1, 2. a) ¿Ima tapuykunatan allinta sut’inchananku karqan ñaupa tiempopi Umalliq T’aqa? b) ¿Ima yanapaykunan kasharqan chayta sut’inchanankupaq?

 DIOSPA llaqtanta pusariq apostolkuna umalliqkuna iman juñunasqa kasharqanku. Paykunaqa manachá imata ruwayta atisharqankuchu, llakisqachá uyankuta qhawarinakurqanku. Sasan kasharqan qhari kay qarachata kuchuchikunachus manachus chay problema allichayqa. Yaqapaschá paykunaqa tapukusharqanku: “¿Jesusta qatikuqkuna kasukunanchischu Moisespa chaskisqan kamachikuyta? ¿T’aqanasqachu kananchis judío iñiqkunawan mana judío iñiqkunawan?”, nispa.

² Paykunaqa imaymana willakuytan chay ratuqa uyarirqanku, qhawarirqanku ñaupa tiempo profetakunaq qelqasqantapas. Chaymantapas uyarirqankun imaynas mana judío runakuna Diospi iñipusharqanku chaytapas, imaynas Diosqa paykunata bendecisharqan chaykunatapas. Llapa chaykuna qhawarisqankuwanmi sut’ita Jehová Diospa espiritun rikuchisharqan imatachus ruwananku karqan chayta. Ichaqa, ¿chayman jinachu imatapas ruwarqanku?

3. ¿Imaraykun Hechos 15 capitulota allinta t’aqwirinanchis?

³ Apostolkunapas umalliqkunapas espirituq pusarisqanman jina ruwanankupaqqa mana manchakuq allin iñiyniyoqmi kananku. ¿Imarayku? Yaqapaschá religionkunata umalliq judío runakunaqa astawanraq iñiqkunata cheqnikunqaku. Chaymantapas  kamachikuy simi kasukunata munaq wakin judío iñiqkunapas aswan k’ullumanpaschá tukupunqaku. Chaykunataq kashan chayqa, ¿imatan ruwanqaku? Chaymantan kay yachachikuypi yachasunchis. Chaykunaman jinan kay tiempopi Diospa llaqtanta pusariq Umalliq T’aqapas ruwan. Ichaqa manan paykunallachu chaytaqa ruwananku, llapanchismi ima sasachakuypiña tarikuspapas chay ejemplota qatikunanchis.

4, 5. ¿Ñaupa profetakunaq imakuna willasqantan Santiago willarqan?

⁴ Chayllamanmi Jesuspa wayqen Santiagoqa rimayta qallarirqan, yaqapaschá pay chay juñunakuypi umallisharqan. a Payqa yaqa llapankuq imachus piensashasqankuman jinan rimarqan, nirqanmi: “Wayqeykuna, uyariwaychis. Uyarisqanchis jina, Simeonmi willakunña imaynatachus Diosqa waj nación runakunata yuyarispa paykuna ukhumanta runakunata sutinpaq ajllakuyta qallarirqan chayta. Chaykuna kanantaqa profetakunaq qelqasqanpipas willakurqanñan”, nispa (Hech. 15:13-15).

⁵ Pedroq, Pabloq, Bernabepa imachus willasqankuta uyarispapaschá Santiagoqa yuyarirqan chaykunamanta rimaq profeciakunata (Juan 14:26). Chaypaschá payqa nirqan: “Chaykuna kanantaqa profetakunaq qelqasqanpipas willakurqanñan”, nispa. Chaymantataq Amós 9:11, 12 textopi imachus nisqanmanta rimarqan (Mat. 22:40; Hech. 15:16-18). Amós libropi imachus nisqanqa manan Santiago libropi nisqanwanqa igualchu. Santiagoqa yaqachus jina Septuaginta nisqa qelqawan yanapachikunman karqan, chay qelqaqa hebreo rimaymanta griego rimaymanmi t’ijrasqa karqan.

6. ¿Imaynatan Bibliapi wakin textokuna cristianokunata yanaparqan qhari kay qarachata kuchuchikunanchus manachus chayta allichanankupaq?

