Kichay leenaykipaq

Índice nisqaman riy

9 CAPÍTULO

“¡Ayqeychis qhelli jucha ruwaymanta!”

“¡Ayqeychis qhelli jucha ruwaymanta!”

‘Ama millakunapaq kaqkunata ruwaychischu, ama sinchi warminayachikuywan vencechikuychischu, ama mana allin ruwaykunapi piensaychischu, ama imatapas sinchita munapayaychischu, sinchi munapayayqa kaqllan ídolo adoraywan’ (COLOSENSES 3:5)

1, 2. ¿Ima trampatan Balaam Diospa llaqtanman churaran?

 CHALLWAQ runaqa ima challwatas jap’iyta munan chayman jinan juj trampata churan, jinaspa anzuelota wijch’uykun challwata jap’inapaq, challwa jap’imuqtintaq aysanpacha.

2 Runakunapas juj trampamanmi urmasunman. Chaymi pasaran Israel runakunawan, paykunaqa Moab pampapin kasharanku Diospa prometesqan allpaman jaykunankupaqña. Ichaqa Moab reymi Balaam runaman prometeran Israel runakunata ñakaqtin askha qolqeta qonanpaq. Jinan Balaamqa Israel runakunata imaynata juchaman urmachinanpaq piensaykuran. Jinaspan Moab llaqtamanta sipaskunata kacharan Israel runakunaq karpanman, qharikunaq sonqonta suwanankupaq (Números 22:1-7; 31:15, 16; Apocalipsis 2:14).

3. ¿Imaynapin Israel runakuna urmaranku Balaampa trampanman?

3 Balaampa piensasqan trampaqa funcionaranmi, askha Israel qharikunan Moab warmikunawan ‘qhelli juchata ruwaranku’, jinaspa pantasqa dioskunata adoraranku, Baal diostapas. Chay diostaqa qhelli juchata ruwaspan adoraqku. Chay kutipin 24.000 Israel runakuna wañuranku Diospa prometesqan allpaman jaykunankuña kashaqtinku (Números 25:1-9).

4. ¿Imaraykun waranqanpi Israel runakuna qhelli juchaman urmaranku?

4 ¿Imaraykun Israel runakuna urmaranku Balaampa trampanman? Aychankuq munayninta ruwayllapin piensasharanku, qonqarankutaqmi paykunarayku Diospa ruwasqanta. Paykunaqa Diospaqmi junt’aq kananku karan. ¿Imarayku? Diosqa Egipto llaqtamanta paykunata orqomuran, desiertopitaq tukuy necesitasqankuta qoran prometesqan allpaman jaykunankukama (Hebreos 3:12). Chaywanpas qhelli juchatan ruwaranku. Chaymi apóstol Pablo niwanchis: “Amataq qhelli juchatapas ruwasunchu imaynan wakinninku ruwaranku jinataqa”, nispa (1 Corintios 10:8).

5, 6. ¿Imatan yachasunman Israel runakunata pasasqanmanta?

5 Noqanchispas Israel runakuna jinan cercapiña kashanchis mosoq pachaman jaykunanchispaq (1 Corintios 10:11). Kay tiempopi runakunaqa Moab runakunamantaqa aswantaraqmi warmi-qhari puñuypi piensashanku. Chayqa facil-llatan Dios serviqkunatapas afectanman. Satanasqa qhelli jucha trampawanmi astawanqa runakunata urmachin (Números 25:6, 14; 2 Corintios 2:11; Judas 4).

6 Chaymi tapukunanchis: “¿Pisi tiempolla munasqayman jina kusirikuytachu munani, icha paraisopi wiñaypaq kausaytachu munani? ¿Allinpaqchu qhawarini ‘ayqeychis qhelli jucha ruwaymanta’ nisqa kamachikuyta?”, nispa (1 Corintios 6:18).

¿IMAN QHELLI JUCHA RUWAY?

