1. Casarakuy munayña chaypas, ¿iman kanqapuni? (Kay paginapi fotota qhaway.)

CASARAKUY p’unchayqa may kusikunapaqmi, chaypin casarakuqkunaqa sumaqta qhawanaykukunku, kusisqataqmi kankupas. Reqsinakusqanku tiempopichá paykunaqa astawanraq munanakapuranku chaychá casarakunkupas, wiñaypaq kuskalla kanankupaqpas prometenakunku. Ichaqa, casarakusqanku qhepaman kuskalla kanankupaqqa imaymanakunapin cambiananku kanqa. Yachasqanchis jina, Jehová Diosmi casarakuytaqa paqarichiran, chaymi payqa munan casarasqakuna sumaqta kausanankuta. Chaypaqmi payqa allin consejokunata Bibliapi qelqachiran (Prov. 18:22). Chaykunaña kan chaypas, juchasapa runakunan kanchis, chaymi Bibliapiqa nin: “Casarakuqkunaqa ñak’ariypin tarikunqaku” nispa (1 Cor. 7:28). Chhaynaqa, ¿imatan ruwananku casarasqa cristianokuna ama nishu  sasachakuykunapi tarikunankupaq? ¿Imatan ruwankuman casado kausaypi sumaqta kausanankupaq?

2. ¿Ima munakuykunan kanan casado kausaypi?

² Bibliaq nisqan jina, casado kausaypiqa may allinpunin munakuyta rikuchiy, ichaqa munakuyqa manan juj clasellachu. Ejemplopaq, warmi-qharin munanakuyta rikuchinanku; familiayoq kanku chayqa, familiapin munakuyta rikuchinallankutaq. Ichaqa chaykunamanta aswan jatun munakuyqa Bibliapi Diospa kamachikuyninkunaman jina munakuymi, chay munakuytan astawanqa casarasqakunaqa rikuchinanku. Chay jatun munakuymantan apóstol Pablo niran: “Qosakuna, sapankaykichis qankuna kikiykichista jinapuni esposaykichista munakuychis, jinallataq qankunapas esposakuna qosaykichista respetaychis”, nispa (Efes. 5:33).

3. ¿Maykaman kanan casarasqakunaq munanakuynin?

³ Pablon niran: “Qosakuna, esposaykichista munakuychis, imaynan Cristopas iñiq t’aqata munakuran jinata, chay iñiq t’aqaraykun payqa wañuranpas”, nispa (Efes. 5:25). Chaypi nisqanman jinan kunan tiempopas cristianokunaqa munanakunku (leey Juan 13:34, 35; 15:12, 13). Casarasqakunan ichaqa astawanraq chayta ruwananku, paykunaq munanakuyninqa wañuymantapas masraqmi kanan. Ichaqa, ima sasachakuypas kaqtinqa yaqapaschá ninkuman: “Munakuyniyqa manan chhayna fuertechu”, nispa. Chhaynapi tarikuqtinku ¿iman yanapanman chay cristianokunata? Diospa kamachisqanman jina munakuymi. Chay munakuyqa “tukuy imapin pacienciakun, tukuy imatan creen, tukuy imatan suyan, tukuy imatan aguantan”, ‘manataqmi jayk’aqpas tukukunchu’ (1 Cor. 13:7, 8). Chaymantapas casarasqakunaqa manan qonqanankuchu munanakuspa kausanankupaq promesa ruwanakusqankuta. Chayta yuyashallaymi paykunata yanapanqa Jehová Diospa yanapayninta maskhanankupaq, ima problemaña kaqtinpas kuskamanta allichanankupaqwan.

4, 5. a) ¿Imaynan kanan juj qosa? b) ¿Imaynatan esposa qhawarinan familiapi imachus ruwananta? c) ¿Imakunapin cambiananku casarakuqkuna?

