1-3. a) Salmos 5:4-6 textopi nisqanman jina, ¿imaynatan Jehová Dios qhawarin mana allin ruwaykunata? b) ¿Imaraykun ninchis: “Wawakunata abusaqkunaqa ‘Cristoq kamachikuynin’ contran ruwashanku”, nispa?

JEHOVÁ DIOSQA tukuy mana allin ruwaykunatan cheqnikun (leey Salmos 5:4-6). Wawakuna violaytapas sinchi millaypaqmi qhawarin. Diospa serviqninkunapas chay ruwaytaqa sinchi millaypaqmi qhawarinchis, chaymi mana jinallataqa qhawanchischu chay ruwaykuna iñiq t’aqapi kananta (Rom. 12:9; Heb. 12:15, 16).

² ¡Wawakunata abusaqkunaqa ‘Cristoq kamachikuynin’ contrapin ruwashanku! (Gál. 6:2.) ¿Imaraykun chayta ninchis? Cristoq kamachikuyninta kasukuqqa munakuqmi chanin kaqtan ruwanpas, chaytan ñaupaq estudiopi yacharanchis. Chay kamachikuyta kasukuq cristianokunaqa wawakunatan yanapanku protegesqa munasqa ima sientekunankupaq. Wawakunata abusaqkunan ichaqa sinchi millay kaqta ruwashanku, chay jawan wawakunaqa piensanku manaña pipas munakunanpaq, manañataq pi runapipas confiankuchu.

³ Kay tiempopiqa astawanmi yapakushan wawakunata violayqa, wakin cristianokunapas chaytan ruwaranku. ¿Imarayku? Sinchi millay runakuna engañaq runakunapas astawan yapakusqanrayku, yaqapaschá wakinqa iñiq t’aqaman jaykumunku (2 Tim. 3:13). Chaymantapas wakin cristianokunan millay ruwaykunata munapayaspa wawakunata abusaranku. ¿Imaraykun wawakunata violay sinchi millaypuni? ¿Imatan umalliqkuna ruwanku pi hermanopas chay juchata ruwaqtin? ¿Imaynatan tayta-mamakuna wawankuta protegenkuman?  Chaykunamantan kay estudiopi yachasun. *

4, 5. ¿Imaraykun abusaqkuna wawakuna contra juchallikunku?

⁴ Abusasqa wawakunaqa askha watakunan sufrinku. Paykunata munakuq familianku iñiq t’aqamanta hermanokunapas sufrillankutaqmi. Chaymi chay juchaqa sinchi millaypuni.

⁵ Abusaqkunaqa wawa contran juchallikunku. * Jujkunata dañota ruwaspa sufrichispaqa juchallikushanchismi. Wawakunata abusaqkunaqa sinchitapunin wawakunata ñak’arichinku. Chay wawakunaqa manañan pi runapipas confiankuchu, sapa kutillataqmi manchasqa sientekunku. Chaymi wawakunata protegenanchis ama pipas chay dañota ruwananpaq. Abusasqa wawakunatataq yanapananchis consolananchis ima, chaymantan astawanraq qatimuq estudiopi yachasun (1 Tes. 5:14).

6, 7. ¿Imaraykun wawakunata abusaqkuna iñiq t’aqa contra autoridadkuna contra juchallikunku?

⁶ Iñiq t’aqa contran juchallikun. Juj wawata violaq cristianoqa iñiq t’aqatan mana allinpaq qhawarichin (Mat. 5:16; 1 Ped. 2:12). ¡Chay ruwasqanwanqa millonninpi hermanonchiskunaq iñiyninkurayku anchatapuni kallpachakusqankutan pisichashan! (Jud. 3.) Millaykuna ruwasqanmanta mana arrepientekuq cristianotaqa manan permitinchischu iñiq t’aqapi kananta.

⁷ Autoridadkuna contran juchallikun. Cristianokunaqa ‘kasukunanchismi autoridadkunata’ (Rom. 13:1). Paykuna kasukusqanchistan rikuchinchis leykuna churasqankuta respetaspa. Wawata violaq cristianon ichaqa autoridadkunaq churasqan leyta mana kasukushanchu (Hechos 25:8 textowan comparay). Umalliqkunaqa manan autorizasqachu kanku leykunata mana kasukuqkunata castiganankupaqqa, manataqmi abusaqkunataqa protegenkuchu autoridadkunaq castigananmanta (Rom. 13:4). Juchallikuqqa imachus tarpusqantan cosechanqa (Gál. 6:7).

