1-3. a) ¿Imaraykun tayta-mamakuna munanku wawanku limpio kanankuta? b) ¿Imaraykun Dios munan serviqninkuna limpio kananchista?

 JUJ munakuq mamaqa sumaqtan wawanta alistan escuelanman rinanpaq, bañaspan limpio p’achawan churan. Chayta ruwasqanraykun wawanqa qhalilla kanqa, jujkunapas reparanqaku tayta-maman allinta cuidasqanta.

² Jehová Diosqa taytanchismi payqa limpio kananchistan munan (Salmos 18:26). Yachanmi limpio  kayqa allinninchispaq kasqanta. Jinaspapas limpio kasqanchisqa paytan jatunchan (Ezequiel 36:22; leey 1 Pedro 2:12).

³ Ichaqa, ¿imakunapin limpio kananchis? ¿Imaraykun allinninchispaq? Chay tapuykunaman kutichispan reparasun imakunapi cambiananchis kasqanta.

4, 5. a) ¿Imaraykun limpio kananchis? b) Diospaqqa limpio kayqa ancha valorniyoqmi, ¿ima ejemplokunan chayta rikuchin?

⁴ Jehová Diosmi allin ejemplota qowanchis limpio kaymanta (Levítico 11:44, 45). Pay jina kayta munaspan astawanqa limpio kananchis (Efesios 5:1).

⁵ Diospa kamasqankunapin yachanchis limpio kayta Dios anchata valorasqanta. Allpanchistan ruwaran wayrapas unupas limpiakunanpaq jina (Jeremías 10:12). Allpanchisqa imaymana formamantan limpiakun runakunaña qhellichashanku chaypas. Ejemplopaq, Jehová Diosmi mana rikuna juch’uy kuruchakunata kamaran. Chay kuruchakunaqa sinchi qhelli peligroso kaqkunatan allpanchismanta limpian. Chayqa, ¡may sumaqpunin! Científico runakunapas chay kuruchakunatan utilizanku peligroso cosaskunata limpianankupaq (Romanos 1:20).

6, 7. ¿Imaynatan Moisespa kamachikuynin rikuchiran Diosta serviqkuna limpio kananchista?

⁶ Moisesman kamachikuykuna qosqanpipas rikuchiranmi limpio kay importante kasqanta. Ejemplopaq, Israel runakunaqa limpion kananku karan Diosta adoranankupaq. Uma sacerdotepas iskay  kutitan bañakunan karan ch’uyay-ch’uya cuartoman jaykunanpaq (Levítico 16:4, 23, 24). Sacrificiokunata jaywaq sacerdotekunapas makinkuta chakinkuta iman maqchikunanku karan (Éxodo 30:17-21; 2 Crónicas 4:6). Wakin ruwaykunapi limpio kaymanta kamachikuyta mana kasukuqtinkuqa wañuchisqan kananku karan (Levítico 15:31; Números 19:17-20).

⁷ Moisesman kamachikuyta qosqanmantan yachanchis Diosta serviqkunaqa limpio kananchis kasqanta. Jehová Diosqa manan cambianchu (Malaquías 3:6). Payqa munanmi serviqninkuna limpio kananchista (Santiago 1:27).

8. ¿Imakunapin limpio kananchis?

⁸ Jehová Dios limpiota qhawariwananchispaqqa manan cuerpollanchischu, wasillanchischu nitaq p’achallanchischu limpio kanan, aswanpas tukuypin limpio kananchis. Dios adorayninchispi, imayna kausasqanchispi, ima piensasqanchispipas.

9, 10. ¿Imatan ruwananchis Dios adorayninchis limpio kananpaq?

⁹ Adorayninchis limpio kachun. Pantasqa religionkunawanqa manan chaqrukunachu. Israel runakuna Babiloniapi kashaqtinkuqa, qhelli ruwaywan dioskunata adoraq runakunawanmi kuska kasharanku. Profeta Isaiasmi willaran Israel runakuna llaqtankuman kutiqtinku cheqaq Diosta wajmanta adorananku kasqanta. Jehová Diosmi paykunata niran: “¡Lloqsiychis Babiloniamanta! ¡Ama qhellitapas llamiychischu! Jinaspa ch’uyanchakuychis”, nispa. Dios adorayninkutaqa manan pantasqa religionkunaq  creenciankunawan costumbrenkunawanpas mezclanankuchu karan (Isaías 52:11).

¹⁰ Kunan tiempopi cheqaq cristianokunapas rechazanchismi pantasqa religionkunata (leey 1 Corintios 10:21). Mundontinpin kan imaymana creenciakuna, costumbrekuna pantasqa religionpa yachachisqanman jina. Ejemplopaq, askha runakunan ninku: “Wañusqakunaq almanqa kausashallanmi”, nispa. Chaymi imaymana costumbrekunata paqarichinku (Eclesiastés 9:5, 6, 10). Cristianokunaqa manan participananchischu chay costumbrekunapi. Familianchisña tanqawasunman chaypas, Diospaq limpio kayta munaspan rechazanchis (Hechos 5:29).

