1-4. a) ¿Imaynatan Jesús yachachirqan Samaria llaqtayoq warmita? ¿Iman karqan chhaynata yachachisqanmanta? b) ¿Imaynatan apostolkuna qhawarirqanku?

 JESUSMI apostolninkunawan Judeamanta Galileaman risharqanku. Kinsa p’unchayllapi chayanankupaqqa Samaria llaqtantan pasananku karqan. Paykunaqa askha horañan purisharqanku. Chaupi p’unchay jinaña kashaqtinmi Sicar llaqtachaman chayarqanku, jinan chaypi samarqanku.

² Apostolninkuna mijunata rantimunankupaq rishanankukaman, Jesusqa pozo patapi tiyaykuspa samarisharqan. Chayllamanmi juj warmi jamurqan unu aysaq. Jesusqa “purimusqanpi sayk’usqataq kasharqan” chayqa, munaspaqa manan qhawariqpas tukunmanchu karqan chay warmitaqa (Juan 4:6). Tawa capitulopi yachasqanchis jina, Samaria runakunawan judío runakunawanqa manan rimanakuqkuchu. Chay warmiqa nirqanchá sonqon ukhullapi: “Kay judío runaqa millaytachá qhawariwanqa”, nispa. Jesusmi ichaqa rimapayayta qallarirqan.

³ Unumantaq chay warmi jamurqan chayqa, chayman tumpallan Jesusqa jujniray unumanta rimayta qallarirqan, chay unuta ujaspaqa manas wañunmanpaschu ni ch’akichikunmanpaschu. Chay warmiqa judío runakunawan Samaria runakunawan imakunapichus mana tupachisqankumanta rimarqan. a Jesusmi ichaqa mana paywan  jap’inakuyta munarqanchu chaykunamanta rimaspa, aswanmi sumaqllata kutichispa Jehová Diosta imayna yupaychanamanta astawan rimarqan. Jesuspa rimasqanqa chay warmiq sonqonmanmi chayarqan, chaymi payqa llaqtapi kaqkunaman chaykunamanta willayta qallarirqan, jinan paykunapas Jesusmanta yachayta munarqanku (Juan 4:3-42).

⁴ ¿Imanirqankun apostolkuna Jesús chay warmita Diosmanta willashaqta tarispanku? Ch’inllan karqanku. Manan creeytapas atirqankuchu chay warmiwan rimashasqanta. Warmi pasapuqtinmi Jesusta nirqanku mijuykunanpaq. Jesustaq ichaqa nirqan: “Kashanñan mijunayqa, qankunaqa manan yachankichischu imachus chay kasqanta”, nispa. Paykunataq entienderqanku mijunamantapuni rimashasqanta, chaymi Jesusqa nirqan: “Mijunayqa kachamuwaqniypa munayninta ruwaymi, qowasqan llank’aytapas tukunaykama junt’aymi”, nispa (Juan 4:32, 34). Chaywanmi paykunata yachachisharqan Diospa qosqan ruwanata junt’ayqa mijunamantapas aswan allin kasqanta, munarqantaqmi chay jinata paykunapas qhawarinankuta.

5. ¿Iman karqan Jesuspa ruwanan? ¿Imatan yachasunchis kay capitulopi?

⁵ Imachus ruwananmanta rimaspan Jesús nirqan: “Juj llaqtakunapipas willamunaymi Diospa gobiernonmanta allin willakuykunataqa, chaypaqmi Diosqa kachamuwarqan”, nispa (Lucas 4:43). Chaypi nisqan jina, Jesusqa jamurqan Diospa gobiernonmanta allin willakuykunata predicananpaq yachachinanpaq iman. b Qatikuqninkunapas  kaqllatataqmi ruwananchis. Chayraykun yachananchis imarayku predicasqanta, imamanta predicasqanta, imaynata chay llank’ayta aparisqantawan.

6, 7. Jesuspa nisqan jina, ¿imaynatan “yachachiq” qhawarinan allin willakuykunata? ¿Imawanmi chayta rijch’anachisunman?

