Kichay leenaykipaq

Índice nisqaman riy

2 CAPÍTULO

Allin concienciayoq kasun

Allin concienciayoq kasun

“Allin concienciawanpuni kausaychis” (1 PEDRO 3:16)

1, 2. a) ¿Imaraykun yanapanata necesitanchis mana reqsisqanchis lugarta viajaspa? b) ¿Ima yanapaytan Jehová Dios qowaranchis?

 DESIERTOPI purishaqtiykin fuerteta wayramuspa purisqayki ñanta aqo p’amparapun, jinaspa mana reparankichu maynintachus rinaykita. ¿Imatan ruwawaq mana chinkanaykipaq? Yaqapaschá chay lugar reqsiqta tapukuwaq, mapata utilizawaq otaq intitapas qhawawaq mayninta rinaykita yachanaykipaq. Chayta mana ruwaspaqa wañupuwaqmi.

2 Llapanchispas imaymana problemakunapin tarikunchis. Mayninpiqa manan ima ruwaytapas atinchischu, Jehová Diosmi ichaqa juj yanapayta qowanchis, chaytan “conciencia” nispa nikun (Santiago 1:17). Kay capitulopin yachasunchis iman conciencia, imaynatan conciencianchista educananchis, imarayku jujkunaq conciencianta respetananchis, imapin beneficiawanchis allin concienciayoq kay chaytawan.

¿IMAN CONCIENCIA, IMAYNATAN YANAPAWANCHIS?

3. ¿Iman conciencia?

3 Griego rimaypi “conciencia” nispaqa nikun noqanchis kikinchista reqsikuy atisqanchistan. Conciencianchismi reparachiwanchis imachus sientesqanchista imayna piensasqanchistapas. Yanapawanchistaq allin kaqta mana allin kaqta reparananchispaq. Jinaspapas sichus imatapas allinta ruwanchis chayqa, conciencianchismi kusichiwanchis. Mana allinta ruwaqtinchistaq malta sientechiwanchis (qhaway 5 willakuyta).

4, 5. a) ¿Iman Adanta Evatapas pasaran concienciankuta mana kasukusqankurayku? b) ¿Ima ejemplokunan rikuchin conciencianchis imayna funcionasqanta?

4 Sapankanchismi decidinanchis conciencianchista kasukusunchus manachus chayta. Adanwan Evawanqa manan concienciankuta kasurankuchu, chaymi juchallikuranku. Qhepaman p’enqakurankuña chaypas, tardeñan karan (Génesis 3:7, 8). Paykunaq conciencianqa perfecton karan yacharankutaqmi Diosta mana kasukuy mana allin kasqanta, chaywanpas manan concienciankuq nisqanta kasurankuchu.

5 Wakin runakunan ichaqa concienciankuq nisqanta kasukuranku, jujninmi Job karan. Payqa conciencianta kasukuspan allinta decidiran. Chaymi niran: “Manan sonqoyqa juchachawanqachu”, nispa (Job 27:6). Sonqonmanta Job rimaspaqa conciencianmantan rimasharan. Davidmi ichaqa conciencianpa nisqanta mayninpi mana kasuranchu, chayraykun Dios contra juchallikuran. Chay qhepamanmi Davidqa sinchita llakikuran, conciencianmi willasharan mana allin ruwasqanta (1 Samuel 24:5). Chaymantapacha David conciencianta kasukuspaqa manañan kasqan juchaman urmanmanñachu.

6. ¿Imaynapin yachanchis llapanchisman concienciata Dios qowasqanchista?

6 Diosta mana serviq runakunapas concienciayoqmi kanku. Chaymi Biblia nin: ‘Yuyayninku otaq concienciankun paykunata reparachin imamantapas juchayoqchus kanku icha manachus chayta’, nispa (Romanos 2:14, 15). Ejemplopaq, llapa runan suwakuyta, wañuchiyta mana allinpaq qhawarinku. Chhaynata qhawarispan concienciankuq nisqanman jina piensashanku. Jinaspapas Diospa yachachikuynintan kasukushanku. Chay yachachikuykunatan Dios qowaranchis allin kaqta mana allin kaqta reparananchispaq.

