1. ¿Ima niranmi profeta Isaías Jesusmanta? ¿Imaraykun chay kusikunapaq?

PROFETA Isaiasmi Jesusmanta niran: “Manan payqa ñawinpa rikusqanman jinallachu juzganqa, manataqmi rimayta uyarispallachu juchachanqapas. Chanin kayman jinan sarunchasqakunata chaninchanqa”, nispa (Is. 11:3, 4). Maytachá chayta yachayqa kusichiwanchis. ¿Imarayku? Kay mundopiqa junt’an kashan mana allin runakuna, ñawinkuq rikusqanman jinalla juzgaq runakunapas. Jesusmi ichaqa mana chhaynachu, payqa imachus sonqonchispi kashan chayman jinan juzgawasun.

2. ¿Ima kamachikuytan Jesús qoran? ¿Imakunamantan kaypi yachasun?

² Sapa p’unchaytaq runakunawan tupanchis chayqa, qhawashanchispunichá imaynachus kanku chayta. Ichaqa manataq Jesús jinachu kanchis chayqa, manan facilchu allin sonqowan pitapas qhawariyqa. Mayninpiqa mana allintapaschá pimantapas piensanchis. Chhaynaña kaqtinpas kasukunanchismi Jesuspa kamachisqanta, paymi niran: “Ama jawallanta qhawaspachu juzgaychis, aswanpas chaninta juzgaychis”, nispa (Juan 7:24). Chhaynaqa manan ñawinchispa  rikusqallanwanchu apachikunanchis, aswanmi runaq sonqonta qhawananchis. Ichaqa, ¿imakunan runaq sonqon qhawananchista jark’awasunman? Yaqapaschá may llaqtayoqchus kasqan, jayk’a qolqeyoqchus kasqan, jayk’a watayoqchus kasqan ima. Chaykunamantan kunan yachasun.

3, 4. a) ¿Iman Pedrota yanaparan gentil runakunata imayna qhawarisqanta cambiananpaq? (9 paginapi dibujota qhaway.) b) ¿Imatan Jehová Dios Pedroman entiendechiran?

³ Apóstol Pedromanta yachasun, payqa judion karan. Judiokunaqa qhellipaqmi mana judío runakunata otaq gentil nisqa runakunata qhawariqku. Chhayna piensayniyoqmi llapa judiokunapas karanku. Ichaqa Diosmi Pedrota yanaparan chay piensayninta cambiananpaq. Juj kutinmi juj rijuriypi rikuchiran juj jatun telata, chaypin payqa rikuran imaymana clase qhelli animalkunata, jinan cielomanta juj kunka Pedrota kamachiran chaykunata mijunanpaq. Paymi ichaqa kinsa kutita negakuran chay animalkuna mijuyta. Ichaqa sapa negakuqtinmi cielomanta chay kunka nimuq: “Ama ‘qhelli’ niychu Diospa ch’uyanchasqan kaqkunataqa”, nispa (Hech. 10:9-16). Imachus chay rijuriy kasqanpi piensashallaqtinraqmi runakuna Pedroq wasinman chayamuranku. ¡Paykunataqa Cornelion kachamusqa! Chay runaqa manan judiochu karan. Pedroqa maytachá chaywan admirakuran. Santo espirituq pusasqanmi payqa Cornelioq wasinta riran. Chayqa Cesarea llaqtapin kasharan (Hech. 10:17-29).

⁴ Chaymantapas, judiokunaqa manan jayk’aqpas gentil runakunaq wasinmanqa jaykuqkuchu. Chhaynaqa, ¿imaynapin Pedro Cornelioq wasinta jaykunman karan? Payqa manan ñawinpa rikusqallanpichu confiasharan, aswanmi Diospa espiritunwan pusachikusharan. Jinaspapas wasinpi kashaspa rijuriypi rikusqanmi paytaqa yanaparan. Cornelioq imakunachus willasqanta uyarispan Pedroqa niran: “Kunanraqmi allinta entiendeni Diosqa lliutapas igual-llata rikusqanta, payta manchakuspa allin kaqta ruwaq runakunataqa may nacionmantaña kanku chaypas sumaqta chaskisqantawan”, nispa (Hech. 10:34, 35). Pedroq chay nisqanqa llapa cristianokunapaqmi karan. ¿Imaynapi? Chayta yachasun.

5. a) ¿Ima yachananchistan Dios munan? b) Diospaqqa igualña kanchis chaypas, ¿iman pasawasunman?

