1-3. a) ¿Imaraykun wañunanku patapi rikukurqanku Nabalpa wasinpi kaq qharikuna? b) ¿Imatan yachasunchis Abigailmanta?

ABIGAILMANMI huk wayna willashan imachus sucedesqanta, uyanqa nishu mancharisqan kashan, ¿imarayku? Payqa yachanmi hatun llakipi tarikunankuta. Tawa pachak soldadokunan hamushanku Abigailpa wasinpi llapa qharikunatapas qosan Nabaltapas wañuchinankupaq. ¿Imaraykun wañuchiyta munashanku?

² Nabalraykun. Payqa ñawpaq kutikunapi ruwasqan hinan millay runa kasqanta rikuchillantaq. Ichaqa kay kutipiqa manan yachanchu pi runawanchus churanakusqanta, manan yachanchu payqa huk t’aqa soldadokunata umalliq kasqanta, soldadonkunapas allin maqanakuq kasqankuta. Chaymi chay waynaqa Abigailman willaq rin imallatapas ruwananpaq chhaynapi runakuna mast’a pampa mana wañunankupaq, yaqapaschá chay waynaqa Nabalpa oveja michiqnin karqan. Ichaqa, ¿imatan huk warmilla ruwanman huk t’aqa soldadokuna contra?

³ Imachus ruwasqanta manaraq yachashaspa payta reqsisun. ¿Imayna warmin karqan Abigail? ¿Imatan yachanchis iñiyninmanta? ¿Imaraykun chay soldadokuna phiñasqa kasharqanku?

4. ¿Imayna runan karqan Nabal?

⁴ Abigailwan Nabalwanqa manan warmi-qhari kawsanankupaq hinachu kanku. May allinpunin Nabalpaqqa chhayna  warmiyoq kasqanqa, Abigailpaqmi ichaqa mana. Nabalqa allinpaqmi qhawarikun qhapaq kasqanrayku. Ichaqa hukkunaq qhawarinanpaqqa mana allin runan. Nabalmantaqa nishu millaytapunin Bibliaqa riman, manachus hina pimantapas chhaynataqa rimanchu. Sutinpas “mana yuyayniyoq”, “mana imapaq valeq” ninantan nin. Yaqapaschá wawa kaqtin chay sutita churarqanku otaq qhepamanña chhaynata suticharqanku. Ichaqa chhaynata ninapaqmi karqan. “Millay phiña uyayoq runan karqan maqllaraqtaq” kanpas, sinchi machaq manchakunapaq hina ichaqa llapa runaq cheqnisqan (1 Sam. 25:2, 3, 17, 21, 25).

5, 6. a) ¿Imayna warmin karqan Abigail? b) ¿Imaraykun Abigail casarakunman karqan mana valeq qhariwan?

⁵ Abigailmi ichaqa mana Nabal hinachu. Sutinpas “Taytaymi Kusikun” ninanmi. Lliw taytapaqpas ancha kusikuymi ususinku munay rikch’ayniyoq kasqanqa, ichaqa allin taytaqa astawanqa kusikunqa imayna runa kasqanpi ancha munayllaña kaqtinmi. Wakin munay rikch’ayniyoq warmikunaqa manan kallpachakunkuchu allin runa kanankupaq, allin yuyaywan yachaywan ruwaq kanankupaq, mana manchakuq iñiyniyoq kanankupaqpas. Abigailmi ichaqa kallpachakurqan. Bibliaq nisqan hina munay rikch’ayniyoq warmiña karqan chaypas allin yuyayniyoq warmin karqan (leey 1 Samuel 25:3).

⁶ Chhaynaqa, ¿imaynapitaq chhayna allin yuyayniyoq warmiri mana imapaq valeq qhariwan casarakurqan? Chay tiempokunapiqa tayta-mamakunan qhawariqku piwan casarakunanpaq, mayninpiqa pi munasqankuwanmi wawankuta casarachiqku. Manapaschá chaytachu Abigailwanqa ruwarqanku ichaqa yaqapaschá Nabalwan casarakunanpaq mat’ipayarqanku qhapaq runa kasqanta qhawarispa otaq pisichikuypi tarikusqankurayku. Chaywanpas qolqeyoqña Nabal karqan chaypas manan allin qosachu karqan.