7. ¿Imaraykun conciencianchis mayninpi pantanman?

7 Mayninpin ichaqa imayna piensasqanchis ima sientesqanchispas conciencianchista pantachinman. Chayraykun conciencianchista educananchis allin kananpaq (Génesis 39:1, 2, 7-12). Conciencianchista educananchispaqmi Diosqa santo espiritunwan yachachikuyninkunawan yanapawanchis (Romanos 9:1). Kunan yachasun imaynatas allin concienciayoq kasunman chayta.

¿IMAYNATAN CONCIENCIANCHISTA EDUCASUNMAN?

8. a) ¿Iman conciencianchista pantachinman? b) ¿Imatan tapukunanchis manaraq imatapas decidishaspa?

8 Wakin runakunan ninku: “Conciencianchista kasukunapaqqa sonqonchispa munasqantan ruwananchis”, nispa. Chaymi ima munasqankutapas ruwanku sonqonkuq nisqanman jina. Ichaqa sonqonchisqa conciencianchistan pantachinman. Biblian nin: “Runaq sonqonqa tukuy imamantapas aswan q’otukuqmi”, nispa (Jeremías 17:9). Ejemplopaq, apóstol Pablon manaraq cristiano kashaspa sinchita Dios serviq runakunata qatikacharan. Payqa allinta ruwashananpaqmi piensaran chaymi conciencian mana juchacharanchu. Qhepamanmi ichaqa reparakuran chay ruwasqan mana Diospa sonqonpaq jinachu kasqanta, chaymi niran: “Jehová Diosmi juzgawaqniyqa”, nispa. Jinan cambiapuran (Hechos 23:1; 1 Corintios 4:4; 2 Timoteo 1:3). Chaymi imata decidinanchispaqpas ñaupaqta tapukunanchis: “¿Imaynatan Dios qhawarin kay decidisqayta?”, nispa.

9. ¿Iman Diosta manchakuy?

9 Pitapas munakunchis chayqa manchakunchismi mal sientechiyta. Chhaynallataqmi Dioswanpas, payta sonqomanta munakusqanchisraykun manchakunchis ima ruwasqanchiswanpas mal sientechiyta. Juj ejemplota rikusun. Nehemiasqa atinmanmi karan gobernante kasqanrayku llaqtanmanta impuestota cobraspa qhapaq kayta. Ichaqa ‘Diosta manchakusqanraykun mana chay jinatachu ruwaran’ (Nehemías 5:15). Nehemiasqa manan munaranchu ima ruwasqanwanpas mal sientechiyta. Noqanchispas manchakunanchismi ima ruwasqanchiswanpas Diosninchista mal sientechiyta. Bibliata leespan yachasun Diospa sonqonpaq jina ima ruwaytapas (qhaway 6 willakuyta).

10, 11. ¿Bibliapi ima yachachikuykunan yanapawasun alcoholniyoq ujanakuna tomaymanta allinta decidinapaq?

10 Juj hermanon iskayashan tragokuna tomaymanta. ¿Ima yachachikuykunan yanapanman allinta decidinanpaq? Wakinta qhawarisun. Bibliaqa manan juchachanchu pisillapi tomaytaqa, aswanpas vinomanta rimaspan nin Diospa regalon kasqanta (Salmos 104:14, 15). Jesusmi ichaqa discipulonkunata niran ama sinchi ujaq kanankupaq (Lucas 21:34). Pablotaq cristianokunata niran ama machanankupaq (Romanos 13:13). Jinaspapas niranmi machaq runakunaqa Diospa gobiernonman mana jaykunankuta (1 Corintios 6:9, 10).

11 Tapukunanchismi: ¿Thaj kanaypaqchu tomani? ¿Tomallaqtiychu allin sientekuni? ¿Controlakunichu tomaspay icha sapa kutillanchu tomani? a ¿Atiymanchu mana tomaspalla amigoykunawan kusirikuyta? Diosmantan mañakunanchis imayna kasqanchista reparakunanchispaq (leey Salmos 139:23, 24). Chayta ruwaspan conciencianchista educashanchis Bibliaq yachachikuyninkunata kasukunanpaq. Ichaqa manan chayllatachu ruwananchis.

