nispa. Chayta niqtin jinan ñawinqa arphayaspa tutayapurqan, chaymi thampiykachaspa maskharqan pillapas makinmanta pusananpaq”, nispa. g ¿Iman pasarqan Saulo chayta ruwaqtin? Biblian nillantaq: “Chayta rikuspan provinciapi kamachikuqqa iñipurqan, payqa ancha admirasqan kasharqan Jehová Diosmanta yachasqanwan”, nispa (Hech. 13:9-12).

8. ¿Imaynatan rikuchisunman Pablo jina mana manchakuq kasqanchista?

⁸ Rikusqanchis jina apóstol Pabloqa mana manchakuspan Bar-Jesús sutiyoq runawan rimarqan, chhaynan noqanchispas kananchis. Arí, “rimayninchisqa sumaqpuni kachun kachiwan kachichasqa” (Col. 4:6). Ichaqa manan chayraykuchu ch’in kananchis. Pipas allin sonqoyoq runata engañashan chayqa yanapananchismi, mana chayqa manan Diosta reqsinqachu. Chaymantapas mana manchakuspan falso religionkunaq pantasqa yachachisqankuta sut’iman orqonanchis, paykunaqa Bar-Jesús jinan Jehová Diospa chanin ñanninta q’ewishanku (Hech. 13:10). Chhaynaqa apóstol Pablo jina mana manchakuspa cheqaq yachachikuytaqa willamusun; maskhashallasuntaq allin sonqoyoq  runakunatapas. Jehová Diosqa manaña apóstol Pabloq tiemponpi jinachu milagrokunata ruwaspa yanapawasun chaypas, payqa santo espiritunwanmi allin sonqoyoq runakunata llaqtanman pusamunqa (Juan 6:44).

9. ¿Imaynatan iñiq t’aqapi umalliqkuna Pablo jina Bernabé jina kankuman?

⁹ Chaymantataq Pabloqa juj iñiqkunapiwan Pafos llaqtamanta barcopi ripurqanku Perga llaqtaman. Perga llaqtaqa 250 kilometropi jinan kasharqan, yaqachus jina Perga llaqtaman jamunankupaqqa jujña encargasqa kashanman karqan. Arí, Hechos 13:13 nin: “Pabloqa puriqmasinkunapiwan Pafos llaqtamanta barcopi ripurqanku”, nispa. Chaypin reparanchis chay iñiqkunata pusariqqa apóstol Pablo kasqanta. ¿Chayta rikuspa Bernabé envidiakunmanchu karqan? Manan, aswanpas paykunaqa llank’ashallarqankun Diosmanta willaypi. Paykunaq ejemplonqa may allinpunin iñiq t’aqapi umalliqkunapaqqa. Allin qhawarisqa kanankumantaqa Jesuspa nisqantan paykunaqa yuyarirqanku. Jesusmi nirqan: “Qankunaqa llapaykichispas wayqellantinmi kankichis”. “Pipas jatunchakuqqa k’umuchisqan kanqa, pipas k’umuykukuqtaq jatunchasqa kanqa”, nispa (Mat. 23:8, 12).

10. ¿Imaynan karqan Perga llaqtamanta Pisidiapi kaq Antioquía llaqtakama purisqanku ñan?

¹⁰ Perga llaqtaman chayaspanku jinan Juan Marcosqa Pablotawan Bernabetawan saqerparispa Jerusalenman kutipurqan. Pablowan Bernabewanmi ichaqa Perga llaqtamanta Pisidiapi kaq Antioquía llaqtaman purirqanku, chay llaqtaman puriyqa manan facilchu karqan. Lamar-qochamantaqa aswan wichaypin chay llaqtaqa kasharqan 1100 metropi jina. Chayman riq ñanqa orqo-orqontan pasarqan millaytaqmi karqanpas, chaypiqa askhan kaq suwakunapas millay kausaq runakunapas. Chaymantapas apóstol Pabloqa yaqapaschá nanaywan imaña kashanman karqan. h

11, 12. ¿Imaynatan apóstol Pablo yachachirqan Antioquía llaqtapi kaq sinagogapi?

 ¹¹ Antioquía llaqtaman chayaspan paykunaqa samana p’unchaypi sinagogaman jaykuspanku chaypi tiyaykurqanku. Bibliapin nin: “Kamachikuy simita profetakunaq qelqasqantawan leekuqtintaq chay sinagogapi umallikunaqa paykunaman willachirqanku: Wayqeykuna, ima simillapas kallpachawanaykikupaq kaqtinqa, kunan niwayku”, nispa (Hech. 13:15). Chayta uyarispan apóstol Pabloqa sayarispa yachachiyta qallarirqan.

