1, 2. ¿Iman juj taytata kusichirqan? ¿Imaynapin Jehová Diospas chay tayta jina kusikun?

 JUJ taytan wasinpa ventananmanta wawanta qhawasharqan amigochankunawan bolata jayt’ashasqanta. Chayllamanmi bolaqa calle ladoman phawarirqan, chay wawataq mana chinkachispa bolata qhawarqan qhepanta phawayta munaspa. Jujnin amigonpas nirqanmi: “Phaway aparqamuy”, nispa. Paytaq umanta maymirispa kutichirqan: “Manan riymanchu”, nispa. Taytanqa maytachá kusikurqan chayta rikuspaqa.

² ¿Imaraykun chay wawaq taytan kusikurqan? Paymi wawantaqa kamachisqa ama jayk’aqpas sapallanqa calleman lloqsinanpaq. Wawantaq taytanpa qhawamushasqanta mana yachaspa kasukurqan, chhaynapin imapas mana allin pasananmanta karunchakusharqan. Chayraykun chay taytaqa kusikurqan. Janaq pacha Taytanchispas chhaynatan kusikun payta kasukuqtinchisqa. Chaymi Jehová Diospa tukuy ima niwasqanchista kasukunanchis, tukuy sonqotaq payman jap’ipakunanchis, chhaynapi junt’aq sonqowan servinanchispaq, wiñay kausayman aypananchispaqpas (Proverbios 3:5, 6). Chaypaqmi payqa Allin Yachachiqta kachamuwarqanchis.

3, 4. ¿Imaynapin Jesús “kasukuyta yacharqan”, “junt’asqapas” kapurqan? Rijch’anachiywan willay.

³ Biblian Jesusmanta nin: “Diospa wawanña kashaspapas imaymanapi ñak’arisqanwanmi kasukuyta yacharqan. Chaywanmi payqa allin preparasqa karqan,  chaymantataq encargasqa karqan llapa kasukuqninkunata wiñaypaq salvananpaq”, nispa (Hebreos 5:8, 9). Diospa phiwi Churinqa waranqa-waranqa watakunan janaq pachapi kausarqan. Chaypin rikurqan Satanás angelninkunantin Dios contra sayarisqanta. Paymi ichaqa “kasukuqpuni karqan” (Isaías 50:5). Chhaynaqa, ¿imaynapin “kasukuyta yacharqan” kasukuqña kashaspa? ¿Imaynapin “junt’asqa” kapurqan?

⁴ Chaypaq juj rijch’anachiyta qhawarisun. Rimasun juj albañilmanta, ¿imaynapin yachanman mosoq herramienta rantikusqan allinchus manachus chayta? Allinta jinaña qhawarinman chaypas, chay herramientata allinta llank’achispan yachanqa allin kasqantaqa. Chhaynallataqmi Jesuswanpas karqan, payqa janaq pachapi tukuy imaymanapin Jehová Diosta kasukurqan, kay pachapi kausaspan ichaqa kasukuq kayta yacharqan imaymana sasachakuykunapi tarikuspa, chhaynapin aswan allin kasukuq kapurqan.

5. ¿Imaraykun Jesús kasukuqpuni kanan karqan? ¿Imamantan kay capitulopi yachasun?

⁵ Jesusqa kasukuqmi kanan karqan kay pachapi ruwananta junt’ananpaqqa. Adanwan Evawanqa manan Jehová Diosta kasukuyta atirqankuchu pruebapi tarikuspanku, “qhepakaq Adán” Jesusmi ichaqa kasukuq karqan pruebapiña tarikushaspapas (1 Corintios 15:45). Payqa manan kasukuyllachu kasukurqan, aswanmi kusikuywan, tukuy yuyaywan, tukuy sonqowan, tukuy almawan ima kasukurqan. Taytanpa munaynin ruwaytaqa mijunamantapas aswan allinpaqraqmi qhawarirqan (Juan 4:34). ¿Imaynapin Jesús jina kasukuq kasunman? Chaypaq ñaupaqta yachasunchis imaraykus chhayna kasukuq kasqanmanta. Pay jina kasukuq kasun  chayqa, manan sonqonchiswan juchaman aysachikusunchu, aswanpas tukuy sonqon Diospa munayninta ruwasun. Chaymantataq yachasun Jesús jina Jehová Diosta kasukuyqa ancha allinninchispaq kasqanmanta.

6, 7. ¿Imaraykun Jesús kasukuq karqan?