8. ¿Imaynatan Dios qhawarin runamasinchis contra juchallikusqanchista?

⁸ Jehová Dios contran astawanqa juchallikun (Sal. 51:4). Runamasinchis contra juchallikuspaqa Dios contran juchallikullanchistaq. Chaytan sut’ita rikunchis Israel llaqtaman qosqan kamachikuykunapi. Jujnin kaq kamachikuyninpin niran: “Pipas runamasinmanta suwakunpas qechunpas chayqa, noqa contran juchallikun”, nispa (Lev. 6:2-4). Chay jinaqa wawata violaq cristianoqa wawata ñak’arichisqanmantapas Jehová Dios contran sinchita juchallikullantaq. Chayta ruwaspaqa Diospa sutintan sarunchashan. Chaymi chay ruwaytaqa sinchi millaypaq qhawarinchis.

9. ¿Ima informacionkunatan Diospa llaqtan unaymantaña qowanchis? ¿Imaraykun chaykunata qowanchis?

⁹ Diospa llaqtanqa Bibliaq nisqanman jinan informacionta qowaranchis wawakuna ama abusasqa kanankupaq. Ejemplopaq, Qhawaq ¡Despertad! revistakunapin yachachikuykuna lloqsimuran imaynatas  abusasqa wawakuna llakikuyninkunata atipankuman, imaynatas jujkuna yanapankuman, imaynatas tayta-mamakuna wawankuta protegenkuman chaykunamanta. Umalliqkunamanpas Bibliaq nisqanman jinan informacionkunata qonku imatas ruwananku pipas chay juchata ruwaqtin. Chay informacionkunataqa revisakushallanmi, jinan mayninpi cambiokuna kan. Chhaynapin umalliqkuna asegurakunku munakuywan chanillanta chay jucha ruwaqta juzganankupaq, chayta ruwaspan Cristoq kamachikuyninta junt’ashanku.

10-12. a) Pipas jatun juchata ruwaqtin, ¿imatan umalliqkuna yuyarinanku? ¿Imakunamantan preocupakunku? b) Santiago 5:14, 15 textopi nisqanman jina, ¿imata ruwanankupaqmi umalliqkuna kallpachakunku?

¹⁰ Pipas jatun juchaman urmaqtinqa umalliqkunaqa Diospa nisqanman jinan munakuywan chanillanta pitapas juzgananku, chhaynapin Cristoq kamachikuyninta kasukushanku. Chaymi paykunaqa imaymanamanta preocupakunku. Astawanqa Diospa sutin ch’uyanchasqa kananpin preocupakunku, chaytan ñaupaq estudiopi yacharanchis (Lev. 22:31, 32; Mat. 6:9). Chaymantapas preocupakunkun iñiq t’aqapi hermanokuna Dioswan allinpi kanankupaq, yanapankutaqmi abusasqa wawakunata.

¹¹ Sichus juj cristiano chay juchata ruwaran chayqa, umalliqkunan qhawarinanku arrepientesqachus kashan icha manachus chayta, arrepientesqa kashan chayqa yanapankun Dioswan allinpi kananpaq (leey Santiago 5:14, 15). Millaykunata munapayaspa juchata ruwaq cristianoqa iñiyninpin onqosqa jina tarikun. Manañataqmi Dioswan amigontinchu kapun. * Chaymi umalliqkunaqa doctorkuna jina kallpachakunku iñiyninkupi onqosqakunata jampinankupaq. Bibliaq nisqanman jina consejokuna qosqankun juchallikuqta yanapanman Dioswan allinpi kananpaq. Chaypaqmi ichaqa juchanmanta cheqaqtapuni arrepientekunan (Hech. 3:19; 2 Cor. 2:5-10).