⁶ Ñaupaqtan yachasunchis imaynatas Jesusqa Diosmanta yachachisqanta qhawarirqan chaymanta, yachallasuntaqmi yachachisqan runakunata imaynata qhawarisqantapas. Jesusqa ancha allinpaqmi qhawarirqan Taytanmanta jujkunaman yachachiyta. Chaytan khaynata rijch’anachirqan: “Mayqen yachachiqpas janaq pacha gobiernomanta yachachisqa kaqqa wasiyoq runamanmi rijch’akun, paymi allin kaqkuna waqaychasqanmanta orqomun mosoq kaqkunata mauk’a kaqkunatawan”, nispa (Mateo 13:52). ¿Alabakunanpaqchu chay tayta kaqninkunata orqomun?

⁷ Manan. Payqa manan rey Ezequías jina alabakunanpaqchu chaykunata orqomun, Ezequiaspa chay ruwasqanqa mana allinpin tukurqan (2 Reyes 20:13-20). Chhaynaqa, ¿imapaqtaq orqomunri? Chayta entiendenapaq rijch’anachisunchis juj munasqa profesorniykiwan. Payta waturikuqtiykin orqomunman iskay cartakunata. Jujninmi mauk’achallaña kashanman, chaytaqa erqechallaraq kashaqtinsi taytan apachimusqa, juj kaq cartapas taytanpallataqsi, ichaqa chayllaraq apachimusqansi. Chay profesorqa ancha allinpaqmi chay cartakunata qhawarin, chaymi ñawinraq k’ancharin chaykunamanta willasuqtiyki, chaypi kaq yuyaychaykunas paytaqa allinta yanapasqa kusisqa kausananpaq, qantapas yanapasunkimansi (Lucas 6:45). Chhaynaqa, ¿imaniwaqtaq? ¿Alabakunanpaqchu, qolqeta chaskinanpaqchu chay profesorniyki cartankunata  qhawachishasunkiman? Manapunin riki. Aswanmi payqa allinniykita munaspa chaykunata qhawarichisunki, munantaqmi chay cartakunaq nisqanta allinpaq qhawarinaykita.

8. ¿Imaraykun Diospa yachachikuyninkunata ancha allinpaq qhawarinanchis?

⁸ Allin Yachachiq Jesuspas Diosmanta yachasqanta ancha allinpaq qhawarisqanraykun runakunamanqa yachachiq. Payqa qorimantapas qolqemantapas aswan chaniyoqpaqmi Diospa yachachikuyninkunata qhawariq, chaymi kusikuywan jujkunaman yachachiq; munaqtaqmi qatikuqninkunapas pay jina ancha allinpaq qhawarinankuta. Chayraykun noqanchispas imamantapas aswan allinpaq qhawarinanchis chay yachachiykunata, wakintaqa unayña otaq chayllaraq yacharqanchis chaypas. Chhaynata qhawarisun chayqa, Jesús jinan Diosmanta yachasqanchiskunata kusikuywan runakunaman willasun.

9. a) ¿Imaynatan Jesús qhawariq runakunata? b) ¿Imaynatan noqanchispas runakunata qhawarinanchis?

⁹ Jesusqa munakullaqtaqmi yachachisqan runakunatapas, chaymantaqa kinsa t’aqapin aswan allinta yachasunchis. Bibliapiqa willarqanñan imaynas Mesiasqa “wajchakunata, mana piniyoqkunata khuyapayananta” (Salmos 72:13). Chaymi Jesusqa tukuy sonqowan runakunaq allinninta maskharqan. Payqa repararqanmi imanaqtinsi runakuna jujnirayta yuyaykusqankuta ruwasqankutapas, qhawarirqantaqmi imakuna llakichisqanta, imakunachus sonqonkuta k’ulluyachisqantapas (Mateo 11:28; 16:13; 23:13, 15). Chaymi sumaqta rimapayarqan Samaria llaqtayoq warmitapas, chay warmiqa manachá jayk’aqpas qonqarqanchu chayta. Jesusqa sut’itan willarqan chay warmi imaynapi tarikusqanta, chaymi payqa “profetamá kasqanki” nirqan Jesusta, jinaspan jujkunaman  paymanta willayta qallarirqan (Juan 4:16-19, 39). Noqanchisqa manan yachasunmanchu runaq sonqonpi imachus kasqanta, chaywanpas Jesús jinan paykunaq allinninta maskhasunman, chaypaqmi paykunapaq jinapuni imatapas yachachinanchis.

