1, 2. a) ¿Imaraykun nisunman “Noepa, Danielpa, Jobpa ejemplonpas kusatan yanapawasun” nispa? b) ¿Imaynapi tarikushaspan Ezequiel qelqaran Ezequiel 14:14 textota?

ONQOSQAPASCHÁ kashanki, pisipaschá qolqeykipas kashan, jujkunaq cheqnisqanpaschá kashanki. Chaykuna jina juj llakikuykunapipaschá tarikushanki. Mayninqa manapaschá kusisqañachu Diostapas servishanki. Chhaynapi tarikushanki chayqa Noepa, Danielpa, Jobpa ejemplonmi yanapasunki. Paykunapas noqanchis jinan imaymanapi sufriranku. Ichaqa manan jayk’aqpas Diostaqa saqerankuchu, chaymi Diospas ejemplota jina paykunataqa qhawariran (leey Ezequiel 14:12-14).

² Ezequielqa Babiloniapi kashaspan qelqaran Ezequiel 14:14 textota. Chayqa karan 612 watapi jinan, manaraq  Jerusalén llaqta thunisqa kashaqtin (Ezeq. 1:1; 8:1). * Chay tiempopiqa pisillan Noé jina, Daniel jina, Job jina runakuna karanku. Paykunan 607 watapi Jerusalén thunisqa kashaqtin salvasqa karanku (Ezeq. 9:1-5). Paykunamanta wakinmi karan Jeremías, Baruc, Ébed-mélec, Recab runakuna ima.

3. ¿Imamantan yachasunchis kay estudiopi?

³ Kay millay kausay tukupuqtinpas Noé jina, Daniel jina, Job jina kausaq runakunallan salvasqa kanqaku (Apo. 7:9, 14). Ichaqa, ¿imaraykun Dios chay runakunata ejemplota jina churanman karan? Chaytan kay estudiopi yachasun. Sapankamanta rimasqanchisman jinan yachasun imakunapis tarikuranku chayta, imaynatas paykunaq ejemplonta qatikusunman chaytawan.

4, 5. a) ¿Imakunapin Noé tarikuran? b) ¿Imaraykun nisunman “Noeqa allintan aguantaran” nispa?

⁴ ¿Imakunapin Noé tarikuran? Noepa tiemponpiqa sinchi millaymi runakunaqa karanku. Abuelon Enocpa tiemponpiraqmi runakunaqa millayña kasharanku. Diospa contranpipas ‘millaytan rimaqku’ (Jud. 14, 15). Tiempoq pasasqanman jinan runakunaqa aswan millayman tukupuranku. Noepa tiemponpaqqa “lliu runan kay pachapi puriyninpi waqllipuran”. Angelkunan runaman tukuspanku kay pacha warmikunawan casarakuranku, paykunaq wawankunaqa sinchi millay runakunan karanku (Gén. 6:2-4, 11, 12). Noé ichaqa mana paykuna jinachu karan. Bibliaq nisqan jina payqa ‘Diospa khuyapayasqanmi karan’. Chaymantapas ‘Noeqa chanin qharin karan, wiñaymasinkuna ukhupi allin kausaq, payqa Diospa munayninta ruwaspallapunin kausaran’ (Gén. 6:8, 9).

⁵ Chaypi nisqan jina Noeqa Diospa munayninta ruwaspan kausaran. Ichaqa manan 70 watallachu ni 80 watallachu Diosta serviran. ¡Aswanpas yaqa 600 watata jinan! (Gén. 7:11.) Chaymantapas chay tiempopiqa manan karanchu iñiq t’aqakuna, payta kallpacharinankupaq. Manachus jina ni wayqenkunapas ni panankunapas Noetaqa apoyankumanchu karan. *

6. ¿Imaynatan Noé rikuchiran mana manchakuq kasqanta?

⁶ Noeqa Diospi iñisqanmantawanmi mana manchakuspa jujkunaman willaran. Chaychá Bibliapas nin: “Chanin kaqmanta willaq”, nispa (2 Ped. 2:5). Chaymantapas, apóstol Pabloq nisqan jina “chhayna iñiq kasqanwanmi payqa rikuchiran kay pachaqa chinkachinapaq jinapuni kasqanta” (Heb. 11:7). Noetaqa k’amirankupunichá, maqayta imaraqchá munarankupas. Ichaqa manan ‘runakunataqa manchakuranchu’ (Prov. 29:25). Aswanmi payqa valorwan tukuy imatapas ruwaran.

7. ¿Imakunapin Noé tarikunman karan arcata ruwashaspa?

