1, 2. ¿Ima sasachakuykunan ñak’arichiwanchis, ima tapuykunatan runakuna tapukunku?

HUK suyuq hatun maqanakuyninpin warmikunata wawakunatapas waranqanpi wañuchisqaku. Llapallankutan p’anpasqaku huk t’oqopi, muyuriqninpitaq huch’uy cruzkunata churasqaku, sapanka cruzpitaq kayta qelqasqaku: “¿Ima rayku?” nispa. Sinchi llakikuypi tarikuqkunan astawanqa chayta tapukunku. Astawanqa llakikuywan chaykunata tapukunku hatun maqanakuypi, hatun llakikuykunapi, onqoypi, otaq imapipas munakusqanku runa wañupuqtin, wasinkupas thunipuqtin otaq imapipas sinchita ñak’arichiqtinku. Yachaytapunin munanku ima rayku chay sasachakuykunapi tarikusqankuta.

² ¿Ima rayku Dios hinallata qhawan runakunaq ñak’arisqanta? Tukuy-atiyniyoq, munakuq, yachayniyoq, chanin Dios kashaqtin, ¿ima rayku kay pachapi sinchi cheqninakuy kan? ¿Ima raykutaq mana chanin-kaypas hunt’aykushan? ¿Hayk’aqllapas chay tapuykunata tapukurankichu?

3, 4. a) ¿Imaynapin yachanchis runaq ñak’ariyninmanta tapukuy mana huchachu kasqanta? b) ¿Imaynatan Jehová Dios qhawarin mana allin ruwayta, ñak’ariytapas?

³ ¿Ima rayku Dios hinallata qhawan runakunaq ñak’arisqanta? ¿Chayta tapukuy huchachu kanman? Wakinmi ninku,  chayta tapukuqqa Diospi mana iñisqantan rikuchin otaq mana Dios manchakusqanta, nispa. Ichaqa Bibliata leespan yachanki Diospa kamachinkunapas chay hina tapukusqankuta. Profeta Habacucmi Jehová Diosta tapuran: “¿Imanaqtintaq mana chaninkaqta rikuchiwanki? ¿Imanaqtintaq ñak’arichiytaqa ch’inlla qhawanki? Runa ch’utiqllatan runa maqaqllatan rikushani, quejanakushankun churanakushankun”, nispa (Habacuc 1:3).

⁴ ¿Phiñakuranchu Jehová Dios Habacucta chhayna tapukusqanmanta? Manan phiñakuranchu. Aswanmi chay tapukusqanta Bibliapi qelqachiran. Hinaspapas kutichiranmi chay tapukusqanman yanaparantaqmi iñiyninpi wiñananpaq. Qantapas chhaynatan yanapayta munasunki. Yuyariy, Biblian willan Dios ‘qhawariwasqanchista’ (1 Pedro 5:7, Edición 1988). Diosmi runamantaqa astawan cheqnikun mana allin ruwayta ñak’ariytapas (Isaías 55:8, 9). Chhayna kashaqtinpas, ¿ima raykutaq kay pachapi sinchi ñak’ariy kan?

5. ¿Ima nispan religionpi umalliqkuna kutichinku ñak’ariymanta tapukuqtinku, ichaqa imatan Biblia yachachin?

⁵ Askha runakunan religionninpi umalliqkunata yachachiqkunatapas tapunku, ¿ima rayku sinchita ñak’arinchis?  nispa. Paykunataq kutichinku, chayqa Diospa munayninmi, paymi ñawpaqmantaña yuyaykuran imaymana kananta llakikuykuna kanantapas, nispa. Askha runakunamanmi ninku, Diospa ñanninqa sasa entiendenan nispa, otaq Diosmi runakunata wawakunatapas hanaq pachaman apapun paywan tiyanankupaq, nispa. Ichaqa ñawpaqpi yachasqayki hina, Diosqa manan hayk’aqpas mana allintaqa ruwanmanchu. Biblia nin: “¡Diosqa manan hayk’aqpas mana allintaqa ruwanmanchu! ¡Tukuy-atiyniyoqqa manan hayk’aqpas mana chanintaqa ruwanmanchu!” nispa (Job 34:10).

