RASPHIYAYKUYTAÑAN Rebecaqa camello sillapi rishan chimpanpi qaqa-qaqa qhata orqokunata qhawaspa. Yaqa killañataq purishan chayqa, camellopi puriymanpas costumbrakushanñan. Harán llaqtataqa wichay ladopin karupi saqenpunku. Chay llaqtapin payqa wiñaran, kunanqa manañapaschá jayk’aqpas familianwan tupanqañachu. Rebecaqa piensanchá jamuq tiempopi imaynapi tarikunanmanta, astawanqa kunan maychus rishasqanman chayashaspaña.

Juj t’aqa runakunan camellokunantin Canaán llaqtanta pasaspa Neguev allpanta rishanku (Génesis 24:62). Yaqachus jina chaypiqa ch’aki allpa karan chajra ruwanapaq, ichaqa allinmi karan uywa michinapaq. Chaymi Rebecaqa ovejakunata ñanpi rikunman karan. Pusaqnin kuraq runan ichaqa chay ñankunata allinta rikun. Payqa kusisqan kashan, patronninmanchá willanqa Rebeca Isaacwan casarakuy munasqanta. Ichaqa Rebecaqa yaqapaschá piensashan: “¿Imaynataq kasaq kay mana reqsisqay llaqtapiri? ¿Imayna runan Isaac? ¿Imaninqataq rikuwaspanri? Noqamanri, ¿gustawanqachu Isaac?”, nispa.

Kay tiempopiqa tayta-mamalla rimanakuspa wawankuta casarachiyqa yaqapaschá mana allin qhawarisqa kanman, ichaqa juj ladokunapiqa normalmi chay ruway. Tiyasqanchis llaqtapi imaynaña costumbre chaypas, Rebecaqa mana reqsisqan llaqtamanmi risharan. Payqa allin iñiyniyoq valiente warmin karan, chaytan noqanchispas necesitanchis vidanchispi cambiokuna kaqtin. Ichaqa Rebecaq iñiyninqa juj allin ruwaykunatawanmi rikuchin, chhayna kayqa manan ancha rikukunchu kay tiempopi.

Rebecaq vidanqa qonqayllan cambiaran, juj p’unchaykuna jinan ruwanankunata ruwakusharan. Payqa Harán llaqtapi otaq chay cercapin tiyaran, chayqa Mesopotamia nisqapin tarikun. Familianpiqa Jehová Diostan adoraranku, Harán llaqtapi runakunan ichaqa Sin sutiyoq killa diosta adoraranku (Génesis 24:50).

Rebecaqa munay simpática sipasmi karan, ichaqa manan uyallanchu munay karan, payqa kallpanpin kasharan limpio kausayniyoqtaq karanpas. Familianqa qolqeyoqña, empleadokunayoqña karan chaypas, Rebecataqa manan engreisqatachu uywaranku nitaq reinata jina trataspachu. Aswanpas allin llank’aq kaytan yachachiranku, payqa juj sipaskuna jinan wasipi ruwaykunamanta encargakuq. Ejemplopaq p’uyñuta rijranpi aparikuspan tardenta unuman riq (Génesis 24:11, 15, 16).

Juj kutinmi Rebeca p’uyñupi unuta apashaqtin, juj kuraq runa phawaylla payman tariparan, jinan niran: “Valekuykin aschhikallanta p’uyñuykimanta unuta ujarichiway”, nispa. Payqa unullata mañakushaspapas sumaq simiwanmi mañakuran. Rebecataq karumanta jamusqanta reparaspa askhata jaywaran, manan pisillatachu. Rebecaqa rikuranmi chunka camellokunantin chayamusqanta, unu tomanapi mana unuq kasqantapas, jinaspapas repararanmi chay runa makilla qhawashasqanta. Chaymi qoykukuq kaspa unuta qoran. Niranmi: “Unuta wisillasaqtaq camelloykikunapaqpas, sajsanankukama ujanankupaq”, nispa (Génesis 24:17-19).

Kayta reparay, Rebecaqa manan camellokunaman pisi unullatachu qoyta munaran, aswanpas  ch’akiyninkuta pasachinankukaman. Ch’akiypi kashaq camelloqa 95 litrota jinan (25 galones) tomanman. Chaymi Rebecaqa askha horata unuta orqonman karan. Ichaqa camellokunaqa manan nishu ch’akiypichu kashasqaku. * Payqa manan chayta yacharanchu unuta qonanpaq ofrecekushaspaqa. Ichaqa makillan kasharan chay runata yanapananpaq, chay runataq agradecekuran. Rebecaqa kuraq runa qhawashallaqtinmi kuti t’ijraspa unu tomanaman junt’achin (Génesis 24:20, 21).

Noqanchisqa imaymanatan yachasunman Rebecaq ejemplonmanta. Runakunaqa manan runamasinkupi piensankuchu. Profeciaq nisqan jina, runakunaqa manan jujkunapi piensankuchu, nitaqmi jujkunata yanapankumanchu (2 Timoteo 3:1-5). Cristianokunaqa Rebeca jinan kananku, payqa kikinta qonqakusparaqmi chay runata yanaparan.

