1, 2. ¿Imakunapin mayninpi tarikusunman?

 JUJ kutinmi Jesusqa juj viuda warmimanta rijch’anachiyta willarqan. Chay viuda warmiqa sapa kutillanmi juezta valekurqan justiciata ruwapunanpaq. Chay tiempopiqa mana chaninta ruwaspan runakunata sufrichiqku. Jesuspa discipulonkunaqa allintachá chay viuda warmita entienderqanku (Luc. 18:​1-5). Noqanchispas allintachá chay viuda warmitaqa entiendenchis. ¿Imaraykun chayta ninchis? Kay tiempopiqa llapanchischá ima injusticiapipas tarikurqanchis.

² Chaykunaq pasasqanqa manan admirakunapaqchu. Kay tiempopi Diosta mana serviq runakunaqa runamasinkutan sarunchanku, pisichanku, ñak’arichinku ima. Chaykunaqa sapa p’unchaymi rikukun (Ecl. 5:8). Ichaqa sichus mayqen hermanonchispas hermananchispas mana allinta ruwawasunman chayqa yaqapaschá admirakusunman. Mayninqa pantaq runa kasqankuraykun mana allinta ruwawasunman. Chhaynapi tarikushanki chayqa Jesuspa ejemplonmi yanapasunki, paytaqa imaymanapin ñak’arichirqanku. Diosta mana serviq runakuna mana allinta ruwawaqtinchisqa pacienciakunchismi paykunawanqa ¿riki? ¿Chaychu mana hermanonchiskunawanpas pacienciakusunman? Ichaqa, ¿imaninmi Jehová Dios mayqen hermanopas otaq pipas mana allinta ruwawaqtinchis? ¿Llakikunmanchu noqanchismanta?

3. ¿Rikumushanchu Jehová Dios jujkunaq mana allinta ruwawasqanchista?

³ Jehová Diosqa chanin kaqtan munakun. Payqa rikumushanmi imakunatas jujkuna ruwawanchis chayta (Sal. 37:28). Chaymanta rimashaspan Jesuspas nirqan: “Diosqa tuta-p’unchay wajakuqninkunapaqmi justiciata ruwapunqa”, nispa. Arí, Jehová Diosqa tiempollanpin justiciata ruwapuwasunchis (Luc. 18:​7, 8). Jehová Diosqa pisi tiempollamantan mana allin ruwaykunata ñak’ariyta ima chinkachipunqa. Chaykunata tukuchipuqtinqa  manañan jayk’aqpas sufrisunñachu (Sal. 72:​1, 2).

4. ¿Imakunawanmi Jehová Dios yanapawanchis jujkunamanta ama vengakunanchispaq?

⁴ Ichaqa chaykunata tukuchinankamaqa sumaqtan yachachiwanchis imakunatas ruwananchis pipas mana allinta ruwawaqtinchis chaypaq (2 Ped. 3:13). Yachachiwanchismi pipas injusticiata ruwawaqtinchis ama vengakunanchispaq. Vengakuspaqa yaqapaschá aswan sasachakuypi tarikusunman. Ama vengakunapaqmi Jesusqa ejemplota qowarqanchis. Chaymantapas Bibliapin allin yuyaychaykunata qowanchis, imapipas tarikuspaqa chayman jina ruwananchispaq.

CONTROLAKUYTA YACHASUN

5. ¿Jujkunaña injusticiata ruwawasunman chaypas imaraykun controlakuyta yachananchis?

⁵ Pipas injusticiata ruwawaqtinchisqa sonqo nanasqa llakisqa iman kanchis (Ecl. 7:7). Chhaynan tarikurqanku Jobpas Habacucpas (Job 6:​2, 3; Hab. 1:​1-3). Ichaqa sonqo nanasqaña tarikusunman chaypas yachananchismi controlakuyta. Mana chayqa yaqapaschá phiñasqa kaspa comunta imatapas ruwasunman.

6. ¿Imatan yachasunman Absalonpa imachus ruwasqanmanta? (Qhaway kay parrafopaq dibujota).