6. ¿Ima rayku askha runakuna Diosta tunpanku kay pachapi ñak’ariykuna kasqanmanta?

⁶ ¿Ima raykun runakuna Diosta tunpanku ñak’ariykuna kasqanmanta? Yaqa llapa runakunan ninku, Diosmi kay pachataqa kamachin, nispa. Manan yachankuchu Bibliapi kay cheqaq yachachikuymanta: Satanasmi kay pachata kamachishan, chaytaqa qanpas 3 capitulopin yacharanki.

7, 8. a) ¿Imakunapin kay pachapi runakuna kamachiqninkuman rikch’akunku? b) ¿Ima rayku huchasapa kaypas, ‘sapanka [qonqaylla] imaynapi rikukusqanchispas’ ñak’ariyta apamun?

⁷ Biblia sut’itapuni nin: ‘Kay pachaqa saqraq munaychakusqanmi kashan’, nispa (1 Juan 5:19). Chay raykun ñak’ariykuna kan. Kay pachapi millay runakunaqa Saqramanmi rikch’akunku, “paymi kay pachantinta q’otuspa pantachin” (Apocalipsis 12:9). Satanasqa llullan, cheqnikuq, sinchi millaytaq. Chay rayku makinpi kaq runakunapas kanku llullakuq, cheqnikuq, sinchi millaytaq. Chaymi ñawpaqkaq razón.

⁸ Kaymi iskaykaq razón: Adanwan Evawan Diospa contranpi hatarisqankumantapachan llapa runakuna huchayoq kapunchis, chaytan 3 capitulopi yacharanchis. Chay rayku runakunaqa atiyniyoq kayta maskhanku, chayta maskhasqankupitaq paqarichinku hatun maqanakuykunata, muchuchiykunata, ñak’ariykunatapas (Eclesiastés 4:1; 8:9). Kaytaq kinsakaq razón: Biblia khaynata willan, “sapankan [qonqaylla] imaynapipas rikukunku”, nispa (leey Eclesiastés 9:11). Manan Jehová Dioschu kay pachataqa kamachishan, chay rayku payqa mana ima sasachaymantapas pakaykunchu.  Chaymi runakunaqa maypi kashaspapas qonqaylla ñak’ariypi tarikunku.

9. Kanpunichá Jehová Diospa huk allin razonnin ñak’ariykunata hinallata qhawananpaqqa, ¿imaynapin chayta yachanchis?

⁹ Mana Jehová Dioschu ñak’arichiykuna paqarichiq kasqanta yachayqa kusichiwanchismi. Manan paychu huchayoq hatun maqanakuykunamanta, wañuchinakuykunamanta, sarunchanakuykunamanta, pacha chhaphchiykunamanta, lloqllakunamanta, imaymana kasqanmantapas. Ichaqa kutichinaraqmi kashan kay tapuyman, ¿ima rayku hinallata qhawan chay ñak’ariykuna kananta? Tukuy-atiyniyoq kayninpiqa chinkachinmanmi chay ñak’ariykunata. Chhaynaqa, ¿ima rayku mana chinkachinku? Yacharanchismi Jehová Dios ancha munakuq kasqanta, chhaynaqa kanpunichá huk allin razón chay ñak’ariykunata hinallata qhawananpaqqa (1 Juan 4:8).

10. ¿Imatan Satanás iskayachiran, imaynatan chayta ruwaran?