⁴ Pablon willaran imakunatas qosa ruwanan imakunatataqsi esposa ruwanan chayta, niranmi: “Esposakunaqa qosankuta kasukuchunku, imaynan Señortapas kasukunku jinata. Qosaqa esposaq umanmi, imaynan Cristopas iñiq t’aqaq uman chhayna”, nispa (Efes. 5:22, 23). Chaypi nisqan jina, qosan esposaq umanqa, ichaqa iñiq t’aqata umalliq Cristo jinan qosaqa munakuq sonqo kanan. Esposaqa manan qosanmanta pisi kananpaqchu piensakunan, Jehová Diospa nisqan jina, payqa juj allin ruwaytan familiapi junt’ashan, paymi niran: “Manan allinchu qhariq sapallan kanan, paypaq jinapuni yanapaqninta ruwapusaq”, nispa (Gén. 2:18). Chaymi esposaqa qosanta yanapanan familianta allinta umallinanpaq. Chaymantapas qosaqa munakuywanpunin tratanan esposanta, chhaynapin esposaqa thaj kanqa, faciltataq qosantapas respetanqa yanapanqapas.

 ⁵ Iñiqmasinchis Cathyn nin: “Soltera kashaspayqa noqallamantan imatapas ruwaq kani, noqallataqmi cuidakuqpas kani, casarakuspaymi ichaqa qosaytaña imatapas tapunay karan”, nispa. Paypaqqa manas facilchu kasqa chaykunata ruway, ichaqa Jehová Diospa munayninman jina ruwaysi paykunata yanapasqa ^[1] (17 paginapi willakuyta qhaway). Qosanpas chaytan nin, paypa sutinmi Fred, paymi nin: “Noqapaqqa sasapunin kaq ima decisiontapas ruwayqa. Casarakuqtiymi ichaqa aswan sasaraq karan, chaymantapachaqa iskaypiñan piensanay karan. Kunanmi ichaqa Jehová Diospa yanapayninwan chaykuna fácil kapun, tukuy yuyaywanmi esposaypa ima nisqantapas uyarini. Kunanqa kusatan entiendenakuyku”, nispa.

6. ¿Imaraykun nisunman “munakuyqa lliutan allintapuni jujllaman tukuchin” nispa?

⁶ Juchasapa runataq kanchis chayqa, warmi-qhari kausaypiqa kanqapunin ima problemapas. Chaykuna kaqtin, ¿imatan ruwananku? Biblian nin: “Qankunapura paciencianakuychis, perdonanakuychis”, nispa. Chaypi nisqanman jina ruwaspan paykunaqa yachanqaku perdonakuyta, khuyapayakuyta ima, chhaynapitaq rikuchinqaku Bibliaq nisqanman jina munakuyta. Chay munakuyqa “lliutan allintapuni jujllaman tukuchin” (Col. 3:13, 14). Chaymantapas chhaynata munakuqqa “manan piqpa mana allin ruwasqantapas yuyashallanchu”, aswanpas pacienciakuqmi khuyapayakuqmi (1 Cor. 13:4, 5). Chhayna kanqaku chayqa, manaraq p’unchay tukushaqtinmi allichapunqaku ima problemankutapas (Efes. 4:26, 27). Chaypaqmi ichaqa mana mayqenninkupas orgullosochu kananku, chhaynapin facilta disculpata mañanakapunqaku. Chayta ruwayqa allinpunin, astawanmi casadokunata jujllaman tukuchin.

7, 8. a) ¿Ima consejokunan kan Bibliapi warmi-qhari puñuypaq? b) ¿Imaraykun casarasqakuna sumaqta qhawarinakunanku?

⁷ Bibliaqa allin consejokunatan qon casarasqakuna warmi-qhari puñuyta imaynata qhawarinankupaq (leey 1 Corintios 7:3-5). Sapankankun reparananku esposapas otaq qosapas imayna sientekusqanta imayna kasqantapas. Sichus qosa mana munakuywanchu esposanta rikunqa chayqa, manan esposaqa contentochu kanqa warmi-qhari puñuyninkupi. Chaymi Bibliaqa qosakunata nin: “Esposaykichista allinta reqsiychis”, nispa (1 Ped. 3:7). Qosaqa manan esposanta obligananchu paywan kananpaq, chaykunaqa kikillanmantan kanan. Yaqapaschá qhariqa munashanman esposanwan kayta, ichaqa yachanankun imay ratos iskayninkupaq allin kanman chayta.

⁸ Bibliaqa manan imaynatas warmi-qhari munanakusqankuta rikuchinakunkuman chay kamachikuykunawanchu junt’a  kashan, chaywanpas kanmi ejemplokuna imaynatas esposata otaq qosata sumaqta tratana chaypaq (Can. 1:2; 2:6). Chaymi rikuchin casarasqa warmi-qharikunaqa sumaqta munakuywan qhawarinakunanku kasqanta.

