1. ¿Imapin tarikurqanku Jehoaspas, Uziaspas, Josiaspas?

 KAYPI piensariy: ¿Facilchu kanman karqan chikuchallaraq kashaspa otaq sinchi waynallaraq kashaspa Diospa llaqtanpi rey kay? Qan chay rey kawaq karqan chayri, ¿imatan ruwawaq karqan? Bibliaq willasqanman jinaqa, Judapiqa karqanmi chhayna reykuna. Jujninmi karqan Jehoás, payqa qanchis watallanpiraq kashaspan rey karqan, Uziaspas chunka soqtayoq watallanpiraq kashaspan rey karqan, Josiastaq pusaq watallanpiraq kashaspa. ¡Paykunapaqqa may jatun ruwaychá chayqa karqan! Ichaqa manan sapallankuchu kasharqanku, karqanmi yanapaqninku allinta imatapas ruwanankupaq.

2. ¿Imaraykun allinpuni kanqa Jehoasmanta, Uziasmanta, Josiasmantapas yachay?

² Manapaschá noqanchisqa reychu ni reinachu kanchis, ichaqa imaymanatan yachasunman chay reykunamanta. Imaymanatan yachasunman allin yuyaywan imatapas ruwasqankumanta mana yuyaywan ruwasqankumantapas. Paykunamanta yachaymi yanapawasun allin amigokunata maskhakunanchispaq, humilde sonqollapuni kananchispaq, Jehová Diostapas tukuy tiempo maskhananchispaq.

3. ¿Imatan Jehoás ruwarqan Jehoiadapa yanapayninwan?

³ Jehoás jina allin yuyaywan imatapas ruway. Jehoaspa papanqa pay wawallaraq kashaqtinmi wañupurqan, jinan uma sacerdote Jehoiadá paytaqa uywarqan. Wawanta jinan uywarqan, Jehová Diosmantapas imaymanatan yachachirqan. Jehoasqa allin yuyaywanmi imatapas ruwaq, kasukuqmi Jehoiadapa consejonkuna qosqantapas, paypa yanapayninwanmi Jehová Diostapas tukuy sonqo servirqan. Chayta ruwanankupaqmi llaqta runakunatapas yanaparqan. Chaymantapas Jehoasqa Jehová Diospa wasinta iman allichachirqan (2 Crón. 24:​1, 2, 4, 13, 14).

4. Diospa kamachikuyninta sonqonchispi waqaychasun chayqa, ¿imaynan kasun? (Proverbios 2:​1, 10-12).

⁴ Papaykipas, mantaykipas, mayqen hermanopas yanapashasunki Jehová Diosta reqsinaykipaq, paypa kamachikuyninman jina kausanaykipaq  chayqa, juj munay regalotan qoshasunki (leey Proverbios 2:​1, 10-12). Ichaqa, ¿imaynatan tayta-mamakuna wawankuman yachachinkuman? Imaymana formamantan. Chaypaq yachasun Katia sutiyoq hermanamanta, paypa papanqa imaymanamantas yachachisqa allin yuyaywan imatapas ruwananpaq. Sapa p’unchaysi escuelaman rishaqtinku chay p’unchaypaq textomantapas rimapayasqa. Paymi nin: “Chhayna rimapayawasqanmi noqataqa yanapawarqan chay p’unchaypi ima sasachakuytapas allinta aguantanaypaq”, nispa. Chaymantapas yaqapaschá papaykiqa mantaykiqa Bibliaq nisqanman jina ima kamachikuytapas churasunkiman. Mayninqa yaqapaschá mana allinpaq jina chayta qhawariwaq. ¿Iman yanapasunkiman paykunaq kamachisqanta kasukunaykipaq? Chaypaq yachasunchis Anastasia sutiyoq hermanamanta. Paypa papanpas mamitanpas manas kamachiyllachu imatapas kamachiq, aswansi tiempota orqoqku imaraykus chay kamachikuyta churashanku chayta willanankupaq. Paymi nin: “Chaypin repararqani imaynas ima kamachikuypas churawasqankuqa cuidawanankupaq karqan chayta, chaywanmi munakuwasqankuta rikuchishawarqanku”, nispa.

5. ¿Imata ruwaspan papaykita, mamaykita, Jehová Diostapas kusichiwaq? (Proverbios 22:6; 23:​15, 24, 25).