¹⁰ ¿Ima rayku Dios hinallata qhawan ñak’ariy kananta? Chayta yachanapaqqa sasachakuykuna qallarisqan tiempomanmi kutinanchis. Satanasmi tanqaran Adanta Evatawan Jehová Diosta mana kasukunankupaq, chaypin paqariran huk iskayachiy. Satanasqa yachanmi Jehová Dios tukuy-atiyniyoq kasqanta, chaymi mana atiyniyoq kasqantachu iskayachiran. Aswanmi Kamachikuq kasqanta iskayachiran. Niranmi Diosqa llullan, manan munanchu runakuna allin kananta, chay nisqanwanmi Saqraqa Diosta tunparan mana allin kamachikuqmanta (leey Génesis 3:2-5). Nillarantaqmi, runakunata Dios mana kamachiqtinqa aswan allinmi kankuman, nispa. Chhaynata nisqanwanmi Saqraqa Jehová Diospa kamachikusqan contra sayariran.

11. ¿Ima rayku Jehová Dios mana wañuchiranchu Edén huertapi pay contra hatariqkunata?

¹¹ Adanwan Evawan Jehová Dios contra sayarisqankuwanmi kaytapas nishankuman hina karan: “Manan munaykuchu Diospa kamachiwanankuta. Ñoqallaykumantan akllakuykuman  allin kaqta mana allin kaqtapas”, nispa. ¿Imaynatan Jehová Dios allichanman chay iskayachiyta? ¿Imaynatan rikuchinman angelkunaman runakunamanpas pay contra hatariqkuna llullakusqankuta, paypa ruwasqallan aswan allin kasqantapas? Wakinqa ninkun, wañuchinman karan pay contra hatariqkunata, huk warmi-qharitataq kamanman karan, nispa. Diosmi ichaqa nisqaña kay Hallp’a paraíso kananta, Adanpa Evapa wawankuna miraspa chaypi hunt’anankutapas (Génesis 1:28). Jehová Diosqa hunt’anpunin rimasqanta (Isaías 55:10, 11). Hinaspapas, sichus wañuchinman karan Edén huertapi pay contra hatariqkunata chayqa, kamachikusqanmanta iskayachiymi mana allichakunmanchu karan.

12, 13. ¿Ima rikch’anachiymi rikuchin, ima rayku Jehová Dios hinallata saqeran Satanás kay pachata kamachinanpaq, runakunapas paykunalla kamachikunankupaq?

¹² Kaywan rikch’anachisun. Huk profesormi alumnokunaman yachachishan matemáticas nisqamanta huk sasachay allichayta. Chayllamanmi huk yuyaysapa mana kasukuq alumno profesorninta nin, manan allintachu yachachishanki, nispa, chaywanqa mana allin yachachiqta hinan profesorninta rikuchishan. Waynan atipakuspa nin, ñoqan aswan  allinta allichayman chay sasachaytaqa, nispa. Wakin yachaqmasinkunapas payta uyarispa profesor contra hatarillankutaq. ¿Imata ruwanman profesor? Qarqonmanmi pay contra hatariq alumnokunata, ichaqa ¿imaninkumanmi wakin alumnokuna? Ninkumanpaschá, profesor contra hatariq yachaqmasinchiskunaqa cheqaqtapaschá rimaranku, nispa. Manapasñachá profesorta respetankumanchu, yuyaykunkumantaq profesorqa manchakunmi mana allin yachachiq kasqanta sut’iman horqonankuta, nispa. Ichaqa profesormi pay contra hatariq alumnota saqen llapa alumnokunaq ñawpaqenpi chay sasachay allichananta.

¹³ Jehová Diospas chay hinatan ruwaran. Yuyariy, Edén huertapi iskayachiyqa manan Dios contra hatariqkunallapichu qheparan. Millonninpi angelkunan chay sucedesqantaqa qhawamusharanku (Job 38:7; Daniel 7:10). Chay iskayachiyta Jehová Dios imayna allichasqanmi afectaran qhawamuq angelkunata llapa runakunatapas. Chhaynaqa, ¿imatan Jehová Dios ruwaran? Satanastan hinallata saqeran runakunata kamachinanpaq. Runakunatapas hinallatan saqeran paykunalla kamachikunankupaq Satanaspa yuyaychasqanwan.

