1, 2. ¿Ima ninkun wakin runakuna Testigokunamanta?

JEHOVÁ DIOSPA testigonkunaqa kay pacha runakunamanta jujniraymi kanchis, chaytan juj runakunapas ninku. Anton Gill sutiyoq runan juj libro qelqasqanpi Alemaniapi Testigokunamanta niran: “Alemaniapi ‘Nazi’ nisqa partidomanta runakunaqa cheqnikuqkun Testigokunata. Chaymi 1939 watapaqqa 6.000 Testigokunaña ‘campo de concentración’, nisqapi kasharanku”, nispa. Chaymantapas nillarantaqmi: “Imaymanapiña ñak’ariranku chaypas, manan paykunaqa kutipakuqkuchu, confianapaq jinan kaqku, manataqmi t’aqanakuqkupaschu, aswanpas juj sonqollan Diosninkuta serviqku”, nispa.

² Qayna watakunallan Sudáfrica nacionpi rikukullarantaq Testigokunaqa jujniray kasqanchista. Chay nacionpi autoridadkunaqa prohibirankun yuraq Testigokuna, yana Testigokunawan juñukunankuta, unay watakunan chhayna karan. 2011 watapin ichaqa 18 p’unchay diciembre killapi, 78.000 más testigokuna juñukuranku Johannesburgo nisqa llaqtapi  kaq juj estadiopi. Chay asambleamanqa lliu ladomantan imaymana clase runakuna jamuranku. Chayta rikuspan chay estadiomanta jujnin encargakuq runaqa niran: “Manan jayk’aqpas rikuranichu khayna sumaq runakunata. Llapankun munay p’achasqa jamusqaku. Estadiotapas allin limpiasqatan saqepusqaku. Astawanqa admirachiwan yanapas yuraqpas juj sonqolla kasqankun”, nispa.

3. ¿Imaraykun jujkunamanta jujniray kanchis?

³ Chay runakunaq rimasqanmi rikuchin Jehová Diospa testigonkunaqa juj runakunamanta jujniray kasqanchista (1 Ped. 5:9). Ichaqa, ¿imaraykun jujniray kanchis? Diospa yanapayninwan Bibliaq yanapayninwan ima cambiasqanchisrayku. Arí Diospa yanapawasqanchisraykun ‘ñaupa kausayninchista’ saqepuspa “mosoq runa kaywan p’achawan jina” churakuranchis (Col. 3:9, 10).

4. ¿Imakunamantan kay estudiopi yachasun? ¿Imaraykun chaykunamanta yachasun?

⁴ Cambiaranchisña chaypas kallpachakushanallanchismi ñaupa kausayninchista qonqananchispaq. ¿Imarayku? Wakinqa Testigo kashaspan jujmantan ñaupa vidankuman kutiranku, chayraykun allinta qhawarikunanchis imaynas sonqonchis kashan chayta. Chaymantapas Bibliapipunin niwanchis: “Pipas ‘qaqatan sayashani’ niqqa allinta cuidakuchun, paqtataq urmanman”, nispa (1 Cor. 10:12). Chaymi astawan kaypi yachasun imaraykus ñaupa kausayninchista qonqapunanchis chayta, imaraykus chay ruway allinninchispaq kanqa chaytawan. Yachallasuntaqmi imaynatas wakin runakuna millay kausayninkuta cambiaranku chayta. Chaymantapas kaypin yachallasuntaq unayña Diosta servishaqtinchispas imas ñaupa vidanchisman apawasunman chayta.

5. a) ¿Imaraykun ñaupa kausayninchista wijch’upunanchis? Juj ejemplota willay. (15 paginapi fotota qhaway.) b) ¿Ima ruwaykunamantan rimashan Colosenses 3:5-9 textopi?

⁵ ¿Imatan ruwawaq p’achayki qhelli kaqtin, millayta asnaqtinpas? Apuraylla ch’utikuspan juj p’achawanmi cambiakuwaq ¿riki? Chhaynatan ruwana mana allin ruwaykunawanpas. Sonqonchismanta orqopuspan ‘wijch’upunanchis’ chaykunata, chaytan apóstol Pablopas niran. Chhaynapin Dios jina mana allin kaqta cheqnikusun. Chaymi kunan rimasun iskay mana allin ruwaykunamanta, ‘qhelli juchamanta’ ‘millakunapaq’ ruwaykunamantawan (leey Colosenses 3:5-9).

