1. ¿Imaninkun wakin runakuna wiñay kausaymanta?

 WAKIN runakunaqa qhali kausayta munaspan allinta qhawarikuspa imatapas mijunku, ejerciciotapas ruwallankupunin. Ichaqa manan paykunaqa wiñaypaq kausanankutaqa ni piensallankupaschu. Chaytaqa wakinqa mosqoypaq jinan qhawarinku. Wakinqa manan ni munankupaschu, “machuyaspachá nishuta sufriyman”, ninkun. Ichaqa Jesusqa wiñay kausaymanta rimashaspaqa cheqaqpuni chay kananmantan rimasharqan (Juan 3:16; 5:24).

2. ¿Imayna kausaymantan willashan Juan 6:​39, 40 textopi?

² Juj kutinmi Jesusqa askha waranqa runakunata mijuchirqan pisi t’antachawan pisi challwachawan ima. a Payqa juj jatun milagrotan ruwarqan, may admiranapaqmi chayqa karqan. Ichaqa chay qhepaman imachus nisqanmi aswan admirakunapaqqa karqan. Chayman jamuq runakunatan nirqan imaynas paykunaqa kausarimpuspa wiñaypaq kausankuman chayta (leey Juan 6:​39, 40). Arí, wañupuqkuna kausarimpunanmantan payqa rimarqan. Yaqapaschá mayqen familiaykipas amigoykipas wañukapurqan. Paykunawanqa jujmantan tupasun, paykunawan kuskan wiñaypaq kausasun. Ichaqa Juan 6 capitulopiqa juj willakuykunatawanmi Jesusqa willarqan. Chaykunataqa manan faciltachu wakinqa entiendenku. ¿Imakunan kanman? Chaytan kunan qhawarisun.

3. Juan 6:51 nisqanman jina, ¿imatan Jesús yachachirqan pay kikinmanta?

 ³ Chay Capernaúm llaqtapi Jesuspa ñaupanpi kaq runakunaqa allintan repararqanku imaynas Jesuspa qosqan t’antaqa Jehová Diospa qosqan maná nisqawan tupasharqan chayta. Chay mijunatan Jehová Diosqa ñaupa Israel runakunaman qorqan. Chay mijunamanta rimaspan Bibliapi nin: “Janaq pacha t’anta”, nispa (Sal. 105:40; Juan 6:31). Chay runakunaq cuenta qokusqankuta reparaspan Jesusqa chay maná nisqa mijunamanta rimarqan. Willarqanmi imaynas chayqa Diosmantaña jamurqan chaypas mana wiñay kausayta qoyta atirqanchu chayta (Juan 6:49). Chaymantan Jesusqa pay kikinmanta rimaspa nirqan: “Janaq pachamanta cheqaq t’anta”, nispa. “Diospa qosqan t’anta”, “kausay qoq t’anta”, nispa (Juan 6:​32, 33, 35). Chaymantataq willarqan imaynas chay maná nisqa mijunawan pay kikinwanqa jujniray kanku chayta. Nirqanmi: “Noqan janaq pachamanta uraykamuq kausay qoq t’antaqa kani. Pipas kay t’antata mijuqqa wiñaypaqmi kausanqa”, nispa (leey Juan 6:51). Jesuspa chay nisqantaqa manan chay judío runakunaqa entiendeyta atirqankuchu. ¿Imaynapitaq kay runari “janaq pachamantan uraykamuni, Diospa qosqan maná mijunamantapas aswan allin t’antan kani” ninman?, nispapaschá nisharqanku. Paykuna entiendenankupaqmi Jesusqa nillarqantaq: “Kay pacha runakunarayku qosaq chay t’antaqa aychaymi”, nispa. Ichaqa, ¿imamantan chaypi rimashanman karqan Jesús? Chaytaqa entiendenanchispunin. Chhaynapin yachasun imaraykus noqanchispas familianchiskunapas wiñaypaq kusisqa kausasunman chayta. T’aqwirisun Jesuspa rimasqanta.

KAUSAQ T’ANTAWAN AYCHAWAN IMA

4. ¿Imaraykun Jesusta wakin uyariqkuna phiñakurqanku?

⁴ Jesusta wakin uyariqkunaqa phiñakurqankun Jesuspa imachus nisqanta uyarispa. Cheqaqtapunipas aychanta mijunanku karqan jinatan piensarqanku. Chaymi nirqanku: “Maypis kunan kay runa aychanta mijuchiwasunman”, nispa (Juan 6:52). Jesuspas astawanraqmi paykunata mancharichirqan. “Manachus runaq Churinpa aychanta mijunkichis ni yawarnintapas ujankichis chayqa, manan kausayniyoqchu kankichis”, nispan nirqan (Juan 6:53).

