1, 2. ¿Imatan Jesús ruwarqan wañupunanpaq pisillaña kashaqtin? ¿Imaraykun munarqanpuni apostolninkunawan juñukuyta?

 PISILLAÑAN kasharqan janaq pachaman Jesús wichapunanpaqqa. Chaymi Jerusalenpi altos patapi apostolninkunawan juñukurqan, payqa yacharqanmi chay kutillatawanña paykunawan kananta. Pisillamantañan jap’ispa ñak’arichinanku karqan, chaypin iñiyninqa probasqa kanan karqan. Wañupunantaña yachashaspapas paqa kallpacharqanmi yachachisqankunataqa.

² Jesusqa willarqanñan qatikuqninkunaman wañuchisqa kananmanta, ichaqa askhataraqmi paykunamanqa ninan kasharqan, chaymi imaymanatawanraq yachachirqan chhaynapi mana pisipaspa qaqata sayanankupaq. Chay kutipin Jesusqa sonqomantapuni paykunata rimapayarqan. ¿Imaraykun apostolninkunamanta aswan llakisqa kasharqan pay kikinmanta llakikunanmantaqa? ¿Imaraykun munarqanpuni paykunawan kayta? Chaytaqa ruwarqan anchatapuni paykunata munakusqanraykun.

3. ¿Imaynapin yachanchis Jesús tukuy tiempo qatikuqninkunata munakusqanta?

³ Chay tutapi juñukusqankumanta rimaspan qhepa watakunaman apóstol Juan nirqan: “Pascua Fiesta ñaupaqtaraqmi Jesusqa yacharqanña kay pachamanta ripuspa Taytanman kutipunan horaña kasqanta. Payqa anchatan munakurqan pikunachus paypa karqan chaykunata, tukukuykamapas munakushallarqanmi”, nispa (Juan 13:1). Jesusqa manan chayraqchu qatikuqninkunaman munakuyninta  rikuchisharqan, payqa predicayta qallarisqanmantapachan imaymanapi paykunaman munakuyninta rikuchirqan. Qatiqninpin yachasunchis imaynatachus Jesús qatikuqninkunaman munakuyninta rikuchisqanmanta. Pay jina munakuq kaspanchisqa cheqaq cristiano kasqanchistan rikuchisunchis.

4, 5. a) ¿Imaraykun Jesús pacienciakuq kanan karqan qatikuqninkunawan? b) ¿Imatan ruwarqan Getsemaní huertapi kinsa apostolninkunata puñushaqta tarispa?

⁴ Munakuywan pacienciakuywanqa jujllachasqan kashan. 1 Corintios 13:4 textopin nin: “Pipas munakuqqa pacienciakuqmi”, nispa. Ima ñak’ariytapas aguantanapaqqa pacienciakuqmi kana. Jesusqa askha kutipin pacienciakunan karqan qatikuqninkunapaq. Paykunaqa anchatan sasachakurqanku k’umuykukuq kanankupaq, 3 capitulopi yachasqanchis jina. Askha kutipin phiñachinakurqanku pichus kuraj kasqankumanta tapunakuspa. ¿Imatan Jesús ruwarqan chayta rikuspa? ¿Phiñarikurqanchu paykunata? Manan. Aswanpas pacienciakuspan sumaqllata entiendechirqan. Wañupunanpaq pisillaña kashaqtinpas yachachisqankunaqa “mayqenninkuchus kuraq kasqankumanta” discutirqanku, chaypipas Jesusqa pacienciakurqanmi (Lucas 22:24-30; Mateo 20:20-28; Marcos 9:33-37).