¹² Rikusqanchis jina umalliqkunaqa jatun responsabilidadniyoqmi kanku. Paykunaqa cheqaqtapunin preocupakunku Diospa ovejankunamanta (1 Ped. 5:1-3). Kallpachakunkun iñiq t’aqapi hermanokuna seguro sientekunankupaq. Chaymi mana jinallatachu qhawanku pipas jatun juchata ruwaqtin otaq juj wawata abusaqtinqa. Chhaynaqa, ¿imatan ruwanku?  13,  15,  17 parrafokunapi tapuykunata kutichispan yachasun imachus ruwasqankuta.

13, 14. ¿Denuncianankuchu umalliqkuna iñiq t’aqamanta pipas violacionmanta tumpasqa kaqtin? Explicay.

 ¹³ ¿Umalliqkuna denuncianankuchu autoridadkunaman iñiq t’aqamanta pitapas juj wawata violasqanmanta tumpaqtinku? Arí. Wakin nacionkunapi chay ley kaqtinqa umalliqkunaqa kasukunankun (Rom. 13:1). Chay leyqa manan Diospa kamachisqan contrapichu kashan (Hech. 5:28, 29). Chay jinaqa sichus pipas umalliqkunaman willanku juj wawa abusasqa kasqanmanta chayqa, paykunaqa kaqpachan sucursalta tapunanku imaynatas autoridadkunaq churasqanku leyta kasukunkuman chayta.

¹⁴ Umalliqkuna abusasqa wawaq tayta-mamanwan otaq chay asuntomanta pi yachaqwanpas parlaspaqa, ninankun: “Derechoykipin  kashanki autoridadkunaman denuncianaykipaq”, nispa. Iñiq t’aqamanta jujnin kaq hermano chay millay juchata ruwanman chayri, ¿denunciata churaq hermano llakikunanchu “kaywanqa Jehová Diostan mana allinta qhawarichisaq” nispa? Manan paychu chaytaqa ruwashan, aswanpas chay millay juchata ruwaqmi.

15, 16. a) 1 Timoteo 5:19 textopi nisqanman jina, ¿imaraykun iskay testigota necesitakun comité judicial nisqata ruwakunanpaq? b) ¿Imatan umalliqkuna ruwanku pi hermanotapas wawa violaqmanta tumpaqtinku?

 ¹⁵ ¿Imaraykun umalliqkuna iskay testigota necesitanku comité judicial nisqata ruwanankupaq? Bibliapi chayta nisqanrayku, chhaynatan pitapas chanillanta juzgakun. Sichus pitapas jatun juchapi urmasqanmanta tumpanku, paytaq negakun chayqa, iskay testigotan necesitakun comité judicial nisqata umalliqkuna ruwanankupaq (Deut. 19:15; Mat. 18:16; leey 1 Timoteo 5:19). ¿Iskay testigotachu necesitakullantaq autoridadkunaman denunciananchispaq? Manan. ¿Imarayku? Autoridadkunaq churasqan leykunaqa manan iskay testigotaraqchu necesitanku imamantapas denunciata churanapaqqa.

¹⁶ ¿Imatan umalliqkuna ruwanku pi hermanopas juj wawata violasqanmanta tumpasqa kaqtin? Ñaupaqtaqa asegurakunankun denuncia churaymanta leyta imayna kasukunankuta. Chaymantataq Bibliaq nisqanman jina investiganku imapuni pasasqanta, chayman jinan decidinku comité judicial ruwakunanpaq. Sichus negakun chayqa, umalliqkunaqa iskay testigokunatan uyarinan. Comité judicial ruwakunanpaqqa chay juchamanta tumpaqtan uyarinku, juj testigotawan, sichus chay jucha ruwasqanmanta mana juj testigopiwan kanchu chayqa, yaqapaschá ñaupaqpi kaq juchamanta tumpaq testigota maskhankuman. * Manaña iskay testigokuna kaqtinpas yaqapaschá chay tumpasqa hermano chay millay juchata ruwaran, chaytan umalliqkunaqa allinta reparananku. Jinaspapas yanapashanallankun k’irisqa hermanokunata, atentotaq kashananku tumpasqa hermano iñiq t’aqapi hermanokunata ama dañota ruwananmanta (Hech. 20:28).

17, 18. ¿Ima ruwanayoqmi kanku comité judicial nisqapi umalliqkuna?