5. ¿Imaraykun nisunman “Jesusqa manan yawarninta cheqaqtapuni ujaymantachu rimasharqan” nispa?

⁵ Yawarmanta rimaspaqa Jehová Diosqa Noepa tiemponpiraqmi prohibisqaña pipas yawarta mijunantaqa (Gén. 9:​3, 4). Israelman kamachikuyta qoshaspapas prohibirqanmi chaytaqa. “Pipas yawarta mijuqqa wañuchisqan kanan” karqan (Lev. 7:27). Jesusqa respetarqanmi Moisespa chaskisqan kamachikuy simitaqa (Mat. 5:​17-19). Chhaynaqa Jesusqa manachá aychanta cheqaqta mijunamantachu, ni yawarnintapas cheqaqta ujanamantachu rimashanman karqan. Chhaynaqa, ¿ima ninantan chaywan nishanman karqan? Payqa willasharqan imatas ruwana “wiñay kausayta” tarinapaq chaytan (Juan 6:54).

6. ¿Imayna formapin Jesús rimasharqan aychanta mijunamanta yawarninta ujanamantapas rimaspa?

⁶ Chhaynaqa, ¿imamantan Jesús rimashanman karqan aychanta mijunamanta yawarninta ujanamanta rimaspa? Chayqa rijch’anachiyllan karqan, ejemplollan karqan. Ñaupaqkunapipas chhayna formapiqa ñan yachachisqaña Jesusqa. Samaria llaqtayoq warmitapas nirqanmi: “Noqa qosaq chay unuta ujaqmi ichaqa manaña jayk’aqpas ch’akichikunqachu, aswanmi chay qosqay unuqa phullpumuq pujyu jina paypi kanqa, chhaynapin chay unuqa wiñay kausayta qonqa”, nispa (Juan 4:​7, 14). b Chaypiqa Jesusqa manan may pujyupipas unuta tumaruspa wiñay kausayta tarinamantachu rimasharqan. Capernaúm llaqtapi hermanokunata rimapayaspapas manan cheqaqtapuni aychanta mijunankumantachu  ni yawarninta ujanankumantachu rimasharqan.

JUJ KUTIPI YAQA IGUALTA RIMASQAN

7. ¿Imaninkun wakin runakuna Juan 6:53 textopi imachus nisqanmanta?

⁷ Wakin religionpi umallikunaq nisqanman jinaqa, Juan 6:53 textopi imachus nisqanman jinas Señorpa cenan nisqaqa ruwakunman karqan. Chaypi aycha mijuymanta yawar ujaymanta nisqanman jinas ruwakunman karqan. chhaynataqa piensanku chay kutipipas Jesusqa yaqa kaqllata rimasqanraykun (Mat. 26:​26-28). Chay runakunaq piensasqanman jinaqa Señorpa cenanman llapa riqkunas t’antatapas mijunanku vinotapas tomananku. Ichaqa, ¿chhaynachu chay kanan? Chayta yachayqa allinpunin kanman. Yachasqanchis jinapas sapa watanmi Señorpa cenanta uyariqqa askha jamunku. Kaypin yachasun imakunapis Juan 6:53 textopi nisqan jujniray Señorpa cenan nisqapi Jesuspa rimasqanwan chayta.

8. ¿Imakunapin jujniray Juan 6:53 textopi imachus nisqanwan Señorpa cenan nisqawan? (Qhaway kay parrafopaq dibujokunata).

⁸ Chay kutikunapi imachus pasasqanta qhawarisun. Iskaymanta yachasun: 1) ¿Jayk’aqmi Jesús rimarqan Juan 6:​53-56 textopi nisqanta, maypin chayta rimarqan? Chaytaqa Galilea ladopi kashaspan askha judío runakunaq ñaupanpi rimarqan. Chayqa 32 watapin karqan. Juj wata qhepamanñan aparikurqan Señorpa cenan nisqaqa Jerusalén llaqtapi. 2) ¿Pikunatan pay rimapayarqan? Galileapiqa askha runakunatan rimapayarqan. Chay runakunaqa yaqa llapankupas  mijunankupin piensasharqanku, manataqmi Diosmanta jamuq yachachikuykunapichu (Juan 6:26). Chay runakunaqa Jesuspa imachus nisqanta mana entiendespan iñiyninkupi chiriyapurqanku. Wakinqa saqepurqanku iman (Juan 6:​14, 36, 42, 60, 64, 66). Juj wata qhepaman Señorpa cenan aparikushaqtinqa chunka jujniyoq apostolkunallan chaypi kasharqanku. Manaña allintachu entienderqanku Jesuspa imachus nisqanta chaypas paykunaqa chaypin kasharqanku. Manan Galilea ladopi wakin runakuna jinachu karqanku. Paykunaqa allintan yacharqanku imaynas Jesusqa Diospa wawan karqan chayta, imaynas janaq pachamanta uraykamurqan chaytapas (Mat. 16:16). Chaymi Jesusqa paykunata nirqan: “Qankunaqa noqallawanpunin kasharqankichis pruebakunapiña tarikuqtiypas”, nispa (Luc. 22:28). Chaykunan sut’ita rikuchin imaynas Juan 6:53 textopi Jesuspa nisqanqa mana Señorpa cenan nisqapi imachus pasananmantachu willasharqan chayta. Ichaqa manan chayllapaschu, imakunapiwanchus jujniray karqan chayta yachasunchis.

