1. ¿Imanispan mayninpi tapukusunman Abrahanpi piensaspa?

 YAQA llapa runakunan yachanku Abrahanmantaqa, ichaqa manan allintapunichu paytaqa reqsinku. Noqanchis iñiqkunan ichaqa allinta payta reqsinchis. Bibliaq nisqan jina, payqa “llapa chaninpaq jap’isqa kaqkunaq taytanmi” (Rom. 4:11). Ichaqa yaqapaschá mayninqa tapukusunman: “¿Atiymanchu Abrahán jina kayta? ¿Atiymanchu pay jina iñiyniyoq kayta?”, nispa. Llapanchispas atillasunmanmi pay jina kaytaqa. ¿Imatan chaypaq ruwana?

2. ¿Imaraykun allinpuni kanman Abrahanmanta yachay? (Santiago 2:​22, 23).

² Abrahán jina iñiyniyoq kanapaqqa, imakunachus ruwasqantan allinta yachananchis. Payqa kasukullaqpunin Diospa kamachisqanta. Diospa kamachisqanmi llaqtanmanta karuman ripurqan, chaypiqa askha watan karpakunallapi tiyarqan. Wawan Isaacta sacrificiopi jaywananpaq Dios kamachiqtinpas kasukurqanmi. Chaykunata ruwaspan payqa rikuchirqan Diospi tukuy sonqo iñisqanta. Chhayna kasqanta rikuspan Diosqa payta allinpaq qhawarirqan munakurqan ima (leey Santiago 2:​22, 23). Jehová Diosqa munanmi llapa kamachinkunapas qanpas pay sonqo kananchista, munanmi amigonkuna kananchistapas. ¿Imaraykun chayta ninchis? Chaypaqmi apóstol Pablowan Santiagowan ima Abrahanpa ejemplonmanta qelqachirqan. Chaypaq qhawarisun ima nishanchus Abrahanmanta Romanos tawa capitulopi, Santiago iskay capitulopipas chayta.

3. ¿Ima textomantan Pablopas Santiagopas rimarqanku Abrahanmanta rimaspa?

³ Apóstol Pablopas Santiagopas Abrahanmanta rimaspaqa Génesis 15:6 textopi nisqanman jinan rimarqanku. Chaypin nin: “Abranqa Jehová Diospin iñirqan, chaymi Diosqa Abranta chaninpaq qhawarirqan”, nispa. Ichaqa, ¿imaynataq Diospa chaninpaq qhawarisqan runari? Chay runaqa Diospaqqa pay sonqon, ch’uyan,  mana ima juchayoqmi. ¡Admiranapaqmi chayqa ¿riki?! Jehová Diosqa juchasapa runatan mana ima juchayoqta jina qhawarishan. Qanpas maytachá munawaq Jehová Dios chhaynata qhawarinasuykitaqa. ¿Atikunmanchu chay? Arí, atikunmanmi. Chaypaq qhawarisun imaraykus Jehová Dios Abrahanta chaninpaq qhawarirqan chayta, imatas ruwasunman payta jina qhawariwananchispaq chaytapas.

4. ¿Iman runakunata jark’awanchis chanin kananchispaq?

⁴ Romanos libropin apóstol Pablo willarqan imaynas llapa runapas juchasapa kanchis chayta (Rom. 3:23). Chhaynataq chayqa, ¿imaynapitaq Diosri piwanpas kusisqa kanman? ¿Imaynapin pitapas chaninpaq qhawarinman? Chayta Diosta serviqkuna allinta entiendenankupaqmi Pabloqa Abrahanpa ejemplonmanta rimarqan.

5. ¿Imaraykun Jehová Dios Abrahanta chaninpaq qhawarirqan? (Romanos 4:​2-4).

⁵ Jehová Diosqa Canaán ladopi kashaqtinmi Abrahanta allinpaq chaninpaq qhawarirqan. Ichaqa, ¿imaraykun chhaynata qhawarinman karqan? ¿Moisespa chaskisqan kamachikuykunata allinta kasukusqanraykuchu? Manan (Rom. 4:13). Bibliapi willasqanman jinaqa Moisesqa tawa pachaj wata más qhepamanñan kamachikuy simitaqa chaskirqan. Chhaynaqa, ¿imaraykun Jehová Dios Abrahanta allinpaq chaninpaq qhawarinman karqan? Khuyapayakuq kayninpin Diosqa chhaynata qhawarirqan, chaymantapas tukuy sonqo paypi iñisqanraykun chhaynata qhawarirqan (leey Romanos 4:​2-4).