Rebecaqa reparanmi chay kuraq runa qhawashasqanta, ichaqa manan millaytachu qhawasharan; aswanpas admirasqa kusisqan qhawasharan. Unu apayta tukuruqtinmi chay runaqa valorniyoq sortijakunata regalaran, nirantaq: “Willaykuway, ¿piqpa ususintaq kanki? ¿Taytaykiq wasinpi kanmanchu campo qorpachakunaykupaq?”, nispa. Rebecaqa willaranmi piqpa familianmanta kasqanta, chaymi chay runaqa astawanraq kusikuran. Rebecan nillarantaq: “Kashanmi wasiykupi pajapas askha q’achupas, qorpachakunapaq campopas”, nispa. Chaypin reparanchis may qoykukuq sonqo kasqanta, chay runaqa askha runakunawanmi chayamusqa. Chaymi sipasqa phawaylla mamanman willaq riran (Génesis 24:22-28, 32).

Rebecaqa wasinpichá yacharan qoykukuq kayta. Chhayna kayqa chinkapushanmi kay tiemponchispi, cristianokunaqa qatikunanchismi chay sumaq sonqo sipaspa iñiyninta. Diospi iñiyninchismi kallpachawananchis juj runakunata wasinchispi sumaqta atiendenapaq, alojanapaq, qoykukuq kanapaq ima. Jehová Dios kikinpunin qoykukuq sonqo, lliu runaman imaymanata qowasqanchisrayku; chaymi munan serviqninkunapas chhayna kanankuta. Jujkunapaq qoykukuq sonqo kaqtinchisqa anchatan Taytanchis kusikun, astawanqa mana pagayta atiwaqninchiskunata yanapaqtinchis (Mateo 5:44-46; 1 Pedro 4:9).

¿Pin pozoman chayaq kuraq runa karan? Abrahanpa sirvientenmi karan. Abrahanqa Betuelpa tionmi karan, Betueltaq Rebecaq papan karan. Chaymi Betuelpa familianqa sumaqta chaskiran. Yaqapaschá chay sirvienteq sutinqa Eliezer karan. * Wasiyoq cenata invitaqtinqa manan mijuyta munaranchu, ¿imarayku? Ñaupaqtaqa imaman jamusqantaraqmi willayta munaran (Génesis 24:31-33). Payqa kusisqachá kasharan Dios bendecisqanta rikuspa.

Kaypi piensay: Eliezermi imaman jamusqanta willashan, Betueltaq wawan Labanwan tukuy yuyaywan uyarishanku. Willashallantaqmi imaynatachus Jehová Dios patronnin Abrahanta Canaán allpapi bendecisqanta. Nishanmi Abrahán esposan Sarawan juj wawanku kasqanta, pay tukuy herenciata chaskiq kasqantapas. Patronninqa tukuy sonqomantan valekuran Harán llaqtata rispa familianmanta juj esposata wawan Isaacpaq maskhanpunanpaq (Génesis 24:34-38).

Abrahanqa Eliezertan juramentota ruwachiran amapuni Canaán llaqtamanta esposata conseguinanpaq. ¿Imarayku? Cananeo runakunaqa millaytan kausaranku manan Jehová Diostachu adoraranku nitaq respetarankupaschu. Abrahanqa yacharanmi tiempowanqa Canaán llaqtata Dios castigananta, chaymi mana munaranchu Isaac chay qhelli kausayniyoq runakunawan jujllachakunanta. Chaymantapas Abrahanqa yacharanmi Diospa promesan junt’akunanpaq wawan Isaac importante kasqanta (Génesis 15:16; 17:19; 24:2-4).

Eliezerqa qorpachaqninkunamanmi willaran pozoman chayaspa Diosmanta mañakusqanta. Chaypin Diosta niran juj sipasta Isaacpaq ajllapunanta. ¿Imaynapin yachanman oracionninman kutichimusqanta? Diospa ajllasqan sipas pozoman jamuqtinmi Eliezerqa unuta mañakunan karan, chay sipastaq unuta jaywanan karan, jinaspapas camellonkunapaqwanmi qonan karan (Génesis 24:12-14). Chaytapunitaqmi Rebeca ruwaran. ¡Imaynaraqchá Rebecaqa sientekuran Eliezerpa willakusqanta uyariran chayqa!

Eliezerpa willasqanqa Betuelpa Labanpa sonqonkumanmi chayaran, chaymi niranku: “Señor Diospa munayninmi kayqa”, nispa; chayraykun costumbrenkuman jina acuerdopi karanku Rebeca Isaacwan casarakunanpaq (Génesis 24:50-54). Chhaynaqa, ¿manañachu Rebeca atiranña ima decidiytapas?