⁷ Pisqa pachaj wata masñan Noeqa Dioswan purisharan. Chayllamanmi Diosqa Noeta kamachiran arcata ruwananpaq,  chaypi runakunapas uywakunapas salvakunankupaq (Gén. 5:32; 6:14). Noepaqqa manachá facilchu karan chhayna jatun arcata ruwayqa. Runakunapas astawanraqchá burlakuranku. Chhaynaña kaqtinpas confiaranmi Diospi, kasukurantaqmi kamachisqantapas. Arí, Noeqa ‘Diospa tukuy kamachisqanman jinapunin ruwaran’ (Gén. 6:22).

8. ¿Ima ruwaymanmi Noé masta tiemponta qoran? ¿Imatan chaywan rikuchiran?

⁸ Manaraq kay pachata unu millp’ushaqtinqa chajratan runakunaqa llank’aqku. Manan facilchu chayqa karan. Noepas familianta uywananpaqqa chajratan llank’anan karan (Gén. 5:28, 29). Chhaynaña karan chaypas manan llank’anallamanchu payqa qokuran, aswanpas Diosta serviymanmi. Yaqa 40 ó 50 watapi jinaña arcata ruwaran chaypas, manapunin payqa Diosta qonqaranchu. Diluvio pasasqan qhepatapas 350 watata jinaraqmi payqa Diosta servishallaran (Gén. 9:28). Rikusqanchis jina, ¡Noeqa allin ejemplon karan iñiypipas kasukuq kaypipas!

9, 10. a) ¿Imaynatan rikuchisunman Noé jina kasqanchista? b) ¿Imatan Dios ruwanqa kamachikuyninkunata kasukuqtinchis?

⁹ ¿Imaynatan rikuchisunman Noé jina iñiyniyoq kasukuq kasqanchista? Chaypaqqa Dios jinan imatapas qhawarinanchis. Manataqmi Satanaspa mundonpiqa imatapas ruwaysikunanchischu. Chaymantapas Diospa munaynin ruwaytan ñaupaqman churananchis (Mat. 6:33; Juan 15:19). Ichaqa yaqapaschá chhayna kasqanchisrayku runakunaqa cheqnikuwasun. Wakin llaqtakunapiqa warmi-qhari kausayta casarakuytapas Dios jina qhawarisqanchisraykun noticiata willaq runakunapas mana allinta noqanchismanta rimanku (leey Malaquías 3:17, 18). Chaykunaña kaqtinpas Noé jinan noqanchisqa kananchis. Manan runatachu manchakunanchis aswanpas Diostan manchakunanchis, payllan wiñay kausaytaqa qowasun (Luc. 12:4, 5).

¹⁰ Sapankanchismi tapukunanchis: “¿Kasukushallasaqchu Diosta jujkunaña k’amiwanqaku burlakuwanqaku chaypas? Familiaypaqña llank’anay kashan chaypas, ¿confianichu Diospa yanapayninpi?”, nispa. Sichus Noé jina tukuy sonqowan Diospi confiasun chayqa, yanapawasunmi payqa. Manapunin jayk’aqpas saqerpariwasunchu (Filip. 4:6, 7).

11. ¿Imakunapin Danielpas compañeronkunapas tarikuranku? (3 paginapi dibujota qhaway.)

¹¹ ¿Imakunapin Daniel tarikuran? Danieltaqa waynallaraq kashaqtinmi Babilonia llaqtaman aparanku. Chay llaqtapiqa imaymana idolokunatan adoraqku, layqakunapas junt’an kaq. Chay llaqtapiqa judiokunatapas millaytan trataqku, burlakuqkun Jehová Diosmantapas (Sal. 137:1, 3). Chaykunawanqa maytachá sufriranku Dios sonqo runakunaqa, Danielpas sufriranchá. Danielpas, Hananiaspas, Misaelpas, Azariaspas reyta servinankupaqtaq entrenasqa kasharanku chayqa, runakunaq qhawasqallanmi imatapas ruwaqku. Babiloniapi runakunaq imachus qosqallantan mijunankupas karan. Sasapunin  paykunapaqqa karan. Chaywanpas Danielqa manan qhellichakuranchu “reypa mijunanwanpas vinonwanpas” (Dan. 1:5-8, 14-17).

12. a) ¿Imayna runan karan Daniel? b) ¿Imaynatan Dios qhawariran Danielta?

¹² Danielqa juj jatun pruebapin tarikullarantaq, ¿imapi? Payqa allin yachaysapa runan karan, chaymi reypas jatun puestokunaman churaran (Dan. 1:19, 20). Chhaynataq karan chayqa faciltan Danielqa jatunchakuq runaman tukupunman karan. Ichaqa manan chhaynachu karan, aswanmi payqa humilde sonqo karan. Imataña ruwaspapas Diostan jatunchaq (Dan. 2:30). Jehová Dios Noemanta Danielmanta Jobmantawan rimashaqtinqa waynallaraqmi Danielqa kasharan. Noewan Jobwanmi ichaqa wañupurankuña. Chay junt’aq sonqo runakunatawan kuskata churaspan Diosqa rikuchiran Danielpi confiasqanta. Chaychá Danielpas tukuy sonqo Diospi confiaran kasukuran ima. 100 watanpi jina kashaqtinmi Diospa angelninqa Danielta niran: “Diosmi anchatapuni munakusunki”, nispa (Dan. 10:11).