⁵ Chaymantataq Jesusqa chunka jujniyoq apostolninkunawan rirqan Getsemaní huertata. Chaypin pusaq apostolninkunata saqespa Pedrota, Santiagota, Juantawan juj ladoman pusarqan, jinaspan paykunata nirqan: “Llakikuymantan sonqoy phatarunqaña, kayllapi kashaychis, ichaqa noqa jinan rijch’ashallankichis”, nispa. Juj ladoman rispataq sonqomanta Diosmanta mañakuyta qallarirqan. Unayta mañakusqanmanta kutimuspataq kinsantin apostolninkunata misk’ita puñushaqta tarirqan.  Jesusqa sinchi jatun sasachakuypin tarikunan karqan, chaymi paykunaqa rijch’asqalla kashananku karqan, ichaqa puñurqapusqakun. ¿Imatan Jesús ruwarqan? ¿Phiñarikurqanchu mana rijch’asqalla kasqankumanta? Manan. Aswanmi payqa pacienciawan paykunata nirqan: “Sonqoqa munallanpunin, cuerpon ichaqa mana kallpayoq”, nispa (Mateo 26:36-46). Chaywanmi yachanchis llakikuyninkuta, pisi kallpa kashasqankuta ima entiendesqanta. a Chay pasaytapas iskay kutitawanmi paykunata puñushaqta tarirqan, ichaqa chay kutikunapipas pacienciakurqanmi.

6. ¿Imaynapin Jesús jina pacienciakuq kasunman?

⁶ Jesusqa anchatapunin pacienciakurqan apostolninkunapaq. ¡Maytan chaywanqa kusikunchis! Apostolninkunaqa tiempowanqa yacharqankun juch’uyaykukuq kayta makilla kaytapas (1 Pedro 3:8; 4:7). Noqanchispas Jesús jinan pacienciakuq kananchis. Astawanqa iñiq t’aqapi umalliqkunan Diospa ovejankunapaq pacienciakunanku. Juj umalliq sinchi sayk’usqa otaq sasachakuykunawan ñit’isqa kashaspa, ¿imatan ruwanan juj iñiqmasinchis sasachakuyninkunamanta willaq asuykuqtin? Pacienciawanmi uyarinan. Jinallataqmi pacienciakunan pipas mana usqhaytachu yuyaychasqata kasukuqtin. Umalliqkunaqa “llamp’u sonqowanmi” yachachinanku, munakuywantaq “llapa ovejakunata” qhawarinanku (2 Timoteo 2:24, 25; Hechos 20:28, 29). Tayta-mamakunapas Jesús jinan pacienciakuyta yachananku wawanku mana usqhayllachu imatapas kasukuqtin. Chaypaqqa kallpachakunankun munakuq pacienciakuq kanankupaq. Pacienciakuq kasqankuqa may allinpunin kanqa (Salmos 127:3).

7. ¿Imatan Jesús ruwarqan qatikuqninkuna imachus necesitasqankuta rikuspa?

⁷ Munakuytaqa qoykukuq kaywanmi rikuchikun (1 Juan 3:17, 18). Munakuqqa “manan paypa allinnillantachu maskhan” (1 Corintios 13:5). Jesusqa munakuq kaspan qhawarirqan qatikuqninkunaq imachus necesitasqankuta chayman jina yanapananpaq. Askha kutipin payqa mana imata nishaqtinkupas paykunata yanaparqan. Juj kutinmi sayk’usqa kashasqankuta rikuspa nirqan: “Jaku ch’in ladoman chaypi juj chhikanta samarimunaykichispaq”, nispa (Marcos 6:31). Yarqasqa kashasqankuta reparaspapas payllamantan milagrota ruwaspa mijuchirqan, jinallataq payta uyarinankupaq waranqanpi jamuq runakunatapas (Mateo 14:19, 20; 15:35-37).

8, 9. a) ¿Imatan Jesús repararqan qatikuqninkunapi? ¿Imatan chayman jina ruwarqan? b) ¿Imaynatan Jesús rikuchirqan mamanta anchata munakusqanta k’aspipiña ñak’arishaspapas?

⁸ Jesusqa reparallarqantaqmi qatikuqninkuna Diosmanta yachay necesitasqankuta (Mateo 4:4; 5:3). Chaymi sapa kutilla paykunapaq jina yachachirqan. Orqo Patapi yachachishaspaqa allinninkuta maskhaspan astawanqa rimarqan (Mateo 5:1, 2, 13-16). Runakunamanqa rijch’anachiy simikunawanmi rimapayaq, “discipulonkunamanmi ichaqa sapaqllapi tukuy imatapas entiendechiq” (Marcos 4:34). Jesusmi nirqan “allin yuyayniyoq junt’aq kamachita” qhepa tiempoman churananta, chhaynapi tukukuy p’unchaykunapi qatikuqninkunaman Diospa yachachikuyninkunata mijunata jina qonankupaq. Chay junt’aq kamachiqa Diospa espiritunwan ajllasqakunamanta juj t’aqa cristianokunan. Paykunan 1919 watamantapacha chay yachachikuykunata “tiempollanpi” qoshanku (Mateo 24:45).