7. a) ¿Imatan tayta-mamakuna mana ruwanankuchu? b) ¿Imapaqmi kallpachakurqan Abigail?

⁷ Allin yuyayniyoq tayta-mamakunaqa wawankumanmi yachachinku casarakuyta respetanankupaq. Chaymi mana qolqerayku casarakunankupaqchu ninku nitaqmi waynallaraq kashaqtinkuchu mat’ipayanku casarakunankupaq (1 Cor. 7:36). Abigailmi ichaqa casarasqaña kasharqan, chaymi may atisqanta kallpachakurqan allin esposa kananpaq.

8. ¿Pitan Nabal millayta pisicharqan, imaraykun mana allinpuni chay ruwasqan?

⁸ Kay kutipi phiñakusqanqa nishu mana allinpunin. Nabalqa Davidtan millayta pisicharqan. Jehová Diosqa chay hunt’aq serviqnintan Saulpa rantinpi kamachikunanpaq akllarqan, profeta Samueltaqmi Diospa kamachisqan aceitewan hawirqan (1 Sam. 16:1, 2, 11-13). Hinan chay reyqa envidiakuspa wañuchiyta munarqan, chaymi Davidqa 600 soldadokunantin ch’inneqpi pakakurqan.

9, 10. a) ¿Imaynapin tarikurqanku Davidpas soldadonkunapas? b) ¿Imaraykun Nabalqa agradecekunan karqan Davidta soldadonkunatapas? (Qhawallaytaq 10 parrafopi willakuyta.)

⁹ Nabalqa Maón llaqtapiña tiyan chaypas Carmelo llaqtaq qayllanpin askha ovejankuna kan, yaqapaschá wakin hallp’akunapas paypa. * Chay llaqtakunapi sumaq q’achukuna kasqanraykun Nabalpa 3.000 ovejankunata michinankupaq allinpuni karqan. Wakin hallp’akunaqa ch’inneq pampan karqan, chayneqpin kasharqan Parán ch’inneq pampa hinallataq orqo-orqokunata qhepanpi Kachi qochapas. Chayneqpi kaq qaqa-qaqakunapin Davidpas soldadokunantin atispa mana atispa salqa animalkunata hap’ispa kawsaqku. Chaykunapiqa tupankumanmi karqan qhapaq runa Nabalpa michiqninkunawan.

¹⁰ ¿Imaynatan Davidpa soldadonkuna chay michiqkunata trataqku? Paykunaqa manan ovejakunatachu qechuqku aswanpas chay mana manchakuq soldadokunaqa huk qaqa hinan karqanku Nabalpa michiqninkunata pakaykunankupaq (leey 1 Samuel 25:15, 16). Chay michiqkunaqa imaymana sasachakuykunapin tarikuqku, paykunaqa michirqanku Israel llaqtawan tuparinapin chaymi kaqpuni wak llaqtamanta suwakuna, hinaspapas chayneqkunapin kasharqan askha salqa animalkunapas. *

11, 12. a) ¿Imaynatan David rikuchirqan allin yuyaywan rimaq respetoyoq kasqanta Nabalmanta yanapayta mañakusqanpi? b) ¿Imaraykun Nabalpa millayta kutichisqan mana allin karqan?

¹¹ Davidpaqqa sasachá karqan chhaytukuy runankunaman  chay ch’inneqpi mikhuchiyqa. Chayraykun chunka soldadonkunata kachanman karqan Nabalmanta yanapayta mañakamunankupaq. Davidqa allintan qhawarirqan imay ratopi rinankupaq, ovejakunaq millman rutuypin kasharqanku chay p’unchaykunapiqa askhan mikhuna kaq, runakunapas kusisqan kaqku qoykukuqtaq kanpas. Hinaspapas allintan yuyaykurqan sumaq simikunawan yanapayta Nabalmanta mañakamunankupaq. Huk taytata hina qhawarispan “churiyki hinan kani” nispa nimunankupaq kacharqan, yaqapaschá chaytaqa nichimurqan kurakña kasqanrayku. Ichaqa, ¿imaynatan chayta Nabal qhawarirqan? (1 Sam. 25:5-8.)