JUJKUNAQ CONCIENCIANTA RESPETASUN

12, 13. a) ¿Imaraykun mana igualchu conciencianchis? b) ¿Imatan ruwananchis chayta reparaspa?

12 Llapa runaq conciencianpas manan igualchu, yaqapaschá conciencianchisqa wakin ruwayta allinpaq qhawarinman jujkunaq concienciantaq mana. Ejemplopaq, wakinqa normaltan alcoholniyoq ujanakunata tomanku wakintaq mana. ¿Imaraykun jujnirayta piensanchis?

Allin educasqa concienciaqa yanapasunkin vinota tomankichus icha manachus chayta decidinaykipaq

13 Llapanchispas juj llaqtamanta, juj familiamanta, jujniray kausayniyoqmi kanchis, chaymi mana igualtachu piensanchis. Ejemplopaq, wakinqa manaraq Diosta servishaspan machaq karanku. Chayraykun mana pisillatapas tomayta munankuchu (1 Reyes 8:38, 39). ¿Imatan ruwawaq pimanpas vinota jaywaqtiyki mana tomayta munaqtin? ¿Phiñakuwaqchu? ¿Obligawaqchu? Icha niwaqchu: “¿Explicaway imarayku mana tomayta munankichu?”, nispa. Chaytaqa manan ruwasunmanchu conciencianta respetasqanchisrayku.

14, 15. a) ¿Iman pasaran apóstol Pabloq tiemponpi? b) ¿Ima consejotan Pablo qowaranchis?

14 Apóstol Pabloq tiemponpin mercadopi vendeqku idolokunaman jaywasqa aychata (1 Corintios 10:25). Pablopaqqa chay aychata mijuyqa normal-llan karan, paypaqqa llapa mijuypas Diosmantan jamuran. Ichaqa wakin cristianokunan ñaupaqpi idolokunata adoraranku, chaymi paykunapaqqa chay aychata mijuyqa mana allinchu karan. ¿Imatan Pablo ruwaran? ¿Concienciayqa manan molestawanchu mijullasaq nispachu niran?

15 Manan chaytachu piensaran, paypaqqa aswan importanteqa karan jujkunaq imachus piensasqanta respetaymi. Chaymi mana mijuranñachu. Apóstol Pablon nillarantaq: ‘Manan noqanchispa allinnillanchistachu maskhananchis. Cristopas manan kikinpa allinnillantachu maskharan’, nispa (Romanos 15:1, 3). Pabloqa Jesús jinan jujkunaq allinninpi piensaran (1 Corintios 8:13; 10:23, 24, 31-33).

16. Sichus hermanonchispa conciencian permiten wakin ruwayta chayqa, ¿imaraykun mana juzgananchischu?

16 Sichus hermanonchispa conciencian permiten wakin ruwaykunata noqanchispa conciencianchistaq mana pemitiwanchischu chayqa, manan juzgananchischu nitaq criticananchischu (leey Romanos 14:10). Diosqa manan jujkunata juzganapaqchu concienciata qowaranchis, aswanpas kikinchista juzgakunanchispaqmi (Mateo 7:1). Manan decidisqanchiswan hermanokunata t’aqanachinanchischu, aswanpas jujkunawan sumaqta kausananchispaqmi kallpachakunanchis (Romanos 14:19).

ALLIN CONCIENCIAYOQ KAYQA BENEFICIAWANCHISMI

17. ¿Iman pasan askha runakunaq conciencianwan?