7, 8. ¿Iman qhelli jucha ruway? ¿Imaraykun sinchi mana allinpuni chayta ruway?

7 Kay tiempokunapiqa askha runakunan warmi-qhari puñuymanta Jehová Diospa kamachikuyninta mana kasukunkuchu. Bibliapi qhelli jucha ruwaymanta rimaspaqa nishan: mana casarakuspa warmi-qhari puñuyta, casado kashaspa jujwan pantayta, warmipura qharipura otaq animalwan t’inkinakuyta, warmipas qharipas warmikayninta otaq qharikayninta ch’onqanakuyta, jatun jisp’ananta t’inkinakuyta, warmikayninta otaq qharikayninta q’apinakuypas qhelli jucha ruwayllataqmi (qhaway 23 willakuyta).

8 Bibliaqa sut’itan willan qhelli juchata ruwashallaqqa iñiq t’aqapi manaña kananta (1 Corintios 6:9; Apocalipsis 22:15). Qhelli juchapi puriq runakunaqa manan respetakunkuchu, jujkunapas manan paykunapi confiankuchu, problemakunapin tarikunku, conciencianku juchachan, wawayoq rijurinku, casado kausayninkupi problemakuna kan, onqoykunata tarinku, mayninpitaq wañupunku (leey Gálatas 6:7, 8). Sichus pipas allinta reparan qhelli juchata ruwaspa mana allinkunapi tarikunanta chayqa, manan faciltachu qhelli juchaman urmanqa. Ichaqa qhelli jucha ruwaypi piensashallanqa chayqa facil-llatan chay juchaman urmanqa. Pornografiata qhawaspan qhelli juchapi piensayta qallarinman.

PORNOGRAFIAQA QHELLI JUCHA RUWAYMANMI APAWASUNMAN

9. ¿Imaraykun sinchi peligroso pornografiata qhaway?

9 Pornografiaqa ruwasqa kashan runakuna warminayachikunankupaq qharinayachikunankupaq iman. Tukuy ladopitaqmi kashan: revistakunapi, librokunapi, takikunapi, televisionpi, astawanqa internetpi. Askha runakunan ninku: “Pornografía qhawayqa manan peligrosochu”, nispa. Chayqa manan cheqaqchu. Pornografiata qhawaqkunaqa millay ruwaykunapi, warmi-qhari puñuyllapiñan piensanku. Wakintaq masturbakunku, matrimonionkupi problemakuna kan, divorciakunku ima (Romanos 1:24-27; Efesios 4:19; qhaway 24 willakuyta).

Cuidadowanmi internet-ta utilizananchis

10. Santiago 1:14, 15 textopi yachachikuy, ¿imaynatan yanapawasunman qhelli jucha ruwaymanta karunchakunanchispaq?

10 ¿Imaynapin qhelli jucha ruwayman urmasunman? Santiago 1:14, 15 texto nin: “Sapankan pruebamanqa churakun imachus munasqanwan tentasqa kaspa sonqonta suwachikuspa. Wiñaruspataq chay munapayayqa juchata paqarichin, juchataq wañuyman apan”, nispa. Qhelli piensaykuna umanchispi kaqtinqa facil-llatan juchaman urmasunman. Chhaynaqa computadorapi, televisionpi qonqaylla q’alalla warmikuna qharikunapas rijurimuqtinqa, juj ladomanmi qhawananchis, cambiananchis otaq apagananchis. Amapuni umanchispi kachunchu qhelli piensaykuna, mana jinaqa chaykunan controlasunkiman (leey Mateo 5:29, 30).

11. ¿Imaynatan Jehová Dios yanapawasunman qhelli piensaykunata atipananchispaq?