⁹ Wañunan p’unchaypipas Jesusqa munakusqankunaq allinnintan ñaupaqta maskharqan. Maytachá payqa  ñak’arirqan k’aspipi warkusqa kashaspaqa. Wayrata samananpaqpas chakinwanraqchá tanqarikurqan, chayta ruwaqtinqa astawanraqchá chakinpi k’irinkunaqa llik’irikurqan, k’iriyoq wasanpas maytachá nanarqan k’aspiman tupaspaqa. Paypaqqa sasachá karqan chhaynapi tarikuspa rimayqa. Chaywanpas wañuy patapiña kashaspan rimaspa rikuchirqan maman Mariata anchata munakusqanta. Mamanpa ladonpi apóstol Juanta sayashaqta rikuspan, chaypi kashaqkunaq uyarinanpaq jina kunkayoqta nirqan: “Mamáy, kunanmantaqa paymi wawayki kanqa”, nispa. Juantapas nillarqantaqmi: “Kunanmantaqa paymi mamayki kanqa”, nispa (Juan 19:26, 27). Jesusqa yacharqanmi apóstol Juanqa Mariata allinta qhawananta, iñiyninpi allin kananpaq yanapanantapas. b

10. ¿Imaynapin tayta-mamakuna Jesuspa ruwasqanta jina ruwankuman?

 ¹⁰ Tayta-mamakunaqa anchatan Jesusmanta yachankuman. Familianta munakuq taytaqa allintan paykunata uywan (1 Timoteo 5:8). Chaymantapas sumaq sonqo tayta-mamakunaqa t’aqankun tiemponkuta wawankuwan kuska samarinankupaq pujllanankupaqpas. Chaywanpas astawanqa kallpachakunanku wawankuman Diosmanta yachachinankupaqmi. Chaymi paykunawan kuska Bibliata sapa kutilla estudiananku, chay estudiasqanku ratoqa kusirikunapaq kallpachanakunapaq jinan kanan (Deuteronomio 6:6, 7). Tayta-mamakunaqa rimasqankuwan ruwasqankuwan iman wawankuman yachachinanku predicayta, juñunakuykunapaq preparakuyta, mana faltakuspa juñunakuytapas, chhaynapin yachachinqaku Diospaq ruwanakunata ancha allinpaq qhawarinankupaq (Hebreos 10:24, 25).

11. ¿Imatan Jesús qatikuqninkunaman yachachirqan perdonakuq kaymanta?

¹¹ Munakuq runaqa perdonakuqmi, “manan imamantapas phiñakunpachachu” (1 Corintios 13:5; Colosenses 3:13, 14). Jesusqa askha kutipin qatikuqninkunata yachachirqan perdonakuq kanankupaq. Chaymi nirqan: “Manan qanchis kutikamallachu, aswanpas qanchis chunka qanchisniyoq kutikaman”, nispa. Chaywanqa nisharqan tukuy tiempo pampachakuq kanankupaqmi (Mateo 18:21, 22). Payqa yachachirqanmi juchankumanta kutirikuqkunata perdonayta (Lucas 17:3, 4). Jesusqa manan iskay uya fariseokuna jinachu karqan, payqa manan rimayllawanchu yachachirqan aswanpas ruwayninwan iman (Mateo 23:2-4). Payqa confianza amigon pantaqtinpas perdonarqanmi.

12, 13. a) ¿Imaynatan Pedro juchallikurqan Jesusta jap’isqanku tutapi? b) Kausarimpusqan qhepaman, ¿imaynatan Jesús yachachirqan perdonakuq kayta?