⁶ Jesusqa tukuy sonqomanta kasukuqmi karqan. 3 capitulopi yachasqanchis jina, payqa k’umuykukuqmi karqan. K’umuykukuqqa tukuy sonqon Jehová Diosta kasukun, jatunchakuqkuna umanta oqariqkunan ichaqa mana kasukuyta munankuchu (Éxodo 5:1, 2; 1 Pedro 5:5, 6). Chaymantapas Jesusqa pitachus munakusqanman jinan, imatachus cheqnikusqanman jinan kasukuq karqan.

⁷ Jesusqa tukuy imamantapas Taytantan astawanqa munakurqan, chaymantan allinta yachasunchis 13 capitulopi. Chay munakuymi kallpacharqan Taytanpa munasqanman jinapuni kausananpaq, chaymi manchakurqan ima ruwasqanwanpas sonqon k’iriyta. Chhayna manchakuq kasqanraykun mañakuyninpas uyarisqa karqan (Hebreos 5:7). Payqa Diosta manchakuspan kay pachatapas kamachimunqa (Isaías 11:3).

8, 9. ¿Imaynatan Jesús qhawarirqan chanin kaqta, mana chanin kaqtapas? ¿Imaynatan chayta rikuchirqan?

⁸ Jehová Diosta serviqkunaqa cheqnikullankutaqmi mana allin ruwaykunata. Juj profecian Rey Mesiasmanta nirqan: “Qanqa chanin kaqtan munakurqanki, mana allin kaqtataq cheqnikurqanki. Chaymi Diosqa qanta ajllarqasunki, kusikuy aceitewan jawispan ajllarqasunki. Diosniykiqa compañeroykikunamanta mastan kusikuy aceitewan jawirqasunki”, nispa (Salmos 45:7). Jesuspa “compañeronkunaqa” Davidpa mirayninmanta jamuq  reykunan karqan, paykunamantaqa Jesusmi astawan kusikurqan rey churasqa kasqanmanta. Paymi chay reykunamantaqa aswan allin premiota chaskin, kamachisqanpas wiñay allinninchispaqmi kanqa. Jesusqa chanin kaqta munakusqanrayku, mana chanin kaqtataq cheqnikusqanraykun tukuy imapi Diosta kasukurqan, chayraykun sumaq premiota chaskikurqan.

⁹ Juj kutinmi Jesuspa qatikuqninkunaqa kusisqa kutimpurqanku paypa kamachisqanman jina predicamusqankumanta. ¿Imatan Jesús ruwarqan? Kusikullarqantaqmi, chhaynapin rikuchirqan chanin kaqta munakusqanta (Lucas 10:1, 17, 21). Chaymantapas Jesusqa waqarqanmi Jerusalén llaqta runakuna yapa-yapamanta rimapayasqanta mana uyariqtinku, chaywanmi rikuchirqan mana chanin kaqta cheqnikusqanta  (Lucas 19:41, 42). Qhawasqanchis jina, Jesustaqa anchatan kusichirqan allin ruwaykuna, mana allin ruwaykunataq khuyayta llakichirqan.

10. ¿Imaynatan qhawarinanchis allin kaqta, mana allin kaqtapas? ¿Imatan chaypaq ruwananchis?

¹⁰ Chayraykun yuyaymanananchis Jesuspa imatachus cheqnikusqanpi imatataqchus munakusqanpi ima, chhaynapin allinta qhawarikusun imaraykus Jehová Diosta kasukushanchis chayta. Pantaq runaña kanchis chaypas, atisunmanmi allin kaqta munakuyta mana allin kaqtataq cheqnikuyta. Chaypaqqa Jehová Diostan rogakunanchis pay jina Churin jina allin kaqta mana allinkaqtapas qhawarinanchispaq (Salmos 51:10). Jinaspapas cuidakunanchismi ama imawanpas sonqonchista wajllichinanchispaq, chaymi allinta ajllakunanchis pikunawan juñukunanchista, imakunawan kusirikunanchistapas (Proverbios 13:20; Filipenses 4:8). Jesús jina noqanchispas kasunchis chayqa, manan imatapas junt’ananchisraykullachu kasukusun, aswanmi allin kaqta munakusqanchisrayku. Chaymantapas mana allin kaqkunata cheqnikusun chayqa, chaykunamantan karunchakusun.

11, 12. a) ¿Iman pasarqan kay pachapi Jesús ruwanankunata qallarishaqtin? b) ¿Imaynatan Saqra urmachiyta munarqan Jesusta?

¹¹ Jesusqa kay pachapi ruwanankunata qallarishaspan rikuchirqan mana allin kaqta cheqnikusqanta. Chaymi Bautizakusqan qhepataqa ch’inneqpi karqan tawa chunka p’unchay, tawa chunka tuta mana imatapas mikhuspa. jinan Saqraqa yuyaysapa kaspa payman qayllaykurqan juchallichinanpaq (Mateo 4:1-11).