6. ¿Imaraykun Jehová Dios juj juchasapa runata chaninpaq qhawarinman?

⁶ Imaynas pipas chaninpaq jap’isqa kanman chaymanta rimashaspan Pabloqa nirqan: “Iñisqanraykun chaninpaq jap’isqa kanqa”, nispa (Rom. 4:5). Payqa nillarqantaqmi: “Juj runa manaña kamachikuy simiq nisqanman jinapunichu kausanman chaypas, Diosqa chaninpaqmi payta qhawarinman, chhaynapitaq chay runaqa ancha kusisqa kanman. Chaymantan Davidpas nirqan: Kusisqan kanku mana allin ruwasqankumanta perdonasqa kaqkunaqa, juchankupas pampachasqaña kaqkunaqa; may kusisqan Jehová Diospa perdonasqan runaqa, nispa” (Rom. 4:​6-8; Sal. 32:​1, 2). Chhaynaqa pipas Jehová Diospi tukuy sonqo iñin tukuy sonqo confian chayqa, llapa juchankunan perdonasqa pampachasqa kapun. Diosqa manañan chaykunataqa yuyanñachu. Paykunataqa iñisqankuraykun Diosqa chaninta mana juchayoqta jina qhawaripun.

7. ¿Imaynapin ñaupa tiempopi Diosta serviqkuna chanin karqanku?

⁷ Abrahantapas Davidtapas juj runakunatapas chaninpaqña Jehová Dios qhawarirqan chaypas, paykunaqa juchasapa runakunan karqanku. Chaywanpas iñisqankuraykun Diosqa paykunata mana juchayoqta jina qhawarirqan, chaymantapas Diosta mana serviq runakunawan tupanachisqaqa chaninmi paykunaqa karqanku (Efes. 2:12). Roma llaqtapi iñiqkunaman apóstol Pabloq apachisqan cartapin sut’ita rikukun imaynas Diospa amigon kanapaqqa tukuy sonqo paypi iñina chayta. Chaytan ruwarqanku Abrahanpas Davidpas, noqanchispas chaytan ruwananchis.

8, 9. ¿Imatan pantata entiendeshanku wakin runakuna, imarayku?

⁸ Unayñan iglesiakunapi umallikunaqa rimashanku iñiychus allin icha allin kaqkunata ruwaychus chaymanta. Wakinpa nisqanman jinaqa salvasqa kanapaqqa Señor Jesuspis creena, chayllawansi salvasqa kasun. Yaqapaschá uyarirqanki “Señor Jesusta sonqoykipi chaskikuy, chhaynapin salvasqa kanki” nisqa rimayta. Chhaynata rimaq umallikunaqa yaqapaschá yanapachikushanku Romanos 4:6 textopi nisqanwan. Chaypin apóstol Pablo rimarqan “mana ima ruwasqanraykulla Diospa chaninchasqan” runamanta (Diospa  Simin Qelqa-2004). Wakintaqmi ninku: “Salvasqa kanapaqqa peregrinaciontan ruwana, allin kaqkunatan ruwana”, nispa. Paykunaqa yaqapaschá Santiago 2:24 textoq nisqanwan chayta ninankupaq yanapachikunku. Chaypin nin: “Allinkuna ruwasqanraykun pipas chaninpaqqa jap’isqa kanqa, manan iñisqanraykullachu”, nispa.

⁹ Chhaynata sapanka jujnirayta piensasqanraykun Bibliamanta yachaq wakin runakunaqa ninku: “Pablowan Santiagowanpas jujniraytachá qhawarirqanku iñiyniyoq kaytapas, allin kaqkuna ruwaytapas”, nispa. “Pabloq nisqanman jinaqa, iñinachá karqan Diospa allin qhawarisqan kanapaqqa, Santiagoq nisqanman jinataq allin kaqkunata ruwana karqan”, nispa. Chaykunamanta yachaq runan nin: “Santiagoqa manan entiendeqchu imaraykuchus Pabloqa chanin kanapaqqa iñiyllamanta masta rimaq, manataq ruwaymantachu chayta”, nispa. Ichaqa yachasqanchis jinapas apóstol Pablopas Santiagopas Diospa yuyaychasqanmi qelqasharqanku (2 Tim. 3:16). Paykunaq qelqasqankuqa manan sasa entiendeychu kashan. Chayta entiendenapaqqa yachanan imamanta rimashaspas chaykunata qelqarqanku chayta. Chayta kunan qhawarisun.