13. ¿Imaraykun Dios Danielta yanapanman karan jatun autoridad kananpaq?

¹³ Diospa yanapayninwanmi Danielqa Babiloniapipas Medopersiapipas jatun autoridadpaq nombrasqa karan (Dan. 1:21; 6:1, 2). ¿Imaraykun Dios chayta ruwanman karan? Yaqapaschá llaqtanta yanapananpaq. Chhaynatan ruwaran Josewanpas, Esterwanpas, Mardoqueowanpas (Dan. 2:48). * Ezequielpas wakin judiokunapas maytachá kusikuranku Daniel jatun autoridad kananpaq nombrasqa kasqanmantaqa. ¡Maytachá Diostapas agradecekuranku!

14, 15. a) ¿Imaraykun nisunman “kay tiempoqa Danielpa tiempon jinan kashan” nispa? b) ¿Imatan tayta-mamakuna yachankuman Danielpa taytanmanta mamanmantawan?

¹⁴ ¿Imaynatan rikuchisunman Daniel jina iñiyniyoq kasukuq kasqanchista? Kay tiempopiqa qhelli kausaymi kay mundopi junt’a kashan, falso religionkunapas junt’an kashanku. Arí, jatun Babiloniaqa lliutan pantachishan. Bibliaq nisqan jina ‘supaykunan chaypi tiyashan’ (Apo.  18:2). Chaymi noqanchisqa waj llaqtayoqkuna jina kausananchis. Jujkunaña burlakunqaku chaypas manapunin kay mundopi runakuna jinaqa kananchischu (Mar. 13:13). Aswanmi Daniel jina Jehová Diosman jap’ipakunanchis, paypin confiananchis, payllatan kasukunanchispas. Chayta ruwasun chayqa Danielta jinan Diosqa noqanchistapas munakuwasun (Hag. 2:7).

¹⁵ Danielqa manan kikillanmantachu Dios sonqo karan, tayta-mamanmi paytaqa yachachiran Diosta munakunanpaq (Prov. 22:6). Chaychá, millayña Judá llaqtapi runakuna karanku chaypas Diosta kasukuspallapuni kausaran. Sutinpas “Diosmi juezqa” ninantan nin, chaymi rikuchillantaq tayta-mamanqa Diosta munakuq runakuna kasqanta. Kay tiempopi tayta-mamakunapas Danielpa tayta-maman jinan kananku. Mana sayk’uspan wawankuta yachachinanku Diosta munakunankupaq. Manapaschá facilchu chay kanqa, ichaqa pacienciawanmi chayta ruwananku (Efes. 6:4). Paywan kuskan mañakunanku. Kallpachakunankupunin Diospa siminta wawankuq sonqonman churanankupaq. Chayta ruwanqaku chayqa Diospas yanapanqan paykunata (Sal. 37:5).

16, 17. a) ¿Imamantan Job cuidakunan karan qhapaq kashaspa? b) ¿Imatan Job rikuchinan karan imaymanapi sufrishaspa?

¹⁶ ¿Imakunapin Job tarikuran? Jobqa imaymana llakikunapin tarikuran. Payqa “inti lloqsimuy lado suyukunapi runakunamanta aswan qhapaqmi karan” (Job 1:3). Allin reqsisqan karan, lliumi respetaqpas (Job 29:7-16). Chhaynaña karan chaypas manan payqa jatunchakuqchu, manataqmi Diostapas pisichaqchu. Chaymi Diospas niran: “Kamachiy Job [...] pay jina chanin runaqa manan kay pachantinpi kanchu. Payqa tukuy sonqonwanmi serviwan, mana allin ruwaymantapas t’aqakunpunin”, nispa (Job 1:8).

¹⁷ Chaymantan ichaqa wajchaman tukupuran. Juj ratollapin tukuy imaymanan chinkapuran, chaymi Jobqa mana imanakuyta atispa wañuyllataña munaran. Yachasqanchis jina Satanasmi Jobtaqa sufrichiran, paymi niran: “Diostaqa servin interesraykullan”, nispa (leey Job 1:9, 10). Diosqa manan jinallatachu qhawaran chayta. Chaymantapas Jobqa Dios munakusqanta junt’aq sonqo kasqantawanmi rikuchinan karan. Chaymi Diosqa mana imatapas ruwaranchu Satanás pruebaman churaqtin.

