1. ¿Imatan Jehová Dios Abrahanman allinta entiendechirqan?

 JUJ kutinmi Jehová Diospa angelnin Abrahanwan rimarqan, chaypin willarqan imaynas Sodoma Gomorra llaqtakunata chinkachinan karqan chayta. Abrahanqa allintan reqsirqan Diostaqa, tukuy sonqon paypi iñirqan. Ichaqa manan entiendesharqanchu imaraykuchus chayta ruwayta munasharqan chayta, chaymi tapurqan: “¿Cheqaqtapunichu chanin runakunatawan millay runakunatawan kuskata wañuchipunki? […] ¿Pachantinmanta juez kashaspachu mana chaninta ruwawaq?”, nispa. Jehová Diosqa pacienciallawanmi Abrahanman willarqan imaynas mana chaytaqa ruwanmanchu chayta. Arí, Diosqa manan jayk’aqpas chanin runakunataqa allin runakunataqa chinkachinmanchu. ¡May kusikunapaqmi chayta yachayqa ¿riki?! (Gén. 18:​23-33).

2. ¿Imaraykun nisunman “Diospa juicio ruwasqanqa chaninmi, khuyapayakuywanmi juzgan” nispa?

² ¿Imaraykun nisunman “Jehová Diosqa khuyapayakuqmi, chanintan ima juiciotapas ruwan” nispa? Payqa sapanka “runaq sonqontan qhawashan” (1 Sam. 16:7). Allintan “yachan sapanka runaq sonqonpi imachus kashan chaytapas” (1 Rey. 8:39; 1 Crón. 28:9). ¿Manachu chayta yachay admirakunapaq? Jehová Diospa yachayninqa may jatunpunin, manan noqanchisqa chaymanqa aypayta atisunmanchu. Paypa imayna juicio aparisqanpas mana entiendey atiymi runakunapaqqa. Chaychá apóstol Pablopas nirqan: “Manapunin pipas llapantaqa yachanmanchu imachus piensasqantaqa”, nispa (Rom. 11:33).

3, 4. ¿Imakunatan mayninpi tapukusunman, imakunamantan kaypi yachasunchis? (Juan 5:​28, 29).

³ Chaywanpas yaqapaschá mayninqa Abrahán jina imaymanata tapukusunman. Yaqapaschá mayninqa tapukusunman: “¿Kausarimpunmanchu Jehová Diospa chinkachisqan runakuna? ¿Kausarimpunmanchu Sodoma Gomorra llaqtakunapi wañupuq runakunapas?  ¿Paykuna, Hechos 24:15 textopi willasqan mana chanin runakuna ukhupichu kashankuman?”, nispa.

⁴ Chaykunamantan kaypi astawan yachasunchis. Qayninpakunallan allinta entienderqanchis imas “kausaypaq kausarimpuy” chayta, imataqchus “juzgasqa kanapaq kausarimpuy” chaytapas (leey Juan 5:​28, 29). a Chaykunata allinta sut’inchakusqanraykun juj yachachikuykunatapas sut’inchakunallantaq karqan. Chaytan kaypipas jamuq yachachikuypipas yachasunchis. Ichaqa, ñaupaqta yachasunchis imakunatas Diospa juicio ruwasqanmanta mana yachakunchu chayta, chaymantataq yachasunchis imakunatas sut’itaña yachakun chayta.

¿IMAKUNATAN MANA YACHAKUNCHU?

5. ¿Imaniqmi qelqanchiskuna Sodoma Gomorra llaqtakunapi wañuq runakunamanta?

⁵ ¿Iman pasanqa Diospa ñaupa tiempopi chinkachisqan mana chanin runakunawan? Paykunamanta wakinmi kashanku Sodoma Gomorra llaqtakunapi wañuq runakuna. Ñaupaqqa “chay runakunaqa manañan kausarimpunqachu” niqmi kanchis. Ichaqa, ¿chhaynapunichu kanqa? Chayta entiendenapaqmi allin yuyayniyoq junt’aq kamachiqa Diospa yanapayninta mañakuspa allinta t’aqwirqan chaykunata. Chaypi yachakusqanman jinaqa manan nisunmanchu: “Chhaynapunin kanqa”, nispaqa. ¿Imaraykun chayta ninchis? Chayta kunan qhawarisun.

6. a) ¿Ima tiempokunapin Jehová Dios mana chanin runakunata chinkachipurqan? b) ¿Imaraykun mana nisunmanchu “paykunaqa manan kausarimpunqachu” nispa?