10, 11. a) ¿Imamantan Jesús willarqan? b) ¿Imanaqtinmi Diospa gobiernon paqarirqan?

¹⁰ “Cristianon kayku” niq wakin religionkunaqa ninkun: “Jesusqa pachantinpi runakunaq sasachakuynin allichakunanmantan astawanqa yachachirqan”, nispa. Wakintaq ninku: “Payqa imaynatachus llaqtakunata kamachisharqanku chayta cambiaqmi jamurqan”, nispa. Jujkunataq ninku: “Jesusqa sapanka runaq salvasqa kananmantan astawanqa predicarqan”, nispa. Ichaqa Jesusqa “Diospa gobiernonmanta allin willakuykunata willaqmi” jamurqan. ¿Iman karqan chay allin willakuykuna?

¹¹ Chaypaq yuyarisunchis Edén huertapi imachus pasasqanta. Satanasmi Jehová Dios contra jatarispa nirqan: “Payqa manan allin kamachikuqchu, manataqmi runakunaq allinnintachu maskhan”, nispa. Adanwan Evawanpas Saqraq juchallikuqmasinmi kapurqanku chhayna nisqanta creesqankurayku. Chhaynapitaq qallarirqan juchapas wañuypas (Romanos 5:12). Tukuy chaykunatan Jesusqa rikumurqan janaq pachapi kashaspa, ¡imaynataraqchá chaywanqa sonqon nanarqan! Chaywanpas payqa yacharqanmi Taytanqa qhepa tiempoman gobiernonwan chaykunata allichananta, chaywanqa anchatachá kusikurqan.

12, 13. ¿Imakunatan allichanqa Diospa gobiernon? ¿Imaynapin yachanchis Jesusqa Diospa gobiernonmanta astawan yachachisqanta?

¹² ¿Imatan Diospa gobiernon ñaupaqta ruwanqa? Jehová Diospa sutintan ch’uyanchanqa, chay sutitan  Satanasqa qatikuqninkunapiwan imaymanawan qhellicharqanku. Chaymantapas sut’itan rikuchinqa Jehová Dioslla chanin Kamachiq kasqanta. Jesusqa allintan yacharqan chaykunata, chaymi mañakuyta yachachishaspa nirqan Taytanpa sutin “ch’uyapaq jap’isqa” kananta, Diospa gobiernon jamunanta, Diospa munaynin kay pachapi ruwakunantapas (Mateo 6:9, 10). Pisi tiempollamantan Diospa gobiernonqa Cristoq umallisqan chinkachinqa kay pachapi Satanaspa kaqninkunata, sut’itataq rikuchinqa Jehová Diosqa chanin Kamachikuq kasqanta (Daniel 2:44).

¹³ Chaymi Jesusqa Diospa gobiernonmanta astawan willarqan. Ima rimasqanpas ruwasqanpas allintan sut’incharqan imachus chay gobierno kasqanta, imaynata Jehová Diospa munayninta junt’anantapas. Atikuqtinpas mana atikuqtinpas Jesusqa willashallarqanpunin Diospa gobiernonmanta allin willakuykunata. Chay tiempopiqa imaymana mana chanin ruwaykunan rikukuq, chaywanpas Jesusqa Diosmanta yachachiypi, ruwananta junt’aypin tukuy yuyayninta churarqan. Chhaynaqa, ¿nisunmanchu: “Paymanqa manan imapas qokurqanchu jujkunamantaqa, manataqmi sumaqtachu yachachirqan”, nispa? Manapunin.

14, 15. a) ¿Imaynatan Jesús rikuchirqan rey “Salomonmantapas aswan yachayniyoq” kasqanta? b) ¿Imaynatan noqanchispas Jesús jina yachachisunman?