⁵ Sichus Bibliapi consejokunata kasukunki chayqa, papaykiq mamitaykiq consejontapas kasukunki chayqa, kusichinkin paykunata. Astawanqa Jehová Diostan kusichinki, allin amigotaqmi paywanqa kankipas (leey Proverbios 22:6; 23:​15, 24, 25). Kaykama yachamusqanchisman jinaqa, allinpunin kanman Jehoaspa ejemplonta qatikuyqa ¿riki?

6. ¿Pikunatan kasurqan Jehoás, imapin chayrayku tarikurqan? (2 Crónicas 24:​17, 18).

⁶ ¿Imatan yachawaq Jehoaspa mana allin yuyaywan ruwasqanmanta? Jehoiadapa wañupusqan qhepamanqa, mana allin runakunawanmi Jehoasqa juñukurqan (leey 2 Crónicas 24:​17, 18). Chay runakunaqa Judapi umallikunaña karqanku chaypas, manan Jehová Diostaqa munakurqankuchu; paykunaq consejontan Jehoasqa kasurqan. ¿Allintachu pay ruwashanman karqan chay runakunata kasuspa? Manan (Prov. 1:10). Repararqanña mana allin ruwasqankuta chaypas, chay amigonkunaq simintan kasurqan. Primon Zacarías yanapayta munaqtinpas manan kasurqanchu, aswanmi payta wañuchinankupaq kamachikurqan (2 Crón. 24:​20, 21; Mat. 23:35). ¡Sinchi mana allinpunin chayqa karqan! Jehoasqa mana yuyayniyoqmanmi tukupurqan. Payqa allintan Jehová Diosta servisharqan, chaymantan ichaqa chay servisqan Dios contra jataripurqan, primonta iman wañuchipurqan. Chaymantaqa paytapas wañuchipurqankun; kamachinkunan wañuchirqanku (2 Crón. 24:​22-25). Jehová Diosta, payta munakuq runakunatapas kasukunman karqan chayqa, ¡manachá chhaynapichu tarikunman karqan! ¿Imatan yachasunman chay willakuymanta?

7. ¿Pikunatan ajllakunayki amigoykikuna kananpaq? (Qhaway kay parrafopaq fotota).

 ⁷ Jehoaspa chay mana allin yuyaywan ruwasqanmantaqa juj allin yachaytan orqosunman: Allin yuyaywanmi amigokunataqa ajllakuna. Amigokunaqa apawasunmanmi allinmanpas mana allinmanpas, chaymi noqanchisqa Dios sonqo runakunata amigonchis kananpaq ajllakunanchis. Ichaqa manan wiñaymasinchiskunallachu amigonchiskunaqa kananku. Jehoaspas Jehoiadapa karu sullk’anmi karqan. Kunanqa amigoykikunapi piensariy, jinaspa tapukuy: “¿Jehová Diospi confianaypaqchu yanapawanku? ¿Payta kasukunaypaqchu kallpachawanku? ¿Imamantan rimanku, Jehová Diosmanta siminmantawanchu, icha jujkunamantachu? ¿Respetankuchu Diospa kamachikuyninkunata? ¿Yuyaychawankuchu imapipas pantaqtiy, icha munasqallaytachu imatapas niwanku?”, nispa (Prov. 27:​5, 6, 17). Allinta piensarinki chayqa, sichus amigoyki mana Jehová Diosta munakunchu chayqa, saqepunaykin paytaqa. Ichaqa sichus amigoyki Jehová Diosta munakun chayqa, allinta payta valoray, payqa allin ñanmanmi apasunki (Prov. 13:20).

8. ¿Imapin piensanayki redes sociales nisqayoq kaspa?