14. Jehová Diosmi runakunata saqeran paykunallamanta kamachikunankupaq, ¿imakunatan chaywan runakuna yachanqaku?

¹⁴ Profesorqa yachanmi mana kasukuq waynapas payman sayapakuq alumnokunapas yanqa rimasqankuta. Sichus profesor hinallata saqenqa chay alumnokuna chay sasachayta allichanankuta chayqa, llapa alumnokunan yachanqaku pin allin yachachiq kasqanta. Arí, mana kasukuq alumnokuna chay sasachayta mana allichasqankuwanmi allin sonqoyoq alumnokuna reparanqaku profesorlla allin yachachiq kasqanta. Hinaspapas entiendenqakun ima raykun profesor qarqoshan pay contra hatariqkunata. Chay hinatan allin angelkuna Dios sonqo runakunapas yachanqaku Satanaswan supayninkunawan llulla kasqankuta, runakunapas paykunallamanta mana kamachikuy atisqankuta. Jeremiaspa kay qelqasqantan yachanqaku: “Señor Diosníy, yachanin, manan runaq munayninchu imayna kananpaqpas, runaqa manan yachakunchu imayna kanantapas” (Jeremías 10:23).

15, 16. a) ¿Ima raykun Jehová Dios khaytukuy tiempo hinallata qhawashan runaq ñak’arisqanta? b) ¿Ima rayku Dios mana hark’anchu wañuchinakuykunata, huk ñak’ariykunatapas?

¹⁵ ¿Ima rayku Jehová Dios khaytukuy tiempo hinallata qhawashan runaq ñak’arisqanta? ¿Ima rayku mana hark’anchu millay kaqkuna kananta? Kayta yuyaykusun, rikch’anachiymanta profesorqa manan kay iskay kaqkunata ruwanmanchu. Manan hark’anmanchu mana kasukuq waynata chay sasachay imayna allichananta nitaq yanapanmanchu chay sasachay allichayta. Chay hinallataqmi Jehová Diospas mana kay iskay kaqkunata ruwaranchu. Ñawpaqta: Diosqa manan hark’aranchu Saqratapas yanapaqninkunatapas munasqankuta ruwaspa rimasqankuta sut’inchanankuta. Chaypaqqa tiempo pasanan karan. Waranqa-waranqa watakunapin runakuna imaymana kamachikuykunata reqsiranku, ñawparirankun ciencia nisqapi huk yachaykunapipas. Chaywanpas astawanmi yapakushan mana chanin-kay, wakcha-kay, millay ruwaykuna, hatun maqanakuykunapas. Chaykunawanmi yachanchis runaq kamachikusqan yanqapaq kasqanta.

¹⁶ Iskaykaqpi: Jehová Diosqa manan yanaparanchu Satanasta kay pacha kamachikusqanpi. Sichus Dios hark’anman wañuchinakuykunata huk ñak’ariykunatapas chayqa, ¿manachu pay contra hatariqkunata yanapashanman? ¿Manachu nisunman, runaq kamachikuyninqa allinmi manan ima sasachakuypas kanchu? nispa. Jehová Dios chayta ruwanman chayqa Saqraq llullamasinmi kanman. Ichaqa ‘manapunin Diosqa llullakunchu’ (Hebreos 6:18).

17, 18. Runakunaq kamachikuyninwan Saqraq yuyaychasqanpiwanmi imaymana sasachakuykuna paqarin, ¿imatan Jehová Dios ruwanqa chay sasachakuykunawan ñak’ariykunapiwan?