¹⁴ Jesusqa sonqoman chayaqtan sumaqta yachachiq, chaytan allinta rikusunchis kay t’aqapi. Rey Salomonpas munarqanpunin allin cheqaq simikunata sumaq simikunatapas tariyta, chhaynapi Diospa yuyaychasqanta qelqananpaq (Eclesiastés 12:10). Paymanqa Jehová Diosmi “allin yachayta” qorqan, chaymi ancha allin yachaysapa kapurqan. Payqa rimarqanmi mallkikunamanta, yurakunamanta, animalkunamanta, phalaq animalkunamanta,  challwakunamantapas, chaymi runakunaqa karumantaraq jamuqku uyarinankupaq (1 Reyes 4:29-34). Ichaqa Jesusqa rey “Salomonmantapas aswan yachayniyoqmi” karqan (Mateo 12:42). Payqa ancha allintapunin reqsirqan Diospa simin qelqataqa, yachallarqantaqmi imaymana animalkunamanta, paray tiempochus ch’akiriy tiempochus kasqanmanta, chajra ruwaymanta, imachus ñaupaq tiempopi pasasqanmanta, tiemponpi imakuna sucedesqanmanta, imaynapichus runakuna tarikusqankumantapas. Chaymi allintapuni yachachiq, ichaqa manan jayk’aqpas alabakurqanchu chaykuna yachasqanmantaqa, aswanpas lliu entiendenanpaq jinan yachachirqan. Chaychá runakunaqa kusikuywan payta uyariqku (Marcos 12:37; Lucas 19:48).

¹⁵ Cristota qatikuqkunapas kallpachakunanchismi pay jina yachachinanchispaq. Manaña pay jinachu yachaywan junt’a kashanchis chaypas, imaymanatan yacharqanchis kausayninchispi, chay yachaywanmi yanapachikusunman Bibliawan yachachinanchispaq. Tayta-mamakunaqa wawankuta uywasqankuwanmi rijch’anachinkuman Jehová Diospas wawankunata munakuywan uywasqanta. Chaymantapas llank’anamanta, escuelamanta, runakunaq imayna kasqanmanta, imakunachus sucedesqanmantapas orqosunmanmi allin rijch’anachiy simikunata. Chaywanpas Diospa gobiernonmanta allin willakuykunatan astawanqa yachachinanchis (1 Timoteo 4:16).

16, 17. a) ¿Imaynatan Jesús qhawariq Diosmanta chaskisqan ruwanata? b) ¿Imaynatan Jesús rikuchirqan chay ruwanaman qokusqanta?

¹⁶ Jesusqa kusisqan Taytanmanta cheqaq kaqta yachachiq, manan runakunaq pantasqa yachachikuyninkunaman jinachu. Ñawinraqmi k’anchariq Jehová Diosman  kutirikunankupaq, wiñay kausaymantapas yachachiqtinqa; ancha kusisqataqmi allin willakuykunatapas willaq, chhaynapi runakunaq sonqonta llanllarichinanpaq. Payqa Diosmanta chaskisqan llank’aytaqa ancha valorniyoqpaqmi qhawarirqan. ¿Imaynatan chhayna qhawarisqanta rikuchirqan?

¹⁷ Chaytan rikuchirqan Diosmanta chaskisqan ruwanapi tukuy yuyayninta churaspa. Paypaqqa ima ruwaymantapas Diospa gobiernonmanta willaymi aswan allin karqan. Chayraykun mana qhapaq kaykuna maskhaypichu purirqan, 5 capitulopi yachasqanchis jina. Paypa yuyayninpas sonqonpas Diospa munaynin ruwaypin kasharqan, chay ruwaytapunin yachachirqanpas, chaymi mana afanakurqanchu imaymanayoq kananpaq, chhaynapi mana qolqeta gastananpaq imaymanakunata rantispa, allichachispa otaq cambiaspapas. Aswanmi imachus necesitasqallanwan kausarqan ruwananta junt’ananpaq (Mateo 6:22; 8:20).

