1. ¿Imakunatan ruwananchis allin poqosqa cristiano kananchispaq?

 RIKUSQANCHIS jina wawakunaqa ratullan wiñarunku. Chayqa ñawita ch’illmiruy jinallan. Iñiyninchispi wiñaymi ichaqa mana chhaynachu (1 Cor. 13:11; Heb. 6:1). b Iñiyninchispi allin poqosqa cristiano kanapaqqa Jehová Dioswanmi allin amigontin kananchis. Chaymantapas santo espirituntan necesitanchis allin kaqkunata noqanchispi rikuchinanchispaq, allin ruwaykunata yachananchispaq, chaymantapas kallpantan necesitanchis juj ruwaykunata allinta ruwananchispaq (Prov. 1:5).

2. ¿Imatan yachanchis Génesis 1:27 textomanta, imatan kay yachachikuypi yachasunchis?

² Jehová Diosmi qharitapas warmitapas kamarqan (leey Génesis 1:27). Ichaqa qharikunaqa jujniraymi kanku warmikunamanta cuerponkupi jujkunapipas. Chayraykun Jehová Diosqa qharikunamanpas warmikunamanpas jujniray llank’ayta qon, chayta junt’anankupaqqa allin kaqkunatan paykunapi rikuchinanku, juj ruwaykunatapas yachanankun (Gén. 2:18). Kay yachachikuypin yachasunchis imakunatas sipas hermananchiskuna ruwankuman allin yuyayniyoq poqosqa kanankupaq chayta. Qatimuq yachachikuypitaq yachasunchis imakunatas wayna hermanonchiskunapas ruwankuman chayta.

3, 4. ¿Maypin sipas hermanakuna tarinkuman allin iñiyniyoq allin yuyayniyoq hermanakunata? (Qhaway kay parrafokunapaq fotota dibujokunatapas).

³ Bibliapiqa willashanmi ñaupa tiempopi Dios sonqo warmikunamanta  (leey jw.org paginapi “¿Imatan yachasunman Bibliaq willasqan wakin warmikunamanta?” nisqata). Kay yachachikuypi textoq nisqan jina, chay warmikunaqa “ima ruwasqankupipas [allintan] controlakuqku, tukuy imapitaqmi junt’aq kaqku”. Chhayna hermanakunaqa kanpunichá iñiq t’aqaykipiqa, paykunamantaqa imaymanatan yachawaq.

⁴ Sichus sipasllaraq kashanki chayqa, qhawariy iñiq t’aqaykipi allin iñiyniyoq allin yuyayniyoq hermanakunata, jinaspa kallpachakuy paykuna jina kanaykipaq. Qatimuq parrafokunapin yachasun ima kinsa ruwaykunatas sipas hermanakuna ruwankuman allin iñiyniyoq allin yuyayniyoq kanankupaq chayta.

5. ¿Imaraykun humilde sonqo kananku allin yuyayniyoq poqosqa hermanakuna?

⁵ Humilde sonqo kay. Humilde sonqo hermanaqa Jehová Dioswanmi allin amigontin, jujkunawanpas allintan apanakun (Sant. 4:6). Chhayna warmiqa tukuy sonqon janaq pacha Diosta munakun, payta munakusqanraykun iñiq t’aqapi umalliqkunata kasukun, familianpipas umalliqninta respetan (1 Cor. 11:3). c

6. ¿Imaynatan sipas hermanakuna rikuchinkuman Rebeca jina humilde sonqoyoq kasqankuta?

⁶ Rebecamanta yachasun. Payqa allin yuyayniyoq warmin karqan, yacharqanmi jayk’aq ima ratu ima ruwaytapas (Gén. 24:58; 27:​5-17). Chaymantapas payqa respetoyoq kasukuq iman karqan (Gén. 24:​17, 18, 65). Sichus qanpas humilde sonqo kanki, umalliqkunatapas respetanki chayqa, allin ejemplon hermanokunapaqpas familiaykipaqpas kanki.

7. ¿Imaynatan sipas hermanakuna rikuchinkuman Ester jina juch’uyaykukuq kasqankuta?

⁷ Juch’uyaykukuq kay. Juch’uyaykukuq runaqa “maykamachus ruway atisqantan [allinta] reqsikun” (Prov. 11:​2, willakuy). Esterqa chhayna warmin karqan, payqa reinaña kapurqan chaypas, manan chaywanchu creekurqan. Aswanpas juch’uyaykukuspan primon  Mardoqueoq imachus yuyaychasqanta kasukuq (Est. 2:​10, 20, 22). Qanpas Ester jinan kanayki, jujkunaq yuyaychaynintan mañakunayki, chayman jinataq imatapas ruwanayki (Tito 2:​3-5).