⁶ Bibliapiqa askha partepin willashan mana chanin runakunata Diospa chinkachisqanmanta. Jujmi kashan manchay paraq chayamusqanmanta willasqan, chay kutipin Diosqa kay pachapi yaqa llapa runakunata chinkachipurqan, Noewan familianwan imallan librasqa karqanku. Chaymantapas Jehová Diosqa prometesqa jallp’api tiyaq runakunatan chinkachipurqan. Israel runakunatan kamachirqan chaypi kaq qanchis nacionkunata ch’usaqman tukuchipunankupaq. Juj kutinpas Diospa jujnin angelninmi Asiria llaqtamanta 185.000 soldadokunata wañuchirqan (Gén. 7:23; Deut. 7:​1-3; Isa. 37:​36, 37). Chay kutikunapi, ¿mana kausarimpuqllapaqñachu Jehová Dios chay runakunata wañuchinman karqan? Manan Bibliaqa chaymantaqa imaninpaschu. Chhaynaqa, manan nisunmanchu: “Manan chay runakunaqa kausarimpunqachu”, nispaqa. Qatiqpi aschatawan chaymanta yachasunchis.

7. ¿Imakunatan mana yachakunchu Noepa tiemponpi wañuq runakunamanta, Canaán allpapi wañuq runakunamantapas? (Qhaway tapanpi ).

⁷ Manan yachakunchu imaynatapunis Jehová Dios chay wañuq runakunamanta sapankankuta qhawarirqan chaytaqa, nitaqmi yachakunchu pillapas chay runakunaman Jehová Diosmanta yachachirqanchus manachus chaytaqa. Noepa tiemponpi piensasun. Bibliaq nisqan jina, Noeqa “chanin kaqmanta willaq” runan karqan (2 Ped. 2:5). Ichaqa arcatapas ruwasharqantaq chayqa, ¿atinmanchu karqan llapa runaman Diosmanta willayta, sapankamanchu yachachinman karqan? Bibliaqa manan imaninpaschu chaymantaqa. Canaán jallp’api tiyaq mana allin runakunapas, ¿llapankuchu yachankuman karqan Jehová Diosmanta, chhaynapi allin kaqta ruwanankupaq? Chaytapas manan Bibliapiqa willanchu.

8. ¿Imakunatan mana yachakunchu Sodoma Gomorra llaqtakunapi wañuq runakunamanta?

⁸ ¿Imanisunmanmi Sodoma Gomorra llaqtakunapi wañuq runakunamanta? Yachasqanchis jinapas Sodoma llaqtapin tiyarqan Diospa kamachin Lotqa. Ichaqa manan yachakunchu llapa runakunamanchus willarqan Diosmanta icha manachus chaytaqa. Chaypi tiyaq runakunaqa sinchi millaypunin karqanku. Chhaynaqa, ¿yachankumanchu karqan imachus allin kaq chayta? Manachus jina. ¿Imaraykun chayta ninchis? Bibliaq willasqan jina, Lotpa wasinman runakuna chayamuqtinqa, chay llaqtapi llapa runakunan “juch’uypas jatunpas” chay runakunawan qhelli  ruwayta munarqanku (Gén. 19:4; 2 Ped. 2:7). Chhaynaqa, ¿nisunmanchu “Jehová Diosqa manan chay runakunamanta jujtapas kausarichinqachu” nispa? ¿Ancha khuyapayakuq Dios chayta ruwanmanchu? Arí, Abrahanman willasqanman jinaqa chay llaqtapiqa manan ni chunkapas chanin runaqa karqanchu (Gén. 18:32). Chhaynaqa, chay llaqtapi tiyaq runakunaqa mana chanin mana allin runakunan karqanku, razonwantaqmi Diosqa paykunata chinkachirqan. Ichaqa, ¿nisunmanchu “manapunin paykunamantaqa ni jujpas kausarimpunqachu” nispa? Manan razón kanchu chhaynata ninapaqqa.

9. ¿Imatan mana yachakunchu Salomonmanta?