11 Diosqa allintan reqsiwanchis, yachanmi pantaq runa kasqanchista. Ichaqa yachallantaqmi millay piensaykuna atipayta atisqanchista. Chaymi niwanchis: “Wañuchiychis aycha cuerpoykichista, chhaynapi ama qhelli juchaman urmanaykichispaq, ama millakunapaq kaqkunata ruwanaykichispaq, ama sinchi warminayachikuywan otaq qharinayachikuywan vencechikunaykichispaq, ama mana allin ruwaykunapi piensanaykichispaq, ama imatapas sinchita munapayanaykichispaqwan, sinchi munapayayqa kaqllan ídolo adoraywanqa”, nispa (Colosenses 3:5). Chaykunata saqey sasaña kanman chaypas Diosmi pacienciawan yanapawasun (Salmos 68:19). Juj hermanon masturbakuran, pornografía vicioyoqtaq karanpas. Chayqa escuelapi amigonkunapaqqa normal-llan karan. Paymi ichaqa nin: “Qhawasqayqa concienciaytan qhellicharan, chaymi qhelli jucha ruwayman urmarani”, nispa. Chayta reparaspan Diospa yanapayninwan chay viciota saqepuran. Sichus umaykiman qhelli pensaykuna jamun chayqa, Diosmanta mañakuy ‘runakunaq mana aypay atisqan atiyta’ qonasuykipaq, chhaynapin limpio kanki (2 Corintios 4:7; 1 Corintios 9:27).

12. ¿Imaraykun sonqonchista cuidananchis?

12 Salomonmi niran: “Sonqoykitaqa allintapuni waqaychay chaymantan imayna kausaypas paqarimun”, nispa (Proverbios 4:23). Sonqonchisqa imayna runa kasqanchismi, chaytan Diosqa qhawan. Ima qhawasqanchispas afectawasunmanmi, chaymi Job niran: “Noqa kikiymi allintapuni yuyaykurani soltera sipaskunatapas mana munapayanaypaq”, nispa (Job 31:1). Job jinan noqanchispas qhawasqanchista piensasqanchista controlananchis. Salmos qelqaq jinan mañakunanchis: “Jark’aykuway ama yanqa kaqkunata qhawanaypaq”, nispa (Salmos 119:37).

DINAQ MANA ALLIN AJLLAKUSQAN

13. ¿Ima clase amigokunatan Dina ajllakuran?

13 Amigokuna ajllakusqanchisqa allinninchispaq otaq mana allinninchispaqmi kanman. Sichus Diosta kasukuq amigokunata ajllakunki chayqa yanapasunkin allin kaqta ruwanaykipaq (Proverbios 13:20; leey 1 Corintios 15:33). Dinawan imachus pasasqanmi yachachiwanchis allin amigokuna ajllakuy importante kasqanta. Payqa Jacobpa ususinmi karan, familianqa Jehová Diostan serviran, chaymi mana qhelli juchapi puriranchu. Ichaqa Jehová Diosta mana serviq Canaán sipaskunawanmi juñukuran. Chay runakunaqa qhelli jucha ruwaykunapin kausaranku (Levítico 18:6-25). Canaán sipaskunawan juñukuspan Dinaqa reqsiran Shehem waynata, chay waynan rikuran Dina munay rijch’ayniyoq kasqanta. Chay waynaqa allin “reqsisqan karan”, ichaqa manan Diosta munakuranchu (Génesis 34:18, 19).

14. ¿Iman Dinata pasaran?

14 Chay waynan Dinata violaran, paypaqqa chay ruwayqa normalmi karan. Munay kasqanta rikuspan Dinata violaran (leey Génesis 34:1-4). Chay pasasqanwanmi Dinapas familianpas problemakunapi tarikuranku (Génesis 34:7, 25-31; Gálatas 6:7, 8).

15, 16. ¿Imatan ruwananchis yachayniyoq kananchispaq?

15 Diosta kasukuy allinninchispaq kasqanta yachanapaqqa manan Dinaq pasasqantaraqchu pasananchis. Biblian nin: “Yachayniyoqkunawan puriqqa yachayniyoqmi kapunqa, mana yuyayniyoqkunawan puriqmi ichaqa waqllipunqa”, nispa (Proverbios 13:20). Allinta entiendey imachus allin kasqanta, chhaynapin mana problemakunapi tarikunkichu (Proverbios 2:6-9; Salmos 1:1-3).