⁶ Amospa qelqasqanpin Jehová Diosqa nirqan: “Chay p’unchaymi Davidpa urmasqa ch’uqllanta sayarichisaq”, nispa. Chaywanqa Jesuspa gobiernonman apaq ñanmantan rimasharqan (Ezeq. 21:26, 27). Ichaqa chayta nispaqa, ¿Jehová Dios jujmanta Israel llaqtawan rimanakunanmantachu rimashanman karqan? Manan, Amospa qelqasqanpin nillantaq: “Munaychakapullasaqtaqmi sutiyta apaq llapa nacionkunatapas”, nispa. Chhaynaqa, llapa  nacionmanta runakunan paypa sutinmanta wajasqa kananku karqan. Apóstol Pedropas ñan willarqanña chaykunataqa, nirqanmi: “Payqa noqanchistapas paykunatapas igual-llatan qhawariwanchis, chaymi paykunaq sonqonkutapas ch’uyancharqan iñisqankurayku”, nispa (Hech. 15:9). Chhaynaqa Jehová Diosqa munanmi judío runakunapas mana judío runakunapas gobiernonman jaykunankuta (Rom. 8:17; Efes. 2:17-19). Chaykunamanta willaq profeciakunapas manan willarqanchu Diospa gobiernonman jaykunankupaqqa kuchuchikunankun qhari kayninku qarachata otaq judiomanmi tukupunanku nispaqa.

7, 8. a) ¿Imanirqanmi Santiago chaypi juñunasqa iñiqmasikunata? b) ¿Ima nisunmanmi paypa rimasqanmanta?

⁷ Bibliaq imachus nisqanta reparaspan, juj iñiqmasikunaq imachus willakusqankuta uyarispan Santiagoqa nirqan: “Qhawarisqayman jinaqa manan allinchu kanman Diosman kutirikushaq waj nacionkunamanta runakunaman sasachakuyta churayqa. ¿Manachu aswanpas qelqasunman idolokunawan qhellichasqa kaqkunamanta, qhelli juchamanta, yawarmantapas karunchakunankupaq, seq’osqa aychatapas ama mijunankupaqwan? Chay kamachikuykunan Moisespa qelqasqan librokunapi tarikun, chaykunatan ñaupa tiempomantapacha lliu llaqtakunapi willakushan sapa samana p’unchay sinagogakunapi alto kunkawan leekuspa”, nispa (Hech. 15:19-21).

⁸ ¿Imaninantan Santiago nishanman karqan “qhawarisqayman jinaqa” nispa nisqanwan? Wakinqa yaqapaschá ninman: “Munaynin ruwakunantachá munasharqan”, nispa. Ichaqa manan chhaynachu, aswanmi payqa willakusharqan imachus piensasqanta, chaymantapas Bibliaq nisqanman jina hermanokunaq willakusqanman jinan rimasharqan.

9. ¿Ima allinkunan karqan Santiagoq chaykuna nisqanrayku?

⁹ ¿Allinpaqchu qhawarirqanku umalliqkuna Santiagoq chaykuna nisqanta? Arí, chayman jinataqmi ruwarqankupas. Ichaqa, ¿imaraykun allin kanman karqan Santiagoq nisqanman jina  ruway? Kinsa razonmi chaypaq kan. Ñaupaq kaq, Santiagoq nisqanman jina ruwaspan, manaña ima sasa ruwaykunatapas mana judío runakunaman churasharqankuchu. Manataqmi Moisespa chaskisqan kamachikuyta kasukunankupaqpas obligasharqankuchu (Hech. 15:19). Iskay kaq, judío iñiqkunaq conciencianta respetasqankutan rikuchisharqanku, paykunaqa sapa samana p’unchaymi unayña Moisespa chaskisqan kamachikuykunata sinagogakunapi uyarisharqanku (Hech. 15:21). b Kinsa kaq, Santiagoq nisqanman jina ruwaspan judío iñiqkunata mana judío iñiqkunatawan jujllachasharqanku. Astawanqa Jehová Diospa munasqanman jina ruwaspan sonqonta kusichisharqanku. ¡May allinmi qhari kay qaracha kuchuchikuymanta problemata imayna allichasqankuqa! Chay problema allichasqankuwanmi iñiqkunaqa juj nisqalla Diosta servisharqanku. Chay ruwasqankuqa allin ejemplon kay tiempopi iñiqkunapaqpas.