8. ¿Imaynatan sipaskuna 1 Timoteo 2:​9, 10 textoq nisqanman jina p’achakunkuman allichakunkumanpas?

⁸ Esterqa munay rijch’ayniyoq warmin karqan, ichaqa manan chayraykuchu lliupas qhawarinanpaq jina imatapas ruwarqan. Chaypin rikuchillarqantaq juch’uyaykukuq kasqanta (Est. 2:​7, 15). ¿Imaynatan qanpas Esterpa ejemplonta qatikuwaq? Jujninmi kanman 1 Timoteo 2:​9, 10 textoq nisqanta kasukuy (leey). Chaypin apóstol Pablo hermanakunata yuyaycharqan p’enqakuywan allin yuyaywan ima p’achakunankupaq. Griego rimaypiqa cristianakuna jina allin jap’iq p’achawan p’achakuymantan rimashan, chaymantapas jujkunaq imayna piensasqankutan qhawarinallankutaq. ¡May kusikunapaqmi hermanakuna allin yuyaywan p’achakusqankuta rikuyqa!

9. ¿Imatan Abigailmanta yachasunman?

⁹ Allin reparaq kay. Allin reparaq kayqa kaqllan yuyayllapi kaywanqa. Ichaqa, ¿imaninantaq chay simikunari? Chhayna kaqkunaqa allintan reparanku imas allin imataqsi mana allin chayta, jinaspa chay allin kaqta ruwanku. Chaypaq Abigailpi piensasun. Paymi yacharurqan imaynas qosan mana allinta ruwarqan chayta, jinan wasinpi kaqkuna ñak’ariypi tarikunankuta yachaspa tukuy atisqanta ruwarqan qosanpa imachus ruwasqanta allichananpaq. Chayta ruwasqanraykun wasinpi runakuna wañuymanta librakurqanku (1 Sam. 25:​14-23, 32-35). Allin reparaq kayqa yanapawasunmi imay ratu rimananchispaq imay ratu ch’in kananchispaqpas. Yanapawasunmi jujkunapi piensananchispaqpas, ichaqa paykunata yanapaspaqa allin yuyaywanmi ruwana (1 Tes. 4:11).

10, 11. Allinta leeytapas qelqaytapas yachanki chayqa, ¿imakunapin chay yanapasunki? (Qhaway kay parrafokunapaq fotota).

¹⁰ Allinpunin imaymana ruwaykunata yachayqa. Juch’uyllaraq sipasllaraq kashaspa imachus yachasqaykikunaqa tukuy tiempon compañasunki. ¿Imakunatan yachawaq? Wakinta qhawarisun.

¹¹ Leeyta qelqayta ima allinta yachay. Wakin nacionkunapiqa llaqtakunapipas manan interesta churankuchu warmikuna leeyta yachaynankupaq qelqayta yachanankupaqpas. Ichaqa chaykuna yachayqa allinpunin llapa iñiqkunapaqpas (1 Tim. 4:13). d Chhaynaqa, manan imapas jark’anasuykichu leeyta yachanaykipaqqa qelqayta yachanaykipaqpas. ¿Imaraykun  allinpuni kanman chaykunata yachay? Chaykunan yanapasunki facilta llank’anata tarinaykipaq, chhaynapi chaywan kausanaykipaq. Chaymantapas yanapasunkin Diospa siminta allinta reqsinaykipaq, chaymanta allinta yachachinaykipaqpas. Astawanqa yanapasunki Bibliata leespa chaypi yuyaymananaykipaqmi. Chaytaq yanapasunki Jehová Dioswan allin amigontin kanaykipaq (Jos. 1:8; 1 Tim. 4:15).

12. ¿Imatan yachachisunki Proverbios 31:26 texto?

¹² Jujkunawan allinta rimanakuyta yachay. Chayqa allinpunin llapa iñiqkunapaqpas. Chaymanta rimashaspan Santiago nirqan: “Llapaykichispas allin uyariqmi kanaykichis, manataqmi comuntachu rimanaykichis”, nispa (Sant. 1:19). Pipas rimapayasqanta atento uyarinki chayqa, paypi piensasqaykitan rikuchishanki (1 Ped. 3:8). Manachus entiendeshanki imachus rimasqanta chayqa, respetollawan tapuriy, jinaspa juj chhikanta piensariy (Prov. 15:28). Tapukuy: “¿Imatachus niyta munashani chay cheqaqchu, yanapanqachu? ¿Respetashaymanchu chayta nispa, munay simikunachu?”, nispa. Mayqen hermanakunachá chaypi allin ejemplo kanku paykunapi piensay (leey Proverbios 31:26). Allinta qhawariy imakunamantas rimanku imaynatas rimanku chayta, jinaspa chayman jina ruway. Chayta ruwanki chayqa, pisi-pisimantan allinta jujkunawan apanakunki.

