1, 2. a) ¿Imaynatan Jesús qhawariq Diospa kamachikuyninkunata? b) ¿Imaraykun nisunman: “Fariseokunapas kamachikuy simita yachachiqkunapas manan allintachu entienderanku kamachikuy simita”, nispa?

JESUSQA munakuranmi Moisespa chaskisqan kamachikuy simita. ¿Imarayku? Papanpa qosqan kamachikuy kasqanrayku. Paytan Jesusqa pimantapas masta respetaq. Chaymantapas Bibliaqa willaranñan Jesusqa Diospa kamachikuynin munakunanta. Salmos 40:8 textopin nishan: “Diosníy, munayniykitapunin ruwayta munani, yachachikuy simiykitan sonqoy ukhupi jap’ini”, nispa. Chaymantapas imachus ruwasqanwan yachachisqanwan iman Jesusqa rikuchiran chay kamachikuy simi allinpuni kasqanta (Mat. 5:17-19).

² Ichaqa maytachá Jesusqa llakikuran fariseokunapas kamachikuy simita yachachiqkunapas chay kamachikuywan mana allinkuna ruwasqankuta rikuspa. Jesuspa nisqan jina chay runakunaqa wakin kamachikuykunallatan imata jinaraq junt’aqku wakin aswan allin kamachikuykunatan ichaqa mana junt’aqkuchu. Paymi niran: “Qankunaqa diezmotan qoshankichis mentamanta, eneldomanta, cominomantawan; kamachikuy simimanta aswan allin kaqkunatan ichaqa mana ruwankichischu, chaykunan: chanin kay, khuyapayakuq kay, junt’aq kay ima”, nispa (Mat. 23:23).  Chay runakunaqa manan reparaqkuchu imapaqchus juj kamachikuy karan chayta. Jesusmi ichaqa allinta reparaq.

3. ¿Imakunamantan kay estudiopi yachasun?

³ Cristianokunaqa manan obligasqachu kashanchis kamachikuy simita waqaychananchispaq (Rom. 7:6). Chhaynaqa, ¿imaraykutaq Bibliapiri kashan? Chaykunaqa kashan Diospa munayninta allinta entiendenanchispaqmi. Chaypaq yachasun pakakuna llaqtakunamanta. Ñaupaq estudiopi yachasqanchis jina, chay llaqtakunaqa karan runamasinta qonqaylla wañuchiq runa khuyapayasqa kananpaqmi. Kay estudiopin ichaqa yachasunchis imatas chay llaqtakuna Jehová Diosmanta yachachiwanchis chayta, imaynatas pay jina kasunman chaytawan. Chaypaqmi ichaqa kay kinsa tapuykunamanta yachasun: ¿Imatan yachachin pakakunapaq llaqtakuna Diospa khuyapayakuyninmanta? ¿Imatan chay llaqtakuna yachachin Dios vidata imayna qhawarisqanmanta? ¿Imatan chay llaqtakuna yachachin Dios imayna juzgaqchus kasqanmanta? Sapankamanta yachasqanchisman jina allinta piensasun imaynatas Dios jina kasunman chaypi (leey Efesios 5:1).

4, 5. a) ¿Imatan ruwakuq ayqekuq runa facilta pakakuna llaqtaman chayananpaq? ¿Imaraykun chayta ruwakuq? b) ¿Imatan chaykuna Jehová Diosmanta yachachiwanchis?

⁴ Jehová Diosqa chay llaqtakuna fácil chayanapaq jina kanantan munaran. Chaymi kamachiran: “Kinsa llaqtakunan kanqa Jordán mayu inti lloqsimuy ladopi, kinsa llaqtakunataq Canaán suyupi”, nispa (Núm. 35:11-14). Chaymantapas chay llaqtakunaman apaq ñankunaqa allin allichasqan kanan karan (Deut. 19:3). Jinaspapas letrerokunata imaraqsi chay ñankunapiqa churasqaku. Chay llaqtakuna kasqanwanmi runamasinta qonqaylla wañuchiq runaqa cuidasqa kasharan falso dioskunata adoraq nacionkunaman rinanmanta.

⁵ Yachasqanchis jina, pipas yuyaypi runamasin wañuchiqqa wañuchisqan kanan karan, chhaynatan Diosqa kamachikuran. Pipas mana yuyaypichu wañuchiqmi ichaqa khuyapayasqa cuidasqa ima kanan karan. Bibliamanta yachaq runan nin: “Chay kamachikuyqa manan sasa junt’aychu karan. Israel llaqtapiqa lliu imapas junt’anapaq jinan ruwasqa kasharan”, nispa. Chhaynaqa, Diosqa manan mana sonqoyoq juez jinachu  castigollata maskhaq, aswanmi payqa ‘anchata khuyapayakuq’ (Efes. 2:4).