17 Apóstol Pedro niran: “Allin concienciawanpuni kausaychis”, nispa (1 Pedro 3:16). Askha runakunan mana kasukunkuchu Diospa yachachikuyninkunata, chaymi conciencianku manaña reparachinchu mana allin kaqta. Apóstol Pablon niran: ‘Fierro pariwan marcasqa jina mana sienteq concienciayoqmi kanku’, nispa (1 Timoteo 4:2). ¿Jayk’aqllapas ruphachikurankichu? Ruphachikusqayki aychaykiqa manañan sientenchu ¿riki? Kaqllataqmi conciencianchiswanpas, sapa kutilla mana allinkunata ruwasun chayqa manañan imatapas reparachiwasunchu.

Allin concienciayoq kayqa yanapasunkin allinta kausanaykipaq kusisqa thaj sientekunaykipaqpas

18, 19. a) ¿Imapaqmi yanapawanchis mal sientekusqanchis? b) Arrepientekusqanchis qhepaman sonqonchis juchachawashanchisraq chayqa, ¿imatan ruwasunman?

18 Sichus ima ruwasqanchismanta mal sientekunchis chayqa, conciencianchismi willawashanchis mana allin ruwasqanchista. Jinan cuentata qokuspa chay juchata saqepunchis. Manan munanchischu wajmanta kaq juchaman urmaytaqa. Davidpi piensasun, juchallikuranña chaypas conciencianmi yanaparan juchanmanta pesapakunanpaq, jinaspa chay jucha ruwasqanta millakuran decidikurantaq amaña chayman urmananpaq. Davidqa Diospa perdonasqanmi karan, chaymi niran: ‘Qanqa sumaqmi kanki, jucha perdonaykuqmi kanki’, nispa (Salmos 51:1-19; 86:5; qhaway 7 willakuyta).

19 Yaqapaschá juchaykimanta arrepientekusqayki qhepaman mal sientekushanki mana valeqpaq jinataq qhawarikunki. Ñaupaqpi ruwasqaykitaqa manan cambiayta atiwaqchu. Yachashaspaña juchallikuranki chaypas Jehová Diosqa perdonasunkiñan. Yachantaqmi allin kaqta ruwashasqaykita qanpas chaytaqa reparakunkin. Ichaqa sonqoyki sapa kuti juchachashasunki chayqa, ‘yuyarinaykin Diosqa sonqoykimanta aswan jatun kasqanta’ (leey 1 Juan 3:19, 20). Chaywanqa nishan Dios ancha munakuq khuyapayakuq kasqantan, chayta yuyarispan mal sientekusqaykita atipawaq. Sichus Diospa perdonasqasuykita aceptanki chayqa, concienciaykin thaj kanqa, kusisqa sonqowantaq Jehová Diosta servinki (1 Corintios 6:11; Hebreos 10:22).

20, 21. a) ¿Imapin kay libro yanapawasun? b) Manaña tukuypaqchu kamachikuykuna kan chaypas, ¿imatan mana ruwananchischu?

20 Kay libron yanapasunki concienciaykita educanaykipaq chhaynapi mana allin ruwaykunamanta cuidakunaykipaq, ima problematapas Bibliapi yachachikuykunaman jina allichanaykipaqpas. Kay libropiqa manan tukuypaqchu kamachikuykuna kashan. Noqanchisqa Cristoq kamachikuyninman jinan kausanchis, chayqa Diospa yachachikuyninkunaman jina kausaymi (Gálatas 6:2). Manaña tukuypaqchu kamachikuykuna kan chaypas manan chayraykuchu mana allinkunata ruwananchis, aswanmi allin kaqta ruwananchispaq kallpachakunanchis (2 Corintios 4:1, 2; Hebreos 4:13; 1 Pedro 2:16).

21 Bibliaq yachachikuyninkunapi piensaspa chayman jina ruwaspan yuyayninchista llank’achishanchis allin kaqta mana allin kaqta reparananpaq, Jehová Dios jina piensananchispaqpas (Hebreos 5:14). Chhaynapin conciencianchista educashanchis allinta dirigiwananchispaq, Diospa munakuyninpi kashananchispaqpas.

a Wakin doctorkunan ninku: “Alcohólico runakunaqa manan atinkuchu controlayta jayk’a tomasqankuta. Chaymi paykunaqa mana pisillatapas tomanankuchu”, nispa.