10. ¿Imaraykun nisunman “kay tiempopi Umalliq T’aqapas apostolkunaq tiemponpi Umalliq T’aqa jinan ruwashan” nispa?

¹⁰ Chunka kinsayoq yachachikuypi yachamusqanchis jina, kay tiempopi Diospa llaqtanta pusariq Umalliq T’aqapas apostolkunaq tiemponpi Umalliq T’aqa jinan imatapas ruwan. Tukuy imata kamaq Jehová Diospa yanapaynintan mañakunku imata ruwanankupaqpas (1 Cor. 11:3). c Ichaqa, ¿imaynatan chayta ruwanku? Albert Schroeder hermanon chayta willakun. Payqa 1974 watamanta 2006 watakaman Umalliq T’aqapi karqan, chay watapin marzo killapi wañukapurqan. Paymi imaynatachus Umalliq T’aqa juñunakuyninta aparin chaymanta rimashaspan nirqan: “Chay juñunakuytaqa qallariyku Diospa yanapayninta mañakuspan, paypa espirituntan mañakuyku. Llapa imatapas qhawariyku Diospa siminman jinan, ima decisiontaña ruwanayku kaqtinpas Diospa palabrantan t’aqwiriyku”, nispa. Milton Henschel hermanopas yaqa chhaynatan nillantaq. Paypas Umalliq T’aqamantan karqan, 2003 watapitaqmi marzo killapi wañukapurqan. Paymi  clase 101 Galaad escuelapi kaqkunata nirqan: “¿Kanmanchu kay pachapi ima organizacionpas Diospa palabranman jina imatapas ruwaq?”, nispa. Manan ima organizacionpas Jehová Diospa testigonkuna jinaqa kanchu.

11. ¿Imaynatan chay acuerdoman jaykusqankuta llapa iñiq t’aqakunaman willachimurqanku?

¹¹ Yachamusqanchis jina apostolkunapas umalliqkunapas allintan rimanakurqanku qhari kay qaracha kuchuchikuymanta, jinaspa juj acuerdoman jaykurqanku. Ichaqa llapa llaqtakunapi iñiqmasikunan chaytaqa sut’ita yachananku karqan, chhaynapi chayman jina ruwanankupaq. ¿Imaynatan chayta paykunaman willachimunanku karqan? Bibliapin nin: “Chaymi apostolkunawan umalliqkunawanqa iñiq t’aqapi lliu kaqkunapiwan rimanakurqanku paykuna ukhumanta iskay qharikunata ajllaspa Pablotawan Bernabetawan kuskata Antioquía llaqtaman kachanankupaq. Jinan kacharqanku Barsabás nisqa Judasta Silastawan, paykunaqa iñiqkuna ukhupi umalliqkunan karqanku”, nispa. Chaymantapas juj cartatawanmi apachirqanku Antioquiapi, Siriapi, Ciliciapi kaq iñiqmasikunaman leenankupaq (Hech. 15:22-26).

12, 13. a) ¿Imaraykun Judastawan Silastawan kachankuman karqan? b) ¿Imaynatan iñiqkunata yanaparqan apostolkunaq umalliqkunaq apachisqan carta?

¹² Bibliapi willasqan jina apostolkunaqa Judasta Silastawanmi kacharqanku, paykunaqa allin reqsisqa umalliqkunan karqanku, apostolkunaq umalliqkunaq rantinpi rinankupaq jinapunin karqanku. Paykuna kikinku chay willakuyta apaspankun rikuchisharqanku qhari kay qaracha kuchuchikuymanta tapukuyqa manan yanqa tapukuyllachu kasqanta, aswanpas Umalliq T’aqapi rimanakusqankumanta juj kamachikuymi karqan. Chaymantapas Judaswan Silaspiwan risqankuqa allinpunin karqan, paykuna chay cartata apasqankuwanmi yanapakusharqanku Jerusalenpi kaq judío iñiqkunawan waj nacionkunamanta iñiqkunawanpas juj sonqolla kanankupaq. Jerusalenpi apostolkunaq umalliqkunaq chhayna ruwasqankuqa ancha allinpunin karqan. Chayta ruwaspankun yanapasharqanku Diospa llaqtan juj sonqolla thaj kausay kananpaqwan.