¹² Sinchitan phiñakurqan. Abigailman willaq wayna nisqan hina Nabalqa ‘millayta phiñarikuspan kutichirqan’. Nabalpaqqa qatiykachasqa kamachillan karqan Davidqa, manapunin munarqanchu t’antantapas, ununtapas, aychantapas qoykuyta. Chaymantapas mana valeqpaq hina qhawarispan astawanraq pisichapurqan. Yaqapaschá Nabalqa Saúl hinaraq Davidta cheqnikurqan. Kay runakunaqa manan repararqankuchu Diosqa anchata Davidta munakusqanta, payqa manan rey contra sayariq kamachita hinachu qhawarirqan aswanpas Israelpa qhepa reyninta hinan (1 Sam. 25:10, 11, 14).

13. a) ¿Imatan David ruwarqan millayta Nabal kutichimusqanta yachaspa? b) Santiago 1:20 textoq nisqanman hina, ¿imaynatan Davidpa ruwasqanta qhawarinanchis?

¹³ Chayta yachaspan Davidpa sonqonqa t’impurqanraq, chaymi nirqan: “Hakuchis espadaykichista apakuychis”, nispa. Paypas espadanta hap’ikuspan 400 soldadonkunawan rirqan, Nabalpa wasinpi llapa qharikunata wañuchimunanpaq juraspa (1 Sam. 25:12, 13, 21, 22). Davidpa imayna sientekusqanqa manan huchachu karqan ichaqa chayrayku imachus ruway munasqanqa manan allinchu karqan. Bibliaq nisqan hina “phiñakuq runaqa manan Diospa chanin munaynintachu ruwan” (Sant. 1:20). Ichaqa, ¿imatan Abigail ruwanman wasinpi kaqkunata salvananpaq?

14. a) ¿Imatan Abigail ruwarqan Nabalpa mana allin ruwasqanta allichananpaq? b) ¿Imatan yachanchis Nabalpa Abigailpa imayna kasqankumanta? (Qhawallaytaq willakuyta.)

¹⁴ Qallariypi yachasqanchis hina Abigailqa uyarirqanmi waynaq willasqanta, chay ruwasqanqa allinpunin karqan,  chhaynapin payqa allichayta atinman Nabalpa mana allin ruwasqanta. Nabalmi ichaqa mana chhaynachu, chaymi kamachin waynaqa mana willaykuyllatapas atirqanchu imayna sasachakuypi tarikunankumanta, paypa nisqan hina Nabalqa ‘millaypuni mana piqpa imanirqonanmi’ karqan (1 Sam. 25:17). * Hinaspapas Nabalqa ancha importantepaqmi qhawarikun chaymi mana pitapas uyarinchu, kay tiempopipas kanmi chhayna mana uyariy munaqkunaqa. Abigailmi ichaqa mana chhaynachu, chaychá kamachinqa payman rirqan.

15, 16. a) ¿Imaynatan Abigail rikuchin Proverbios qelqapi warmi hina kasqanta? b) ¿Imaynapin yachanchis Abigailqa ruwasqanwan qosanta mana pisichasqanta?

¹⁵ Sinchi sasachakuypi tarikusqankuta reparaspan “Abigailqa usqhaylla” allichan. Payqa mana iskayaspa ruwaq warmin. Bibliaqa tawa kutitan riman usqhaylla ruwasqanmanta. ¿Imatan kay kutipi usqhaylla ruwan? Davidmanwan soldadonkunapaqwan apananpaqmi mana mich’akuspa q’epichan t’antata, vinota, oveja aychata, hank’ata, pasasmantapas higosmantapas k’umpakunatawan. Abigailqa k’uchi ruwaqmi, allintan wasinta qhawarin, yachanmi ima mikhuykunachus wasinpi kasqanta. Qhepa tiempoman Proverbios qelqapi rimakusqan warmi hinan payqa (Prov. 31:10-31). Chaymantaqa kamachinkunatan nin chay mikhuykunata ñawpachinankupaq, paytaqmi sapallan qhepankuta rin. “Manataq qosanmanqa imatapas willarqanchu” (1 Sam. 25:18, 19).

