1. ¿Imata ruwaspan papanchis Jehová Dios jina kanchis?

JEHOVA DIOSQA anchatan munakuwanchis (Juan 3:16). Noqanchisqa pay jinan kayta munanchis. Chaymi kallpachakunchis llapa runakunata astawanqa hermanonchiskunata llakipayananchispaq, munakunanchispaq, khuyapayananchispaqpas (1 Ped. 3:8; Gál. 6:10). Hermanonchiskuna sinchi llakisqa tarikuqtinkuqa kallpachakunchismi paykunata yanapananchispaq.

2. ¿Imakunamantan kay estudiopi yachasun?

² Jehová Diosta serviqkunaqa tarikusunmi llakikuykunapi (Mar. 10:29, 30). Astawanqa mana allin kausaypa tukukunan tiempo chayamusqanman jina. Chhaynaqa, ¿imaynatan yanapanakusunman? Lot-ta, Jobta, Noemitawan imachus pasasqanmanta, ¿imatan yachasunman? ¿Ima problemakunapin wakin hermanonchiskuna tarikunku? ¿Imaynatan paykunata yanapasunman? Chaykunamantan kay estudiopi yachasun.

3. 2 Pedro 2:7, 8 textopi nisqanman jina, ¿imatan Lot decidiran, imakunapin tarikuran chayta decidisqanmanta?

³ Lotmi decidiran Sodoma llaqtapi tiyayta, chay decidisqanqa manan allinchu karan, chaypi tiyaq runakunaqa sinchi qhelli kausayniyoqmi karanku (leey 2 Pedro 2:7, 8). Chay llaqtaqa qhapaqmi karan, Lotmi ichaqa chaypi tiyaspa imaymana llakipi tarikuran (Gén. 13:8-13; 14:12). Yaqachus jina esposanmanqa chay llaqta gustaran otaq chaypi tiyaq runakunata munakuran, jinaspa Jehová Dios azufreyoq  nina parawan chay llaqtata thunishaqtin mana kasukusqanrayku wañuran. Lotpa iskaynin ususinkunapas chaypi tiyaq iskay qharikunawanmi casarakunankupaq comprometesqa kasharanku. Lotqa wasinta kaqninkunata esposantawanmi pierderan (Gén. 19:12-14, 17, 26). Jehová Diosmi ichaqa chay sasa tiempopi Lotwan pacienciakuran.

4. ¿Imaynatan Jehová Dios rikuchiran Lotwan pacienciakusqanta? (Tapanpi kaq dibujota qhaway.)

⁴ Lotña decidiran Sodoma llaqtapi tiyananpaq chaypas, khuyapayaspan Diosqa angelkunata kacharan Lot-ta familiantawan salvanankupaq. Angelkunaqa chay llaqtamanta usqhayta lloqsinankupaqmi kamachiranku, Lotmi ichaqa mana apurakuranchu, jinan angelkunaqa paytapas familiantapas makinkumanta jap’iykuspa yanaparanku llaqtamanta lloqsinankupaq (Gén. 19:15, 16). Angelkunaqa kamachirankun orqo-orqoman ayqekunankupaq. Lotmi ichaqa mañakuran qayllanpi kaq llaqtaman ayqekunanpaq (Gén. 19:18-20). Jinan Diosqa Lotwan pacienciakuspa permitiran chay llaqtaman rinankupaq. Qhepamanmi Lotqa manchakuran chay llaqtapi qhepakuyta, jinan orqo-orqopi tiyaran. Diosqa ñaupaqpiraqmi kamachiranña orqoman rinanpaq (Gén. 19:30). Rikusqanchis jina Jehová Diosqa anchatan Lotwan pacienciakuran. ¿Imata ruwaspan Dios jina kasunman?

5, 6. 1 Tesalonicenses 5:14 textopi nisqanman jina, ¿imaynatan Dios jina pacienciakunanchis?

⁵ Lot jinan wakin hermanonchisqa mana allinta decidisqanrayku imaymana problemakunapi tarikunkuman. Chay pasaqtin, ¿imatan ruwasunman? Yaqapaschá niyta munasunman: “Imachus tarpusqaykitan cosechashanki”, nispa (Gál. 6:7). Sut’intaña nishanchis chaypas, imaynatas Jehová Dios Lot-ta yanaparan chhaynata hermanonchista yanapaymi aswan allinqa kanman.