¹² Jesuswan Pedrowanqa amigontinmi karqanku. Pedroqa sumaq sonqon karqan, mayninpin ichaqa mana allinta yuyaykuspa imatapas ruwaq. Chaywanpas Jesusqa allin sonqoyoq kasqanta rikuspan sumaqta Pedrota qhawarirqan. Chaymi Santiagoman, Juanman, Pedrollamanwan wakin milagrokunataqa qhawarichirqan (Mateo 17:1, 2; Lucas 8:49-55). Chaymantapas paykunallatan Jesusqa pusarqan Getsemaní huerta ukhumanqa. Chay tutapin Jesustaqa jujnin apostolnin jap’ichirqan. ¿Imatan Pedropas wakin apostolkunapas ruwarqanku chayta rikuspa? Jesusta saqerparispan phawaylla ayqekurqanku. Chaymantataq Pedroqa kallpachakuspa Jesusta juzgashasqanku wasita rirqan, chayaspataq patioman jaykurqan. Chaypin manchakuywan atipachikuspa kinsa kutita llullakuspa nirqan: “¡Manan chay runataqa reqsinichu!”, nispa  (Mateo 26:69-75). ¿Imatan Jesús ruwarqan chayta rikuspa? ¿Imatan qan ruwawaq karqan chhaynata confianza amigoyki negasuqtiyki?

¹³ Pedroqa sinchitan pesapakurqan Jesusta negasqanmanta, chaymi sonqomanta llakikuspa khuyayta “waqayta qallarirqan” (Marcos 14:72). Chayraykun Jesusqa perdonapurqan juchallikusqanta. Kausarimpusqan p’unchaypitaq Pedroman rijurirqan, chay kutipiqa sumaqtachá rimapayarqan sonqonta tiyaykachinanpaq (Lucas 24:34; 1 Corintios 15:5). Iskay killa jina qhepamantaq, Jesuspa nisqanman jina, Pedroqa Jerusalén llaqtapi Pentecostés fiestapi askha runakunaman rimaykurqan. Chaywanmi yachanchis Jesusqa Pedrota allinpaq qhawarisqanta (Hechos 2:14-40). Jesusqa manan sientekurqanchu apostolkunaq saqerparisqanmantaqa, chaymi kausarimpusqan qhepamanpas “wayqeykuna” nispa paykunata nirqan (Mateo 28:10). Rikusqanchis jina, Jesusqa manan simillanwanchu perdonakuq kayta yachachirqan, aswanpas ejemplonwan iman.

14. ¿Imanaqtinmi yachananchis perdonakuyta? ¿Imaynapin yachasunman perdonakuqchus kashanchis chayta?

¹⁴ Cristoq qatikuqninkunaqa yachananchismi jujkuna perdonayta. Noqanchisqa pantaqmi kanchis, jinallataqmi kanku noqanchis contra juchallikuqkunapas. Chhaynaqa llapanchismi mayninpiqa pantanchispuni rimaypipas ruwaypipas (Romanos 3:23; Santiago 3:2). Sichus pesapakuqkunata khuyapayakuywan perdonasun chayqa, Diospas perdonawallasuntaqmi (Marcos 11:25). Chhaynaqa, ¿imaynapin rikuchisunman pampachakuq kasqanchista? Munakuq kasun chayqa, manan reparaqpas tukusunchu imachallapipas jujkunaq pantasqantaqa (1 Pedro 4:8). Pipas contranchispi juchallikusqan qhepaman Pedro jina sonqomanta pesapakunman chayqa, tukuy sonqomantan  perdonananchis, imaynan Jesuspas ruwarqan jinata. Sintipakuytaqa jujpaqkaman sonqonchismanta chinkachinanchis (Efesios 4:32). Chhaynapin iñiq t’aqapiqa sumaq kausay kanqa, sapankanchistaq thajpi kasunchis (1 Pedro 3:11).

15. ¿Imaraykun Jesús qatikuqninkunapi confiarqan pantaqña kashaqtinkupas?

¹⁵ Munakuqqa confianmi jujkunapi. Bibliapas ninmi: “Munakuqqa [...] tukuy imatan creen”, nispa (1 Corintios 13:7). c Jesusqa munakuq kasqanraykun qatikuqninkunapi confiarqan pantaqña karqanku chaypas. Paykunaqa junt’aq sonqowanpunin Jehová Diosta munakurqanku, paypa munasqantataq ruwayta munarqanku. Mayninpi pantarqankuña chaypas, manan chayraykuchu Jesusqa juchachayta qallarirqan. Juj kutinmi Santiagowan Juanpiwan mamankuta Jesusta valekunanpaq nirqanku. Jinan mamankuqa Jesusta nirqan: “Valekuykin kay iskay wawaykuna gobiernoykipi qanwan kuska tiyanankupaq, jujnin paña ladoykipi jujnintaq lloq’e ladoykipi”, nispa. Chaywanpas Jesusqa manan iskayarqanchu junt’aq kasqankumanta, nitaq manañan apostolniykunachu kankichis nispachu nirqan (Mateo 20:20-28).