18. a) ¿Ima niwaqmi Jobpa junt’aq sonqo kasqanmanta? b) ¿Imaynatan Dios qhawariran Jobta? ¿Imatan chay yachachiwanchis Diosmanta?

¹⁸ Satanasqa imaymana formapin Jobta pruebaman churaran. Diospas chaykunata ruwashanman jinatan payqa chay pruebakunata qhawarichiran (Job 1:13-21). Chayllamanmi kinsa runakuna chayamuranku Jobta kallpachanankupaq. Ichaqa manan kallpacharankuchu, aswanmi chay runakunaqa mana valeqpaq jina qhawarichiranku (Job 2:11; 22:1, 5-10). Chhaynapiña tarikusharan chaypas manapunin Jobqa Diosta saqeranchu. Mayninpiqa llakipi kasqanraykun mana piensaspa imatapas rimaq, Diosqa entiendeqmi chayta (Job 6:1-3). Imaymanata ruwaspaña  Satanás Jobta saruchasharan chaypas payqa junt’aq sonqollapunin karan; chaytapas Diosqa allintan yacharan. Chaymi llapa pruebakunata pasaqtin Diosqa Jobman tukuy imatapas kaqta qopuran, ñaupaqpi kasqanmantapas iskay kutitawanraqmi qopuran, 140 watatawanraqmi kausaranpas (Sant. 5:11). Chay qhepamanqa wañupunankaman Jobqa Diosta serviran, ¿imaynapin chayta yachanchis? Ezequiel 14:14 qelqasqa kananpaqqa ñan unayña Jobqa wañusqa kasharan.

19, 20. a) ¿Imaynatan rikuchisunman Job jina kasqanchista? b) ¿Imaynatan rikuchisunman Jehová Dios jina kasqanchista?

¹⁹ ¿Imaynatan rikuchisunman Job jina iñiyniyoq kasukuq kasqanchista? Ima llakipiña ima sasachakuypiña tarikusun chaypas Jehová Diosllan ñaupaqpiqa kanan. Payllatan kasukunanchis payllapin confiananchispas. Jobmanta mastaraqmi noqanchisqa Diospi confiananchis. ¿Imarayku? Satanasta allinta reqsisqanchisrayku. Arí, Satanaspa imaynachus tentasqanqa allintañan yachakun (2 Cor. 2:11). Yachasqanchis jina, Diosqa jinallatan qhawashan sufrinanchista. Ichaqa Jobwan imachus pasasqanmi rikuchin imarayku jinalla qhawasqanta. Jamuq tiempopiqa Diosmi kay pachata gobiernapunqa, chaypaqmi churan Jesusta (Dan. 7:13, 14). Chay gobiernon llapa waqaytapas nanaytapas chinkachipunqa.

²⁰ ¿Imatawanmi Jobmanta yachasunman? Mayninpiqa yaqapaschá pi iñiqmasipas llakikuypi tarikusqanrayku Job jina mana piensaspa imatapas rimanqa. Chhayna kaqtinqa yachananchismi khuyapayakuq kayta (Ecl. 7:7). Manan phiñarikunanchischu ni maltachu paymanta rimananchis. Chhaynapin rikuchisun Diosninchis jina khuyapayakuq kasqanchista (Sal. 103:8).

21. ¿Imaynatan Noepa, Danielpa, Jobpa vidanpi junt’akuran 1 Ped. 5:10 textoq nisqan?

²¹ Noewan, Danielwan, Jobpiwanqa manapaschá kasqan tiempopichu kausaranku, manapaschá kasqan sasachakuykunatachu pasaranku ichaqa kinsantinkun allinta aguantaranku. Paykunapin junt’akuran apóstol Pedroq nisqan, paymi niran: “Juj tiempolla ñak’arisqaykichis qhepamanmi [...] wajasuqniykichis ancha sumaq sonqo kayta qoq Diosqa pay kikin entrenayta tukusunkichis. Paymi qaqata sayachisunkichis, paymi kallpasapaman tukuchisunkichis”, nispa (1 Ped. 5:10).

22. ¿Imamantan yachasun qatimuq estudiopi?

²² 1 Ped. 5:10 textopi nisqanqa kunan tiempopas junt’akushanmi. Jehová Diosqa confianmi noqanchispi, chaymi kallpachakunanchis kasukuq junt’aq sonqo kananchispaq. Chaypaqqa Noepa ejemplonta, Danielpa ejemplonta, Jobpa ejemplonta iman qatikunanchis. ¿Iman paykunata yanapanman karan junt’aq sonqo kanankupaq? Diosta reqsisqankun. Arí, paykunaqa allintan Diosta reqsiranku. Proverbios 28:5 textoq nisqan jina paykunaqa allintan yacharanku imatas Dios munan chayta. ¿Imatan ruwasunman paykuna jina Diosta reqsinanchispaq? Chaymantan qatimuq estudiopi yachasun.