⁶ Ima mana chanin ruwaytapas rikuspaqa injusticiata rikuspaqa yaqapaschá noqallanchisña justiciata ruwayta munasunman. Ichaqa chay ruwayqa manan allinchu kanman, yaqapaschá aswan llakiman jaykusunman. Chaymi Absalonwanpas pasarqan. Mana controlakuyta yachaspan aswan sasachakuypi tarikurqan. Juj kutinmi payqa yacharusqa wayqen Amnón panan Tamarta violasqanta. Moisespa chaskisqan kamachikuyman jinaqa chayta ruwaq runaqa wañuchisqan kanan karqan (Lev. 20:17). Absalonqa phiñasqachá kasharqan, ichaqa manan derechonpichu kasharqan pay kikin justiciata ruwakunanpaqqa (2 Sam. 13:​20-23, 28, 29).

7. ¿Imatan Salmos takita qelqaq piensarqan mana chanin ruwaykunata injusticiata rikuspa?

⁷ Pipas mana chanin ruwasqanmanta mana castigasqachu kanman chayqa yaqapaschá nisunman: “Yanqapaqmá allin kaqta ruwanaypaqqa kallpachakuni”, nispa. Chhaynatan Salmosta qelqaqpas piensarqan. Payqa mana chanin ruwaqkuna kusisqa kasqankuta rikuspa allin kausasqankuta rikuspan nirqan: “Chhaynan kanku mana allin runakunaqa, manan paykunaqa imamantapas llakikunkuchu”, nispa (Sal. 73:12). Chaykunata rikuspan payqa sinchi llakisqa kasharqan, Dios serviytapas yanqapaq jinan qhawarirqan. “Chaykunata entiendeyta munasqaymi mayta llakichiwaq”, nispan  nirqan (Sal. 73:​14, 16). Nillarqantaqmi: “Noqan ichaqa yaqalla mana allin ñanman jaykurqani, yaqallan chakiykunapas llusk’arqan”, nispa (Sal. 73:2). Chhaynapin hermanonchis Albertopas tarikullasqataq. a

8. ¿Imatan hermanonchis Alberto ruwarqan yanqamanta tumpaqtinku, imatan chaymanta yachasunman?

⁸ Hermanonchis Albertotaqa yanqas iñiq t’aqapi qolqeta suwakuqmanta tumpasqaku. Chaysi manaña umalliqñachu kapusqa, hermanokunapas jujniraytas qhawaripusqaku. Paymi chayta yuyarispa nin: “Sinchi phiñasqan renegasqan kasharqani”, nispa. Chay hermanonchisqa renegaywanmi atipachikusqa, chaymi Jehová Diosmanta pisqa wata t’aqakapusqa. ¿Imatan chaymanta yachasunman? Injusticiapi tarikuspaqa yachananchismi controlakuyta, mana chayqa faciltan Jehová Diosmanta t’aqakapusunman.

JESUSPA EJEMPLONTA QATIKUSUN

9. ¿Imakunatan Jesús aguantarqan? (Qhaway kay parrafopaq dibujokunata).

⁹ Pipas mana allinta ruwawarqanchis chayqa Jesuspa ejemplonmi yanapawasunman. Paytaqa askha runakunan imaymana formapi sonqonta k’irirqanku. Familianmanta wakinpas “manan yuyayninpichu kashan” nispan nirqanku. Religionpi umallikunapas “supaykunaq  atiyninwanmi chaykunata ruwashan” nispan yanqata tumparqanku. Roma soldadokunapas burlakurqankun paymanta; maqarqanku, wañuchirqanku iman (Mar. 3:21; 14:​50, 55; 15:​16-20, 35-37). Jesusqa aguantallarqanmi tukuy chaykunata, manan vengakurqanchu. ¿Imatan paypa ejemplonmanta yachasunman?

10. ¿Imatan Jesús ruwarqan payta mana chaninta ruwaqtinku? (1 Pedro 2:​21-23).

¹⁰ (Leey 1 Pedro 2:​21-23). b Noqanchispas Jesús jinan pipas mana allinta ruwawaqtinchisqa allin yuyaywan rimananchis. Jesusqa allintan yacharqan ima ratu rimayta ima ratu upallakuytapas (Mat. 26:​62-64). Mayninpi paymanta mana allinta rimaqtinkuqa upallakurqanmi, manan imatapas rimaqchu (Mat. 11:19). Maynintaq defiendekuq, ichaqa manan pitapas k’amiqchu ni amenazaqchu. Aswanpas Diospa makinmanmi chaykunata saqeq. Payqa yacharqanmi janaq pachapi Papan chaykunata rikumushasqanta, yacharqanmi tiempollanpi chaykuna allichanantapas.