9. ¿Imaraykun mana allinchu casado kashaspa juj warmipi otaq juj qharipi piensay?

⁹ Wakin casarasqakunaqa qhelli ruwaykunata qhawaspa, juj warmipi otaq juj qharipi piensaspa iman imaymana sasachakuykunapi tarikunku. Chaykunaqa manapunin allinchu, chaymi noqanchisqa mana chaykunapiqa ni piensananchispaschu. Sichus Jehová Diosta, runamasinchistapas tukuy sonqo munakusun chayqa, manapunin casado kausayninchista mana allinkunaman churasunchu. Chaymi manapuni juj warmitapas ni juj qharitapas pujllapayanachu. Chaytachus ruwashasunman chayqa, mana munakuqmi kashasunman. Yachasqanchis jina, Jehová Diosqa yachashanmi tukuy ima piensasqanchista, rikushanmi ima ruwasqanchistapas. Chaymi kallpachakunanchis warmi-qhari kausaypi tukuy sonqowan munanakunanchispaq (leey Mateo 5:27, 28; Hebreos 4:13).

10, 11. a) ¿Imaynatan kunan tiempo runakuna qhawarinku divorciakuyta? b) ¿Ima ninmi Biblia t’aqanakuymanta? c) ¿Iman casarasqakunata yanapanqa t’aqanakuyta ama comunllatachu qhawarinankupaq?

¹⁰ Wakin casadokunaqa ima problemankutapas mana allichayta atispaqa t’aqanakapunkun otaq divorciakapunku. Wakin nacionkunapiqa kuskan más casarasqakunaraqmi divorciakapunkupas. Jehová Diospa testigonkuna ukhupiqa manan comunchu chaykuna, kunan watakunan ichaqa askha testigokuna imaymana problemakunapi tarikushanku.

¹¹ Bibliapin nin: “Esposaqa manan qosanmanta t’aqakunanchu. T’aqakunmanchus chayqa, manan jujwanqa casarakunanchu, aswanmi munaspaqa qosanwan kutinakapunan; qosapas manan esposantaqa saqenanchu”, nispa (1 Cor. 7:10, 11). Wakin casarasqakunaqa yaqapaschá ninkuman: “Manapuniñan kaytaqa aguantaymanchu, t’aqakapunaychá kanqa”, nispa. Ichaqa, ¿allinchu kanman chhaynata piensay? Manan. T’aqanakuyqa manan común ruwaychu, Jesuspunin casarakuymanta imatachus Dios niran chaymanta rimashaspa niran: “Diospa jujllachasqantaqa ama pipas t’aqachunchu”, nispa (Mat. 19:3-6; Gén. 2:24). Chaywanmi Jesusqa rikuchisharan Jehová Diosqa casarasqakuna kuskalla kananku munasqanta (1 Cor. 7:39). Chaymantapas Jehová Diosqa tukuy ima ruwasqanchismantan cuentata mañawasun, chaymi noqanchisqa casado kausaypi ima problemaña kaqtinpas apuraylla allichapunanchis.

12. ¿Imaraykun wakin casarasqakuna t’aqanakuypi piensashankuman?

 ¹² Wakin casarasqakunaqa sinchi problemakunapin tarikunku, ¿imaraykun chay pasan? Casado kausayninku mana munasqankuman jinachu kasqanrayku. Wakinqa sapankankupas jujnirayta uywasqa kasqankuraykun mana allintachu apanakunku, wakintaq qolqerayku otaq imaynatachus wawankuta uywanankumanta discusionman jaykunku. Ichaqa yaqa llapa cristianokunan allichapullanku chay jina problemakunata, ¿imaynatan chayta ruwanku? Paykunaqa Jehová Dioswanmi yanapachikunku.

13. ¿Ima razonkunan kanman t’aqanakunapaq?

¹³ ¿Kanmanchu ima razonpas casarasqakuna t’aqanakunankupaq? Arí kanmi, wakin casarasqakunaqa t’aqanakunkun qosa familianta manapuni manteneqtin, wakintaq t’aqanakunku nishu maqanakuy kaqtin, wakinñataq esposapas otaq qosapas familian Diosta servinanta sinchita jark’akuqtin. Ichaqa chhayna problemakuna familiapi kanman chayqa, umalliqkunaq yanapaynintan paykunaqa maskhananku. Paykunan yanapanqaku Diospa munayninman jina imatapas ruwanankupaq. Casarasqakuna Jehová Diospa yanapayninta mañakunqaku chayqa, paypa munayninman jinan imatapas ruwanqaku, imaymana allin kaqkunatataq rikuchinqakupas (Gál 5:22, 23) ^[2] (17 paginapi willakuyta qhaway).