 ¹² Satanasmi nirqan: “Diospa churinchus kanki chayqa, kay rumikunata niy t’antaman tukunanpaq”, nispa (Mateo 4:3). ¿Imaynan Jesús kashanman karqan askha p’unchaykuna mana mijuspa? Bibliaq nisqan jina, payqa “yarqachikusharqanchá” (Mateo 4:2). Chaymi Saqraqa yarqasqa tarikusqanta manaña kallpanpas kasqanta reparaspa payman asuykurqan urmachiyta munaspa. Jinaspapas Diospa ñaupaq kamasqan kasqanta yachashaspan Jesusta nirqan: “Diospa Churinchus kanki chayqa”, nispa. Chaywanqa phiñachiytan munarqan (Colosenses 1:15). Jesusmi ichaqa mana imawanpas engañachikurqanchu. Payqa yacharqanmi mana pay kikinpa munayninta ruwananpaqchu Diosmanta atiyta chaskisqanta, chaymi mana kasurqanchu Saqraq nisqanta, aswanpas k’umuykukuspan Jehová Diospi suyakurqan imachus necesitasqanta qonanpaq (Mateo 4:4).

13-15. a) ¿Imakunawanmi Satanás Jesusta urmachiyta munallarqantaq? ¿Imaynatan Jesús kutichirqan? b) ¿Imaynapin yachanchis Jesusqa Satanaswan mana atipachikusqanta?

¹³ Satanasqa wajmanta pruebaman churananpaqmi Jesusta pusarqan Dios yupaychana wasi pataman. Chaypin nirqan chay patamanta saltaykunanpaq, Diospa palabranta q’ewispataq nirqan: “Diosqa angelninkunata kachamusunki [...] mana ima rumiwanpas chakiykita takakunaykipaq”, nispa. Chayta Jesús ruwanman karqan chayqa, yupaychana wasipi kaqkuna lliu judío runakunapas sut’itachá yachankuman karqan pay prometesqa Mesías kasqanta, chhaynapitaq Jesusqa manaña sasachakuykunapi tarikunmanchu karqan nitaq ñak’arinmanpaschu karqan. Chhaynaña kanman karqan chaypas, Jesusqa yacharqanmi Mesiasqa k’umuykukuspa Jehová Diospa munaynin junt’anan kasqanta, manataqmi milagrokuna ruwasqanwanchu runakunata  iñichinan karqan (Isaías 42:1, 2). Chaymi Jesusqa chay kutipas mana p’akirqanchu Diospa kamachikuyninta, runakunaq allin qhawarisqan kananraykuqa.

¹⁴ Satanasqa Jesusta urmachiyta munaspanmi kay pachapi llapa gobiernokunata jatun atiyninkunatawan qhawarichispa nirqan: “Qonqorikuspachus juj kutillata adorawanki chayqa, llapan kaykunatan qopusayki, nispa. Jinan Jesusqa nirqan: ¡Ripuy kaymanta, Satanás! Qelqasqan kashan: Jehová Diosniykitan adoranki, pay sapallantataqmi servinkipas”, nispa (Mateo 4:10). Tukuy imaymanataña munachishaqtinkupas Jesusqa manan jayk’aqpas waj diostaqa yupaychanmanchu karqan.

¹⁵ ¿Pasaqpaqchu Satanás ayqekapurqan Jesús “ripuy” niqtin? Manan. Lucaspa nisqan jina, “Saqraqa tentayta tukuspa ripurqan jayk’aqchus allin kanman wajmanta tentananpaq chaykama” (Lucas 4:13). Payqa juj kutikunapas asuykurqanmi Jesusmanqa, chhaynapi imallapipas juchallichiyta munaspa. Bibliaq nisqan jina, Jesucristoqa “imaymana pruebakunatan pasarqan” (Hebreos 4:15). Ichaqa manan imawanpas urmarqanchu, chaymi noqanchispas pay jina kananchis.

16. ¿Imaynatan Dios serviqkunata Satanás urmachiyta munan? ¿Imatan ruwananchis trampankunaman mana urmananchispaq?