 ¹⁷ ¿Ima ruwanayoqmi kanku comité judicial nisqapi umalliqkuna? Chay comité judicial nisqapin umalliqkunaqa decidinku wawata violaq Diospa llaqtanpi kanmanraqchus icha manachus chayta. Ichaqa manan decidinkuchu llaqtapi autoridadkuna payta castiganankuchus icha manachus chaytaqa. Umalliqkunaqa dejallankun autoridadkuna leyta mana kasukuqkunata castiganankuta (Rom. 13:2-4; Tito 3:1).

¹⁸ Comité judicialpi participaq umalliqkunaqa juchallikuqtan juzganku Dios contra hermanokuna contra juchallikusqankumanta. Qhawarinkun Bibliaq nisqanman jina juchanmanta arrepientesqachus kashan manachus chayta. Mana arrepientekuqtinqa iñiq t’aqamantan expulsapunku, iñiq t’aqamantaq willanku manaña Jehová Diospa testigon kasqanta (1 Cor. 5:11-13). Juchanmanta arrepientekuqtinqa manan iñiq t’aqamanta expulsankuchu. Ichaqa umalliqkunan willanku: “Manapasñachá jayk’aqpas Diospa llaqtanpiqa ima privilegioyoqpas  kankichu”, nispa. Chaymantapas wawakunata cuidanankupaqmi sapaqllapi tayta-mamakunaman ninkuman: “Wawaykitan cuidanayki chay hermanomanta”, nispa. Chayta willashaspan ichaqa mana willanankuchu pitachus chay hermano abusaran chaytaqa.

19-22. ¿Imaynatan tayta-mamakuna wawankuta cuidankuman? (Qhaway tapanpi kaq fotota.)

¹⁹ Astawanqa tayta-mamakunan wawankutaqa cuidananku violasqa kanankumanta. * Tayta-mamakuna, wawaykichisqa Jehová Diospa qosqasuykichis regalon (Sal. 127:3). Chaymi Diosqa qankunata kamachisunkichis wawaykichista cuidanaykichispaq. ¿Imaynatan wawaykichista cuidawaqchis ama violasqa kanankupaq?

²⁰ Ñaupaqtaqa yachanaykichismi imaynapi wawakuna violasqa kankuman chayta. Yachanaykichismi ima clase runakuna wawakunata abusanku chayta, imayna engañasqankutapas. Reparanaykichismi pikunawanchus maypichus wawaykikuna peligropi kasqankuta (Prov. 22:3; 24:3). Ama kayta qonqaychu: Reqsisqa runakunan astawanqa wawakunata violanku.

²¹ Iskaypi, wawaykikuna mana manchakuspa imatapas willanasuykipaqqa allin uyariqmi kanayki (Deut. 6:6, 7). Chaytaqa ruwawaq tukuy yuyaywan wawaykita uyarispaykin (Sant. 1:19). Abusasqa wawakunaqa manchakunkun violasqa kasqankumanta willakuyta; “manan creewanqakuchu” nispan piensanku. Otaq abusaq runa amenazan ama willakunanpaq. Sichus reparanki wawaykiq mana allin kasqanta chayqa, sumaqllata tapurispan pacienciawan uyarinayki imachus nisqasuykita.

²² Kinsapi, wawaykita yachachiy. Edadninman jina willaychis imatachus warmi-qhari puñuymanta yachananku kasqanta. Wawaykitan yachachinayki pipas abusayta munaqtin imata ninanpaq imata ruwananpaqpas. Diospa llaqtanqa askha qelqakunatan orqomuran wawakunata cuidanapaq (qhaway “ Tayta-mamakunapaq wawakunapaq información” nisqa recuadrota).

23. ¿Imaynatan qhawarinchis wawakuna violayta? ¿Imamantan qatimuq estudiopi yachasun?

²³ Jehová Diospa testigonkunaqa sinchi millay juchapaqmi qhawarinchis wawakuna violaytaqa. Noqanchisqa Cristoq kamachikuynintan kasukunchis, chaymi mana jark’anchischu wawakunata abusaqkuna castigasqa kanankumanta. Ichaqa, ¿imaynatan yanapasunman wawa kashaspa abusasqa hermanokunata? Chaymantan qatimuq estudiopi yachasun.