Chaypi piensaspan Eliezerqa semanakuna antesllata Abrahanta niran: “Manapaschá warmiqa pusachikamuwanqachu”, nispa. Abrahantaq kutichiran: “Jinan jurapuwasqaykimanta mana juchayoqñachu kanki”, nispa (Génesis 24:39, 41). Chhaynallataqmi Betuelpa wasinpi sipaspa imachus nisqanpas importante karan. ¿Imaynapin chayta yachanchis? Eliezerqa ancha kusisqa kaspan paqaristillan Rebecata pusarikuspa Canaanman kutipuyta munaran. Familianmi ichaqa chunka p’unchaytawanraq qhepakunanta munaranku. Chaymi Eliezerta niranku: “Wajasaqku sipasta, jinaspa tapusaqku”, nispa (Génesis 24:57).

Chayqa Rebecaq vidanpi jatun cambion karan. ¿Ima ninmanmi pay? ¿Papanta hermanontawanchu rogakunman mana reqsisqan llaqtaman ama apachinankupaq? Icha chaykuna pasasqanqa Diospa munaynin kasqanta yachaspachu, ¿yanapakuyta munanman? Chay cambioqa qonqayllan pasaran jinaspapas manchakunanpaq jinaraqmi Rebecapaqqa karan, ichaqa chhaynaña kaqtinpas kaytan kutichiran: “Arí, risaqmi”, nispa (Génesis 24:58).

¡Rebecaq ruwasqanqa ancha admirakunapaqmi! Kay tiempopi costumbreqa jujniraymi ichaqa askhatan yachasuman Rebecamanta. Paypaqqa Diospa munaynin ruwaymi aswan importante karan kikinpa munasqanmantaqa. Bibliapiqa allin consejokunan kashan casarakuqkunapaq. Willanmi imaynata allin parejata ajllakuymanta, jinallataq imaynapi allin qosa otaq esposa kaymantapas (2 Corintios 6:14, 15; Efesios 5:28-33). Chayrayku Rebecaq ejemplonta qatikusun Diopa munayninman jina tukuy imatapas ruwaspa.

Betuelpa familianqa sumaqtan Rebecata despachapuranku, Rebecawan kuskan rillarankutaq uywaqnin Débora, sirvientankunapas, jinallataq Eliezerpas runankunapiwan (Génesis 24:59-61; 35:8). Purisqankuman jinan Harán llaqtata saqenpuranku, karutan puriranku 800 kilómetros puriyta. Kinsa semanan puriranku, chayqa sasachá karan. Rebecaqa manan camello sillapi puriyman yachasqachu karan. Bibliaq nisqan jina, familianqa oveja michiqmi karanku, manan camellokunantin puriq comerciantekunachu (Génesis 29:10). Chayllaraq camellopi puriqkunapaqqa sasan, cercallataña purinku chaypas.

Imaynaña kaqtinpas, Rebecaqa jamuq tiempopichá astawanqa piensaran. Tapukuranchá Isaac imayna kasqanmanta familianmantapas. Eliezerqa willaranchá Abrahanman Dios promesa ruwasqanmanta, ch’isinkuna nina jap’ichisqankupi q’oñikushaspa. Diosmi Abrahanmanta juj mirayta paqarichinan karan. Chay miraymi sumaq bendicionkunata lliu runaman apamunan karan. Chaykunata uyarispaqa Rebecaq sonqonqa phataq-phataq niranchá, payqa piensaranmi casarakunanpaq runawan chay promesakuna junt’akunanpi, jinallataq paywanpas (Génesis 22:15-18).

Kunanqa ñan chayamushanña qallariypi willakusqan. Chay t’aqa runakunan camellokunantin Neguev allpaman chayamushanku, ñataq tutayanpushanña kanpas. Chayllamanmi Rebecaqa juj runata rikun campopi purishaqta, yaqachus jina chay runaqa piensaspa purishan. Payqa kaq rato camellomanta uraykuspan kuraq runata tapun: “¿Pitaq jaqay qhari noqanchiswan tupaq jamuqri?”, nispa. Jinan Isaac jamushasqanta yachaspa umanta taparukun (Génesis 24:62-65). ¿Imaraykun tapakuran? Yaqachus jina chaytaqa ruwaran casarakunanpaq qharita respetasqanta rikuchinanpaq. Kay tiempopi chayta ruwayqa juj jinatapaschá qhawarikunman. Ichaqa qharikunapas warmikunapas anchatan yachasunman Rebecaq humilde kasqanmantaqa.

Isaacqa 40 watanpin kashan, kinsa wata ñaupaqtan mamitan Sara wañukapuran, chaymantan payqa llakisqaraq kashan. Chaypin reparanchis Isaacqa munakuq, sumaq sonqo runa kasqanta. Chhayna runapaqqa sumaq regalon, qoykukuq, allin llank’aq, humilde warmiwan casarakuyqa. ¿Imaynan iskayninku kausankuman? Biblian nin: “Isaacmi Rebecata munakuran”, nispa (Génesis 24:67; 26:8).

Rebecaq kausasqan tiempomantaqa yaqa 4.000 watakunañan pasarun, paymanta yachaspaqa ancha allinpaqmi qhawarinchis imayna warmi kasqanta. Admirakunapaqmi: valiente, allin llank’aq, qoykukuq, humilde kasqanqa. Wayna-sipasña, kuraqña, warmiña qhariña kasunman, otaq casadoña solteroña chaypas, qatikusunmanmi chay allin warmiq iñiyninta.