¹² Paykunatan Pabloqa nirqan: “Israel runakuna, Diosta manchakuq juj runakunapas, uyariwaychis”, nispa (Hech. 13:16). Yachamusqanchis jina apóstol Pablotaqa judío runakuna judioman tukupuq runakuna iman uyarisharqanku. ¿Imaynatan uyarichikunman karqan Jesuspi mana iñiqkunawan? Paymi qallarirqan Israel llaqtamanta willaspa, chay llaqtataqa Jehová Diosmi ajllakurqan. Paykunatan Egipto llaqtapi forastero kashaqtinku yanaparqan, ancha atiywanmi chay llaqtamanta orqomurqan. Chay librasqan qhepamanpas tawa chunka watata jinan paykunata ch’inneqpi aguantarqan. Chaymantapas yuyarichirqanmi prometesqa jallp’ata jap’ikapusqankutapas, imaynatas chay jallp’ata Jehová Dios paykunaman rakirqan chaytapas (Hech. 13:17-19). Wakin runakunaq nisqanman jinaqa apóstol Pabloqa samana p’unchaypi kamachikuy simita leesqankuman jinas chay kutiqa yachachinman karqan. Sichus chhaynapuni karqan chayqa “imaymana clase runakunata yanapananpaq” jinachá Pabloqa ruwasharqan (1 Cor. 9:22).

13. ¿Imaynatan sonqoman chayaqta jina yachachisunman?

¹³ Maytapunin munasunman Diosmanta yachachisqanchis runakunaqa astawan yachanankuta ¿riki? ¿Imaynatan chayta ruwasunman? Yachayta munanankupaq jina sumaq yachachikuykunatan ajllananchis. Chaymantapas reparananchismi Bibliamanta imallatapas yachanchus icha  manachus chayta. Sichus imallatapas yachan chayqa yaqapaschá yachasqan textokunata Bibliapi leepusunman otaq paytapas nisunman Biblianpi chay textokunata leenanpaq. Chayta ruwananchispaq kallpachakusun chayqa sonqoman chayaqtan yachachisunchis.

14. a) ¿Imaynatan apóstol Pablo Jesusmanta allin willakuykunata willarqan? b) ¿Imamanta cuidakunankupaqmi kallpacharqan? c) ¿Imaynatan chaskikurqanku Pabloq willasqanta?

¹⁴ Apóstol Pabloqa Davidpa mirayninmanta juj salvaq runa jamunanmantan rimallarqantaq, “chay salvaqqa Jesusmi” karqan, chaytan Bautizaq Juanpas willarqan. Chaymantapas Pabloqa rimallarqantaqmi Jesús wañuchisqa kasqanmanta kausarichisqa kasqanmantawan (Hech. 13:20-37). Chaymi nirqan: “Chayrayku, wayqeykuna, yachaychis; paywanmi kan jucha perdonay, chaytan noqaykuqa willashaykiku. [...] Jesuspa wañusqanraykun ichaqa pipas iñiqtaqa chaninpaq Diosqa qhawarinqa”, nispa. Ichaqa, ¿imakunamanta cuidakunankutan Pablo munarqan? Paymi nillarqantaq: “Chhaynaqa allinta qhawarikuychis, chaytaq qankunawan junt’akunman profetakunaq qelqasqan, chaypin nin: Yau pisichaqkuna, chayta qhawarispa admirakuychis, jinaspa wañuychis. Chaytan noqaqa qankunaq tiempoykichispi ruwashani, chaytaqa manapunin creeyta atiwaqchischu sut’itaña pipas willasunkichisman chaypas”, nispa. Chay runakunaqa sumaqtan chaskikurqanku Pabloq willasqanta jinan paykunaqa valekurqanku jamuq semana p’unchaypipas chaykunamanta rimapayanankupaq. “Sinagogamanta ch’eqeripushaqtinkun askha judiokuna, judioman tukupuspa Diosta adoraqkuna ima Pablota Bernabetawan qatikurqanku” (Hech. 13:38-43).

15. ¿Iman pasarqan jamuq samana p’unchaypi?