⁶ Diospa angelninkunaqa Lotmanmi willaranku Sodoma llaqta thunisqa kananta, yanaparankutaq chay llaqtamanta lloqsinankupaq. Sichus reparanchis mayqen hermanonchispas problemapi tarikunanta chayqa, willananchismi cuidakunanpaq. Atisqanchisman jinataq yanapananchis. Manaña usqhaytachu consejo qosqanchista kasukunman chaypas, chay iskaynin angelkuna jinan pacienciakunanchis. Manan sayk’unanchischu nitaq paykunamanta karunchakunanchischu, aswanpas atisqanchisman jinan yanapashanallanchis (1 Juan 3:18). Yaqapaschá chay angelkuna jina makinkumantapas jap’isunman jinaraq yanapananchis kanqa Bibliaq nisqanman jina ruwanankupaq (leey 1 Tesalonicenses 5:14).

7. ¿Imatan Jehová Dios Lot-pi masta qhawaran? ¿Imatan chaymanta yachasunman?

⁷ Jehová Diosqa manan Lotpa imakunapi pantasqantachu qhawaran. Aswanpas apóstol Pedrowanmi willachiran Lot chanin runa kasqanmanta. ¡Anchatan kusikunchis Jehová Dios pantasqanchiskunata mana qhawasqanmanta! (Sal. 130:3.) Sichus noqanchispas hermanonchiskunaq imakunapi allin ruwasqankuta qhawasun chayqa, astawanmi paykunawan pacienciakusun. Jinaspa paykunapas aswan facilta aceptanqaku consejo qosqanchista.

8. ¿Imata ruwananchispaqmi kallpachawasun khuyapayakuq kay?

⁸ Jobqa sinchi llakipin tarikuran, ichaqa  manan mana allinta decidisqanmantachu. Payqa llapa kaqnintan pierderan, llaqtamasinkunan pisicharanku, millay onqoyniyoq kapuran, llapa wawankunan wañuchisqa karanku, kinsa amigonkunataq yanqamanta juchacharanku. ¿Imaraykun amigonkuna mana khuyapayarankuchu? Manan kallpachakurankuchu Jobpa imayna tarikusqanta entiendenankupaq, jinan paymanta mana allinta piensaspanku mana khuyapayaspa juchacharanku. ¿Iman yanapawasun ama paykuna jina kanapaq? Kaytan mana qonqananchischu: Jehová Diosllan allintaqa yachan hermanonchiskunaq imaynapi tarikusqankuta. Tukuy yuyaywantaqmi uyarinanchis llakipi tarikuq hermanonchiskunaq willakusqankuta. Kallpachakunanchistaqmi imayna sientekusqankuta reparananchispaq. Chayta ruwaspallan khuyapayayta atisun.

9. ¿Imatan mana ruwasunchu khuyapayakuq kaspa?

⁹ Khuyapayakuq kaspaqa manan hermanonchiskunaq problemankunamanta jujkunaman willasunchu. Cuento q’epi runaqa manan iñiq t’aqata yanapanchu, aswanpas hermanokunatan t’aqanachin (Prov. 20:19; Rom. 14:19). Mana khuyapayakuqtaqmi kanpas, imachus rimasqanpas llakipi tarikuqkunatan astawan k’irin (Prov. 12:18; Efes. 4:31, 32). Chhaynaqa hermanonchiskunaq allin ruwasqankutan astawanqa qhawananchis, imaynatas problemankupi yanapasunman chaypitaq preocupakunanchis.

10. ¿Imatan yachachiwanchis Job 6:2, 3 textopi nisqan?

¹⁰ (Leey Job 6:2, 3). Mayninpin Jobqa rimaspa “ima atisqanta thautiran” otaq comunta rimaran. Qhepamanmi ichaqa chayta nisqanmanta pesapakuran (Job 42:6). Job jinan pipas sinchi llakipi tarikuspa  comunta rimanman, qhepamantaq chay nisqanmanta pesapakunman. Chhaynaqa, ¿imatan ruwananchis? Criticananchismantaqa khuyapayananchismi. Jehová Diosqa manan imaymana llakikuykunapi tarikunanchispaqchu kamawaranchis. Chaymi Diosta serviqkunapas mayninpi sinchi llakipi tarikuspa comunta rimankuman. Mana allintaña Jehová Diosmanta otaq noqanchismanta rimankuman chaypas, manan usqhayllaqa phiñakunanchischu nitaq juzgananchischu (Prov. 19:11).