18. ¿Imaynatan Jesús tukuy atisqanta ruwarqan predicananpaq?

¹⁸ Chaymantapas Jesusqa tukuy sonqonwan tukuy kallpanwan iman ruwananta junt’arqan. Jesusqa manan kallpanta mich’akurqanchu predicananpaqqa, chaymi jinantin Israel llaqtanta purirqan allin willakuykunata willaspa. Payqa runakunaq wasinpi, plazakunapi, mercadokunapi, campokunapi iman predicarqan. Sayk’usqaña, yarqasqaña, ch’akiywanña kashaspapas, amigonkunawanña samarinan kashaqtinpas predicallarqanpunin. Wañuy patapiña kashaspapas rimashallarqanmi Diospa gobiernonmantaqa (Lucas 23:39-43).

19, 20. ¿Imawanmi Jesús rijch’anachirqan tiempota mana usuchispa predicananku kasqanta?

¹⁹ Jinaspapas Jesusqa yuyarishallarqanmi ruwananta junt’ananpaqqa pisilla tiempo kasqanta. Samaria llaqtayoq  warmita Jesús predicashaqtinqa, apostolkunaqa manan allintachu entienderqanku predicana tiempopi kashasqankuta. Chaymi Jesús nirqan: “Qankunan ninkichis: Tawa killaraqmi cosechapaqqa kashan, nispa. Noqan ichaqa niykichis: Qhawariychis chajrakunata, yuraqñan kashan cosechanapaq”, nispa (Juan 4:35).

²⁰ Jesús chayta nishaqtinqa kislev killan kanman karqan, chay killaqa noviembre diciembre killakuna ukhupin karqan. Cebadata cosechanapaqqa tawa killaraqmi kasharqan, chaytaqa ruwaqku Pascua fiesta ruwasqanku killapin (chay fiestaqa 14 nisán killapin ruwakuq). Chhaynaqa manan karqanchu imarayku rutuyta qallarinapaqqa, tawa killaraqtaq kasharqan chayqa. Ichaqa tiempoñan karqan runakunata predicanankupaq. Paykunaqa rutunapaq cebada jinan kasharqanku Diosmanta yachanankupaq, Cristota qatikunankupaq, Jehová Diospa qosqan suyakuymanpas jap’ipakunankupaq. Chaymi Jesusqa cosechanapaq chajrata jina paykunata qhawarirqan. Paypaqqa tiempota mana usuchispa predicana tiempon karqan. Chaymi juj llaqtapi runakuna “noqaykuwan qhepakuy” niqtinku, payqa nirqan: “Juj llaqtakunapipas willamunaymi Diospa gobiernonmanta allin willakuykunataqa, chaypaqmi Diosqa kachamuwarqan”, nispa (Lucas 4:43).

21. ¿Imaynatan Jesusta qatikusunman?

²¹ Kaykaman yacharunchis imaynata Jesús ruwananta junt’asqanmanta. Noqanchispas pay jina ruwaytaqa atisunmanmi. Chaypaqmi tukuy yuyayninchista predicayman churananchis. Familiayoqña, llank’anayoqña, imaymana ruwanayoqña kanchis chaypas, Jesús jinan tukuy sonqowan predicananchis atikuqtinpas mana atikuqtinpas (Mateo 6:33; 1 Timoteo 5:8). Chaymantapas tukuy atisqanchistan ruwananchis, manataqmi  mich’akunanchischu tiemponchista, kallpanchista, kaqninchiskunatapas (Lucas 13:24). Yuyarinanchistaq tiempota mana usuchispa predicananchis kasqanta (2 Timoteo 4:2). Chay jinaqa, maypiña piwanña kashaspapas predicashallasunpuni.

22. ¿Imamantan qatimuq capitulopi yachasunchis?

²² Jesusqa ancha allinpaqpunin predicaytaqa qhawarirqan, chaymi qatikuqninkunata kamachirqan allin willakuykunata predicashanallankupaq yachachishanallankupaqpas. Chaymantan qatimuq capitulopi yachasunchis.