⁵ Pedrowanmi Diosqa willachiran juj jatun yachachikuyta: Diospaqqa llapanchispas igualmi kanchis. Payqa manan pitapas ima colorchus, may llatayoqchus, may nacionmantachus, ima simitachus riman chayman jinachu ajllan. Chaymantapas paypaqqa qharipas warmipas igual-llan kanchis (Gál. 3:26-28; Apo. 7:9, 10). Chaytan  llapa cristianokunapas sonqonchispi umanchispi ima jap’inanchis. Ichaqa llaqtanchispichus familianchispichus juj llaqtayoq juj colorniyoq runakunata mana allinpaq qhawaqku chayqa, yaqapaschá sonqonchispi kashanraq chhayna piensay. Pedrowanpas chaymi pasaran. Payña qelqaran Diospa imachus piensasqanta chaypas, llaqtamasin runakunamanmi sayapakuran (Gál. 2:11-14). Chhaynaqa, ¿imatan ruwasunman ama jawanta qhawaspalla juzganapaq?

6. a) ¿Iman yanapawasun ama jujkunamanta mana allinta piensananchispaq? b) ¿Imatan juj hermano rikuchiran informe apachisqanpi?

⁶ Imaynatas jujkunata qhawarishanchis chayta yachanapaqqa Diospa siminwanmi piensayninchiskunata comparananchis (Sal. 119:105). Chaymantapas yaqapaschá amigonchiskunata tapurisunman imaynas chaypi kashanchis chayta (Gál. 2:11, 14). Jujkunata mana allinta qhawayqa, mana reparaymi noqanchispi kashanman. Chayta entiendenapaq yachasun juj hermanomanta, payqa umalliqmi. Paymi juj casado warmi-qharimanta sucursalman juj informeta apachimusqa. Qosaqa juj juch’uy llaqtamantan kasqa. Chay llaqtapi runakunaqa mana allin qhawarisqan kanku. Chay umalliqpas wakin partepiqa mana allintan chay hermanomanta rimamusqa. Manapaschá payqa reparakuranchu ichaqa khaynatan informe apachimusqanpa tukuyninpi nisqa: “Chay llaqtayoqña chaypas, imaynachus kausasqanmi imaynachus portakusqanmi rikuchin chay llaqtayoq runakunaqa mana llapankuchu qhelli, wajcha kasqankuta”, nispa. ¿Allintachu chayta nimusharan? Diospa llaqtanpi ima ruwanayoqña kanchis chaypas, allintan qhawarikunanchis imaynatas jujkunata qhawarishanchis chayta. Jujkuna reparachiwasun sonqonchispi mana allinkuna kasqanta chayqa, sumaqtan chaskikunanchis. ¿Imatawanmi ruwasunman sonqonchispi ama mana allinkuna kananpaq?

7. ¿Imaynatan rikuchisun hermanonchiskunapaq sonqonchis kicharisqanchista?

⁷ Sichus hermanonchiskunapaq sonqonchista kicharisun chayqa, manan sonqonchispi kanqachu ima cheqnipakuypas (2 Cor. 6:11-13). Ichaqa llaqtamasinchis runakunallawanchus, rimasqanchista rimaqkunallawanchus, noqanchis colorniyoq runakunallawanchus juñukusunman chayqa, manan allinchu kanman. Juj hermanokunawanpas tiempotan pasananchis. Maymantaña kanku chaypas invitasun wasinchisman predicaq compañawananchispaqpas (Hech. 16:14, 15). Chayta ruwasun chayqa sonqonchismi munakuywan junt’a kanqa, manañan ima cheqnipakuypas kanqañachu. Ichaqa qolqepas jark’awasunmanmi hermanonchiskuna munakunanchista. Chaytañataq yachasun.

8. Levítico 19:15 textopi nisqan jina, ¿iman pantachiwasunman jujkunata imaynachus qhawarisqanchista?

⁸ Levítico 19:15 textopin nin: “Aman chanin kayta wajllichinkichu, wajchamanpas qhapaqmanpas aman sayakunkichu, allintan runamasiykipaqqa chaninchanki”, nispa. Chaypi nisqan jina qolqen mayninpiqa pitapas imaynachus qhawarisqanchista pantachillawasunmantaq. ¿Imaynapin chay pasawasunman?

9. ¿Ima nispan rey Salomón qelqaran? ¿Imatan chaymanta yachasunman?