11. ¿Imaynatan umalliqkuna Elihupa ruwasqanta jina ruwankuman consejota qospa?

¹¹ Jatun problemapi tarikuq hermanoqa mayninpin necesitanman consejananchista otaq corriginanchista (Gál. 6:1). ¿Imaynatan umalliqkuna chayta ruwankuman? Elihupa ruwasqanta jinan ruwankuman, payqa khuyapayaspan Jobta uyariran (Job 33:6, 7). Jobpa imayna sientekusqanta entiendesqan qhepamanñan payta consejaran. Elihupa ejemplonta qatikuq umalliqkunaqa tukuy yuyaywanmi uyarinku, kallpachakunkutaqmi hermanonchispa imaynapi tarikusqanta entiendenankupaq. Chayta ruwaspaqa yaqapaschá hermanoq sonqonman chayanqa consejo qosqanku.

12. ¿Imaynan Noemi sientekuran qosanpas iskaynin wawankunapas wañupuqtinku?

¹² Noemiqa Jehová Diostan tukuy sonqonwan serviran. Qosanpas iskaynin qhari wawankunapas wañupuqtinkun ichaqa sutinta “Mara” sutiman cambiayta munaran, chayqa “jaya otaq p’osqo” ninantan nin (Rut 1:3, 5, 20, qhaway willakuyta, 21). Qhachunin Rutmi ichaqa paywan llakikuyninpi kasharan. Rutqa manan necesitasqallantachu qoran, aswanpas rimasqanwanmi sonqonta tiyaykachiran. Sonqomantan niran payta munakusqanta yanapayta munasqantapas (Rut 1:16, 17).

13. ¿Imaraykun qosanta otaq esposanta pierdeqkuna yanapayninchista necesitanku?

¹³ Hermanonchiskuna qosankuta otaq esposankuta pierdeqtinkuqa necesitankun yanapayninchista. Casarasqa cristianokunaqa kuska wiñaq sach’amanmi comparakunku, chay sach’akunaqa watakunaq pasasqanman jinan saphinku jap’inakapunku. Jujnin kaq sach’a urmaqtinqa sayasaq sach’apas dañasqan tarikun. Chay jinallataqmi qosanta otaq esposanta wañuypi pierdeq cristianoqa askha watakuna sonqo nanaypi tarikunku. Paula * hermananchismi qosanta qonqaylla wañuypi pierderan, paymi nin: “Vidayqa manan igualñachu karan, manan imanakuytapas atiranichu. Ancha munasqa amigoytan pierderani, paywanqa imaymanamantan rimaq kayku. Kusisqan tiyarayku, yanapawaranmi problemaykunapi. Uyariwaqmi llakikuyniyta willakuqtiy, kuskanmantapas partiwankuman jinan sientekurani”, nispa.

14, 15. ¿Imaynatan consolasunman qosanta otaq esposanta wañuypi pierdeq hermanonchista?

¹⁴ ¿Imaynatan consolasunman qosanta otaq esposanta wañuypi pierdeq hermanota? Manaña facilchu kanman chaypas kallpachakunanchismi payman imallatapas ninanchispaq. Paulan nillarantaq: “Llapapaqpas manan facilchu familianta wañuypi pierdeq hermanonchiswan rimayqa. Manchakunchismi imachus nisqanchiswan astawan llakichiyta. Ichaqa astawanqa llakikunku mana imatapas niqtinchismi”, nispa. Wañuypi qosanta otaq esposanta pierdeqqa  imallatapas ninaykitan munan. Paulan nin: “Agradecekuqmi kani amigoykuna ‘llakikuykun qosaykiq wañupusqanmanta’ niwasqankuta uyarispa”, nispa.