16 Yachayniyoq kanapaqqa Bibliatan estudiananchis, manaraq imatapas decidishaspa Diosmanta mañakunanchis, allin yuyayniyoq junt’aq kamachiq yachachisqantataq kasukunanchis (Mateo 24:45; Santiago 1:5). Yachasqanchis jina llapanchispas pantaq runan kanchis (Jeremías 17:9). Sichus juj hermano nisunkiman “kay ruwasqaykiwanqa qhelli juchamanmi urmanki” nispa chayri, ¿phiñakuwaqchu icha aceptawaqchu yanapayninta? (2 Reyes 22:18, 19.)

17. ¿Imaynatan hermanonchiskunaq consejo qowasqanchis yanapawasunman? Juj ejemplota willay.

17 Kay ejemplopi piensay: Juj hermanatan llank’ananmanta compañeron sumaqta tratan invitantaq lloqsinankupaq. Chay compañeronqa manan Diosta servinchu ichaqa sumaq sonqon. Juj hermanataq lloqsisqankuta rikuspa ninman: “Chay runamanta cuidakuy”, nispa. ¿Imatan chay hermana ruwanman? ¿Phiñakunqachu icha kasukunqachu? Payqa munakunmi Diosta allin kaqtan ruwaytapas munan, ichaqa compañeronwan lloqsishallanman chayri, ¿cuidakushanmanchu qhelli jucha ruwaymanta icha paypichu confiakushanman? (Proverbios 22:3; 28:26; Mateo 6:13; 26:41.)

JOSEPA EJEMPLONMANTA YACHASUN

18, 19. ¿Imaraykun José mana qhelli juchaman urmaranchu?

18 Joseqa wayna kasqanmantan Egipto llaqtapi esclavo karan. Juj kutinmi patronninpa esposan Joseta niran paywan puñunanpaq, payqa yacharanmi mana allin kasqanta. Jinaspapas munakuranmi Diosta kusichiytataqmi munaranpas. Sapa kutinña puñunanpaq niran chaypas manapunin aceptaranchu. Esclavo kasqanraykun mana ripuyta atiranchu. Juj kutinmi chay warmi paywan puñunanpaq obligaran, jinan payqa ‘phawaylla ayqekuran’ (leey Génesis 39:7-12).

19 Sichus José chay warmiwan puñuypi piensashanman karan chayqa, qhelli juchamanmi urmanman karan. Paypaqmi ichaqa Jehová Dioswan amigontin kay aswan importante karan, chaymi chay warmita niran: “Patronniyqa manan wasinpi tukuy kaqninkunamanta noqata jark’awanchu [...] aswanpas qanllatan, warmin kasqaykirayku. ¿Imaynan kay sinchi mana allinta ruwaspa Dios contra juchallikuyman?”, nispa (Génesis 39:8, 9).

20. ¿Imaynapin yachanchis Jehová Dios Josewan kusisqa kasqanta?

20 Karupiña José familianmanta kasharan chaypas Jehová Diospaqmi junt’aq karan, chaymi Diosqa bendeciran (Génesis 41:39-49). Diosqa kusikuranmi José junt’aq kasqanmanta (Proverbios 27:11). Sasaña kanman qhelli juchata atipay chaypas, kaytan yuyarinanchis: ‘Diosta munakuqkuna, mana allin kaqta cheqnikuychis, paymi payman sonqollikuqkunata waqaychan, millay runakunaq makinman urmaykunanmanta salvan’, nispa (Salmos 97:10).

21. ¿Imaynatan juj hermano Josepa ejemplonta qatikuran?