¹⁶ Kunanpas Satanasqa Diospa serviqninkunataqa imaymanawanmi juchallichiyta munan. Runa kayninchispiqa qonqayllan makinman urmasunman. Satanasqa yachanmi runakunaqa munapayaq, jatunchakuq kasqankuta, jinallataq allin qhawarisqa kayta imaymanayoq kayta munapayasqankutapas; chaymi chaykunawan urmachiyta munawanchis. Chayrayku allinta qhawarikunanchis imaynachus kashasqanchista. 1 Juan 2:15-17 nisqanpi yuyaymanaspan tapukunanchis:  “¿Tukuy sonqochu Jehová Diosta munakushani? Icha, ¿aychaq millay munayninkunachu, qhapaq kayta munapayaychu, allin qhawarisqa kaychu pisipachishawan?”, nispa. Manan qonqananchischu kay pachata kamachiq Satanasqa tukuy kaqninkunapiwan tukupunanpaqña kashasqanta. Chayrayku amapuni trampankunaman urmasunchu, aswanpas yachachiqninchis Jesús jina kasun, “payqa manan jayk’aqpas juchallikurqanchu” (1 Pedro 2:22).

17. ¿Iman Jesusta kusichirqan? ¿Ima ninkumanmi wakin runakuna?

¹⁷ Kasukuq kasqanchistaqa Jesús jinan imayna kausasqanchiswan rikuchinanchis. Payqa allintan Diospa kamachikuyninkunata junt’arqan, chaymi nirqan: “Imatapas sonqonpaq jinapunin tukuy tiempo ruwani”, nispa (Juan 8:29). Chay ruwasqantaq anchata kusichirqan. Ichaqa yaqapaschá pipas ninman: “Jesusqa ima ruwasqanmantapas Jehová Diosllamanmi cuentata qonan karqan, chaymi paypaqqa mana sasachu karqan kasukuyqa, noqanchismi ichaqa juchasapa runakunata kasukunanchis paykunamantaq cuentata qonanchis”, nispa. Ichaqa juchayoq runakunatapas Jesusqa kasukurqanmi.

18. ¿Imaynapin Jesús allin ejemplo wayna-sipaskunapaq?

¹⁸ Jesustaqa Josewan Mariawanmi uywarqanku, paykunaqa juchayoq runakunan karqanku. Jesusqa allintachá repararqan tayta-mamanpa imallapipas pantasqankutaqa, juj wawakunamantapas astawanraqchá. Ichaqa ¿chayraykuchu mana kasukurqan? ¿Yachaqmanchu tukurqan? ¿Nirqanchu tayta-mamanta wawankuta imayna uywanankupaq? Manan. Bibliaq nisqan jina Jesusqa 12  watanpi kashaspaqa paykunata kasukuspan tiyasharqan (Lucas 2:51). Chhaynapin payqa wayna-sipaskunapaq allin ejemplota saqerqan tayta-mamankuta kasukunankupaq respetanankupaqpas (Efesios 6:1, 2).

19, 20. a) ¿Imanaqtinmi juchayoq runakunata Jesuspa kasukusqan ancha allinpuni? b) ¿Imaraykun cristianokuna kasukunanchis Diospa llaqtanpi umalliqkunata?

¹⁹ Jesusqa chay tiempopi Diospa llaqtanta umalliqkunatapas kasukurqanmi imaymana mana allinkunataña ruwasharqanku chaypas. Jerusalenpi yupaychana wasipas sacerdotekunapas Diospa saqerparipunanpaqñan kasharqan, chaykunaq rantinpitaq Diosqa cristianokunata llaqtanpaq ajllakunan karqan (Mateo 23:33-38). Chaykuna junt’akunankaman ichaqa judío umallikunaqa griego runakunaq yachachikuyninkunata yachachisharqanku. Yupaychana wasipipas imaymana mana allinkunatan ruwakusharqan, chaymi Jesusqa nirqan: “Suwakunaq t’oqonman tukuchipusqankichis”, nispa (Marcos 11:17). Chhaynaña kaqtinpas payqa rishallarqanmi yupaychana wasimanpas sinagogakunamanpas, mana faltaytataqmi  Diospa churasqan fiestakunamanpas rirqan (Lucas 4:16; Juan 5:1). Chaytan Jesusqa ruwarqan Jehová Dios chaykunata manaraq wijch’upusqanrayku.

²⁰ Chhayna sasa tiempopi kashaspapas Jesusqa kasukuqpunin karqan, chaymi noqanchisqa astawanraq kallpachakunanchis kasukuq kananchispaq. Ñaupaq tiempopi willakusqanman jinan kay tiempopi wajmanta Diospa llaqtan rijurimurqan, Diospa munasqanman jinataqmi yupaychashanpas. Jehová Diosqa manapunin munanqachu Satanás waqllichiwananchistaqa (Isaías 2:1, 2; 54:17). Chaywanpas Diospa llaqtanpiqa rikusunraqmi iñiqmasinchiskunaq imallapipas pantasqankuta. ¿Chayraykuchu Jehová Diosta manaña kasukusunman, juñunakuykunamanpas manaña risunman otaq umallikuna contrachu rimapakusunman? Manapunin. Aswanpas tukuy sonqowanmi Diospa llaqtan umalliqkunataqa kasukunanchis. Chaymi manapuni faltakunanchischu juñunakuykunaman, jatun asambleanchiskunamanpas, chaypi Bibliaq nisqanman jina yuyaychawasqanchistapas kasukushanallanchispunin (Hebreos 10:24, 25; 13:17).