11. ¿Imatan ruwananchis kausayninchispi limpio kananchispaq?

¹¹ Kausayninchispi limpio kasun. Diospa ñaupaqenpi limpio kananchispaqqa karunchakunanchismi qhelli ruwaykunamanta (leey Efesios 5:5). Jehová Diosmi niwanchis: “¡Ayqeychis qhelli jucha ruwaymanta!”, nispa. Sut’itan niwanchis qhelli juchapi purisqankumanta mana arrepientekuqkunaqa ‘gobiernonman mana jaykunankuta’ (1 Corintios 6:9, 10, 18; qhaway 22 willakuyta).

12, 13. ¿Imaraykun allin kaqkunapi piensananchis?

¹² Piensasqanchispi limpio kasun. Piensasqanchisman jinan imatapas ruwanchis (Mateo 5:28; 15:18, 19). Allin kaqkunapi piensaspaqa allin kaqtan ruwasun. Ichaqa pantaq kasqanchisraykun mana allinkunapi piensasunman. Chay pasaqtinqa usqhayllan wijch’unanchis. Mana chayqa sonqonchismi chayta ruwayta munanqa. Chay mana pasawananchispaqqa  allin kaqkunatan umanchisman junt’achinanchis (leey Filipenses 4:8). Chaymi qhelli ruwaykunawan mana kusirikunanchischu, jinaspa allinta ajllakunanchis imachus qhawasqanchista, leesqanchista, manataqmi comuntachu rimananchispas (Salmos 19:8, 9).

¹³ Diospa munakuyninpi kananchispaqqa limpion kanan adorayninchis, kausayninchis, piensasqanchispas. Ichaqa Diosqa munallantaqmi cuerponchispas limpio kananta.

14. ¿Imaraykun cuerpoykipi limpio kanayki?

¹⁴ Cuerponchispas cosasninchiskunapas limpio kaqtinqa allinninchispaqmi kanqa, jujkunapas sumaqtan qhawariwasun. Astawanqa Jehová Diosta jatunchananchisraykun limpio kananchis. Kaypi piensay: Juj wawata qhellillataña rikuwaq chayqa, tayta-mamantan mana allinpaq qhawariwaq ¿riki? Diosta serviqkunapas qhellillaña purisunman chayqa, Jehová Diostan mana allinpaq qhawachisunman. Pablon niran: “Noqaykuqa manan pitapas urmachinapaq jinachu imatapas ruwayku, chhaynapi Diospaq llank’asqaykumanta ama pipas mana allinta rimashananpaq. Aswanmi noqaykuqa imaymanakunawan rikuchiyku Diospa kamachinkuna kasqaykuta”, nispa (2 Corintios 6:3, 4).

15, 16. ¿Imakunatan ruwananchis limpio kananchispaq?

¹⁵ Cuerponchispas p’achanchispas limpion kanan. Sapa p’unchaymi limpio kananchis. Atikuqtinqa sapa p’unchaymi bañakunanchis. Makinchistan  maqchikunanchis manaraq mijushaspa, wayk’uyta qallarinapaq, bañomanta lloqsispa, qhelli cosaskuna jap’isqanchis qhepamanpas. Makinchista maqchikuyqa manan sasachu, chaywanmi mana permitisunchu bacteriakunapas onqoykunapas mast’arikunanta. Chhaynapin vidanchista cuidanchis. Mana desagüenchis kaqtinqa jatun jisp’ayninchistan p’ampananchis, Israel runakunapas chaytan ruwaranku (Deuteronomio 23:12, 13).

¹⁶ P’achanchisqa manan chayllaraq lloqsimuq nishu valeqraqchu kanan. Ichaqa limpio allin allichasqan kanan (leey 1 Timoteo 2:9, 10). Noqanchisqa Diosta jatunchanapaq jinan p’achakunanchis (Tito 2:10).

17. ¿Imaraykun wasinchis cosasninchiskunapas limpio kanan?

 ¹⁷ Wasinchispas cosasninchiskunapas limpion kanan. Maypiña tiyanchis chaypas wasinchisqa limpion kanan. Sichus carronchis, motonchis, bicicletanchispas kan chayqa limpion kanan, astawanqa predicacionman juñunakuykunaman riqtinchis. Predicaspaqa sumaq limpio paraisomantan runakunaman willanchis (Lucas 23:43; Apocalipsis11:18). Wasinchis imayna kasqanmi rikuchinqa paraisopi tiyananchispaq preparakushasqanchista.

18. ¿Imaraykun munanchis Diosta adorananchis wasikuna limpio kananta?

¹⁸ Diosta adorananchis wasikunaqa limpion kanan. Juñunakuna wasita, asamblea ruwana wasikunata limpiaspan rikuchinchis limpio kay ancha importante kasqanta. Askha runakunan juñunakuna wasiman chayllaraq jamuspanku admirakunku limpio kasqanmanta. Chayqa Jehová Diostan jatunchan. Llapanchispas atisunmanmi juñunakuna wasi limpiaypi allichaypipas yanapakuyta (2 Crónicas 34:10).