6. ¿Imaynan karanku fariseokuna?

⁶ Fariseokunaqa manan pitapas khuyapayaqkuchu. Chaymantapas, kinsa kutillatas paykunaqa pitapas perdonaqku. Chhayna kasqankuta rikuspan Jesusqa juj fariseowan impuesto cobraq runapiwan mañakusqankumanta juj willakuyta willaran. Impuesto cobraqsi nisqa: “Diosníy, khuyapayaykuway”, nispa. Fariseo runataqsi nisqa: “Diosníy, graciastan qoyki, manan wakin runakuna jinachu kani suwa, mana chanin, jujwan pantaq, manallataqmi kay impuesto cobraq runa jinapaschu kani”, nispa. ¿Imaraykun chhaynata mañakuran? Jesuspa nisqan jina fariseokunaqa ‘jujkunatas mana imapaq valeqta jina qhawariqku’ chaysi mana ni khuyapayaytapas munaqkuchu (Luc. 18:9-14).

7, 8. a) ¿Imaynatan rikuchisunman Jehová Dios jina khuyapayakuq kasqanchista? b) ¿Imaraykun humilde sonqo kananchis jujkunata perdonanapaq?

⁷ Noqanchisqa Jehová Dios jinan kananchis (leey Colosenses 3:13). Confianzatan jujkunaman qonanchis, chhaynapin facilta pipas perdonta mañakuwasun (Luc. 17:3, 4). Llapanchismi tapukunanchis: “¿Jayk’a kutitaña pipas phiñachiwaran chaypas apuraychu payta perdonani? ¿Munanichu phiñachiwaqniy runawan allipunayta?”, nispa.

⁸ Perdonakuq kayta yachanapaqqa humilden kana. Fariseokunan ichaqa mana chhaynachu karanku, aswanmi paykunaqa jujkunamanta aswan allinpaq qhawarikuqku. Chaymi noqanchisqa ama paykuna jina kananchispaq jujkunata aswan allinpaq qhawarinanchis, tukuy sonqowantaqmi khuyapayananchispas (Filip. 2:3). Chaypaqqa yaqapaschá tapukusunman: “¿Jehová Dios jinachu kani? ¿Humilde sonqochu kani?”, nispa. Sichus Dios jina kasun chayqa faciltan pipas achhuykamuwasun perdonta mañakuq. Noqanchispaqpas facilmi kanqa paykunata perdonay. Chhaynaqa, khuyapayakuq kasun, amataq apurayqa phiñakusunchu (Ecl. 7:8, 9).

9. ¿Imaynatan Jehová Dios israelitakunaman yachachiran runaq vidan ancha valeq kasqanta?

⁹ Chay pakakunapaq llaqtakunan kallarantaq vengakuq runa ama mana juchayoq runata wañuchinanpaq (Deut. 19:10). Yachasqanchis jina Diospaqqa anchatan valen runaq vidanqa. Cheqnikuntaqmi ‘mana juchayoq runakunata wañuchiqtapas’ (Prov. 6:16, 17). Qonqayña pipas runamasinta wañuchiran chaypas Diospaqqa juchapunin chayqa karan. Chaymi  khuyapayasqa kananpaqqa kuraq runakunamanraq ñaupaqta juchanta willakunan karan. Paykunachus juzgasqankupi reparankuman karan chay runa inocente kasqanta chayqa, pakakuna llaqtapin tiyanan karan uma sacerdote wañupunankama. Mayninpiqa yaqapaschá wañunankama chaypi tiyanan karan. Chaykunawanmi Diosqa israelitakunaman rikuchiran runaq vidanqa ancha valeq kasqanta. Chaymi paykunaqa Diosta respetasqankuta rikuchinankupaqqa kallpachakunanku karan jujkunata cuidanankupaq.

10. ¿Imaynatan runaq vidanta qhawariqku kamachikuy simita yachachiqkuna fariseokunapas?

¹⁰ Kamachikuy simita yachachiqkuna fariseokuna iman ichaqa mana Jehová Dios jinachu karanku. Paykunaqa manan runaq vidanta valoraqkuchu. Chaymi Jesuspas niran: “Qankunaqa Diosmanta yachay llavetan jap’ikapunkichis, qankuna kikiykichispas manan jaykunkichischu, jaykushaqkunatapas jark’ankichismi”, nispa (Luc. 11:52). ¿Imatan chaywan Jesús nisharan? Paykunaqa runakunatan yanapananku karan Diosta reqsinankupaq wiñay kausayman jaykunankupaqwan. Chayta ruwanankumantaqa runakuna Jesusta qatikunankutan jark’akuqku (Hech. 3:15). Chhaynapin runakunata yanapanankumantaqa wañuyman apasharanku. Chay fariseokunaqa jatunchakuq millay runakunan karanku, paykunallapin piensaqkupas.