21. ¿Imatan Jesús ruwarqan Diosta mana kasukunanpaq runakuna kallpachaqtinku? ¿Imatan chaymanta yachasunman?

²¹ Jesusqa kasukurqanpunin Jehová Diostaqa piwanña maypiña kashaspapas, amigonkunaña jujnirayta yuyaychashaqtinkupas. Juj kutinmi apóstol Pedro Jesusta anyaykuspa nirqan: “Qan kikiykita khuyapayakuy”, nispa. Chaywanmi nisharqan mana ñak’arinanpaq ni wañunanpaqpas. Allin sonqowanña chayta nirqan chaypas pantasharqanmi, chaymi Jesusqa manapuni chay nisqanta uyariyta munarqanchu (Mateo 16:21-23). Chhaynatapaschá kay tiempopipas wakin familianchiskunaqa  sumaqllata yuyaychawasunman Diospa kamachikuyninkunata ama kasukunanchispaq. Chhayna kaqtinqa “Diostan ñaupaqtaqa kasukunayku, runakunata kasukunaykumantaqa” nispan ninanchis. chaytan ñaupaq tiempopi Jesuspa qatikuqninkunapas ruwarqanku (Hechos 5:29).

22. ¿Imatan Jesús sut’ita rikuchirqan? ¿Imata ruwaspan chayta rikuchirqan?

²² Wañuy patapi kashaspan Jesusqa aswan allinta rikuchirqan kasukuq kasqanta. Chay p’unchaypin junt’asqatapuni “kasukuyta yacharqan”. Sasaña kaqtinpas Taytanpa munaynintan ruwarqan, manan kikinpa munaynintachu (Lucas 22:42). Payqa mana pantaspan Diospaq junt’aq sonqo karqan (1 Timoteo 3:16). Chhaynapin rikuchirqan mana imapi pantaq runaqa sasa pruebapiña kashaspapas Jehová Diosta kasukuy atisqanta. Ñaupaqpiqa manan chaytaqa sut’itachu yachakurqan Adanwan Evawan mana kasukusqankurayku. Jesusmi ichaqa Jehová Diospa angelninkuna ukhupi aswan atiyniyoq aswan kuraq kashaspa kay pachaman jamurqan, jinaspa wañukapunankama Diosta kasukurqan.

23-25. a) ¿Imaynatan rikuchisunman junt’aq sonqo kasqanchista? ¿Imawanmi chayta rijch’anachisunman? b) ¿Imamantan yachasunchis qatimuq capitulopi?

²³ Jehová Diospaq junt’aq sonqo kasqanchistaqa kasukusqanchiswanmi rikuchisun. Jesusqa kasukuq kaspanmi Diospaq junt’aq karqan, chay ruwasqantaq llapa runaq allinninpaq karqan (Romanos 5:19). Chaymi Jehová Diosqa Jesusman jatun premiota qorqan. Noqanchismanpas juj premiotan qowasunchis Umalliqninchis Jesucristota kasukusunchis chayqa. ¿Ima  premion chay? “Wiñaypaq salvakuyninchismi” (Hebreos 5:9).

²⁴ Jinaspapas junt’aq sonqo puriqkunaqa ñan premioyoqña kashanku. Proverbios 10:9 textopin nin: “Chanin runaqa thajmi tiyanqa”, nispa. Junt’aq sonqo kasqanchisqa adobewan ruwasqa munay wasi jinan, sapa kasukusqanchistaq juj adobe jina. Juj adobellataqa manapaschá ancha valorniyoqpaqchu qhawarinchis, ichaqa ch’ulla-ch’ullamanta adobekunata churaspan wasitaqa jatarichinchis, chay wasitaq ancha valorniyoq kapun. Chhaynallataqmi junt’aq sonqo kasqanchispas sapa p’unchay kasukusqanchiswan yapakun, wasitapas jatarichishasunman jina.

²⁵ Watan-watan kasukuq kaspanchisqa rikuchillasuntaqmi allin aguantaq kasqanchista. Jesusqa allintan aguantarqan pruebakunata, chaymantan qatimuq capitulopi yachasunchis.