6, 7. a) ¿Imatan ruwananchis ñaupa kausayninchista wijch’unanchispaq? b) ¿Imayna kausaytan apasharan Sakura? ¿Iman yanaparan chayta saqepunanpaq?

⁶ Qhelli jucha. ¿Imatan nikun “qhelli jucha” nispa? Bibliapiqa rimashan manaraq casarasqa kashaspa warmi-qhari puñuymanta, qharipura otaq warmipura qhelli ruwaykunamanta iman. Chaymi Pabloqa niran: “Wañuchiychis aycha cuerpoykichista, chhaynapi ama qhelli juchaman  urmanaykichispaq”, nispa. Chhaynaqa manan noqanchispiqa ima munapayaypas kananchu. Sichus piwanpas kayta munashasunman chayqa apuraymi chayta sonqonchismanta wijch’unanchis. Sasapaschá chay ruway kanqa ichaqa atisunmi.

⁷ Japón nacionpi Sakura * sutiyoq sipasmanta yachasun. Payqa juch’uychanmantapachas sapan sientekuq, chaysi mana chhayna kananpaq 15 watanmantapacha qharikunawan puriyta qallarisqa. Kinsa kutitas abortasqapas. Paymi nin: “Chay qhelli ruwaykunapi puriyta qallarishaspayqa cuidasqa, munasqa iman sientekuq kani. Tiempoq pasasqanman jinan ichaqa manaña chhaynachu karan, aswanmi manchasqa kaq kani”, nispa. 23 watankaman chhayna qhelli kausaypi purisqa. Chaymantan ichaqa Testigokunawan Biblia estudiayta qallarisqa. Paymanqa gustaqsi Bibliapi imaymana yachasqan. Chhaynapin Jehová Diospa yanapayninwan chay millay kausayninta saqepusqa. Kunanqa precursoran payqa kashan manataqmi sapanñachu sientekun. Paymi nillantaq: “Diospa munakuwasqanta yachaspan kusikuni”, nispa.

8. ¿Ima ruwaykunan qhellichawasunman Diospa ñaupanpi?

⁸ Millakunapaq ruway. ¿Imatan nikun “millakunapaq ruway” nispa? Chayta nispaqa imaymana qhelli ruwaykunamantan Bibliapiqa rimashan manan juj juchallamantachu. Cigarro fumaypas, qhelli simikuna rimaypas millakunapaq ruwaykunan (2 Cor. 7:1; Efes. 5:3, 4). Qhelli ruwaymanta rimaq librokunata leeypas, “pornografía” nisqata qhawaypas millakunapaq ruwaykunallataqmi, chaykunatan wakin runakunaqa pakallapi qhawanku. Chaykunatachus noqanchispas qhawasunman chayqa faciltan urmasunman “masturbación” nisqa qhelli ruwayman (Col. 3:5). *

9. ¿Iman pasanman pornografía nisqata qhawaqtinchis?

⁹ “Pornografía” nisqata qhawaq qharikunaqa sinchitan ‘warminayachikunku’ warmikunataq sinchita ‘qharinayachikunku’. Chaymantataq warminayachikuy otaq qharinayachikuy vicioman urmanku. Viciokunamanta yachaq runakunaq nisqanman jinaqa, pornografía qhaway vicioyoq runakunaqa trago vicioyoq droga vicioyoq runakuna jinas kanku. Chaychá sinchi p’enqasqa purinkupas, llank’anapipas familiapipas manan allinchu kanku, wakinqa t’aqanakapunku iman, wakintaq wañuchikunku ima. Juj runan juj wataña mana pornografiata qhawasqachu, chay qhepamanmi payqa niran: “Chayraqmi noqa kikiyta respetakushani”, nispa.

10. ¿Iman Ribeirota yanaparan pornografía qhaway viciota saqenanpaq?