16, 17. ¿Imakunata ruwanankupaqmi Jesús kamachirqan discipulonkunata?

¹⁶ Jesusqa imaymanata ruwanankupaqmi yachachisqankunata kamachirqan, chaywanmi rikuchirqan paykunapi confiasqanta. Iskay kutipin milagrota ruwaspa  t’antakunata challwakunatawan askhayachirqan, jinaspan qatikuqninkunaman qorqan runakunaman rakimunankupaq (Mateo 14:19; 15:36). Wañuchisqa kananpaq pisillaña kashaqtinmi Pedrota Juantawan kacharqan Jerusalenman, chaypin Pascua mijunapaq tukuy ima necesitakusqanta alistamunanku karqan: corderota, vinota, mana qonchuyoq t’antata, jaya qorakunata jujkunatawan. Chay ruwayqa manan kamachikunaq ruwananchu karqan, Diospa Kamachikuyninpin qelqasqa kasharqan llapa Israel runakuna chayta ruwanankupaq. Jesuspas chaytapunin ruwanan karqan. Cenasqanku tutapin Jesusqa yawarninta vinowan rijch’anachirqan, cuerpontataq t’antawan rijch’anachirqan, kamachirqantaq wañusqanta yuyarinankupaq (Mateo 26:17-19; Lucas 22:8, 13).

¹⁷ Jesusqa ancha jatun ruwanakunatawanmi discipulonkunaman saqerqan. Chaymantapas paykunatan kamachirqan predicanankupaq yachachinankupaqpas (Mateo 28:18-20). Chaymantapas willallarqantaqmi janaq pachapaq ajllasqa cristianokunaman juj llank’ayta qonanpaq, paykunan tiempollanpi mijunata qonanku karqan (Lucas 12:42-44). Kunanqa janaq pachapiñan Jesusqa kamachishan, chaywanpas payqa allin iñiyniyoq Dios sonqo runakunatan churan Diospa llaqtanta qhawarinankupaq, paykunaqa regalo jinan kanku (Efesios 4:8, 11, 12).

18-20. a) ¿Imaynatan rikuchisunman iñiqmasinchiskunapi confiasqanchista? b) ¿Imaynapin Jesús jina jujkunaman ruwanakunata qosunman? c) ¿Imamantan yachasunchis qatimuq capitulopi?

¹⁸ Cristianokunaqa Jesús jinan iñiqmasinchiskunata qhawarinanchis. Confiananchismi paykunapi, chhaynapin munakuyninchista rikuchisunchis. Munakuq kasun chayqa, manan jujkunaq pantasqantachu qhawashasunchis, aswanpas allin ruwasqankutan. Pipas mana sonqonchispaq jinachu imatapas ruwaqtinqa, manan millay ñawiwan  qhawananchischu (Mateo 7:1, 2). Iñiqmasinchiskunata allinpaq qhawarisunchis chayqa, allin kaqllatapunin paykunapaq ruwapusunchis (1 Tesalonicenses 5:11).

¹⁹ Umalliqkunaqa Jesús jinan iñiqmasikunaman wakin ruwanakunata encargananku, confianankutaq tukuy sonqowan chayta ruwanankupi. Unayña Diosta serviq umalliqkunaqa allintan yachachinanku iñiq t’aqapi yanapakuyta munaq waynakunata (1 Timoteo 3:1; 2 Timoteo 2:2). Chhayna yachachisqankuqa ancha allinpunin kanqa. Jehová Dios llaqtanta wiñachisqanman jinaqa astawanmi necesitakunqa allin preparasqa qharikunata (Isaías 60:22).

²⁰ Jesusqa ancha allintan yachachirqan jujkuna munakuyta. Noqanchisqa imaymanapin paypa ruwasqanta jina ruwasunman, ichaqa pay jina munakuq kaymi aswan allinqa. Qatimuq capitulopin yachasunchis noqanchista munakuwasqanchisrayku wañusqanmanta.