¹³ Apostolkunaq umalliqkunaq apachisqanku cartapiqa allin  yuyaychaykunan kasharqan waj nacionkunamanta iñiqkunapaq. Chaypin willarqanku qhari kayninku qarachata kuchuchikunankuchus icha manachus chayta. Willallarqankutaqmi Diospa bendicionninta chaskikunankupaqqa imakunatas mana ruwanankuchu chaytapas. Wakin partepin nin: “Santo espirituq yanapayninwanmi reparayku amaña ima ruwanatapas qankunaman kamachinaykupaq, aswanpas kaykunallatan ruwanaykichista munayku: Aman mijunkichischu idolokunaman jaywasqa mijunakunata ni seq’osqa aychatapas; aman qhelli juchapi purinkichischu, aman yawarwanpas imatapas ruwankichischu. Chaykunamantachus allinta waqaychakunkichis chayqa, allillanmi kankichis. Allillanña wayqeykuna”, nispa (Hech. 15:28, 29).

14. ¿Imaraykun Diospa llaqtanpi juj nisqalla kashanchis kay pachapi runakuna t’aqanasqaña kashanku chaypas?

¹⁴ Kunan tiempoqa 8 millones masñan Jehová Diosta serviqkuna kashanchis, pachaj waranqa más iñiq t’aqakunapitaqmi kashanchispas. Chaywanpas juj sonqollan juj yuyayllan Diostaqa servishanchis. Kay mundopi runakuna t’aqanasqa qhawanakuspaña kausanku chaypas noqanchisqa juj nisqallan kashanchis. ¿Imaraykun chhayna kashanchis? Jehová Diospa llaqtanta umalliq Jesucristo pusawasqanchisraykun, payqa “allin yuyayniyoq junt’aq” kamachiwanmi pusawashanchis. Chay kamachitan Umalliq T’aqa nikullantaq (Mat. 24:45-47). Chaymantapas jujllaqa kashanchis Umalliq T’aqaq pusawasqanchista orientawasqanchista kasukusqanchisraykun.

15, 16. ¿Imaynatan iñiq t’aqakuna chaskikurqanku apostolkunaq apachimusqan cartata?

¹⁵ Hechos libropi willasqan jina apostolkunaq kachasqan iñiqkunaqa, Antioquía llaqtaman chayaspan llapa iñiqkunata juñurqanku, jinaspa carta apasqankuta entregarqanku. ¿Imaynatan chaskikunkuman karqan chay cartata? Bibliapin nin: “Chayta leespankun paykunaqa anchata kusikurqanku chay cartaq kallpachasqanwan”, nispa (Hech. 15:30, 31). Chaymantapas Judaswan Silaspiwanqa “allin-allinta rimaspanku iñiqkunata yanaparqanku kallpacharqanku ima”. Imaynan Bernabepas Pablopas juj iñiqkunapas profeta kasqankuwan junt’arqanku chhaynatan paykunapas profeta kasqankuwan junt’asharqanku (Hech. 13:1; 15:32; Éx. 7:1, 2).

¹⁶ Jehová Diosqa bendecirqanmi Jerusalenpi Umalliq T’aqaq imachus decidisqanta, ¿imarayku? Jerusalenpi Umalliq T’aqamanta kaqkunaqa allintan santo espirituq yanapayninwan Diospa siminta t’aqwirqanku. Chaymi chay cartakunapi apachisqanku kamachikuykunaqa sut’ipuni kasharqan. Chay cartakunataqa munakuywan sumaq simikunawan iman sapanka iñiq t’aqaman chayachirqanku.