¹⁰ Wakin runakunapaqqa manan facilchu pornografía qhawayta saqey, chaywanpas atillankumanmi saqeyta. Chaypaq yachasun Brasil nacionpi Ribeiro sutiyoq runamanta. Payqa wayna kaspallaraqsi wasinmanta ripusqa papelkunata juñusqanku  wasipi llank’aq. Chaypis payqa pornografía revistakunata qhawaq. Paymi nin: “Pisi-pisimantan pornografía qhaway vicio jap’iwaran. Wasipipas parejay wasimanta lloqsinantan ima jinallaña suyaq kani chhaynapi pornografía videokunata qhawanaypaq”, nispa. Juj kutinsi payqa llank’ananpi kashaspa montonasqa librokuna ukhupi rikusqa “Familiaykiwan sumaqta kawsay” nisqa librota, chaytas leeyta qallarisqa. Chaypi imaymanakunata yachasqansi kallpachasqa Testigokunawan Bibliata estudiananpaq. Ichaqa manas facilchu kasqa pornografía qhaway viciota saqeyqa. ¿Iman payta yanaparan chayta saqenanpaq? Pay kikinmi nin: “Sapa kutillanmi Diosmanta mañakuq kani, Bibliatapas estudiallaqmi kani chaypitaqmi piensaq kani, chaymi yanapawaran Jehová Diosta astawan munakunaypaq. Payta munakusqaymi yanapawaran pornografiata manaña qhawanaypaq”, nispa. Rikusqanchis jina Ribeiroqa Diospa yanapayninwan Bibliaq yanapayninwan iman saqeran vicionta, chhaynapin wijch’upuran ñaupa kausayninta. Chaymantataq bautizakapuran, kunanqa umalliqmi payqa kashan.

11. ¿Imatan ruwananchis pornografía qhawayman ama urmananchispaq?

¹¹ Rikusqanchis jina Ribeiroqa manan Bibliataqa leeyllachu leeran, aswanpas imachus yachasqanpin allinta piensaran. Chhaynapin chay yachasqan sonqonman chayaran. Chaymantapas Diospa yanapaynintan mañakuq. Chaykunata ruwasqanmi yanaparan Diosta imamantapas masta munakunanpaq, chhaynapin saqepuran pornografía qhawayta. Pay jinan noqanchispas Diosta tukuy sonqonchiswan munakunanchis, mana allin kaqtataq cheqnikunanchis chhaynapin mana urmasunchu pornografía qhawayman (leey Salmos 97:10).

12. ¿Iman Estebanta yanaparan llamp’u sonqo kananpaq?

¹² Wakin runakunaqa mana ima niyunan kanku, apurayllan imawanpas coleranku. Chhayna runakunaqa manan thajchu familiapi kausanku. Chaypaq yachasun Australia nacionpi Esteban sutiyoq runamanta. Payqa familiayoq runan, paymi nin: “Noqaqa apurayllan imawanpas renegaq kani, millay simikunatan rimaqpas kani. Esposaywanpas kinsa kutitañan t’aqanakurani, ñan divorciomanña jaykusharaykupas”, nispa. Chayllamansi paykunaqa Testigokunawan Biblia estudiayta qallarisqaku. Bibliaq consejonkunata kasukusqansi yanapasqa familiapi sumaqta kausanankupaq. Ñaupaqqa apurayllas imallamantapas renegaq, kunansi ichaqa llamp’u sonqo kapun. Chaymantapas payqa yanapakuq kamachi jinan Diosta servishan esposantaq unay watakunaña precursora regular kashan. Umalliqkunan Estebanmanta ninku: “Hermano Estebanqa llamp’u sonqo runan, humilde runan, kusatan imapipas yanapakun”, nispa. Chaymantapas manas jayk’aqpas rikusqakuchu renegaqtaqa. Estebanmi nin: “Diospa yanapaynillanwanmi kay sumaq bendicionkunata chaskishani, manachus Dios yanapawanman karan chayqa manachus jina jayk’aqpas cambiaymanchu karan”, nispa.

13. a) ¿Imaraykun mana allinchu kanman k’araq phiñakuy? b) ¿Imata ruwananchispaqmi Biblia kamachiwanchis?

 ¹³ Biblian nin: “Qankunamanta wijch’upuychis [...] phiñasqa kayta, k’araq phiñakuyta, qaparkachayta”, nispa (Efes. 4:31). Chaytan noqanchisqa kasukunanchis, mana chayqa chaykunan maqanakuyman ima apawasunman. Chaymantapas chaykunata ruwaspaqa Jehová Diostan mana respetashasunmanchu. Wakin hermanokunaqa chhayna genioyoqmi karanku, kunanmi ichaqa mosoq runa kaywan p’achawan jina churakapunku (leey Salmos 37:8-11).

14. ¿Atinmanchu k’araq sonqo runa llamp’u sonqoman tukuyta?