14. ¿Ima ninmi Biblia mana iñiqkunawan casarasqa kaqkunata?

¹⁴ Bibliaq nisqanman jinaqa warmi-qhariqa manan t’aqanakunankuchu, jujninkuña mana iñiq kanman chaypas (leey 1 Corintios 7:12-14). Mana iñiq qosaqa ‘ch’uyanchasqan’ kapun esposan Diosta servisqanrayku, kaqllataq mana iñiq esposawanpas pasan. Wawankupas ‘ch’uyanchasqan’ kapunku, chaymi Diosqa  paykunata cuidan. Chayraykun Pablo niran: “Qan, esposa, manachus qosaykiwan qhepakunki chayqa, ¿imaynapitaq yachanki salvawaqchus manachus chayta? Qanpas, qosa, manachus esposaykiwan qhepakunki chayqa, ¿imaynapitaq yachanki salvawaqchus manachus chayta?”, nispa (1 Cor. 7:16). Chay nisqanta kasukuspan askha iñiqmasinchiskuna qosankuta otaq esposankuta yanaparanku Jehová Diosta servinankupaq.

15, 16. a) ¿Imatan Biblia nin mana iñiq qosayoq cristianakunata? b) ¿Imatan cristiana ruwanan mana iñiq qosan “ripusaq” niqtin?

¹⁵ Apóstol Pedron iñiq cristianakunata niran qosankuta kasukunankupaq, ‘chhaynapis Diospa siminta mana kasukuq qosaqa esposanpa allin kausasqanrayku mana ima rimapayasqalla kasukunman karan’. Chayraykun esposakunaqa tukuy tiempo qosankuta predicashanankumantaqa aswanpas kallpachakunanku ‘thaj kaywan llamp’u sonqo kaywan ima adornakunankupaq’, chaytan Diosqa ancha valorniyoqpaq qhawarin (1 Ped. 3:1-4).

¹⁶ Bibliaqa nillantaqmi: “Mana iñiqchus ‘ripusaq’ ninman chayqa, jina ripuchun, manan wayqepas ni panapas obligasqachu kashan paywan qhepakunanpaqqa; Diosqa thaj kaymanmi pusamurasunkichis”, nispa (1 Cor. 7:15). Chaypi nisqan jina, iñiqmasinchisqa manan mana iñiq qosanta otaq esposanta obligananchu paywan qhepakunanpaq. Chaymantapas t’aqanakuspa thajpiña tarikunman chaypas, manan cristianoqa librechu kashan wajmanta casarakunanpaq. Wasimanta ripuq mana iñiq qosapas esposapas tiempowanqa kutimpunmanmi. Qhepamantaq Jehová Diostapas servinman.

17. ¿Iman aswan importante kanan casarasqakunapaq?

¹⁷ Kay ‘tukukuy p’unchaykunapiqa’ “manchakuy sinchi sasa tiempokunan” kashan (2 Tim. 3:1-5). Chayraykun tukuy sonqowan Jehová Diospi pakaykunanchis. Chaymi apóstol Pablo niran: “Pisillañan tiempoqa kashan. Chayrayku, esposayoqkuna, kunanmantaqa manapas esposayoqchu kawaqchis jina kaychis. [...] Kay pachata usaqkunapas ama nishutachu usachunku”, nispa (1 Cor. 7:29-31). Pabloqa manan esposanchista otaq qosanchista qonqanapaqchu chaytaqa niran, aswanpas Diosta ñaupaqta servinapaqmi chayta niran (Mat. 6:33).

18. ¿Imatan ruwananchis casado kausayninchis sumaq kananpaq?

¹⁸ Kay sasa tiempokunapiqa askha casarasqakunan casado kausayninkupi fracasapushanku. Chay mana pasawananchispaqqa Jehová Diosman llaqtanman iman k’askakunanchis, chaymantapas Bibliaq nisqanman jinan ruwananchis, Jehová Diospa espiritunwantaq pusachikunanchispas. Chhaynapin ‘Diospa jujllachasqanta’ ancha allinpaq qhawarisunchis (Mar. 10:9).