¹⁷ ¿Imatan Dios ruwanqa pay contra hatarisqankumantapacha imaymana sasachakuykuna ñak’ariykunapas kasqanwan? Jehová Diosqa tukuy-atiyniyoqmi. Payqa allichanqan chay sasachakuykunata ñak’ariykunatapas. Ñawpaqpi yachasqanchis hina, Hallp’an allichasqa kapunqa, sumaq paraisomantaq  tukunqa. Jesuspa wañusqanpi iñisqanku raykun runakunaq huchanpas panpachasqa kanqa. Wañupuqkunapas kawsarimunqakun. Chhaynapin Jehová Diosqa Jesuswan ‘Saqraq ruwasqankunata thunichinqa’ (1 Juan 3:8). Chaykunataqa yuyaykusqan p’unchaypin ruwanqa. Chay p’unchay manaraq chayamusqanmantaqa kusikunanchismi, pacienciayoq kayninpin Jehová Dios ñoqanchismanpas cheqaqta yachachiwaranchis munaynintapas ruwashanchis (leey 2 Pedro 3:9, 10). Manaraq chay p’unchay chayamushaqtinmi Jehová Dios maskhashan payta yupaychay munaqkunata, yanapashantaqmi kay pachapi ñak’ariykunata aguantanankupaq (Juan 4:23; 1 Corintios 10:13).

¹⁸ Wakinqa yuyaykunkupaschá, sichus Dios Adanta Evata kamanman karan mana pay contra sayarinankupaq hina chayqa, manan ñak’ariy kanmanchu karan, nispa. ¿Ima rayku mana chhaynatachu kamaran? Chayta yachanapaq yuyarisun Jehová Diospa huk sumaq regalo qowasqanchismanta.

19. ¿Ima ancha chaniyoq regalotan Jehová Dios qowanchis, ima raykun chay regalota chaninchananchis?

¹⁹ Runakunan kamasqa karanchis munayniyoq kananchispaq otaq munasqanchisman hina akllakunanchispaq, chaytan 5 capitulopi yacharanchis. Chay regaloqa ancha chaniyoqmi. Diosmi kamaran lliw animalkunatapas, ichaqa llapallankun kamasqa kasqankuman hinalla imatapas ruwanku. Runaq ruwasqan carrokunaqa manan kikillanmanta maymanpas rinmanchu, runa apallaqtinmi maytapas rin. ¿Kusisqachu kasunman chhayna kamasqa kaspa? Manan, riki. Chay raykun kusikunchis  munasqanchisman hina akllasqanchiswan, akllasunmanmi imayna runa kayta, imayna kawsayta, pikuna amigonchis kanantapas. Ñoqanchisqa kusisqan kashanchis akllay atisqanchiswan, Diospas munanmi chhayna kananchista.

20, 21. ¿Imaynatan munasqanchista akllakunapaq regalowan allin kaqta akllasunman, ima raykun chayta akllakunanchis?

²⁰ Jehová Diosqa manan munanchu tanqasqalla munaynin ruwananchista (2 Corintios 9:7). ¿Iman tayta-mamata astawan kusichinman: wawanku tanqasqalla “anchatan munakuyki” nisqanchu, icha sonqomanta, “munakuyki” nisqanchu? Chhaynaqa kaytan tapukunayki: “Jehová Diostaq kamawaran munayniyta akllakunaypaq chayqa, ¿imatan munayniywan ruwasaq?” nispa. Jehová Diosta qhepanchaspan Satanaspas Adanpas Evapas mana allin kaqta akllaranku. ¿Qanri? ¿Imatan akllanki?

²¹ Munasqanchista akllanapaq regalo chaskisqanchiswanqa allin kaqtan akllakuwaq. Jehová Diosta millonninpi yupaychaq runakunamanmi huñukuwaq. Chay runakunan rikuchinku Satanás llulla kasqanta, sinchi millay kamachikuq kasqantapas, chaywantaqmi Diosta anchata kusichinku (Proverbios 27:11). Qanpas chayta ruwawaqmi Diospa munasqanman hina kawsaspa. Qatimuq capitulopin chaymanta yachasun.