⁸ Internetpas redes sociales nisqakunapas allinmi familianchiskunawan amigonchiskunawan parlarinapaqqa. Wakinmi ichaqa admirachiq jina antojachiq jina, imachus ruwasqankumanta imakunachus rantikusqankumanta fotokunata videokunata ima chayman churanku. Sichus qanpas redes sociales nisqayoq kanki chayqa, tapukuy: “¿Imapaqmi kayta kayman churashani, jujkuna admirasqa qhawariwanankupaqchu? ¿Imatan kaywan munashani, jujkuna kallpachaytachu icha jujkuna alabawanankutachu? ¿Chaypi kaq Diosta mana serviq runakuna jinachu imatapas ruwani, piensani, rimanipas?”, nispa. Juj kutinmi Umalliq T’aqamanta iñiqmasinchis Nathan Knorr nirqan: “Ama runakunata kusichiy yuyaywanchu imatapas ruwaychis; chaytachus ruwankichis chayqa, manan mayqentapas kusichinkichischu. Aswanpas Jehová Diosta kusichinaykichispaq jina imatapas ruwaychis, chhaynapin payta munakuq runakunaqa kusisqa qankunawan kanqa”, nispa.

9. ¿Imakunatan Uzías ruwarqan Jehová Diospa yanapayninwan? (2 Crónicas 26:​1-5).

⁹ Uzías jina allin yuyaywan imatapas ruway. Wayna kashaspaqa k’umuykukuqmi karqan Uziasqa, Jehová Diostapas manchakuqmi karqan. Payqa soqta chunka pusaqniyoq watatan kausarqan, yaqa llapa kausasqan tiempon Jehová Diosqa imaymana bendicionta payman qorqan (leey 2 Crónicas 26:​1-5). Chaymantapas rey Uziasqa askha nacionkunatan atiparqan, Jerusalén llaqtapas allin waqaychasqan kasharqan (2 Crón. 26:​6-15). Uziasqa ancha kusisqachá kasharqan Jehová Diospa yanapayninwan chaykuna ruwasqanmantaqa (Ecl. 3:​12, 13).

10. ¿Imaynapin Uzías rikukurqan?

¹⁰ ¿Imatan yachawaq Uziaspa mana allin yuyaywan ruwasqanmanta? Rey Uziasqa jujkunata kamachiyman yachasqan kasharqan. Chaypaschá payqa imapas munayninman jina ruwakunanta munaq. Juj kutinmi payqa Jehová Diospa wasinman jaykuspa chaypi inciensota q’apachiyta munarqan, chayqa manan reykunaq ruwananchu karqan (2 Crón. 26:​16-18). Jark’arqanña uma sacerdote Azarías chaypas, manan uyarikurqanchu, aswanmi Uziasqa astawanraq phiñakurqan. Chay kutikamaqa allintan Jehová Diosta servisharqan, chaymantan ichaqa mana allinta ruwapurqan, chhaynapin lepra onqoywan castigasqa karqan (2 Crón. 26:​19-21). K’umuykukuqlla humilde sonqolla kashanman karqan chayqa, ¡manachá chhaynapichu tarikunman karqan!

11. ¿Imaynan humilde sonqo runa? (Qhaway kay parrafopaq fotokunata).

¹¹ Uziasqa atiyniyoq reyman tukuspan qonqapurqan Jehová Diospa yanapayninwan tukuy imapas tarisqanta. ¿Imatan chaymanta yachasunman? Vidanchispi Diosta servisqanchispi ima allinpas pasawasqanchisqa Diosninchismantan jamun, manan jayk’aqpas chayta qonqananchischu.  Imawanpas alabakushananchismantaqa Jehová Diostan jatunchananchis (1 Cor. 4:7). b Chaymantapas runallan kanchis, humilde sonqo kasun chayqa, jujkunaq yanapaynintan maskhasun. Soqta chunka watanpi kashaq juj iñiqmasinchismi nirqan: “Manan noqaqa imapas kayman jinachu allinpaq qhawarikuni. Pipas imapi pantarusqaymantapas yuyaychawan chayqa, sumaqtan chaskikuni; kallpachakunitaq chayman jina ruwanaypaq”, nispa. K’umuykukuq humilde sonqo kasun, Jehová Diostapas manchakusun chayqa, munaymi kausayninchis kanqa (Prov. 22:4).

12. ¿Imatan Josías ruwarqan waynallaraq kashaspa? (2 Crónicas 34:​1-3).