 ⁹ Santo espirituq yuyaychasqan kaspan rey Salomón niran: “Wajcha runamantaqa wasimasinpiwanpas anchhurinmi, qhapaqmi ichaqa askhallaña amigoyoq”, nispa (Prov. 14:20). ¿Imatan chaymanta yachasunman? Manachus cuidakusun chayqa, yaqapaschá qolqesapa hermanokunallawan amigota armasunman, wajcha hermanokunawantaq mana. ¿Imaraykun chay mana allinchu kanman?

10. ¿Imamantan apóstol Santiago rimaran?

¹⁰ Apóstol Santiagoq nisqan jina, sichus pitapas jayk’achus imanpas kasqanman jina tratota qosun chayqa, congregacionninchistan t’aqanachisunman (leey Santiago 2:1-4). May llakichá kanman chay pasanman chayqa. Chayrayku, ¿imatan ruwasunman ama pimanpas imanchus kasqanman jina tratota qonanchispaq?

11. ¿Jayk’achus qolqen kasqanman jinachu Dios pitapas chaskin? Chayta explicay.

¹¹ Ñaupaqpi yachamusqanchis jina Jehová Diosninchispaqqa llapanchispas igual-llan kanchis. Manan payqa qhapaqtachu ni wajchatachu mejorpaq qhawarin. Jesusña niran: “Qhapaq runapaqqa sasapunin kanqa janaq pacha gobiernoman jaykuyqa”, nispa chaypas, qhapaqpas atillanmanmi Diospa gobiernonman jaykuytaqa (Mat. 19:23). Jesusqa nillarantaqmi: “Kusisqan kankichis, wajchakuna, qankunaqmi Diospa gobiernonqa”, nispa (Luc. 6:20). Chaytaña  niran chaypas, manan llapa wajchakunachu Diospa simintaqa chaskikunku. Jesuspa tiemponpipas manan llapa wajchakunachu Diospa simintaqa uyarikuranku. ¿Imatan chaymanta yachasunman? Diosqa llapanchistan chaskiwanchis wajchaña qhapaqña kanchis chaypas.

12. ¿Ima ninmi Biblia qhapaqtapas wajchatapas?

¹² Diospa llaqtanpiqa wakin hermanokunaqa qhapaqmi kanku wakintaq wajcha, llapankutaqmi Diostapas munakunku. Ichaqa Bibliaq nisqan jina, qhapaqkunaqa ‘manan chay tukukuq qhapaq kaykunapichu confiananku, aswanpas Diospin confiananku’ (leey 1 Timoteo 6:17-19). Chaymantapas wajchaña qhapaqña kanchis chaypas, Diosqa manan munanchu qhapaq kaykunata munakunanchista. Chaykunaqa imaymana trampakunamanmi urmachiwasunman (1 Tim. 6:9, 10). Chhaynaqa Dios jinan pitapas qhawarinanchis. Wakinqa yaqapaschá edadninman jina pitapas allinpaq o mana allinpaq qhawarinman, ¿allinchu chay kanman? Chaymantañataq yachasun.

13. ¿Ima ninmi Biblia kuraqkunata imayna qhawariymanta?

¹³ Bibliaq nisqan jina respetananchismi kuraqkunataqa. Levítico 19:32 textopin nishan: “Machu runaq ñaupanpin sayaykunki, jinaspan payman k’umuykukunki. Noqa Diosniykitapas manchakuwankin”, nispa. Proverbios 16:31 textopin nishallantaq: “Soqoyoq kayqa umatan munaychan”, nispa. Chaymantapas Timoteoman apachisqan cartapin apóstol Pablo nillarantaq: “Aman kuraq runakunataqa mana respetowanqa rimapayankichu, aswanpas papaykita jinan sumaqta rimapayanki”, nispa (1 Tim. 5:1, 2). Timoteo umalliqña karan chaypas, kuraqkunataqa respetowanmi rimapayanan karan.

14. ¿Jinallatachu qhawana juj kuraq runa ima juchatapas ruwaqtin?

¹⁴ Ichaqa, ¿iman kanman juj kuraq hermano yuyaypi juchata ruwaqtin o mana allin ruwaykunaman jujkunata apaqtin? Jehová Diosqa manan kuraq kasqanraykuchu jinallata chaykunata qhawanqa, juzganqapunin paykunataqa. Ezequiel 9:5, 6 textopin nin: “Llaqta ukhunta riychis chay runaq qhepanta, wañuchimuychis ama khuyapayaykuspa [...] llapan kuraq runakunata, waynakunata, sipaskunata, wawakunata, warmikunatapas”, nispa. Isaías 65:20 textopipas yaqa chhaynatan nishallantaq. Chhaynaqa, imaña kaqtinpas Jehová Dios respetasqanchistan rikuchinanchis, manan kuraq kasqanraykuchu pipas imamantapas libre kanan (Dan. 7:9, 10, 13, 14; Gál. 6:1).