11. a) ¿Imaynatan Pablo rikuchiran Jehová Dios jina runaq vidan qhawarisqanta? b) ¿Iman yanapawasun predicacionta Pablo jina qhawarinanchispaq?

¹¹ Jehová Dios jinan noqanchisqa valorananchis respetananchis ima runaq vidanta. Apóstol Pablopas chaytan ruwaran chaymi payqa lliu runakunaman Diosmanta willaran. Chaymi, paypa nisqan jina, manaña juchayoqchu karan piqpa wañunanmantapas (leey Hechos 20:26, 27). Chaymantapas payqa manan juchachayta manchakusqanraykuchu ni Diospa kamachisqanraykuchu runakunataqa yachachiran, aswanmi paykunaq vidanta valorasqanrayku (1 Cor. 9:19-23). Imaynan Pabloqa Dios jina runakunaq vidanta qhawariq chhaynatan noqanchispas qhawarinanchis. Yachasqanchis jina Diosqa munan ‘lliupas juchankumanta pesapakunantan’ (2 Ped. 3:9). Chaymi tukuy sonqowan runakunaman yachachimunanchis, chayta ruwaspaqa noqanchispas kusisqan kausasun.

12. ¿Imaraykun Diosta serviqkuna vidankuta allinta cuidanku?

¹² ¿Imata ruwaspan rikuchillasunmantaq Dios jina vidata qhawarisqanchista? Chaypaqqa cuidadowanmi llank’ananchis. Construccionpiña imapiña llank’ashanchis chaypas allinta qhawarikuspan imatapas ruwananchis. Carrota manejaspapas manan comuntachu manejananchis. Vidanchis saludninchis iman qolqemantapas imamantapas astawanqa valen, chaymi allinta cuidakunanchis. Umalliqkunan astawanqa vida valorasqankuta rikuchinanku (Prov. 22:3). Chayrayku, mayqen umalliqpas nisunki cuidakunaykipaq chayqa kasukuy (Gál. 6:1). Dios jinachus vidata qhawarisun chayqa, manan jayk’aqpas pitapas wañuchisunchu.

13, 14. ¿Imatan Israel llaqtapi kuraq runakuna ruwananku karan Dios jina juzganankupaq?

¹³ Israel llaqtapi kuraq runakunaqa Diospa  munayninman jinan juzgananku karan, chaytan Diosqa kamachiran. Chaymi ñaupaqtaqa allinta yachananku karan runa wañuchiy karanchus icha manachus chayta. Khuyapayasqachus kanqa icha manachus chayta yachanankupaqtaq, allinta qhawarinanku karan imaynapis wañuchiran chayta. Yaqapaschá wañuchisqan runata cheqnikuran, wañuchiytapaschá munasharan, chaykunatawanmi qhawarinanku karan (leey Números 35:20-24). Runaq willasqanman jina juzgaspapas manan jujllatachu uyarinanku karan aswanpas iskay testigotan (Núm. 35:30).

¹⁴ Chaykunata ruwaspataq chay juzgaq runakunaqa juchallikuq runapi piensananku karan. Allintan qhawarinanku karan imaraykus chay juchaman urmaran chayta, imas chayman aparan chaytawan. Astawanqa Diospa espirituntan mañakunanku karan pay jina imatapas qhawarinankupaq, pay jina khuyapayakuq kanankupaq, chanin kanankupaqwan (Éx. 34:6, 7).

15. ¿Imaynatan fariseokuna qhawariqku juchallikuq runakunata? ¿Imaynatan Jesús qhawariq?