17. ¿Imatan watukuq umalliqkuna yachankuman Pablomanta, Bernabemanta, Judasmanta, Silasmantawan?

¹⁷ Apostolkunaq tiemponpi jinan kay tiempopipas Umalliq T’aqamanta iñiqmasinchiskunaqa, tiempollanpin sumaq yachachikuykunata, yuyaychaykunata, imachus decidisqankutapas sapanka iñiq t’aqaman willachin. ¿Imaynatan chayta ruwanku? Mayninpin tukuy chaykunata watukuq umalliqwan willachiwanchis. Paykunaqa iñiq t’aqakunaman visitaspan tukuy chay kamachikuykunata kallpachaykunata ima qowanchis. Watukuq umalliqkunaqa Pablo jina Bernabé jinan yanapawanchis, paykunaqa tukuy tiempo “yachachispa, jujkunawan kuska Jehová Diospa siminmanta allin willakuykunata willaspa iman” kashanku (Hech. 15:35). Chaymantapas paykunaqa Judas jina Silas jinan iñiqkunata yanapanku kallpachanku ima.

18. ¿Imatan ruwashanallanchis Diospa bendicionninta chaskishanallanchispaq?

¹⁸ Kay pacha runakuna t’aqanasqaña kashanku chaypas, ¿imanisunmanmi entero mundontinpi iñiqkunamanta? ¿Iman paykunata yanapashanman jujlla kanankupaq thaj kausanankupaqpas?  Jesuspa wayqen Santiagon chaymanta rimaspa nirqan: “Janaq pachamanta jamuq yachaymi ichaqa runata tukuchin ch’uya sonqoman, thaj kausayta maskhaqman, llamp’u sonqoman, usqhaylla kasukuqman [...]. Chaymantapas chanin kay ruru mujutaqa maypichus thaj kausay kan chaypin t’akakun, thaj kausayta maskhaqkunaq allinninpaqtaqmi chayqa kanpas”, nispa (Sant. 3:17, 18). Chaykunata qelqashaspaqa yaqapaschá Santiagoqa yuyarirqan ñaupaq watakunapi Jerusalenpi umalliqkuna juñukushaqtin imachus pasasqanta. Hechos 15 capitulopi nisqan, Santiagoq carta qelqasqan iman rikuchin imaynas Diospa bendicionninta chaskinapaqqa jujllapuni kananchis, Umalliq T’aqaq kamachiwasqanchistapas kasukunanchis.

19, 20. a) ¿Imaynapin yachanchis Antioquiapi iñiqkuna jujmanta juj sonqolla kasqankuta? b) ¿Ima ruwaymanmi qokurqanku Pablopas Bernabepas?

¹⁹ Hechos libroq willasqan jina Antioquía llaqtapi iñiqkunaqa yapamantan juj nisqalla juj sonqolla thaj kausarqanku. Chaymantapas paykunaqa manan discutirqankuchu Judaswanpas Silaswanpas aswanmi agradecesqa kasharqanku paykunaq visitasqanwan. Antioquiapi “juj tiempo kashaqtinkun iñiqkunaqa sumaqlla kutipuychis nispa kachapurqanku pikunachus kachamurqanku paykunaman” (Hech. 15:33). d Chay iñiqkuna Jerusalenman chayaqtinkun Jerusalenpi umalliqkunaqa kusikurqanku imakunachus willasqankuta uyarispa. Jehová Diospa yanapayninwanmi llapa imapas allillan lloqsirqan.

²⁰ Pablowan Bernabewanqa Antioquía llaqtapin qhepakurqanku. Ñataq llapa chaykuna allichasqaña kasharqan chayqa astawanmi paykunaqa Diosmanta willayman qokurqanku (Hech. 13:2, 3). Kay tiempopi watukuq umalliqkunapas chhaynatan ruwashanku, visitasqanku iñiq t’aqakunatan yanapashanku. ¡Ima munaymi Diospa llaqtanpi chhayna hermanokunaqa! ¿Imakunatawanmi Jehová Dios ruwachinman karqan Pablotawan Bernabetawan? Chaykunamantan qatimuq yachachikuypi yachasunchis.