IMATAN YACHASUNMAN JESUSPA NISQANMANTA

9. ¿Pikunapaqmi karqan Señorpa cenan nisqapi Jesuspa imachus nisqan?

⁹ Señorpa cenan nisqapiqa mana levadurayoq t’antata jap’ispan apostolninkunaman jaywarqan, jinaspa nirqan: “Kayqa cuerpoytan representan”, nispa. Vinota jap’ispataq nirqan: “Kayqa mosoq rimanakuypaq yawarniytan representan”, nispa (Mar. 14:​22-25; Luc. 22:20; 1 Cor. 11:24). Chaypi nisqan jina, Jesusqa juj mosoq rimanakuymantan rimarqan. Chay mosoq rimanakuytaqa manan llapa runakunawanchu ruwakurqan aswanpas Israel runakunallawanmi. Chayqa Diospa ajllakusqan “mosoq Israel llaqtan”, paykunan Diospa gobiernonpi Cristowan kuska gobiernanqaku (Heb. 8:​6, 10; 9:15). Chay kutipiqa apostolkunaqa manan Jesuspa llapa imachus nisqantachu entienderqanku. Ichaqa pisi tiempollamantan santo espirituwan ajllasqa kananku karqan. Chhaynapi chay mosoq rimanakuyman jina janaq pachaman rinankupaq, Jesuswan kuska kanankupaq (Juan 14:​2, 3).

10. ¿Imapin jujniray Galilea ladopi Jesuspa imachus nisqan Señorpa cenan nisqapi imachus nisqanwan? (Qhaway kay parrafopaq fotota).

¹⁰ Kaypin allinta piensarinanchis. Señorpa cenan nisqapiqa Jesusqa pisi runakunallawanmi rimasharqan. Paykunan kanku “pisi t’aqa ovejakuna”. Qallariypiqa Dios sonqo apostolkunallan chaypiqa kasharqanku (Luc. 12:32). Paykunapas chay t’aqaman jaykuq wakin iñiqkunapas mijunankun karqan t’antataqa, ujanankun karqan vinotapas. Chay t’aqa runakunaqa janaq pachatan ripunanku karqan, chaypin Jesuswan kuska kamunanku karqan. Chay kutipi apostolninkunawan Jesuspa rimasqanqa manan imapipas igualchu karqan Galileapi rimasqanwanqa. Galileapiqa askha runakunatan Jesusqa rimapayasharqan, llapa runakunapin payqa piensasharqan. Chhaynaqa Galilea ladopi nisqanqa askha runakunapaqmi karqan.

11. ¿Imaraykun nisunman “Galilea ladopi Jesuspa rimasqan bendicionkunaqa manan juj t’aqa runakunallapaqchu karqan” nispa?

¹¹ Nimusqanchis jina Galilea ladopiqa, Jesusqa t’antata mañakuq judío runakunatan rimapayasharqan. Chaypin paykunata nirqan imaynas khamuna mijunamanta aswan allin kaqta maskhananku karqan chayta. Wiñay kausayman apaq t’antatan maskhananku karqan. Chay t’antata maskhaqkunaqa wañunkumanña karqan chaypas tukukuy tiempopiqa kausarimpunankun karqan. Chaymantapas chay kutipiqa manan Señorpa cenanpi jinachu pisi t’aqa runakunallata rimapayasharqan, aswanpas payqa llapa runakunatan rimapayasharqan. Imaynas llapa runakuna wiñay kausay bendicionta chaskinkuman chaymantan rimapayasharqan. Paykunatan nirqan: “Pipas kay t’antata mijuqqa  wiñaypaqmi kausanqa; kay pacha runakunarayku qosaq chay t’antaqa aychaymi”, nispa (Juan 6:51). c

12. ¿Imatan ruwana Galilea ladopi Jesuspa willasqan wiñay kausay bendicionta chaskikunapaq?