11. ¿Imaraykun nisunman “yachananchismi ima ratupi rimayta ima ratupi upallakuytapas” nispa? (Qhaway kay parrafopaq fotokunata).

¹¹ Pipas injusticiata ruwawaqtinchisqa noqanchispas Jesús jinan yachananchis ima ratupi rimayta ima ratupi upallakuytapas. Sichus jujkunaq ima ruwasqanpas mana gravechu chayqa qonqapuy chayta, amaña imatapas ruwaychu. Mayninqa chayta qonqapuymi aswan allinqa. Imatapas rimaspaqa yaqapaschá aswan sasachakuyman jaykusunman (Ecl. 3:7; Sant. 1:​19, 20). Ichaqa mayninqa yaqapaschá rimananchis kanqa piqpa favorninpipas, Diospa llaqtanta defiendenapaqpas (Hech. 6:​1, 2). Ichaqa rimananchis kaqtinqa sumaq sonqowan  respetowan iman chayta ruwananchis (1 Ped. 3:15). c

12. ¿Imatan Jesús jina ruwanallanchistaq?

¹² ¿Imata ruwaspan Jesuspa ejemplonta qatikullasunmantaq? Sichus pipas mana allinta noqanchismanta rimanman otaq mana chaninta ruwawasunman chayqa, Diospa makinmanmi chayta saqenanchis. Payqa rikumushanmi chayta, payñan chaykunata tiempollanpi allichanqa. Manachus chaykunata Diosman saqesunman chayqa phiñasqallan renegasqallan kasunman. Chhayna tarikuspaqa yaqapaschá renegaywan atipachikuspa mana piensaspa imatapas ruwasunman, Diosmantapas yaqapaschá facilta t’aqakapusunman (Sal. 37:8).

13. ¿Imata yuyariymi yanapasunki mana chanin ruwaykunata aguantanaykipaq?

¹³ Manapunin mana pantaspaqa Jesuspa ejemplontaqa qatikuyta atisunmanchu. Mayninqa pantasunpunin rimasqanchispipas ruwasqanchispipas (Sant. 3:2). Chaymantapas manapaschá faciltachu jujkunaq imapas ruwawasqanchistaqa qonqasun. Chhaynapi tarikushanki chayqa yuyariy: Jehová Diosqa yachanmi mayta sufrishasqaykita, Jesuspas entiendenmi sonqo nanasqa kasqaykita. Chaykunata yuyariymi yanapasunki mana chanin ruwaykunata aguantanaykipaq (Heb. 4:​15, 16). Jehová Diosqa manan wawanpa ejemplollantachu saqewarqanchis, Bibliapiqa kashanmi sumaq yuyaychaykuna mana allin kaqta allin kaqwan atipananchispaq. Yachasun Romanos libropi iskay versiculomanta.

“DIOSMAN CHAYTAQA SAQEYCHIS”

14. ¿Imata ruwaspan apóstol Pabloq yuyaychasqanta kasukusunman? (Romanos 12:19).

¹⁴ (Leey Romanos 12:19). Apóstol Pablon ñaupa tiempo iñiqkunata yuyaycharqan: “Ama qankuna kikiykichisqa vengakuychischu, aswanpas Diosman chaytaqa saqeychis pay phiñakuyninta rikuchinanpaq”, nispa. ¿Imaynatan chay yuyaychasqanta noqanchispas kasukusunman? Jujkunaq mana allin ruwawasqanchistaqa Diospa makinmanmi saqenanchis, payñan justiciata ruwapuwasunchis. Chaytan hermano Johnpas ruwasqa juj hermano payta mana chaninta ruwaqtin. Paymi nin: “Sinchi phiñasqaña kasharqani chaypas controlakurqanin ama piensasqayman jina justiciata ruwakunaypaq. Romanos 12:19 texton yanapawarqan pacienciakuq kanaypaq, Jehová Diospi confianaypaq ima”, nispa.