⁹ Bibliapiqa willallantaqmi mana allinman tukupuq allin runakunamantapas. Paykunamanta jujninmi kashan rey Salomón. Chay reyqa allintan reqsirqan Jehová Diostaqa, yacharqanmi imaynatas Diosta adorana chaytapas, imaymana bendicionkunatan Diosqa paymanqa qorqanpas. Tiempowanmi ichaqa falso dioskunata adorayta qallarirqan. Chaywanmi Jehová Diosqa sinchita phiñakurqan Salomonpaq, paypa kausanpin Israel llaqtapas unayta sufrirqan. Bibliaq nisqan jina, Salomonqa “ñaupa taytankuna jinan wañukapurqan”, maypichus David p’ampasqa kasharqan chaypin paypas p’ampasqa kallarqantaq (1 Rey. 11:​5-9, 43; 2 Rey. 23:13). Ichaqa, ¿imaynachus p’ampasqa kasqanraykuchu pipas kausarimpunman? Bibliapiqa manan willanchu chaytaqa. Wakinqa yaqapaschá ninkuman: “Arí kausarimpunqan, Romanos 6:7 textoq nisqan jina wañuqqa wañusqanwanmi llapa juchankunamanta pagapun”, nispa. Chhaynaña chaypas chaypiqa manan nishanchu: “Llapa wañuqkunan kausarimpunqa”, nispaqa. Chhaynaqa manan wañusqanraykuchu pipas kausarimpunqa, manan chayqa juj premiotapas ganashawaq jinachu. Aswanpas chayqa Jehová Diospa juj regalonmi, munakuq kasqanraykun payqa mana chanin runakunamanpas chay regalota qonqa, chhaynapi payta reqsispa servinankupaq (Job 14:​13, 14; Juan 6:44). Chhaynaqa, ¿Salomón chaskinmanchu chay regalota? Manan noqanchisqa “chhaynan” nisunmanchu, Jehová Diosllan chaytaqa yachan. Ichaqa yachasqanchis jinapas Jehová Diosqa chanintan imatapas ruwan.

¿IMAKUNAN SUT’I KASHAN?

10. ¿Imaninmi Jehová Dios mana allin runakunamanta? (Ezequiel 33:11; qhaway kay parrafopaq dibujota).

¹⁰ (Leey Ezequiel 33:11). Profeta Ezequielpa willasqan jina, Jehová Diosqa manan munanchu mana allin runaq wañunantaqa, aswanmi munan juchanta saqespa kausananta. Yaqa chaywan igualtan apóstol Pedropas qelqallarqantaq. Paymi nirqan: “Jehová Diosqa […] manan munanchu pipas wañunantaqa”, nispa (2 Ped. 3:9). ¿Manachu chay simikuna sonqonchista tiyaykachin? Rikusqanchis jina, Jehová Diosqa manan munanchu pipas yanqapas qasi wiñaypaq wañunantaqa. Aswanmi payqa khuyapayakuq kayninpi atikusqanman jina khuyapayan runakunata.

11. ¿Pikunan mana kausarimpunqachu, imaynapin chayta yachakun?

¹¹ Ichaqa, ¿yachakunchu pikunachus mana kausarimpunqa chayta? Arí yachakunmi, ichaqa Bibliaqa pisillamantan willan. b Paykunamanta jujninmi kashan Judas Iscariote. Jesús kikinmi paymantaqa chayta willarqan (Mar. 14:21; tupanachiy Juan 17:12 textowan). Judasqa yuyaypin Jehová Dios contra Jesús contra ima sayarirqan (qhaway Marcos 3:29 textota). Religionpi wakin umalliqkunan Jesús contra sayarirqanku, paykunamantapas Jesusqa willarqanmi imaynas mana kausarimpunankuchu karqan chayta (Mat. 23:33). Apóstol Pablopas willarqanmi imaynas Dios contra jatariq apóstata runakunapas mana arrepientekuspaqa wiñaypaq wañunanku karqan chayta (Heb. 6:​4-8; 10:29).

12. ¿Imanisunmanmi Jehová Diospa khuyapayakuq kasqanmanta? Juj ejemplota willay.

¹² Yachasqanchis jina, Jehová Diosqa ancha khuyapayakuq Diosmi, “manataqmi munanchu  pipas wañunantaqa”. Chhayna kasqantan rikuchirqan jatun juchaman urmaq wakin runakunata perdonaspa. Paykunamanta jujninmi kashan rey David. Payqa qhelli juchamanmi urmarqan, juj runata wañuchinankupaqtaq kamachikurqan. Payqa chhayna jatun juchakunamanmi urmarqan, ichaqa sonqomantan arrepientekurqan, chaymi Jehová Diosqa payta khuyapayarqan jinaspa perdonapurqan (2 Sam. 12:​1-13). Rey Manasespas yaqa llapa kausasqan tiempon imaymana mana allinta ruwarqan. Chhaynaña karqan chaypas sonqomanta arrepientekuqtinmi Jehová Diosqa paytapas perdonapurqan (2 Crón. 33:​9-16). ¿Imatan chaykunamanta yachasunman? Jehová Diosqa khuyapayakuq Diosmi, perdonanmi perdonana kaq runatapas. Payqa kausarichinqan Davidtapas Manasestapas. Paykunaqa yuyayman kutispankun juchankumanta mayta pesapakurqanku, jinaspa arrepientekurqanku.