¹² Chaymantapas Jesusqa Galilea ladopi runakunata rimapayashaspaqa manan nirqanchu: “Chay bendiciontaqa llapa wañupuq runakunan chaskikunqaku”, nispaqa; ni “llapa nacemuqkunan chaskikunqaku”, nispapas. Aswanpas willasqan t’antata mijuqkunallan chaskikunanku karqan. ¿Imaninantaq chayri? Paypi iñiqkunallan chaskikunanku karqan. Wakinmi ninku: “Salvasqa kayta munanki chayqa Señorta chaskikuy paypi creey”, nispa (Juan 6:​29, Mosoq Testamento Abancay). Creespallapas pipas salvasqa kanman jinaraqmi chhaynata ninku. Ichaqa yachamusqanchis jina, Galilea ladopi runakunapas Jesuspiqa creerqankun. Chaymantan ichaqa payta saqepurqanku. ¿Imaraykun chay pasanman karqan?

13. ¿Imatan ruwana Jesusta cheqaqta qatikunapaq?

¹³ Jesuspa qhepanta riq ancha askha runakunaqa imachus chaskinankuta munaspallan payta qatikusharqanku. Paykunaqa qhaliyachisqa kayta allin mijuchisqa kayta imallan munasharqanku. Jesús yachachiqtinpas uyariy munasqallankutan uyariqku. Ichaqa Jesuspa nisqanman jinaqa manan chayllatachu maskhananku karqan. Jesusqa kay pachamanqa jamurqan manan runakunaq yarqayninta thasnuqllachu ni jampiqllachu. Aswanpas paykunaqa Jesusmanqa rinanku karqan imachus yachachisqanta uyariqmi; yachachisqanman jinataqmi kausananku karqan (Juan 5:40; 6:44).

14. ¿Imatan ruwananchis Jesuspa aychanpas yawarninpas yanapawananchispaq?

 ¹⁴ Chaymantapas chay runakunaqa iñinankun karqan. Ichaqa, ¿imapitaq iñinankuri karqan? Jesuspa aychanpi yawarninpi iman. Paymi chaykunata sacrificiopi qonan karqan runakuna wiñay kausayta tarinankupaq. Paykunaqa tukuy sonqon chaypi iñinanku karqan. Noqanchispas chaytan ruwananchis (Juan 6:40). Juan 6:53 textopi nisqanman jina, Jesuspa aychanpas yawarninpas yanapawananchispaqqa paypa sacrificio ruwasqanpin tukuy sonqo iñinanchis. Chaypaqqa llapa runakunan wajasqa kashanku, llapankupas atillankumanmi wiñay kausay chaskiytaqa (Efes. 1:7).

15, 16. Juan 6 capitulopi willasqanman jinaqa, ¿imakunatan chaskisun iñisun chayqa?

¹⁵ Rikusqanchis jina Juan 6 capituloqa maytan yanapawasunman noqanchistapas familianchistapas. Chaypin willashan imaynas Jesusqa maytapuni runakunata munakun chayta. Willashanmi imaynas Galilea ladopi onqosqakunata qhaliyachirqan chayta, imaynas yarqasqakunata mijuchirqan chayta, imaynas Diospa gobiernonmanta willarqan chaytapas (Luc. 9:11; Juan 6:​2, 11, 12). Chaymantapas willarqanmi imaynas payqa “kausay qoq t’anta” chayta (Juan 6:​35, 48).

¹⁶ Jesuspa willasqan waj t’aqa ovejakunaqa manan atinkumanchu Señorpa cenanta yuyarikusqan p’unchaypi vinota ujaytapas t’antata mijuytapas (Juan 10:16). Chaywanpas paykunaqa imaymana bendicionkunatan chaskinku Jesuspa sacrificio ruwasqanrayku. Ichaqa chaypaqqa iñinankun chay sacrificiopi (Juan 6:53). Chay t’antata mijuqkunaqa vinotapas ujaqkunaqa mosoq rimanakuyman jaykusqankutan rikuchishanku. Paykunaqa janaq pachamanmi apasqa kanqaku, chaypin Jesuswan kuska gobiernamunqaku. ¡May allinpunin Juan 6 capitulopi imachus nisqanmanta yachamusqanchisqa ¿riki?! Chayqa allintan yanapan janaq pachapaq ajllasqa kaqkunatapas waj ovejamanta kaqkunatapas. Wiñay kausayta chaskinapaqqa tukuy sonqon iñinanchis.