¹² Josías jina allin yuyaywan imatapas ruway. Josiasqa wayna kasqanmantapachan Jehová Diostaqa maskharqan. Payqa allintan Diosninta reqsiyta munasharqan, paypa munaynintataqmi ruwayta munasharqan. Ichaqa Josiaspaqqa manan facilchu karqan rey kayqa, paypa tiemponpiqa yaqa llapa runakunan falso dioskunata adorasharqanku. Chhaynataq karqan chayqa, ¡valienten kanan karqan Diospa munayninman jina imatapas ruwananpaqqa! Chaytan payqa ruwarqan. Manaraq iskay chunka watanpi kashaspan Diospa llaqtanmanta falso dioskunata chinkachiyta qallarirqan (leey 2 Crónicas 34:​1-3).

13. ¿Imaynan kausayniyki kanqa Jehová Diosman entregakuqtiyki?

¹³ Waynallaraq sipasllaraq kashanki chaypas, atiwaqmi Josías jina kayta. ¿Imatan chaypaq ruwawaq? Jehová Diostan maskhanayki, yachanaykin imayna Diossi chayta; chaymi kallpachasunki payman entregakunaykipaq. Ichaqa, ¿imaynan kausayniyki kanqa payman entregakuqtiyki? Chaypaq yachasun Luke sutiyoq hermanomanta. Payqa chunka tawayoq watallanpiraq kashaspan bautizakurqan, paymi nirqan: “Kunanmantaqa Jehová Diospa munayninta ruwaymi noqapaqqa imamantapas ñaupaqpi kanqa, payta kusichinaypaqmi kallpachakusaq”, nispa (Mar. 12:30). Qanpas pay jina ruwanki chayqa, imaymana bendiciontan chaskinki.

14. ¿Imaynatan wakin wayna-sipaskuna Josiasta qatikunku?

¹⁴ Ichaqa imaymana sasachakuykunapin tarikunku Jehová Diosta serviq wayna-sipaskunaqa. Johan sutiyoq hermanomanta yachasun, payqa chunka iskayniyoq watanpi kashaspallaraqmi bautizakusqa. Paytaqa sapa kutillansi compañeronkuna tanqanku lapiceroman rijch’akuq cigarrota  pitananpaq. ¿Imatan Johan ruwan ama paykunawan apachikunanpaq? Payqa saludninpis piensan, chaymantapas Jehová Dioswan amigo kasqanpis piensan. Rachel sutiyoq hermanamanta yachallasuntaq, payqa chunka tawayoq watallanpiraq kashaspan bautizakurqan. Paypas imaymanatas ruwan estudiasqanpi sasachakuykunata aguantananpaq. Paymi nin: “Escuelapi imachus yachasqaykutaqa mayninqa Bibliapi imachus yachasqaywanmi tupanachini. Ñaupa tiempopi imakunachus pasasqanmanta rimakushan chayqa, Bibliapi kaq profeciakunawanmi tupanachini. Chaymantapas mayninqa piwanpas rimaspaqa Bibliapi kaq textokunatan yuyarini, chaytataq payman willani”, nispa. Ichaqa manapaschá qanqa Josiaspa tarikusqanpi jinachu tarikunki. Chaywanpas yachawaqmi pay jina allin yuyaywan imatapas ruwayta, Dios sonqo kaytapas. Kunanchus yachanki sasachakuykuna imayna atipayta chayqa, qhepamanqa facilmi qanpaq chaykuna kanqa.

15. ¿Iman Josiasta yanaparqan Jehová Diosta tukuy sonqo servinanpaq? (2 Crónicas 34:​14, 18-21).

¹⁵ Iskay chunka soqtayoq watanpi kashaspan rey Josiasqa Diospa wasinta allichachiyta qallarirqan, chaypin tarirqanku “Moisesman Jehová Diospa qosqan kamachikuy qelqata”. Chay qelqapi imachus nisqanta uyarispan Josiasqa usqhaylla imaymanata ruwarqan chaypi kamachikuykunaman jina imatapas ruwanankupaq (leey 2 Crónicas 34:​14, 18-21). Qanri, ¿munawaqchu sapa p’unchay Bibliata leeyta? Leeshankiña chayqa, ¿gustasunkichu chayta ruway? ¿Imatan ruwanki gustasqasuyki versiculokunata ama qonqanaykipaq? Chaypaq rimasunchis 13 parrafopi rimamusqanchis Luke sutiyoq hermanomanta. Payqa juj cuadernochapis anotakun ima versiculokunas gustan chayta. ¿Qanpas chayta ruwawaq chayri? Chayta ruwanki chayqa, faciltan yuyanki Bibliapi ima yachasqaykitapas. Sichus astawan Bibliata reqsinki chayqa, astawanmi leeyta munanki; astawantaqmi munanki Jehová Diosta serviytapas. Chaymantapas rey Josiasta jinan qantapas pasasunki: Diospa siminmi kallpachasunki allin kaqllata ruwanaykipaq.