13. ¿Imaynatan yachawaq wasipi ruwaykunata? (Qhaway kay parrafopaq fotota).

¹³ Wasipi imakunachus ruwakun chayta yachay. Yaqa llapa llaqtakunapin warmikuna encargakunku wasipi imaymana ruwaykunamanta. Yaqapaschá mamitayki mayqen kuraq hermanapas yanapasunkiman chaykuna ruwayta yachanaykipaq. Cindy sutiyoq hermanan nin: “Mamitaypa aswan jatun regalonqa karqan wasipi imaymana ruwayta yachachiwasqanmi, chaykunata ruwaspaqa sayk’unkiña chaypas kusisqan kanki. Wayk’ukuyta, limpiayta, sirayta, rantikuyta yachanki chayqa, facilmi imapas qanpaqqa; chaykunan yanapasunki Jehová Diostapas astawan servinaykipaq. Mamitayqa jujkunata sumaqta chaskiyta iman yachachiwarqan. Chaymi yanapawarqan askha hermanokunata hermanakunatapas reqsinaypaq, paykunamantaqa imaymanatan yacharqani”, nispa (Prov. 31:​15, 21, 22). Chhayna allin llank’aq, sumaq chaskikuq, wasinkupi imaymana ruwaytapas yachaq warmikunaqa juj bendicionmi kanku familiankupaq iñiq t’aqapaqpas (Prov. 31:​13, 17, 27; Hech. 16:15).

14. ¿Imatan yachawaq Crystal sutiyoq hermanaq nisqanmanta, imapin yuyayta churanayki?

¹⁴ Imayna vida pasayta yachay. Llapa iñiqkunan yachananku imayna vida pasayta, imankuchus kan chaywantaqmi contento kananku (Filip. 4:11). Crystal sutiyoq hermanan nin: “Colegiollapiraq kashaqtiyqa estudiasqayki cursokunamantapas juj ruwaykunatawanmi yachachiq kasunkiku, sapankan chaykunataqa ajllakunan karqan mayqentas yachayta  munan chayta. Papaywan mamitaypiwanmi niwarqanku imachá vidaypi yanapawanqa chayta ajllakunaypaq. Papaymi niwarqan contabilidad nisqata ajllakunaypaq, chayta estudiasqayqa allintan yanapawarqan”, nispa. Llank’anataña maskhanayki kanqa chaypas, yachanaykin gastoykikunata allinta tanteakuyta (Prov. 31:​16, 18). Chaymantapas ama yanqaqa pimantapas manukuychu, imaykichus kan chaywan contento kay. Chayta ruwanki chayqa, allintan Diospa llaqtanpipas ñauparinki (1 Tim. 6:8).

15, 16. ¿Imaraykun ancha valorniyoq soltera hermanakuna kanku? (Marcos 10:​29, 30).

¹⁵ Jehová Diospa sonqonpaq jinachus kanki, imaymanakunatachus yachankipas chayqa, liston kanki qhepakunaman ima ruwaypaqpas. Kunanqa imakunatawansi ruwawaq chayta qhawarillasuntaq.

¹⁶ Yaqapaschá juj tiempo solteralla kawaq. Jesuspa nisqan jina, wakinqa manan casarakunkuchu, llaqtamasinkunaña familiankunaña chaypaq kallpachanku chaypas manan casarakunkuchu (Mat. 19:​10-12). Wakinpaqqa imaymanan razón kan solteralla kanankupaq. Solteralla kashanki chayqa manan llakikunaykichu, manan chayraykuchu Jehová Diospas Jesuspas pisipaq qhawarisunki. Maypiña kashanku chaypas, soltera hermanakunaqa ancha valorniyoqmi kanku. Ancha munakuq, jujkunapi interesakusqankurayku iman wakin hermanokunaqa panankuta, ñañankuta, mamitankuta jina rikunku (leey Marcos 10:​29, 30; 1 Tim. 5:2).

17. ¿Iman sipas hermanakunata yanapanman tukuy tiemponkuwan Diosta servinankupaq?