¹⁶ Chhaynaqa, ¿nisunmanchu “chay ruwasqanwanmi Abigailqa qosanta mana respetanchu” nispa? Manan. Nabalqa Diospa akllasqan reytan millayta pisicharqan chaymi wasinpi llapa qharikuna wañuy patapi tarikushanku. Sichus Abigail hinalla qhepakunman chayqa, paypas Nabal hinan pisillapipas huchayoq kanman. Abigailqa yachanmi kay kutipiqa mana qosantachu kasunan kasqanta, aswanpas Diosta.

17, 18. ¿Imaynatan Abigail Davidta rimapayan, imakunatan nin sonqonman chayananpaq?

¹⁷ Davidwanpas soldadonkunawanpas tupaspan usqhaylla asnomanta uraykuspa Davidpa ñawpaqenpi qonqorikun  (1 Sam. 25:20, 23). Huch’uyyaykukuspan pampachayninta mañakun, tukuy sonqowantaq valekun qosantapas wasinpi kaqkunatapas khuyapayananpaq. ¿Imakunatan nirqan Davidpa sonqonman chayananpaq?

¹⁸ Ñawpaqtaqa manan pakanchu Nabalpa pantasqanta, hinan Davidta mañakun pampachananpaq. Chaymantapas nillantaqmi qosanqa mana yuyayniyoq kasqanta imayna sutinpa nisqan hina. Yaqapaschá chaywanqa Davidman entiendechiyta munan Nabalta wañuchiyqa yanqa kasqanta. Hinaspapas Davidtan nin ‘Diosrayku maqanakuq kasqanta’ chaywanmi rikuchin Diospa churasqan kasqanta. Yachallantaqmi Davidqa qhepaman rey kananta, ninmi Diosqa ‘Israelpi umallita churananta’. Chaymantapas nillantaqmi runaq yawarninwan ama huchallikunanpaq chayta ruwaspaqa qhepakunamanmi pesapakunman (leey 1 Samuel 25:24-31). Abigailqa sonqoman chayaqtan rimarqan allin yuyaywan ima.

19. ¿Ima nispan David kutichin Abigailman, imaraykun hatunchan?

¹⁹ ¿Ima nispan David kutichin? Abigailpa apamusqanta chaskikuspan nin: “Saminchasqa kachun Israelpa Diosnin Señorqa ñoqaman qanta taripachimuwasqanmanta. Saminchasqataq qanpas yuyaykusqaykipas kachun, [...] wañuchispa yawar unuta ruwanay kashaqtin hark’aykuwasqaykimanta”, nispa. Davidqa hatunchanmi mana manchakuspa usqhaylla payman risqanmanta, nintaqmi huchallikunanmanta Abigail hark’aykusqanta, hinan nin: “Kusisqa wasiykiman kutipuy”, nispa. Huch’uyyaykukuq kaspataqmi nillantaq ‘niwasqaykikunatan uyariyki’, nispa (1 Sam. 25:32-35).

20, 21. a) ¿Imaraykun allinta qhawarinapaq Abigailpa qosanman kutisqan? b) ¿Imaynatan Abigail rikuchin Nabalwan rimaspa allin yuyayniyoq kasqanta mana manchakuq kasqantapas?

²⁰ Wasinman kutipuspaqa Abigailqa yuyaykushanchá Davidwan rimasqanpi. Reparanchá chay runaqa hunt’aq sonqo sumaq sonqo kasqanta manataq mana yuyayniyoq qosan hinachu kasqanta. Chaywanpas manañan yuyaykunchu imayna tarikusqanpi. Biblian willan Abigail chay qhepaman qosanman kutipusqanta, payqa kutin casarasqa kawsayninta tukuy atikusqanman hina allichananpaqmi. Hinaspapas qosanmanmi willanan Davidpaqpas soldadonkunaqpas sonqon tiyaykunanpaq imakunachus apasqanta. Qosan kasqanraykun chaytaqa yachanan,  runakunamanta chayta yachaspaqa pisichasqachá rikukunman chaymi pay kikinpuni willayta munan. Ichaqa Nabalqa hatun mikhuypin kaykushan machasqallañataq kanpas chaymi willayta mana atinchu (1 Sam. 25:36).