16. ¿Imaraykun Josías juchapakurqan, imatan chaymanta yachasunman?

¹⁶ ¿Imatan yachawaq Josiaspa mana allin yuyaywan ruwasqanmanta? Kinsa chunka isqonniyoq  watanpi kashaspan Josiasqa mana allinta ruwarqan, chay ruwasqanmi paytaqa wañuyman aparqan. Jehová Diospa yanapayninta mañakunanmantaqa pay kikillanpin confiarqan (2 Crón. 35:​20-25). ¿Imatan chaymanta yachasunman? Jayk’a watayoqña kashanchis chaypas, jayk’a tiempoña Bibliata estudiashanchis chaypas, Jehová Diostaqa maskhashanallanchismi. ¿Imaynatan payta maskhasunman? Chaypaqqa paypa yanapaynintan mañakunanchis, Bibliatan estudiananchis, Dios sonqo iñiqmasikunaq consejontan uyarikunanchis. Sichus chayta ruwasun chayqa, manan faciltachu jatun juchakunaman urmasun, aswanmi kusisqalla kausasun (Sant. 1:25).

17. ¿Imatan chay kinsantin reykunamanta yachasunman?

¹⁷ Wayna-sipaskunapaqqa ima munaymi kashan imaymana ruwanakuna. Chay kinsantin reykunaq ejemplonmi paykunata yanapanqa allin yuyaywan imatapas ruwanankupaq, chhaynapi kusisqa kausanankupaq, Jehová Diospa sonqontapas kusichinankupaq. Arí, kaypi yachasqanchis jina paykunaqa imaymanapin juchapakurqanku, chayraykutaq imaymana ñak’ariypi tarikurqanku. Ichaqa allinkuna ruwasqankuta qatikunki chayqa, kallpachakunkitaq ama paykuna jina pantanaykipaq chayqa, allinmi ima ruwasqaykipas lloqsinqa.

18. ¿Imaraykun nisunman “atisunmanmi sumaq kausayta” nispa? ¿Bibliapi pikunaq ejemplonmi chayta rikuchin? (Qhaway kay parrafopaq dibujota).

¹⁸ Bibliapiqa willashanmi Jehová Diosta munakuq juj waynakunamantapas, paykunamanta jujninmi kashan David. Payqa waynachallaraq kashaspan Jehová Diosta serviyta qallarirqan, tiempowantaq rey kapurqan. Mayninpi pantarqanña chaypas, Jehová Diosqa pay sonqota jinan Davidtaqa rikurqan (1 Rey. 3:6; 9:​4, 5; 14:8). Davidmanta astawan yachanki chayqa, paypa ejemplonqa yanapasunkin Jehová Diosta tukuy sonqomanta servinaykipaq. Chaymantapas yaqapaschá yachawaq Marcosmanta Timoteomantapas. Paykunapas waynallaraq kashaspankun Jehová Diosta serviyta qallarirqanku, tukuy tiempotaqmi paytaqa servirqankupas. Jehová Diosqa may kusisqan paykunawanqa karqan, munaytan chay runakunaqa kausarqankupas.

19. ¿Imayna kausaytan munawaq?

¹⁹ Vidayki kausayniyki, ¿imayna kanantan munawaq? May munay kanantachá. Chayqa imatachus kunan ruwanki chaymantan kanqa. Sichus Jehová Diospi confianki, manataq qanpa piensaynillaykipichu chayqa, paymi yanapasunki allin yuyaywan imatapas ruwanaykipaq (Prov. 20:24). Paypa yanapayninwanqa atinkin munayta kausakuyta, kusisqa kausaytapas. Kaypi yachasqanchis jina Jehová Diosqa valoranmi payrayku tukuy ima ruwasqaykita. Chhaynaqa, kallpachakuy janaq pacha Taytallanchista servinaykipaq. Payqa munakusunkin, manan imapas kanmanchu payta serviy jinaqa.