13. a) ¿Imaraykun Jehová Dios khuyapayarqan Nínive llaqtapi runakunata? b) ¿Imanirqanmi Jesús Nínive llaqta runakunamanta?

¹³ Jehová Diosqa Nínive llaqta runakunatapas khuyapayarqanmi. Chay runakunamanta rimaspan Jonasta nirqan: “Chay runakuna imaymana juchata ruwasqankutan rikumuni”, nispa. Paykunan ichaqa wañunankuta yachaspa arrepientekurqanku. ¿Imatan Jehová Dios ruwanman karqan? Payqa khuyapayakuq kayninpin chay runakunatapas perdonapurqan. Chaypin rikuchirqan Jonasmantapas aswan khuyapayakuq kasqanta. Jonás phiñakuqtinmi Jehová Diosqa nirqan imaynas chay llaqtapi runakunaqa “mana repararqankuchu allin kaqta ni mana allin kaqtapas” chayta (Jon. 1:​1, 2; 3:10; 4:​9-11). Jesuspas rimarqanmi Nínive llaqta runakunamantaqa. Arrepientekusqankumanta rimaspan willarqan imaynas Diosqa chanin khuyapayakuq Dios chayta. Chaymantapas willarqanmi “juicio p’unchaypi jatarimunankumanta” (Mat. 12:41).

14. ¿Iman pasanqa Nínive llaqtayoq runakunata “juzgasqa kanapaq kausarimpuy” tiempopi?

¹⁴ ¿Ima “juicio p’unchaypin” Nínive llaqta runakuna jatarimunanku karqan? Juj kutinmi Jesusqa rimallarqantaq “juzgasqa kanankupaq” runakuna kausarimpunanmanta (Juan 5:29). Chaypiqa Jesusqa rimasharqan waranqa wata kamachikunan tiempomantan. Chay tiempopin “chanin runakunapas mana chanin runakunapas wañusqa kasqankumanta kausarimpunqaku” (Hech. 24:15). Mana chanin runakunaqa “juzgasqa kanankupaqmi kausarimpunqaku”. ¿Imaynataq chayri? Chay tiempopin paykunaqa Diosmanta yachachisqa kanqaku, Jehová Diospas Jesuspas qhawashanqakun kasukushankuchus icha manachus chayta. Juj Nínive llaqta runachus kausarimpunqa manataq Jehová Diosta adorayta munanqachu chayqa,  chay ratun payqa juzgasqa kanqa; wañunanpaqtaq sentenciasqa kanqa (Isa. 65:20). Ichaqa, sichus Jehová Diosta kasukunqa chayqa paypa favorninpin sentenciaqa kanqa, atinqataqmi wiñaypaq kausaytapas (Dan. 12:2).

15. a) ¿Nisunmanchu “manan pipas Sodoma Gomorra llaqtakunamantaqa kausarimpunqakuchu” nispa? b) ¿Imaninantan nishan Judas 7 textopi? (Qhaway “ ¿Imaninantan nisharqan Judas?” nisqa willakuyta).

¹⁵ Juj kutinmi Jesusqa payta mana chaskiq llaqtakunamanta rimashaspa nirqan: “Juicio p’unchaypiqa chay llaqtan aswan castigasqa kanqa Sodoma Gomorra llaqtakunamantaqa”, nispa (Mat. 10:​14, 15; 11:​23, 24; Luc. 10:12). ¿Imatan chaywan nishanman karqan? Yaqapaschá pipas ninman: “Chaytaqa Jesusqa manchachinanpaq jinallachá rimasharqan”, nispa. Ichaqa manan chhaynachu, payqa cheqaqtachus jina chaytaqa nishanman karqan, Nínive llaqta runakuna “juicio p’unchaypi jatarimunankumanta” rimaspapas cheqaqtan rimasharqan. Kay kutipi “juicio p’unchaymanta” rimasqanqa, Nínive llaqta runakunamanta rimasqanwan kaqllachus jina kanman. Nínive llaqta runakunapas Sodoma Gomorra llaqtakunapi runakunapas sinchi mana allinkunatan ruwarqanku. Ichaqa Nínive llaqta runakunamanqa qokurqanmi juj oportunidadta arrepientekunankupaq. Chaymantapas Jesusqa willarqanmi imaynas “millay kaqkunata ruwaqkunaqa juzgasqa kanankupaq kausarimpunanku” karqan chayta (Juan 5:29). Chhaynaqa, yaqapaschá Sodoma Gomorra llaqtakunapi wañuq runakunapas kausarimpunqaku, yaqapaschá wakillanpas kausarimpunqaku. Kausarimpunqaku chayqa yanapasqan kanqaku Jehová Diosta Jesustapas reqsinankupaq.