15. ¿Imaraykun Jehová Dios justiciata ruwapuwananchista suyakunanchis?

¹⁵ Jehová Dios justiciata ruwapuwananchista suyakuymi aswan allinqa. Kikinchis justiciata ruwayta munasunman chayqa aswan llakipin tarikusunman. Jehová Diosqa yanapaytan munawashanchis. “Ama llakikuychu, noqañan chaykunataqa tiempollanpi allichasaq” nishawanchismi. Chhaynatataq nishawanchis chayqa, paypa makinmanmi chaykunataqa saqenanchis. Chaymi yanapawasun thaj kananchispaq. Chaytan ñaupaqpi rimamusqanchis John hermanonchispas ruwasqa. Paymi nillantaq: “Chay hermanoq mana allin ruwawasqantaqa Jehová Diospa makinmanmi saqerqani. Noqaqa yachanin pay noqamantaqa aswan allinta chaykunata allichananta”, nispa.

“ALLIN KAQWAN MANA ALLIN KAQTAQA ATIPASHALLAY”

16, 17. ¿Imaraykun nisunman “Diosmanta mañakuymi yanapawasun allin kaqwan mana allin kaqta atipananchispaq”, nispa? (Romanos 12:21).

¹⁶ (Leey Romanos 12:21). Apóstol Pablon nirqan: “Allin kaqwan mana allin kaqtaqa atipashallay”, nispa. Jesuspas orqo patapi yachachishaspan nirqan: “Munakushallaychis enemigoykichiskunataqa, qatikachaqniykichiskunapaqpas mañapushallaychis”, nispa (Mat. 5:44).  Chaytan Jesusqa ruwarqan. Ñaupaqpi yachamusqanchis jina, Jesustaqa Roma soldadokunan nishuta sufrichispa wañuchirqanku; pisicharqanku, maqarqanku iman. ¡Maytachá payqa chaykunawanqa sufrirqan! Chhaynatan paytaqa mana chaninta ruwarqanku.

¹⁷ Chhaynataña ruwarqanku chaypas manan vengakurqanchu, manan Taytantapas paykunata castigananpaqqa mañakurqanchu. Aswanmi nirqan: “Taytáy, perdonay kay runakunata, paykunaqa manan yachankuchu imatachus ruwashanku chayta”, nispa (Luc. 23:34). Chhaynan noqanchispas kananchis. Jujkunaña injusticiata ruwawasunman chaypas paykunapaqmi mañakunanchis. Chayta ruwasun chayqa sonqonchismi tiyaykunqa.

18. ¿Imapin yanaparqan hermanonchis Albertota Johntapas Diosmanta mañakusqanku?

¹⁸ Ñaupaqpi rimamusqanchis iskaynin hermanokunataqa Jehová Diosmanta mañakuymi yanaparqan sonqonku tiyaykunanpaq. Chaymanta rimaspan hermanonchis Alberto nillantaq: “Yanqa tumpawaqniy hermanokunapaqmi mañakuq kani. Chaymantapas sapa kutillanmi Jehová Diosta valekuq kani chay pasawasqanta qonqapunaypaq”, nispa. Kunanqa hermanonchis Albertoqa kusisqan Jehová Diosta servishan. Hermanonchis Johnpas ninmi: “Sapa p’unchaymi mañakuq kani sufrichiwaqniy hermanopaq. Chayta ruwasqaymi yanapawarqan ama chay hermanota cheqnikunaypaq, amaña imachus ruwawasqanmanta juzganaypaq. Kunanqa thajmi kashani”, nispa.

19. ¿Imata ruwananchispaqmi kallpachakushanallanchis kay tukukuy p’unchaykunapi? (1 Pedro 3:​8, 9).

¹⁹ Kay tukukuy p’unchaykunapiqa ima injusticiataraqchá rikusunpas. Chhaynapi tarikuspaqa Jehová Diospa yanapaynintan mañakunanchis Jesús jina controlakuyta yachananchispaq. Amapuni jujkunamantaqa vengakusunchu, aswanpas Bibliapi yuyaychaykunaman jina imatapas ruwasun. Chayta ruwasun chayqa Jehová Diosmi premionchista qowasun (leey 1 Pedro 3:​8, 9).