15. ¿Imaynatan qhawarinanchis wayna-sipaskunata? ¿Ima ejemplotan qowaranchis apóstol Pablo?

¹⁵ Wayna-sipaskunatari, ¿imaynatan qhawarinanchis? Chaypaq yachasun Timoteomanta. Paytan apóstol Pablo niran: “Amapuni pipas pisichachunchu wayna kasqaykitaqa. Llapa iñiqkunapaq ejemplo kay rimasqaykipi, imayna kausasqaykipi, munakuypi, iñiypi, ch’uya kaypi ima”, nispa (1 Tim. 4:12). Chayta Pablo qelqashaqtinqa yaqachá Timoteoqa 30 watanpi jina kasharan. Ichaqa ñan Diospa llaqtanpiqa imaymana jatun ruwaykunamantaña encargakusharan. ¿Imatan chaymanta  yachasunman? Manan jayk’a watanpichus kasqanman jinachu hermanokunataqa allinpaqpas mana allinpaqpas qhawarinanchis. Jesuspas 30 watanpi jina kashaspan kay pachapi juj jatun llank’ayta apariran.

16, 17. a) ¿Imaynatan nombrakun yanapakuq kamachitapas umalliqtapas? b) ¿Imaynatan costumbrenchiskunapas piensayninchispas Bibliaq contranpi imatapas ruwachiwasunman?

¹⁶ Wakin llaqtakunapiqa manan ancha valorankuchu jovenkunata. Chhaynachus llaqtanchispi kanku chayqa, manapaschá umalliqkunapaqqa facilchu kanqa wayna hermanokunata yanapakuq kamachi kanankupaq o umalliq kananpaq recomienday. Ichaqa manan Bibliapiqa willanchu jayk’a watayoqchus pipas kanan yanapakuq kamachi kanapaq o umalliq kanapaqpas chaytaqa (1 Tim. 3:1-10, 12, 13; Tito 1:5-9). Mayqen umalliqpas llaqtanpi costumbreman jina waynakunata qhawarinman chayqa, manan Bibliaq nisqanman jinachu ruwashanman. Chaymi umalliqkunaqa manapuni llaqtankupi costumbrewanqa apachikunankuchu, aswanmi Bibliaq nisqanman jina imatapas ruwananku (2 Tim. 3:16, 17).

¹⁷ Umalliqkunachus llaqtankupi costumbreman jina imatapas qhawarinqaku chayqa, manapaschá munanqakuchu jovenkuna yanapakuq kamachi kananta ni umalliq kanantapas. Juj llaqtapin yanapakuq kamachi hermanoqa umalliqpa ruwanankunataña ruwashasqa. Umalliqkuna acuerdopiña kasharanku chay hermano umalliq kananpaq chaypas, wakin kuraq umalliqkunaqa manan munarankuchu, ¿imarayku? Wayna kasqanrayku. Arí, wayna kasqallanmi motivo karan mana nombrasqa kananpaq. Ichaqa manan chay umalliqkunallawanchu chayqa pasashan. Lliu mundopin askha umalliqkuna chhaynata piensanku. Chayrayku, ama piensayninchisman jinachu imatapas ruwasun, aswanpas Bibliaq nisqanman jina. Chhaynapin Jesuspa siminta kasukusun, manataqmi jawanta qhawaykuspallachu pitapas juzgasun.

18, 19. ¿Imatan ruwananchis jujkunata Jehová Dios jina qhawarinanchispaq?

¹⁸ Juchasapa runakunaña kanchis chaypas Jehová Dios jinan runamasinchistaqa qhawarinanchis. Manan pitapas despreciowanchu qhawarinanchis (Hech. 10:34, 35). Chaypaqmi ichaqa sapa p’unchay Diospa siminpi piensananchis. Chayta ruwasun chayqa, manan pitapas jawanta qhawaykuspallachu juzgasun (Juan 7:24).

¹⁹ Pisi tiempollamantan señorninchis Jesús kay pachata juzganqa. Ichaqa manan payqa ñawinpa rikusqanman jinallachu juzganqa manataqmi uyarisqanman jinallachu pitapas juchachanqa (Is. 11:3, 4). Chay tiempopiqa may munaymi tukuy imapas kanqa.