¹⁴ Hermano Javiermanta yachasun, payqa Austria nacionpin umalliq jina Diosta servishan. Paymantan coordinador nisqa umalliq nin: “Javierqa samp’achallan, manan pitapas payta jinaqa reqsiranichu”, nispa. Ichaqa manan chhaynachu Javierqa karan. Payqa wayna kasqanmantapachas machaqman tukupusqa, maypipas maqanakuyllamansi jaykusqa. Juj kutinsi payqa machasqa kashaspa renegaypi parejanta wañurachisqa. Chaysi 20 watapaq carcelman sentenciasqaku. Carcelpiqa manas imapipas cambiasqachu. Tiempoq pasasqanman jinas ichaqa maman juj umalliqta valekusqa carcelman rispa Javierman Diosmanta yachachimunanpaq. Javiermi nin: “Noqapaqqa manan facilchu karan genioyta cambiay. Iskay textokunan allinta yanapawaran, jujninmi Isaías 55:7 chaypin nishan: ‘Mana chanin runaqa ñanninta saqepuchun’, nispa. Jujkaqtaq 1 Corintios 6:11 chaypin ñaupa vidankuta saqepuqkunamanta rimaspa nishan:  ‘Chhaynan wakinniykichisqa karankichis’, nispa. Jehová Diosqa pacienciallawanmi yanapawaran mosoq runa kaywan p’achawan jina churakunaypaq”, nispa. Javierqa carcelpi kashaspallaraqmi bautizakusqa, chunka qanchisniyoq wata kuskanta carcelpi kaspataq lloqsimpusqa. Paymi nillantaq: “Maytan Diosta ‘gracias’ nini khuyapayawasqanmanta perdonawasqanmantawan”, nispa.

15. ¿Imatan runakuna ruwanku? ¿Ima ninmi Biblia chaymanta?

¹⁵ Llullakuypas manan allinchu. Runakunan ichaqa comunta imamantapas llullakunku, wakinqa impuestota mana pagayta munaspan llullakunku, wakintaq ima juchankutapas pakayta munaspa llullakunku. Noqanchismi ichaqa mana jayk’aqpas llullakunanchischu aswanmi sut’inta imatapas willakunanchis (Efes. 4:25; Col. 3:9). Chaytan munan ‘mana jayk’aq llullakuq Diosqa’ (Heb. 6:18). Chaymi p’enqaypiña tarikunanchis kaqtinpas imataña pasananchis kaqtinpas sut’illanta imatapas rimananchis (Prov. 6:16-19).

16. ¿Imakunan yanapawasun ñaupa kausayninchista saqepunapaq?

¹⁶ Noqallanchismantaqa manan atisunmanchu ñaupa kausayninchis saqeyta. Sakurapas, Ribeiropas, Estebanpas, Javierpas manan paykunallamantachu saqeranku ñaupa kausayninkutaqa. ¿Iman paykunata yanaparan? Paykunaq nisqanku jina, Diosmi paykunataqa yanaparan Bibliawan espiritunwan ima (Luc. 11:13; Heb. 4:12). Noqanchispas ñaupa kausayninchista saqenanchispaqqa sapa p’unchaymi Bibliata leenanchis, leesqanchispitaq piensananchis. Chaymantapas Diosmantan allin yuyayta kallpata ima mañakunanchis, chhaynapi Bibliaq nisqanman jina imatapas ruwananchispaq (Jos. 1:8; Sal. 119:97; 1 Tes. 5:17). Juñunakuykunamanpas manan faltakunanchischu, allin preparasqataqmi chaymanqa rina (Heb. 10:24, 25). Chaymantapas Diosqa imaymanawanmi yanapawanchis. Chaykunan kashan revistakuna, JW Broadcasting, JW Library, jw.org nisqa página ima (Luc. 12:42).

17. ¿Imamantan qatimuq estudiopi yachasun?

¹⁷ Kaypin yacharanchis imakunatas manapuni ruwananchischu chayta. Ichaqa Diospa allin qhawarisqan kanapaqqa manan chaykunallatachu saqepunanchis. Chhaynaqa, ¿imatawanmi ruwana? Mosoq runa kaywanmi p’achawan jina churakunanchis, manataqmi chaytaqa jayk’aqpas ch’utikunachu. Chaykunamantan qatimuq estudiopi yachasunchis.