¿IMATAN ruwasunman ima horachus kasqanta yachanapaq? Juj relojtan qhawasunman ¿riki? Ichaqa, ¿ima nispan kutichisunman pipas “¿ima horasñan kashan?” nispa tapuwaqtinchis?

Yaqapaschá wakinqa ninkuman “la una y mediañan” nispa, wakintaq “la una y treintañan” nispa, wakinñataq “media horan faltan las dospaq” nispa.

¿Imaynatan ñaupa tiempokunapi runakuna yacharanku ima horas kasqanta? Yaqapaschá chayta tapukuranchis Bibliata leeshaspa. Bibliapin rijurin “tutallamanta”, “chaupi p’unchay”, “sut’i p’unchay”, “ch’isin” nisqa simikuna (Gén. 19:27; 43:16; Lev. 11:24; Deut. 28:29; 1 Rey. 18:26). Chhaynatan runakuna tiempota t’aqaqku, ichaqa juj formakunamantapas t’aqaqkun.

Chay tiempokunapiqa karanmi llaqta cuidaqkuna, paykunaqa tutakunapin llaqtata cuidaqku. Israel runakunaqa kinsamanmi tutata t’aqaqku. Jujnin t’aqamantan willashan Jueces 7:19 textopi, chaypin rimashan “kuska tuta” nisqa t’aqamanta. Jesuspa tiemponpi judiokunan ichaqa tawaman tutata t’aqaqku griego runakunaq, Roma llaqta runakunaq costumbrenman jina.

Mateo, Marcos, Lucas, Juan librokunapiqa askha textokunapin rimashan chay t’aqakunamanta. Mateo 14:25 textopi nisqan jina, Jesusqa “manaraq illarimushaqtin” nisqa t’aqapin unu patanta riran discipulonkunaq kasqanman. Juj kutinmi Jesús niran: “Wasiyoq runachus yachanman karan tutapi ima horastachus suwa jamunanta chayqa, rijch’asqallan kashanman karan”, nispa (Mat. 24:43).

Jesusmi discipulonkunata niran: “Makilla kashaychis, manan yachankichischu jayk’aqchus wasiyoq jamunanta, ch’isintachus, icha kuska tutatachus, icha wallpa waqaytachus, ichari tutallamantachus”, nispa (Mar. 13:35). Chaypin rimasharan chay tawa t’aqakunamanta. Ñaupaq kaqmi karan “ch’isin”, chayqa karan inti jaykuymanta las nueve jina horakama. Iskay kaqmi karan “kuska tuta”, chayqa karan las nuevemanta jina kuska tutakama. Kinsa kaq t’aqataq karan “wallpa waqay”, chayqa karan kuska tutamanta las tres jina horakama. Chay t’aqa horapin juj gallo waqanman karan Jesusta jap’isqanku tutapi (Mar. 14:72). Tawa kaq t’aqataq karan “tutallamanta”, chayqa karan las tresmanta jina hasta inti lloqsimunankama.

Kaypi yachasqanchis jina, ñaupa tiempokunapi manaña relojkuna karanchu chaypas, runakunaqa yacharankun ima horas karan chayta.