19. ¿Ima viciokunatan saqepunanchis?

¹⁹ Bibliapiqa manan llapa viciokunamantachu willawanchis, ichaqa chaypi kaq yachachikuykunata leespan yachasunman Jehová Dios viciokunata imayna qhawarisqanta. Diosqa manan munanchu fumananchista, machananchista, drogakunanchistapas. Diospa amigon kanchis chayqa manan chaykunata ruwananchischu, chhaynapin kausayta respetashanchis.  Viciokunaqa saludninchista juj runakunatawanmi afectanman. Askha runakunan vicionkuta saqeyta munanku saludninkurayku. Diospa amigonkunan ichaqa payta munakusqanchisrayku viciokunata saqepunchis. Juj warmin niran: “Jehová Diospa yanapayninwanmi vicioykunata saqepurani. Noqallamantaqa manan chay viciokunataqa jayk’aqpas saqeyta atiymanchu karan”, nispa. Pisqa yachachikuykunata qhawarisun, chaykunan yanapawasun viciokunata saqepunanchispaq.

20, 21. ¿Ima viciokunata saqepunanchistan Jehová Dios munan?

²⁰ “Chaykunatataq Diosqa prometewanchis chayqa, tukuy ima qhellimantayá limpiakusun cuerponchista sonqonchistapas, chhaynapin Diosta manchakuspa aswan-aswan ch’uya kasunchis” (2 Corintios 7:1). Diosqa munanmi cuerponchista yuyayninchista qhellichaq viciokunata saqepunanchista.

²¹ Tukuy ima qhellimanta limpiakunanchispaqqa 2 Corintios 6:17, 18 textopi nisqanmi yanapawasun. Chaypin Jehová Dios niwanchis: ‘Amaña llamiychischu ima qhelli kaqtapas’, nispa. Jinaspa prometewanchis: “Noqan qankunaq taytaykichis kasaq, qankunataq churiykuna ususiykuna ima kankichis”, nispa. Imaynan juj tayta wawankunata munakun, chhaynatan Jehová Diospas munakuwasun qhelli ruwaykunata saqepuqtinchisqa.

22-25. ¿Bibliapi ima yachachikuykunan yanapawanchis viciokunata saqenanchispaq?

²² “Jehová Diosniykitan munakunki tukuy  sonqoykiwan, tukuy almaykiwan, tukuy yuyayniykipiwan” (Mateo 22:37). Chaymi aswan importante kamachikuyqa (Mateo 22:38). Diospa sonqonpaq jinan kanan kausayninchis, piensasqanchis, sientesqanchispas. Vicioyoq kaspaqa pisi watakunallan kausasunman ñosqhonninchistataq malograsunman, chayta ruwaspaqa manan tukuy sonqowanchu Diosta munakushasunman. Tukuypin rikuchinanchis kausayninchista respetasqanchista.

²³ ‘Diosqa llapanchismanmi kausayta, samayta, tukuy imatapas qowanchis’ (Hechos 17:24, 25). ¿Basuramanchu wijch’uwaq amigoykiq sumaq regalo qosqasuykita? Manan ¿riki? Kausaypas Diospa sumaq regalonmi. Chaymi valorasqanchista rikuchinanchispaqqa payta jatunchanapaq jina vidanchista utilizananchis (Salmos 36:9).

²⁴ “Runamasiykitan munakunki qan kikiykita jina” (Mateo 22:39). Viciokunaqa manan noqallanchistachu afectawanchis, familianchista amigonchiskunatapas afectanmanmi. Sichus pipas cigarro fumaqwan tiyan chayqa cigarroq q’osñinmi saludninta afectanqa. Chaymi viciokunata saqespaqa jujkuna munakusqanchista rikuchishanchis (1 Juan 4:20, 21).

²⁵ ‘Yuyarichishallay gobiernokunata autoridadkunatapas kasukushanallankupaq’ (Tito 3:1). Askha nacionkunapin prohibinku wakin drogakuna utilizayta. Diosmi kamachin gobiernokunata respetananchista, chaymi gobiernokunaq churasqanku leykunata kasukunanchis (Romanos 13:1).

26. a) ¿Imatan ruwananchis Diospa amigon kananchispaq? b) ¿Imaraykun limpio kananchispaq kallpachakunanchis?

 ²⁶ Yaqapaschá reparakunchis Diospa amigon kananchispaq cambiananchisraq kasqanta. Chhayna kaqtinqa usqhayllan cambiananchis. Mayninpiqa manan facilchu viciokuna saqeyqa Diosmi ichaqa yanapawasun. Paymi niwanchis: “Noqan Diosniyki Señor Diosqa kani, noqan allinniykipaq yachachiyki, noqan purinayki ñantapas pusayki”, nispa (Isaías 48:17). Sichus tukuy atisqanchista ruwasun limpio kananchispaq chayqa Jehová Diosninchistan jatunchasun.