10. ¿Imata ruwaymantan apóstol Pablo rimasharqan? (Romanos 3:​21, 28; qhaway kay parrafopaq dibujokunata).

¹⁰ ¿Ima ruwaykunamantan apóstol Pablo rimashanman karqan Romanos kinsa, tawa capitulokunapi? Chaypiqa rimasharqan “kamachikuy simiq nisqanta ruwaymantan”, Israel runakunaman Diospa qosqan kamachikuyta kasukuymantan (leey Romanos 3:​21, 28). Chay tiempopi wakin cristianokunapaqqa manachus jina facilchu karqan kamachikuy simita saqepuy. Arí, paykunaqa ruwallaytan munaqku kamachikuy simipi nisqankunata. Chaymi apóstol Pabloqa Abrahanmanta willaspa entiendechirqan imaynas Diospa chaskisqan kanapaqqa mana kamachikuy  simiq nisqantaraqchu junt’ana chayta, aswanpas imaynas chaypaqqa iñina chayta. Chay entiendechisqanqa allinpunin; sichus tukuy sonqo iñisun Diospipas Jesuspipas chayqa, allinpaqmi Diosqa qhawariwasun.

11. ¿Ima ruwaymantan Santiago rimasharqan?

¹¹ Santiago iskay capitulopi willasqan ruwaykunaqa manan igualchu apóstol Pabloq willasqan kamachikuy simiq nisqanta ruwaykunawanqa. Santiagoqa imatas sapanka iñiqpas sapa p’unchay ruwan chaymantan rimasharqan. Arí, sapa p’unchay imachus ruwasqanpin sapanka rikuchinan iñinchus Diospi icha manachus chayta. ¿Imaynataq chayri? Chaypaq qhawarisun iskay ejemplokunata.

12. ¿Imaynatan Santiago willarqan iñiywan ruwaywanqa jujllapas kanman jina kasqanta? (Qhaway kay parrafopaq dibujokunata).

¹² Ñaupaq ejemplo: Santiagoq nisqanman jinaqa, pipas Diosta serviqqa manan runakunataqa ajllananchu, aswanmi llapankuta igualta qhawarinan. Mayqen cristianopas qhapaqkunata allinpaq qhawarinman wajchakunatataq pisichanman chayqa, iñinmanña chaypas, ruwasqanwanmi rikuchishanman yanqa iñiq kasqanta (Sant. 2:​1-5, 9). Iskay kaq ejemplo: Santiagoq nisqanman jinaqa, mayqen cristianopas hermananta hermanontapas rikunman pisi p’achayoqta mana mijunayoqta, manataq yanaparinmanchu chayqa, iñiqña kanman chaypas, yanqa iñiqmi kashanman. Manan chay iñisqanqa imapaqpas valenmanchu. Arí, Santiagoq nisqan jina, “manachus allin kaqkunata ruwasunman chayqa, wañusqan iñiyninchisqa kashanman” (Sant. 2:​14-17).

13. Santiagoq nisqanman jinaqa, ¿imatan ruwana iñiq kasqanchista rikuchinapaqqa? ¿Piqpa ejemplonwanmi chayta entiendechirqan? (Santiago 2:​25, 26).

¹³ Imaynatachus pipas iñiyniyoq kasqanta ruwasqanwan rikuchinman chaymanta rimashaspan Santiagoqa Rahabmanta rimarqan (leey  Santiago 2:​25, 26). Rahabqa allintan yacharqan pis Jehová Dios karqan chayta, yacharqanmi imaynas Israel runakunatapas yanapasharqan chaytapas (Jos. 2:​9-11). Ichaqa, ¿imatan pay ruwanman karqan Diospi iñisqanta rikuchinanpaq? Iskay Israel runakunatan pakarqan llaqtamasin runakuna ama wañuchinanpaq. Chayta ruwasqanraykun payqa Abrahán jina chaninpaq jap’isqa karqan. Manaña Israel llaqtayoqchu karqan chaypas, juchasapa warmiña karqan chaypas, chaninpaqmi Diosqa jap’irqan. Paymanta Bibliapi willasqanmi sut’ita rikuchin imaynas iñiq kasqanchistaqa ruwasqanchiswan rikuchinanchis chayta.