¹⁵ “Jamuq samana p’unchayqa yaqa llapa llaqtantinmi juñukurqanku” apóstol Pabloq yachachisqanta uyarikunankupaq. Chayta rikuspan wakin judío runakunaqa sinchita phiñakurqanku envidiakurqanku, khutu unupas paykunaman chayashanman jinaraqmi karqanku. Chaymi paykunaqa Pabloq rimasqan contrapi millayta rimarqanku. Jinan Pablowan Bernabewanqa mana manchakuspa paykunata nirqanku: “Qankunamanmi ñaupaqtaqa Diospa simin willasqa kanan karqan. Wijch’uykukushankichistaq chayqa, manan wiñay kausayta chaskinaykichispaq jinachu kankichis. Chayraykun waj nacionmanta runakunaman ripusaqku. Jehová Diospunin kamachiwarqanku: Nacionkunapaq k’anchay kanaykipaqmi churayki, chhaynapi kay pachaq k’uchunkunakamaraq salvacionta apanaykipaq”, nispa (Hech. 13:44-47; Isa. 49:6).

16. ¿Imatan ruwarqanku judiokuna Pablotawan Bernabetawan uyarispa? b) Chhaynapi tarikuspa, ¿imatan Pablowan Bernabewan ruwarqanku?

¹⁶ “Chayta uyarispan waj nacionkunamanta runakunaqa anchata  kusikurqanku”, “wiñay kausayman apaq ñanninta llapa puriy munaqkunataq iñipurqanku” (Hech. 13:48). Chhaynapin Diospa siminqa llaqtantinman ch’eqeripurqan. Wakin judío runakunan ichaqa mana uyarikuyta munarqankuchu. Pablowan Bernabewanmi chay runakunata nirqanku castigasqa kanankuta. Chay runakunaña ajllasqa karqanku Diospa siminta ñaupaqta uyarinankupaq chaypas manan chayta valorarqankuchu, Diospa kachamusqan Mesiastapas manan uyarirqankuchu. Chay judío runakunaqa millaytan colerarqanku, chay llaqtapi qhapaq warmikunata respetasqa qharikunata iman tanqarqanku “Pablota Bernabetawan qatikachanankupaq, jinan paykunaqa llaqta jawaman wijch’urqanku”. ¿Imatan ruwarqanku chay iskaynin iñiqkuna? “Chakinkupi jallp’ata paykuna contra chhafchirparispan Iconio llaqtaman ripurqanku”. Chaykunaq pasasqanwanqa yaqapaschá pipas ninman: “Manachá Pisidiapi kaq Antioquía llaqtapiqa iñiqkunaqa kanñachu”, nispa. Ichaqa manan chhaynachu karqan, chaypiqa askhan iñiqkuna kasharqanku, paykunaqa “junt’an kasharqanku santo espirituwan, ancha kusisqataqmi kasharqankupas” (Hech. 13:50-52).

17-19. ¿Imakunapin Pablo jina Bernabé jina kasunman? b) ¿Imaynatan chay yanapawasunman kusisqalla kananchispaq?

¹⁷ Chay iñiqkunaqa allin ejemplon noqanchispaq kanku. Paykuna jinan noqanchispas Diosmantaqa willashanallanchis. Autoridadkunaña, munayniyoq runakunaña manchachiyta munawasunman chaypas Diosmantaqa willashanallanchismi. Chaymantapas, yachamusqanchis jina Pablowan Bernabewanqa chakinkupi jallp’atan chhafchirparirqanku, ¿imatan chaywan rikuchishankuman karqan? Chaywanqa rikuchisharqanku chay runakunata imapas pasaqtinqa mana juchayoq kasqankutan. Manan paykunaq makinkupichu kasharqan runakuna uyarikunqakuchus icha manachus chayqa. Ichaqa tukuy atisqankutan ruwananku karqan allin willakuykunata willanankupaq. Chaymi paykunaqa Iconio llaqtaman ripurqanku chaypi Diosmanta willamunankupaq.

¹⁸ ¿Imaraykun Pisidiapi kaq Antioquía llaqtapi iñiqkuna kusisqa kasharqanku? Millay runakuna ukhupiña tiyarqanku chaypas kusikuyninkuqa manan runakuna Diospa siminta uyarikusqankuraykullachu karqan. Jesusmi nirqan: “Diospa siminta uyarispa waqaychaqkunan kusisqaqa kanku”, nispa (Luc. 11:28). Antioquía llaqtapi iñiqkunaqa Diospa siminta uyarikusqankuraykun kusisqa kasharqanku.

¹⁹ Pablo jina Bernabé jina amapuni jayk’aqpas saqesunchu allin willakuykuna willaytaqa. Manan noqanchismantachu uyarikunqakuchus icha manachus chayqa, sapanka runamantañan chayqa kanqa. Manachus pipas uyarikuyta munanqa chayqa ñaupa tiempopi discipulokuna jinan kasun, paykuna jinan Diosmantaqa willashallasun, espirituq pusasqantapas kasukushallasun, chhaynapin kusisqa kasunchis (Gál. 5:18, 22).