¹⁵ Williamqa esposantan wañuypi pierderan, paymi nin: “Kusikunin esposaymanta allinkunata rimasqankuta uyarispa; chaywanmi yachani jujkunaq munakusqan respetasqan kasqanta. Esposayqa anchatan noqapaq valeran, kusisqataqmi paywan tiyarani, chaymi amigoykunaq rimasqanta uyarispa thaj sientekuni”, nispa. Verónica hermananchisqa viudan, paymi nin: “Noqawan kuska Diosmanta mañakuqtinku, Bibliamanta juj otaq iskay textokunata leewaqtinkun sonqoy tiyaykuq. Kusikunitaqmi qosaymanta allinkuna ruwasqanmanta rimaspayku”, nispa.

16. a) ¿Imaraykun yanapashanallanchis familianta wañuypi pierdeq hermanonchista? b) Santiago 1:27 textopi nisqanman jina, ¿ima ruwanayoqmi kanchis?

¹⁶ Imaynan Rutqa Noemiwan kasharan, chhaynatan noqanchispas familianta wañuypi pierdeq hermanonchista yanapashanallanchis. Paulan nillarantaq: “Qosay wañupuqtinqa askhan jamuranku consolawanankupaq. Tiempoq pasasqanman jinan ichaqa llapankupas imachus ruwanankuwan afan kapuranku. Noqan ichaqa llakisqalla sientekusharani. Chaymi allinpuni familianta wañuypi pierdeq hermanota askha killakuna, mayninpiqa askha watakuna yanapayqa”, nispa. Sapankapas jujniraymi kanchis, wakinqa ratollan kausayninkuman yachakapunku. Jujkunatan ichaqa ima ruwasqankupas yuyarichishallan qosankuta otaq esposankuta,  jinaspa llakisqa tarikunku. Ama kayta qonqasunchu: Jehová Diosmi kamachiwanchis wañuypi qosanta otaq esposanta pierdeq hermanota yanapananchispaq, chay ruwayqa sumaq llank’aymi (leey Santiago 1:27).

17. ¿Imaraykun qosanpa otaq esposanpa saqepusqan hermanokuna consolananchista necesitanku?

¹⁷ Wakinqa sinchi llakisqan tarikunku qosanku otaq esposanku saqepuqtin. Joyce sutiyoq hermananchispa qosanmi juj warmiwan ripuran, paymi willakun: “Qosaymanta divorciakusqayqa payta wañuypi pierdeymantapas aswantaraqmi sonqoy nanawaran. Sichus pay accidentepi otaq onqosqanrayku wañunman karan chayqa, manan paychu chaytaqa decidisharan. Qosaymi ichaqa decidiran saqepuwayta. Chay ruwasqanwanqa sinchi pisichasqan sientekurani”, nispa.

18. ¿Imakunatan ruwasunman qosanta otaq esposanta pierdeq hermanokunapaq?

¹⁸ Qosanta otaq esposanta pierdeq hermanopaq imallatapas ruwaspaqa payta munakusqanchistan rikuchishanchis. Paykunaqa sapallankun tarikapunku chaymi amigonkuna kananchis (Prov. 17:17). ¿Imaynatan rikuchisunman amigonkuna kasqanchista? Invitasunmanmi mijunata, paykunawan juj rato pujllaq risunman otaq predicaq lloqsisunman. Otaq familiantin Diosta adorasqanchis juñunakuyman mayninpi jamunanpaq nisunman. Sichus chaykunata ruwasun chayqa, Jehová Diostan kusichisun, payqa llakisqa sonqoyoqkunaq qayllallanpin kashan, viudakunata cuidaq Diostaq kanpas (Sal. 34:18; 68:5).

19. 1 Pedro 3:8 textopi nisqanman jina, ¿imata ruwananchispaqmi decidisqa kashananchis?

¹⁹ Pisi tiempollamantan Diospa gobiernonqa kay pachata kamachinqa, jinan tukuy llakikuyninchiskunata qonqapusun. Maytan suyashanchis llakikuyninchiskuna ‘qonqasqa kapunanta, manaña yuyarisqañachu kanantapas’ (Is. 65:16, 17). Chay tiempo chayamunankaman ichaqa yanapanakushanallanchis, rikuchishanallanchistaq rimasqanchiswan ruwasqanchiswanpas hermanonchiskunata munakusqanchista (leey 1 Pedro 3:8).