21 Sapa p’unchaymi Jehová Diosta serviqkunaqa rikuchinku ‘mana allin kaqta cheqnikusqankuta ‘allin kaqta munakusqankuta’ ima (Amós 5:15). Imayna edadniyoqña kanki chaypas atiwaqmi Diospaq junt’aq kayta. Juj wayna hermanonchispas allin iñiyniyoq kasqantan rikuchiran. Juj sipasmi niran: “Examenpi yanapawaqtiykiqa qanwan puñusaq”, nispa. ¿Imatan hermanonchis ruwaran? José jinan kaqrato “manan” nispa niran. Paymi nin: “Chay ruwasqaywanmi noqa kikiyta respetakusharani”, nispa. Qhelli juchapi puriqkunaqa pisi tiempollan kusirikunku, imaymana problemakunapitaqmi rikukunkupas (Hebreos 11:25). Diosta kasukuspan ichaqa wiñaypaq kusisqa kausasun (Proverbios 10:22).

JEHOVÁ DIOSWAN YANAPACHIKUY

22, 23. ¿Imaynatan Jehová Dios yanapawanchis juchaman urmaqtinchis?

22 Satanasqa qhelli jucha ruwaytan utilizan urmachiwananchispaq. Yaqapaschá mana allin piensaykuna umanchisman jamun (Romanos 7:21-25). Jehová Diosqa entiendewanchismi yachantaqmi “ñut’u allpa kasqanchista” (Salmos 103:14). Chhaynaqa, ¿imatan juj hermano ruwanan juchaman urmaspa? Sonqomantapunin arrepientekunan. Diosninchisqa liston kashan perdonananpaq (Salmos 86:5; Santiago 5:16; leey Proverbios 28:13).

23 Jehová Diosqa munakuq umalliqkunatan qowanchis cuidawananchispaq (Efesios 4:8, 12; Santiago 5:14, 15). Paykunan yanapawanchis Jehová Diosman kutirikunanchispaq (Proverbios 15:32).

ALLIN YUYAYNIYOQ KASUN

24, 25. ¿Imaynatan allin yuyayniyoq kay yanapawasunman qhelli juchaman ama urmananchispaq?

24 Allinta decidinapaqqa reparananchismi Diospa kamachikuyninkuna beneficiawasqanchista. Manan munanchischu Proverbios 7:6-23 textopi wayna jina “pisi yuyayniyoq” kaytaqa. Payqa qhelli jucha trampamanmi urmaran. Allin yuyayniyoq runaqa kallpachakunmi Diospa piensasqanta entiendenanpaq chayman jinataqmi kausanpas. Yuyarinanchismi Bibliaq nisqanta: “Allin yuyayta tariqqa pay kikintan munakun, allin yuyayta jap’iqqa allillanpunin kanqa,” nispa (Proverbios 19:8).

25 ¿Convencesqachu kashanki Diospa kamachikuyninkuna allinniykipaq kasqanpi? ¿Creenkichu chayta kasukuspa kusisqa kausanaykipi? (Salmos 19:7-10; Isaías 48:17, 18.) Sichus iskayashanki chayqa, yuyariy qanrayku tukuy imaymana ruwasqanta. Reparanaykin Jehová Dios ancha munakuq kasqanta (Salmos 34:8). Chhaynapin payta astawan munakunki. Jinaspa cheqnikusqanta cheqnikunki, munakusqantataq munakunki. Yuyayniykita junt’achiy tukuy allin kaqwan, cheqaq kaqwan, chanin kaqwan, ch’uya kaqwan, sumaq kaqwan ima (Filipenses 4:8, 9). José jinan Diospa kamachikuyninman jina kausananchis (Isaías 64:8).

26. ¿Imamantan qatimuq capitulopi yachasun?

26 Solteroña casadoña kanki chaypas Diosqa munanmi kusisqa kausanaykita. Qatimuq iskay capitulokunapin yachasun imaynatan matrimonio ukhupi kusisqa kausasunman chaymanta.