¹⁵ Fariseokunaqa runaq juchallanpin yuyayta churaqku, manan qhawariqkuchu imachus sonqonkupi kashan chaytaqa. Juj kutinmi Jesusqa Mateoq wasinpi mijusharan chayta rikuspan fariseokunaqa discipulokunata niranku: “¿Imaraykun yachachiqniykichis mijun impuesto cobraqkunawan juchasapa runakunawan ima?”, nispa. Chayta uyarispan Jesusqa niran: “Qhali runakunaqa manan doctorta necesitankuchu [...] Chayrayku, riychis, jinaspa Diospa imachus nisqanta yachamuychis, paymi nin: ‘Khuyapayakuq kanaykichistan munani, manan sacrificiokuna jaywawanaykichistachu’, nispa. Noqaqa manan allin kausaq runakunata wajaqchu jamuni, aswanpas juchasapakunata wajaqmi”, nispa (Mat. 9:9-13). ¿Imaraykun Jesús chayta niran? ¿Jinallatachu paykunaq juchankuta qhawasharan? Manan. Aswanmi Jesusqa munasharan chay runakuna Diosman kutirikunankuta (Mat. 4:17). Chaymantapas Jesusqa yacharanmi chay ‘impuesto cobraqkuna’ cambiay munasqankuta. Payta qatikusqankuraykun Mateoq wasinpipas kasharanku, manan mijunaraykullachu (Mar. 2:15). Fariseokunaqa manapunin Jesús jinachu chay runakunata qhawariqku, aswanmi mana valeqta chinkasqata jina qhawariqku. ¡Manapunin khuyapayakuq Diosmanqa imapipas igualarankuchu!

16. ¿Imatan allinta qhawarinanku comité judicial nisqata apariq umalliqkuna?

¹⁶ Kay tiempopi umalliqkunapas ‘chaninchayta kuskachayta munakuq’ Dios jinan kananku (Sal. 33:5). Chaypaqmi ichaqa ‘allintapuni tapupakunanku’ jucha ruwakuranpunichus icha manachus chayta. Ruwakuranpuni chayqa Bibliaq nisqanman jinan imatapas ruwananku (Deut. 13:12-14). Chaymantapas comité judicial nisqata apariq umalliqkunaqa allintan reparananku juchallikuq cristiano arrepientesqachus kashan icha manachus chayta. Manapaschá chayta ruwayqa facilchu kanqa. Ichaqa allintan yachananku ima ninsi juchallikuq cristiano juchanmanta chayta imas sonqonpi kashan chaytapas (Apo. 3:3). Chaymantapas, khuyapayasqa  kananpaqqa sonqomantan arrepientekunan. *

17, 18. ¿Imaynatan umalliqkuna reparankuman juchallikuq cristiano arrepientesqachus kashan icha manachus chayta? (15 paginapi fotota qhaway.)

¹⁷ Jehová Diospas Jesuspas yachankun runaq sonqonpi imachus kasqanta, umalliqkunan ichaqa mana. Chaymi juj runa cheqaq arrepientesqachus kashan icha manachus chayta yachanankupaqqa ñaupaqta mañakunanku Diospa yachayninta (1 Rey. 3:9). Chaymantataq Bibliawan qelqanchiskunawan ima yanapachikunanku juchallikuq runa ‘Diospa munayninman jinachus’ llakikushan icha manachus chayta reparanankupaq (2 Cor. 7:10, 11). Bibliapin allinta qhawananku imaynapunis cheqaq arrepientekuq runakuna kanku chayta.

¹⁸ Chaymantapas chay juchallikuq runapin allinta piensananku. ¿Imaynan vidan? ¿Imaraykun chayta ruwanman karan? ¿Imakunapin pay tarikushanman karan? Chaykunatan allinta entiendenanku. Diospa llaqtanta umalliq Jesusmantan Biblia niran: “Manan payqa ñawinpa rikusqanman jinallachu juzganqa, manataqmi rimayta uyarispallachu juchachanqapas. Chanin-kayman jinan sarunchasqakunata chaninchanqa, suyupi wajchakunaq uyarichikusqanmanmi sayakunqa”, nispa (Is. 11:3, 4). Jesustaq umalliqkunata churan chayqa, pay kikinmi yanapanqa pay jina juzganankupaq (Mat. 18:18-20). ¡May kusisqachá kashanchis chhayna chanin umalliqkuna Diospa llaqtanpi kasqanmantaqa! Paykunan yanapawasun noqanchispura khuyapayanakunanchispaq sumaqta kausananchispaqpas.

19. ¿Imatan yachachisunki pakakunapaq llaqtakunamanta yachasqanchis?

¹⁹ Moisespa chaskisqan kamachikuy simipin kashan Diosmanta jamuq ‘yachaypa qallariyninkuna’ (Rom. 2:20). Chaytan sut’ita rikuchin pakakuna llaqtakuna, chay llaqtakunamanta yachasqanchismi umalliqkunata yanapanqa ‘chanin juzgaq’ kanankupaq. Noqanchispas khuyapayakuq llakipayakuq kananchispaqwan (Zac. 7:9). Manaña kamachikuy simita waqaychanchischu chaypas, Jehová Diospaqqa ancha allinpunin chanin kaypas khuyapayakuq kaypas. ¡Maytachá sonqonchis kusikun chhayna sumaq Diosninchis kasqanmanta! Chhaynaqa, Jehová Dios jina kasun paypitaq pakakusunpas.