²¹ Abigailqa ch’aki sonqo kashaqtinña willananpaqmi suyan, chaypin rikuchillantaq allin yuyayniyoq kasqanta. Ichaqa qhepan p’unchaypaqqa manañan machasqañachu kashanqa allintan entiendenqa rimasqantapas, sinchitachá phiñakunqapas. Chaywanpas willanmi, chaypin rikuchillantaq mana manchakuq kasqanta. Willaqtinmi ichaqa mana imatapas rimarinchu, qaqan tiyarayan sillanpi (1 Sam. 25:37).

22. ¿Iman Nabalta sucederqan, imatan chay yachachiwanchis?

²² ¿Iman Nabalta suceden? Biblian nin: ‘Nabalpa sonqonqa qonqayllan phatarqorqan manataq kuyurirqanñachu’, nispa. Yaqapaschá chhaynataqa nin sonqon sayarqosqanta. Ichaqa payqa manan onqosqanraykullachu wañupurqan aswanpas ‘chunka p’unchayman hinan Señor Diosqa Nabalta wañurqachipurqan’ (1 Sam. 25:38). Nabalta Dios wañuchiqtinraqmi Abigailpa sasachakuyninqa tukun. Kunanqa manan chaytaqa Diosqa ruwanchu. Ichaqa chay willakuymi yachachiwanchis familiankuta millayta trataqkunata Dios huchachananta tiempollanpi chaninchanantapas (leey Lucas 8:17).

23. ¿Ima bendiciontan Abigail chaskillantaq, imaynatan rikuchishallan huch’uyyaykukuq kasqanta?

²³ Abigailpaqqa huk bendicionmi Nabal manaña qosanchu kasqanqa, Jehová Diosmi ichaqa huktawanraq bendecinqa. Nabalpa wañupusqanta yachaspan Davidqa paywan casarakunanpaq willachimun. ¿Ima ninmi Abigail? “Ñoqaqa huk kamachillan kani, chay hinaqa wiraqochaypa runankunaq chakin maqchiqllaqa kasaqmi” ninmi. Huch’uyyaykukuqmi payqa. Davidpa esposanña kanqa chaypas manan hukkunamanta aswan allinpaqchu qhawarikun, Davidpa runankunaq chakin maqlliytan munanpas. Payqa mana iskayaspa ruwaqmi, chaymi usqhaylla Davidpa kasqanman rin (1 Sam. 25:39-42).

24. ¿Ima sasachakuykunapin Abigail tarikurqan Davidwan casarakusqan qhepaman? ¿Imaynatan Davidpas Jehová Diospas Abigailta qhawarirqanku?

²⁴ Chhaynaqa, ¿kusisqallapunichu Abigail kawsarqan? Manan, karqanmi sasachakuyninkuna. Chay tiempopiqa Diosqa hinallatan qhawaq askha esposayoq kasqankuta, ichaqa chhayna familiakunaqa sasachakuykunapin tarikuqku. Davidpaqa karqanñan Ahinoam sutiyoq esposan, chhaynaqa Abigailpas sasachakuykunapichá  rikukurqan. Hinaspapas Davidqa imaymanataraqmi atipanan karqan manaraq rey kashaspa. Chhaynapiña rikukurqan chaypas Davidpa ladollanpin kasharqan chayraykun Davidqa munakurqan mana allinkunamantapas hark’aykurqan, huk churiyoqtaqmi karqankupas. Huk kutipipas Davidqa salvamurqanmi millay runakuna apapuqtinku (1 Sam. 30:1-19). Davidqa ancha allinpaqmi qhawarirqan allin yuyayniyoq kasqanta, mana manchakuq kasqanta hunt’aq sonqo kasqantapas, Diospas chhayna kasqankutan llapa warmikunapi ancha allinpaq qhawarin.