¹⁷ Yaqapaschá tukuy tiempoykiwan Jehová Diosta serviwaq. Lliupipas hermanakunan predicaciontaqa masta aparinku (Sal. 68:11). ¿Munawaqchu astawan chaypi yanapakuyta? Yaqapaschá precursora kawaq, yanapakuwaqmi juñunakuy wasikuna ruwaypipas Betelpipas. ¿Iman yanapasunkiman chaykunapi yanapakunaykipaq? Jehová Diospa yanapayninta mañakuy. Pikunachus tukuy tiemponkuwan Diosta servishanku paykunawan rimay. Imakunatas ruwanayki chayman chayanaykipaq chaytapas tapurikuy. Chaymantataq anotakuy imakunataraqsi ruwanayki kashan chayta. Tukuy tiempoykiwan Jehová Diosta servinki chayqa, imaymana bendicionkunatan payqa chayachimusunki.

18. ¿Imaraykun juj hermana allinta ajllakunan piwanchus casarakunqa chay runata? (Qhaway kay parrafopaq fotota).

¹⁸ Yaqapaschá casarakuyta munanki. Casarakunki  chayqa, kaypi yachasqanchiskunan yanapasunki allin esposa kanaykipaq. Ichaqa casarakuyta munanki chayqa, allintan ajllanayki piwan casarakunaykipaq. Casarakuyqa manan común ruwaychu. Piwanchá casarakunki paymi umalliqniyki kapunqa (Rom. 7:2; Efes. 5:​23, 33). Chayrayku kay tapuykunapi allinta piensay: “¿Allin yuyayniyoq poqosqa hermanochu? ¿Imatan ñaupaqman churan, Diospa munaynin ruwaytachu icha juj ruwaykunatachu? ¿Allin yuyaywanchu imatapas ruwan? Pantaruspapas, ¿yachanchu disculpa mañakuyta? ¿Respetanchu warmikunata? ¿Allintachu yanapasunki Dios serviyniykipi, imachus necesitasqaykipi, llakikuyniykipipas? ¿Allintachu junt’an ima ruwanantapas? Ima ruwanakunayoqmi kashan iñiq t’aqapi, ¿allintachu chayta junt’an?” (Luc. 16:10; 1 Tim. 5:8). Ichaqa allin qosata tariyta munanki chayqa, qanpas kallpachakunaykin allin esposa kanaykipaq.

19. ¿Imaraykun nisunman “yanapakuq kayqa allinpunin” nispa?

¹⁹ Bibliaq nisqanman jinaqa, juj esposaqa qosanta yanapaqmi kanan (Gén. 2:18). ¿Pisichashanchu chay nisqan warmikunata? Manan, aswanpas allin ruwaymi chayqa. Bibliapiqa Jehová Diosmantapas mayninqa “yanapaq” ninmi (Éx. 18:4; Heb. 13:6). Juj cheqaq yanapaq esposaqa allintan qosanta apoyan, tukuy ima ruwasqanpin yanapan, chhaynapi familian ñaupaqllaman rinanpaq. Chaymantapas Jehová Diosta munakusqanraykun payqa mana qosantaqa malpaqchu rikuchin (Prov. 31:​11, 12; 1 Tim. 3:11). Chhaynaqa casarakuyta munashanki chayqa, kallpachakuy Jehová Diosta astawan munakunaykipaq, kallpachakullaytaq wasiykipipas iñiq t’aqapipas allinta yanapakunaykipaq.

20. ¿Imaynatan juj mama yanapakunman familian sumaqta kausananpaq?

²⁰ Yaqapaschá wawayoq kapunki. Casarakunki chayqa, yaqapaschá qanpas qosaykipas tayta-mama kapunkichis (Sal. 127:3). Chaymi allinta piensanayki imaynatas wawaykita uywawaq chaypi. Kaypi yachamusqanchismi allintapuni yanapasunkiman. Munakuq, khuyapayakuq, pacienciakuq kasqaykipas yanapasunkin familiaykipi kusisqa kausanaykichispaq, chhayna familiapiqa wawaykikunapas sumaqtan kusisqan wiñanqaku (Prov. 24:3).

21. ¿May tukuytan valoranki hermanakunata, imarayku? (Tapanpi kaq fotokunata qhaway).

²¹ Munasqa sipas hermanakuna, maytan qankunataqa valoraykiku Jehová Diospa llaqtanpi imaymana ruwasqaykichismanta (Heb. 6:10). Qankunaqa allintan kallpachakushankichis iñiyniykichispi ñauparinaykichispaq, kusatan yachankichis imaymana ruwaykunata. Chaykunawantaqmi jujkunatapas yanapashankichis, allintapunin preparakushankichis jamuq tiempokunapaqpas. ¡Qankunaqa ancha valorasqapunin kankichis Jehová Diospa llaqtanpiqa!