16. ¿Imatan Jehová Dios qhawarin pita kausarichinanpaqpas mana kausarichinanpaqpas? (Jeremías 17:10).

¹⁶ (Leey Jeremías 17:10). Chay texton rikuchishan imatas sut’ita yachakun chayta. Jehová Diosqa allintan runaq sonqonta t’aqwin, allintan yachan sapankaq tukuy ima yuyaykusqantapas. Pitapas kausarichinqachus manachus chayta qhawarispaqa sapankamanmi imayna kasqanman jina pagapunqa. Chaymantapas Jehová Diosqa yachanmi ima ratu fuerte churakuyta, ima ratu pita khuyapayaytapas. Chhaynaqa manan pimantapas nisunmanchu: “Manan kausarimpunqachu”, nispaqa. Biblia sut’ita willallaqtinmi chaytaqa nisunman.

 “PACHANTINMANTA JUEZQA” CHANIN KAQTAN RUWANQA

17. ¿Iman kanqa wañupuq runakunamanta?

¹⁷ Adanwan Evapiwan Satanasta qatikuspa Jehová Dios contra jatarisqankumantapachaqa, askhan waranqanpi runakunaña wañushanku. Arí, kay “enemigonchis wañuyqa” sinchi askha runakunatañan apapushan (1 Cor. 15:26). ¿Iman paykunamanta kanqa? Diosta serviqkunamanta 144.000 runakunaqa janaq pachaman ripunankupaqmi kausarichisqa kanqaku, chaypin paykunaqa mana jayk’aq wañuyta chaskinqaku (Apo. 14:1). Yaqa llapa Diosta serviqkunan ichaqa kay pachapi kausanankupaq kausarichisqa kanqaku. Paykunaqa allin kaqkunata ruwaqkuna ukhupin kausarichisqa kanqaku. Cristoq kamachikusqan waranqa watapipas, última pruebapipas Dios sonqolla kanqaku chayqa, wiñay kausaytan paykunaqa chaskinqaku (Dan. 12:13; Heb. 12:1). Chay waranqa watapin “mana chanin” runakunapas kausarichisqa kanqaku. Paykunaqa yaqa llapankupas manan Jehová Diostaqa servirqankuchu, wakinqa sinchi mana allin ruwaykunatan ruwarqankupas. Kausarimpuspan ichaqa juj oportunidadta chaskinqaku Diosta servinankupaq (Luc. 23:​42, 43). Ichaqa wakin runakunaqa Jehová Dios contra jatarisqankuraykun mana kausarichisqachu kanqaku (Luc. 12:​4, 5).

18, 19. a) ¿Imaraykun nisunman “Jehová Dios wañusqakunawan imatachus ruwanqa chaypiqa confiananchismi” nispa? (Isaías 55:​8, 9). b) ¿Imamantan qatiq yachachikuypi yachasunchis?

¹⁸ ¿Nisunmanchu “Jehová Diosqa juiciota ruwaspaqa chanintan juzganqa” nispa? Arí chhaynapunin kanqa. Abrahanpa nisqan jina, “pachantinmanta juezqa” ch’uya Diosmi, khuyapayakuqmi, tukuy imatataqmi allinta yachan. Chaymantapas Jehová Diosqa Jesustan churan juzgananpaq, allintataqmi yachachinpas allinta juzgayta (Juan 5:22). Chaymantapas Jehová Diospas Jesuspas yachankun runakunaq sonqon qhawaytaqa (Mat. 9:4). Chhaynaqa, paykunaqa allintan ima juiciotapas aparinqaku.

¹⁹ Confiananchismi Jehová Diospa ima ruwasqanpipas. Payqa manan runakuna jinachu ima juiciotapas ruwan, payqa noqanchismanta aswan yachayniyoqmi (leey Isaías 55:​8, 9). Manan Jehová Dios jinaqa ni Jesús jinapas pipas kanmanchu. Paykunaq ima juicio ruwasqankupas chaninpunin, chaymi paykunapiqa confiananchis. Chaymantapas Jesusqa Papan jina khuyapayakuqmi, chaninmi (Isa. 11:​3, 4). Ichaqa, ¿imaynatan manchay ñak’ariy tiempopi Jehová Diospas Jesuspas runakunata juzganqaku? Qatiq yachachikuypin chayta yachasunchis. Ñaupaqtan yachasunchis imakunatas mana yachakunraqchu chayta, chaymantataq imakunatas yachakunña chayta.