14. ¿Imaynapin jujniray apóstol Pabloq willasqanwan Santiagoq willasqanwanpas?

¹⁴ Kaykama yachamusqanchisman jina, apóstol Pablopas Santiagopas jujniraymantan rimarqanku iñiyniyoq kaymantapas ruwaymantapas. Apóstol Pabloq willasqanman jinaqa, cristianoman tukuq judío runakunaqa manan kamachikuy simiq nisqantaraqchu ruwananku karqan Jehová Dios paykunata chaskinanpaqqa. Chaymantapas Santiagoq nisqanman jinaqa, llapa cristianokunan allinkunata ruwaspa rikuchinanku iñiq kasqankuta.

15. ¿Imakunata ruwaspan rikuchisunman iñiq kasqanchista? (Qhaway kay parrafopaq fotokunata).

¹⁵ Jehová Diosqa Abrahanpa ejemplon qatikunanchistan munan, chhaynapi ñaupanpi chanin kananchispaq. Ichaqa manan paypa ruwasqan kikintachu imatapas ruwananchis, sapankapas imaymana formapin rikuchisunman iñiq kasqanchistaqa. Chaypaqqa yaqapaschá sumaqta chaskisunman chayraq juñunakuykunaman jamuqkunata. Chaymantapas yaqapaschá yanapana munaq hermanokunata yanaparisunman. Familianchistapas sumaqtan uywananchis, chaykunan Jehová Diosmanqa gustan (Rom. 15:7; 1 Tim. 5:​4, 8; 1 Juan 3:18). Ichaqa astawanqa  jujkunamanmi Diospa siminta apananchis, chhaynapin rikuchisunchis iñiq kasqanchista (1 Tim. 4:16). Llapanchismi imaymanata ruwaspa rikuchisunman Diospa promesankunapi iñisqanchista, payqa imatapas allintapuni ruwaq kasqanpi iñisqanchistapas. Chaykunata ruwasun chayqa, Diosqa chaninpaqmi qhawariwasun, amigonmi kasunpas.

16. ¿Imaraykun nisunman “Abrahanqa confianzawanmi Diospa promesanta suyakurqan” nispa?

¹⁶ Romanos tawa capitulopiqa juj allin yachachikuytan Abrahanmantaqa yachallasunmantaq. Jehová Diosmi payta nirqan: “Qanraykun kay pachapi llapa nacionkuna bendecisqa kanqa”, nispa. ¡May munaymi Diospa chay promesa ruwasqanqa ¿riki?! Chaytan Abrahanqa suyakusharqan (Gén. 12:3; 15:5; 17:4; Rom. 4:17). Ichaqa, Abrahán pachaj watanpi kashaqtinqa esposan Sarapas isqon chunka watanpi kashaqtinqa manaraqmi ni juj wawankupas karqanraqchu. Waki-wakinqa faciltan ninman karqan: “Yanqapaschá Diospa niwasqan promesaqa”, nispa. Ichaqa manan Abrahanqa chaytaqa piensallarqanpaschu. Payqa iñiywanmi suyakurqan askha nacionkunaq taytan kananta, mana atikuq jinaña chay karqan chaypas (Rom. 4:​18, 19). Tiempowanqa Diospa nisqanman jinan karqan, Abrahanpa churinmi karqan Isaac (Rom. 4:​20-22).

17. ¿Imaraykun nisunman “noqanchispas atisunmanmi Diospa ñaupanpi chanin kayta amigon kaytapas” nispa?

¹⁷ Sichus Abrahán jina kasun chayqa, Jehová Diosqa noqanchistapas chaninpaqmi qhawariwasun, amigontaqmi kasunpas. Abrahanmanta rimashaspan apóstol Pabloqa nillarqantaq: “Chay “chaninpaq jap’isqa karqan” niq simiqa manan payraykullachu qelqakurqan, aswanpas noqanchisrayku iman qelqasqa karqan; noqanchisqa Señorninchis Jesusta kausarichimpuqpi iñisqanchisraykun chanin kananchispaq ajllasqa kanchis”, nispa (Rom. 4:​23, 24). Chhaynaqa Abrahán jinan noqanchispas iñinanchis, iñisqanchistataq ruwasqanchispi rikuchinanchis, tukuy sonqotaq Diospiqa suyakunanchis. Jamuq capitulopin astawan yachasun Romanos pisqa capitulopi Pabloq rimasqan suyakuymanta.